2022ko Ukrainako inbasioko ukrainarren genozidio-salaketak

1948ko Genozidioaren Konbentzioaren arabera, genozidioak asmo genozida –"erabat edo partzialki suntsitzeko asmoa"– zein "talde nazional, etniko, arraza edo erlijioso bat" suntsitzeko ekintzak eskatzen ditu asmo horrekin. Aipatutako ekintza horiek, Konbentzioaren arabera, hurrengoak izan daitezke:[13]

Bala-zuloz beteriko automobil zibila, Kiev Oblasteko Irpin hiriaren kanpoaldean.

Butxako sarraskiaren testuinguruan exekutatutako zibilak, Butxa hiriko etxe bateko sotoan.

Amnesty International eta Human Rights Watchek, giza eskubideen aldeko erakundeek, Errusiako Indar Armatuek Ukraina inbaditu zuteneko okupatutako lurralde ukrainarretan biztanleria zibilaren aurka egindako gerra-krimenen kasu masiboak erregistratu zituzten; hala nola, torturak, exekuzioak, bortxaketak[1] eta arpilatzeak.[2][12][15][16][17] Butxako sarraskiaren ondoren, Agnès Callamard-ek, Amnesty Internationaleko Idazkari Nagusiak, adierazi zuen egindako gerra-krimenak ez zirela "gertakari isolatuak, eta, ziurrenik, gerra-krimenen eredu are handiago baten parte izango [z]irela –besteak beste, exekuzio estrajudizialak, torturak eta bortxaketak–, Ukrainako beste eskualde okupatu batzuetakoekin batera."[16] Defentsa Azterketarako Royal Joint Instituteko Jack Watling doktorearen arabera, ekintza horiek Errusiaren gerrillen-aurkako doktrinaren parte dira; hala, helburua "herritarrei aurre egiteko ausardiagatik mendekua hartzea" da. Watlingek adierazi zuenez, antzeko taktikak erabili ziren eta erabiltzen dira Txetxeniako Bigarren Gerran, Afganistango gatazkan eta Bigarren Mundu Gerran.[18]

Zibilen hilketen izaera antolatua ere salatu zuten Britainia Handiko eta Alemaniako inteligentzia-komunitateetako ordezkariek. Richard Moore-k, MI6 inteligentzia britainiarraren buruak, Butxako hilketei buruz, zera adierazi zuen: "bagenekien Putinek inbasiorako zituen planetan armadaren eta zerbitzu berezien exekuzio estrajudizialak jasotzen zirela". Apirilaren 7an, Alemaniako Der Spiegel aldizkariak Alemaniako inteligentzia-zerbitzuek Bundestagari apirilaren 6an egindako txosten baten datuak argitaratu zituen. Parlamentariek adierazi zuten, irrati-intertzeptazioen datuen arabera, militar errusiarrek zibilak zein Ukrainako gerra-presoak exekutatu zituztela galdeketak egin ondoren. Horietan deskribatutakoa bat zetorren Butxan aurkitutako gorputzen kokapenarekin. Der Spiegelek ondorioztatu zuen sarraskiak ez zirela ausazko ekintzak izan, ezta militar batzuen herri-ekimena ere. Txostenen arabera, litekeena da zibilen hilketak "biztanleria zibila beldurtzeko eta erresistentzia ezabatzeko estrategia argi" baten parte izan zitezkeela.[19][20]

Giza Eskubideen Nazioarteko Federazioak eta honek Ukrainan duen filialak, Askatasun Zibilen Zentroak (CSF), Errusiako militarrek setiatutako Mariupoletik, Donetsk zein Luhansk Oblastetatik Errusia eta Krimeara zibilak nahitaez lekualdatu izanaren frogen berri eman zuten, filtrazio-eremuak erabiliz. CSFren arabera, ekintza horietan familiak banandu egin zituzten eta dokumentuak eta telefonoak konfiskatu zituzten. Gainera, indar errusiarrek korridore humanitarioetatik zibilen pasaraztea ere galarazi zieten, Ukrainan okupatuta ez zeuden aldeetara ez joateko helburuarekin haien aurka tiro eginez. Ukrainako funtzionarioen arabera, errusiar tropek praktika bera erabili zuten Sumy, Kharkiv eta Kiev Oblastetan.[21]

Ukrainako Amnesty Internationaleko zuzendariak, 2022ko apirilaren 4an Deutsche Welleri eskainitako elkarrizketa batean, Errusiari leporatu zion taktika selektiboak erabiltzea setiatutako hirietan biztanleria zibila agortzeko –adibidez, elikagaiak, ura, elektrizitatea eta berogailu-hornidura nahita moztuz– eta, ondorioz, hondamendi humanitario batera eramateko. Korridore humanitarioen blokeoa, autobusen bonbardaketa eta setiatutako hirietatik irteten saiatzen ari ziren zibilen hilketa ikusi ziren ere.[22]

Mariupolgo ospitale bat, Errusiaren bonbardaketen ostean.

