La tokonomo^[1] (japane 床 (とこ)の間 (ま), toko no ma) estas alkovo aŭ niĉo en tradiciaj japanaj konstruaĵoj, en kiu estas montrataj artaĵoj.

Priskribo

Loko de tokonomo en tradicia japana ĉambro

La tokonomo estas malgranda niĉo, ne pli larĝa ol ĉirkaŭ unu metro, en muro de japana konstruaĵo, kaj servas kiel esenca dekoracio de la ĉambro laŭ tradicia japana ĉambra dekoraciarto (japane 和 (わ)室 (しつ), washitsu). Ĝi funkcias kiel montrejo de diversaj tradiciaj japanaj artaĵoj, ekzemple:

• ikebano (japana floraranĝo)
• bonsajo
• kakemono (japana pendigita skribrulaĵo)
• statuetoj (japane 置 (おき)物 (もの), okimono)
• kaligrafio
• ukijo
• ceramikaĵo

Ĉe la fundo de la tokonomo, oni ofte metas tatamon.

Malgraŭ la nomo (“toko” povas signifi liton), oni ne sidas, nek kuŝas, nek staras en la tokonomo; oni sidas aŭ staras ekstere kaj spektas la tokonomajn artaĵojn en la tokonomo. Tradicie, la gastiganto sidigas la ĉefgaston kontraŭ la tokonomo, tiel ke la ĉefgasto povas spekti plej bone.

• 
  Tokomono kun kakemono kaj ikebano
• 
  Tokomono kun kaligrafia kakemono kaj ceramikaĵo
• 
  Tokomono en bikŝuejo Tenrjuĝi en Kioto, kun ikebano kaj kakemono de Bodidarmo
• 
  Tokomono kun planto kaj desegnaĵo

Historio kaj etimologio

Tokonomoj originis el japanaj bikŝuejoj. Bikŝuejoj ofte havis niĉon, en kiu oni havus religiajn pentraĵojn kaj statuojn de budhoj, bodisatvoj, kaj aliaj sanktuloj. Dum la 14-a kaj 15-a jarcentoj, tiaj niĉoj aperis en aliaj konstruaĵoj, kaj disvolviĝis al la moderna tokonomo.

La japanlingva vorto toko no ma (japane 床 (とこ)の間 (ま)) konsistas el la morfemoj toko (japane 床 (とこ), “lito, planko”), no (japane の “de”), kaj ma (japane 間 (ま), “spaco”); tial, laŭlitere, “lito-spaco” (la japana uzas postpoziciojn, ne prepoziciojn, kaj tial la vortordo estas mala ol Esperanto).

Referencoj

Literaturo

• 金顯燮 (2008). “アルヴァ・アールト ヴィラ・マイレアと「床の間」”, SADI News (ja) 29, p. 1–5. 
• Maye, Hisao (1997). “Theorizing about the origins of the tokonoma”, Chanoyu Quarterly (en) 88, p. 22–39.