2022ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak

2017ko hauteskundeetan Emmanuel Macron izan zen garaile, buruz burukoan Marine Le Pen Fronte Nazionaleko hautagaia gainditu ostean. Frantziako Konstituzioaren 6. artikuluaren arabera, Frantziako presidenteak ezin ditu bi legealdi baino gehiago bete, eta Macronek legealdi bakarra bete zuenez bigarren legealdi baterako aurkezteko eskubidea zuen.[1]

Jaka Horien mugimendua, Belforten 2019ko urtarrilean.

Benalla auziak eta Jaka Horien mugimenduak Macronen legealdi hasiera markatu zuten. Legealdiaren bigarren erdia berriz beste hainbat gertakarik markatu zuen: porrot egindako erretretaren erreforma, klima larrialdia, COVID-19 pandemia, eta 2022ko Ukrainako inbasioa. Macronen legealdian zehar onartutako lege eta erreformen artean honako hauek dira nabarmenenak: lan-zuzenbidearen aldaketak, SNCFren erreforma, aitatasun-bajaren luzera bikoiztea, langabezia aseguruaren erreforma, ondasun-zergaren murrizketa, derrigorrezko eskolaratzea hiru urtetik gora. Legealdian zehar, Jaka Horien mugimenduari erantzuteko batez ere, erosahalmena babesteko neurriak bultzatu zituen, eta pentsio minimoa zein enplegu sariak 100 eurotan handitu zituen. Gainera, gobernuak "Macron" bonusa deitutako 1000 eurorainoko ezohiko sariak banatu zituen langileen artean.[2]

COVID-19 pandemiaren hasieran musukoen horniketan akatsak egin ondoren, Macronen presidentetza eta Édouard Philipperen eta Jean Castexen gobernuek neurri murriztaile ugari hartu zituzten, hala nola osasun ziurtagiria, establezimendu publiko askoren itxiera (antzokiak, zinemak, dantzalekuak...), eta hiru itxialdi ezartzea. Pandemiaren eraginez, herrialdearen BPGak %8 egin zuen behera 2020an, baina 2021eko bukaerarako %7 egin zuen gora berriz ere.[3]

Macronen 2017ko garaipenetik haren alderdiak maila lokalean eta eskualdeetan errotzeko arazoak izan ditu, eta 2020ko udal hauteskundeetan zein 2021eko eskualde eta departamendu hauteskundeetan LREMeko hautagaiek emaitza kaskarrak eskuratu zituzten. Hala ere, hauteskunde presidentzialetarako egindako inkesta gehien-gehienek Macronen garaipena iragartzen zuten. Le Figaro egunkariaren arabera, haren lehen hauteskundeetatik eskuinera lerratu egin da, eta bigarren legealdirako hautesle eskuindarren botoak erakartzen saiatu da.[4]

2022ko otsailaren 3an, Kontseilu Konstituzionalak Macronek hauteskundeetara aurkeztu ahal izateko beharrezko 500 sinadurak bildu zituela iragarri zuen, baina Presidenteak martxoaren 3ra arte itxaron zuen haren hautagaitza ofizialki aurkezteko.[5][6]

Hauteskundeak egiteko hiru hilabete falta direnean, Marine Le Pen eta Éric Zemmour eskuin muturreko hautagaiek botoen % 30 baino gehiago lortuko zutela aurreikusten zen[7].

2021eko otsailean, Libération egunkariak jakinarazi zuen Emmanuel Macronen eta Marine Le Penen arteko bigarren itzuliaren kasuan, ezkerreko boto-emaile askok ez ziotela botoa emango kargua utzi zuen estatuburuari, 2017an baino jarrera eskuindarragoa zuelako, eta horrek hautsi egingo zuela "Fronte errepublikanoa", tradizionalki eskuin muturraren aurrean aplikatu izan dena[8].