Eugene Finkel eta Timothy D. Snyder bezalako adituek genozidioaren definizioak eskatutako ekintzekin batera genozidio-asmoa zegoela adierazi zuten,[13] eta horrek genozidioa ezartzen zuela.[7][8][9]

2022ko apirilaren 5ean, Eugene Finkel-ek, Holokaustoaren ikertzaileak, adierazi zuen Ukrainako Indar Armatuek 2022ko Errusiaren inbasioaren hasiera-faseari aurre egin ondoren, inbasioaren helburuak aldatu egin zirela. Finkelen arabera, gerra-krimen orokortuen frogek, Butxako sarraskia barne, asmo genozidaren froga "ugariekin" batera –esaterako, Timofei Sergeitsev-ek RIA Novostin argitaratutako Zer egin beharko luke Errusiak Ukrainarekin artikulua–[39] genozidioa gertatzen ari zela ezartzen zuten.[7][8]

Apirilaren 8an, Ekialdeko Europako eta Holokaustoko historialariak, Timothy D. Snyderrek, Zer egin beharko luke Errusiak Ukrainarekin saiakera "Ukrainako nazioa bere horretan erabat ezabatzeko programa esplizitu" gisa deskribatu zuen.[9] Snyderren arabera, Sergeitsevek "nazi" hitzaren errusierazko definizioa "errusiarra izateari uko egiten dion ukrainar bat" bezala aurkezten du, eta "ukrainar kulturarekiko edo Europar Batasunarekiko edozein kidetasun" nazismotzat hartzen da. Beraz, Snyderren arabera, dokumentuak errusiarrak ez-nazi gisa definitzen ditu, eta faxismoaren metodoen erabilera justifikatzen du ukrainarren aurka, "desnazifikazioa" helburu den bitartean. Snyderrek honela deskribatzen du dokumentua: "inoiz ikusi dudan dokumentu genozidenetariko bat da". Dokumentuak dioenez, ukrainar gehienak, hogei milioi pertsona, erailak edo auzolandegietara bidaliak izatea eskatzen du. Snyderrek argudiatzen du Sergeitseven dokumentuak, Butxako sarraskiari buruzko informazioa oso ezaguna izan eta bi egunera argitaratutakoak, asmo genozidaren legezko frogatzea askoz errazagoa egiten duela, bestelako masa-hilketekin konparaturik.[9] The Guardianek ere Errusiako komunikabideak deskribatu zituen, tartean RIA Novosti, genozidioaren pozgarri gisa, Ukrainako inbasioaren aurkako erresistentzia bera nazismoaren froga zela argudiatuz.[40] Snyderrek argudiatu zuen Vladimir Putinek hainbat hamarkadatan egindako adierazpenen azterketa batek erakusten zuela Putinek aspalditik zituela ukrainarren aurkako asmo genozidak. Snyderrek adierazi zuen: "Putinen bultzada genozida ikustea gutako batzuei gerra hau nondik datorren, norantz doan eta zergatik ezin den galdu ulertzen laguntzeko baliagarri da".[31]

Kramatorskeko erasoko biktima-hilotzak.

Gregory Stanton-ek, Genocide Watch erakundearen sortzaile eta zuzendariak, BBCri adierazi zionez, "frogak daude Errusiako Armadak Ukrainako izaera nazionala zati batean suntsitzeko asmoa duela"; horrek, azalduko lituzte zibilen, borrokalarien eta militarren hilketak. Vladimir Putinek inbasioaren aurretik egindako diskurtsoan, Donbasseko zortzi urteko gerrak genozidioa zirudiela adierazi zuenean, Stantonek zenbait adituk mirroring deitzen diotena adierazi zuen; hau da, bere hitzetan "askotan, genozidio baten egileak beste aldeari –biktima objektiboei– genozidioa egiteko asmoa duela leporatzen dio, egileak egin aurretik." Stantonen arabera, "horixe gertatu zen kasu horretan".[10]

Der Tagesspiegel egunkari alemaniarrak Otto Luchterhandt abokatuaren iritzi juridiko bat argitaratu zuen, Mariupolen blokeoaz eta militar errusiarren krimen ugariez, nazioarteko zuzenbidearen ikuspuntutik, baina, bereziki, genozidioaren inguruan. Deutsche Wellek genozidioa izan litezkeen ekintzei buruz egindako elkarrizketa batean, zera adierazi zuen:

"Genozidio" terminoak talde etniko jakin bat suntsitzeari dagokionez, honako hau adierazi zuen: "bai, Mariupol hiriko komunitateaz ari garelako, Ukrainako biztanleriaren zati gisa; hau da, Ukrainako talde nazionalaz. Talde osoa ez ezik, talde zati bat ere suntsitzeko ekintzen buruzkoa da [genozidio-]delitua."

Kieveko Taras Shevchenko Unibertsitate Nazionaleko Nazioarteko Harremanetarako Institutuko Nazioarteko Zuzenbideko Departamentuko irakasle elkartua den Zakhar Tropin-ek, bere Facebookeko orrian hurrengoa idatzi zuen:

Aisling Reidy-k, Human Rights Watchen aholkulari juridiko nagusiak, Deutsche Welleri 2022ko apirilaren 3an adierazi zionez, Butxan "gerra-krimenak eman ziren, gizateriaren aurkako krimenak izan daitezkeenak, nonzibilak hiltzen direla ikusten dugu, argi eta garbi"; halere, gertatutakoa genozidiotzat jotzeko "goizegi" zela esan zuen ere.[41]

Rebecca Hamilton-ek, American University-ko nazioarteko zuzenbideko irakasleak adierazi zuen "genozidio" terminoa maiz erabiltzen dutela ikusleek "izugarria den egoera bat deskribatzeko, imajinaezina dirudi[ena]; kasu honetan, egoiliar baketsuak hiltzen dire[nean]". Hamiltonek adierazi zuenez, "genozidioaren lege-definizioa oso espezifikoa da, eta oraindik ez [ginen] iritsi genozidio bat gertatu den jakiteko legezko ebaluazioa egiteko froga nahikoak bildu [ziren] fasera".[42]

Giza eskubideen zuzenbideko irakasle eta genozidioaren prebentziorako NBEren aholkulari berezi-ohi den Juan E. Méndez-ek honako hau esan zuen: "uste dut [Ukrainako inbasio] honek ikerketa bat merezi duela. Jakina, akats larria litzateke ez esatea biktimetako asko zibilak zirela"; izan ere, "genozidioaren definizio partzialean sartzen den baldintza [da hau], (...) baina zibilak hiltzea ez da nahitaez genozidioa".[14]

Jonathan Lieder Maynard-ek, Londresko King's College-ko nazioarteko politikako irakasleak argudiatu zuen egungo frogak ez zirela oso argiak Genozidioari buruzko Konbentzioaren genozidio-definizio zorrotzarekin bat etortzeko. Adierazi zuenez, "agian basakeria horiek genozidioa izan zitezkeen –edo etorkizunean genozidio bihurtu–, baina [egungo] frogak ez dira nahikoak". Aldi berean, Maynardek Errusiako Presidentearen erretorika "guztiz kezkagarriaz" ohartarazi zuen, Ukraina estatu independente gisa existitu izana ukatzen baitzuen. Haren arabera, horrek "asmo genozida" erakusten du, zehazki Vladimir Putinek Ukraina "faltsua" dela uste duenean, eta, beraz, ez duela existitzeko eskubiderik uste duenean.[10]

Alexander Hinton-ek, Rutgerseko Unibertsitateko Genozidioa eta Giza Eskubideak Aztertzeko Zentroko zuzendariak, BBCri eskainitako elkarrizketa batean adierazi zuen "[aurreko astean] egoera asko aldatu zela" eta "nahiko litekeena" zela indar errusiarrak genozidioa egiten aritzea. Halere, Hintonek adierazi zuenez, Vladimir Putinen erretorika genozidak argi eta garbi lotuta egon beharko lukeela gertatutako basakeriekin, asmo genozida frogatzeko.[10]