2007an eta 2012an Nicolas Sarkozyrekin ez bezala, eta 2017an bezala, Errepublikanoak eskuineko alderdi tradizionalean ez zen aho bakarrez aukeratu alderdiaren presidentegaia. François Fillonek 2017ko hauteskundeetan jasandako porrotaren ondoren bi ildo bereizi ziren alderdi barnean: Macronen gehiengoarekin bat egitearen aldekoak, eta izaera kontserbadoreago baten aldekoak. 2017an Ildo kontserbadoreko Laurent Wauquiez‎‎ hautatu zutenean alderdiko buruzagi, alderdikide ugarik alderdia uztea erabaki zuten, Xavier Bertrand Frantzia Garaiko lehendakaria barne. 2019ko Europako Parlamenturako hauteskundeetako porrotak Laurent Wauquiez dimititzera behartu zuen, eta Christian Jacob‎‎ hautatu zuten buruzagi berri gisa 2019ko urriko kongresuan.

Hauteskunde presidentzialetara begira, Xavier Bertrand zen hautagai faboritoa inkesten arabera. 2021ean bere eskualdeko lehendakaritzarako berriz hautatua izan ostean, bere presidentetzarako hautagaitza iragarri zuen.[9] Hala ere, alderdiak primarioak antolatu zituen 2021eko abenduan, eta azkenean Valérie Pécresse izan zen garaile, alderdiaren ildo eskuindarrekoa. Horrela, Frantziako eskuin tradizionalak emakumezko presidentegai bat izan zuen lehenengo aldiz.[10][11]

Frantziar ezkerrean, berriz, bi ildo nagusi bereizi ziren, Antoine Bristielle ikerlariaren arabera: Alderdi Sozialista (PS) eta Europa Ekologia-Berdeak (EELV) alde batetik, eta Frantzia Intsumisoa (LFI) bestetik. Bristielleren iritziz, bi ildo horien arteko ezberdintasun nagusiak politika ekonomikoak eta Europar Batasuna ziren; eta desadostasun horiek hautagaitza bateratu baten aukera murrizten zuten, baita hautagai ezkertiar bat bigarren itzulira igarotzeko aukerak ere.[12] Polo Ekologistaren primarioak 2021eko irailean hasten dira, eta Yannick Jadotek irabazten ditu. 2021eko abenduan, Anne Hidalgo hautagai sozialistak ezkerraren primario bateratu baten alde egin zuen, ezkerreko hautagai bakar bat adosteko helburuarekin, baina gainerako ezkerreko alderdi nagusien hautagaiek proposamena baztertu zuten,[13][14] eta azkenean ez zen hautagai bateraturik adostu.[15]

Martxoaren erdialdetik aurrera, Jean-Luc Mélenchonek gainerako ezkerreko hautagaitzei aurrea hartu zion, inkestetan %12 eta %15 arteko sostengua lortuz. [16][17]

Hautagai bakoitzak hainbat baldintza bete behar ditu[18]:

• Frantziar nazionalitatea izatea
• Hautagarritasunari buruzko eskubide zibikoak ez kentzea.
• Gutxienez 18 urte izatea
• Hauteskunde-errolda batean inskribatuta egotea;
• Zerbitzu nazionalaren kodeak ezarritako betebeharrak betetzea;
• Tutoretzapean edo kuradoretzapean ez egotea;
• Aktiboen eta pasiboen aitorpena egin dute;
• Kanpainarako banku-kontu bat izatea;
• Errepublikako presidente izateko hirugarren agintaldi jarraiturako hautagai ez izatea;
• Parlamentarien edo tokiko hautetsien 500 "babesle" jasotzea: babes horiek gutxienez hogeita hamar itsasoz haraindiko edo departamentu edo kolektibitatetatik etorri behar dira, eta sinatzen duten hautetsien hamarrenak baino gehiagok ez dute izan behar departamentu berekoak edo itsasoz haraindiko kolektibitate berekoak. 2016ko apirilaren 25eko lege organikoak eskatzen du izen guztiak argitaratzea, 500 zozketaturen ordez, lehen egiten zen bezala[19]. Konstituzio Kontseilura bidali behar dira zuzenean, postaz, eta hark argitaratzen ditu, hauteskunde honetarako sortutako webgunean jaso ahala.