Enkonduko

Post kiam li dek jarojn pasigis kiel ermito en la montaro, la intertempe kvardekjara Zaratuŝtro provas dividi sian saĝecon kun la homoj. Li predikas al la homamaso sur urba foirejo pri la superhomo, sed li spertas de siaj aŭskultantoj nur sarkasmon kaj mokon. Ekde nun Zaratuŝtro evitas ariĝojn de homoj kaj ekserĉas gravajn spiritojn.

Pri la tri aliformiĝoj

La unuan parton malfermas unu el la plej konataj paroladoj de Zaratuŝtro: En Pri la tri aliformiĝoj Nietzsche priskribas tri esencajn fazojn, kiuj la homa spirito trairas dumpase de malfacila proceso de la trovado de vero kaj memo.

Tri aliformiĝojn de la spirito mi nomas al vi: kiel la spirito fariĝas kamelo, la kamelo leono, kaj finfine la leono infano.

Je tio temas pri tri bildoj, kiujn la leganto de Nietzsche komence devas interpreti. La unua aliformiĝo de la spirito estas la kamelo, reprezentanta la „humilan spiriton“. Ĝiaj valoroj estas humileco, sinneado, modesteco, obeemo kaj adaptiĝemo al malfavoraj kondiĉoj, t.e. suferkapablo:

Kio estas la plej malfacila, vi herooj? jen demandas la tolerema spirito, ke mi prenas ĝin sur min, fariĝante feliĉa de mia forteco. Ĉu ne estas tio: min humiligi, por dolorigi mian arogantecon? Briligi sian stultecon, por moki al sia saĝeco?

La dua aliformiĝo estas tiu de la kamelo al leono, kies celoj estas potenco per batalakirita hierarkia ordo, libereco en la senco de suvereneco de la plej fortaj kaj memdetermino. Ĝi kontraŭstaras pro tio la eternopostulantajn, dependigajn diajn valorojn de la „granda drako“ (simbolo por la ekzistanta moralo):

Krei al si liberecon kaj sanktan Neon ankaŭ antaŭ la devo: por tio, miaj fratoj, bezonatas la leonon. Preni al si la rajton por novaj valoroj - tio estas la plej terura prenado por tolerema kaj respektoplena spirito. Vere, rabado ĝi estas al ĝi kaj de rabanta besto afero.

Ĉar la leono tamen ne povas efiki konstrua, sed nur malkonstrua, estas necesa tria aliformiĝo (Por la novkreado de la morala valoromondo). La infano reprezentas novkomencon en praa senkulpeco - La homo tiel fariĝas kreanto, post kiam la malnovaj valoroj estas venkitaj, tio signifas estas demetitaj:

Senkulpeco estas la infano kaj forgeso, novkomencado, ludo, el si mem ruliĝanta rado, unua movado, sankta Jes-dirado. Jes, por la ludo de la kreado, miaj fratoj, bezonatas sanktan Jes-diradon: sian volon nun volas la spirito, sian mondon gajnas al si la mondperdiĝinta.

Malantaŭ tio sin kaŝas do jam la ideo de Nietzsche pri eterna reveno. La bildo de infano kiel deira kaj finfine denove fina punkto de la eterna evoluo de la individuo, pasanta grandkurbe. Ĉi tiu ideo iam kondukas al preskaŭ jam utopia nomenda superhomo, kiu venkis ĉiujn homajn malfortojn, ĉe Nietzsche malsanojn kaj dependecojn.

De maljunaj kaj juna virinetoj

De maljunaj kaj juna virinetoj estas plua parolado de Zaratuŝtro el la unua libro.

Ĉe vespera promenado Zaratuŝtro trafas sur maljunulino, kiu deziras de li, rakonti pri la virino. Parolis do Zaratuŝtro:

Ĉio ĉe la virino estas enigmo, kaj ĉio ĉe la virino havas solvon: ĝi nomiĝas gravedeco. La viro estas por la virino rimedo: la celo ĉiam estas la filo. ^[1]

Ludilo estu la virino, pura kaj fajna, simila al juvelo, prilumita de la virtoj de mondo, kiu ankoraŭ ne ekzistas. La lumo de stelo brilu en via amo! Via espero nomiĝu: ‚ke mi naskus la superhomon!‘ ^[1]

Kiel danko la maljunulino donacas al li "malgrandan", sed ofte miskomprenatan "veron":

Ĉu vi iras al virinoj? Ne forgesu la vipon! ^[1]

Por kompreni la "malgrandan veron", oni komence devas interprete supozi, kion volis esprimi Zaratuŝtro en sia parolado pri la virino. eblan ŝlosilon por tio donas Nietzsche en Menschliches Allzumenschliches (Homeca trohomeca):

El la estonteco de la geedzeco. – Tiuj noblaj, liberalaj virinoj, kiuj taskigas al si la edukadon kaj plialtigon de la virina sekso, ne pretervidu unu vidpunkton: la geedzeco pensata en sia pli alta kompreno, kiel animamikeco de du homoj de malegalaj seksoj, do tiel, kiel ĝi estas esperata de la estonteco, – tia geedzeco, kiu uzas la volupton kvazaŭ nur kiel malofta, foja rimedo por pli granda celo, verŝajne bezonas, kiel oni devas havigi, naturan helpon, de la konkubeco; ĉar se pro kaŭzoj de la sano de la viro la edzino ankaŭ devas servi por la nura kontentigo de la seksa bezono, tiam ĉe la elekto de edzino jam malĝusta vidpunkto, kontraŭa al la aluditaj celoj, estos decida: La akirado de idaro fariĝos hazarda, la feliĉa edukado plej neverŝajna. Bona edzino, kiu estu amikino, helpantino, naskantino, patrino, familiestro, administranto, ja eble apartigite de la edzo devas estri sian propran komercon kaj oficon, ne povas esti samtempe konkubino: tio signifus, en ĝenerale postuli tro multan de ŝi. … ^[2]

Post kiam oni nun scias, kio estu la estonteco de geedzeco ka edzino, oni ankaŭ komprenas, kion signifas la "malgranda vero" de la maljunulino. „La vipo ŝajne servas al tio, bridi la propajn voluptajn sensualajn ĉe la elekto de kaj en la interrilato kun edzino, por ke ili ne dominu kiel decida vidpunkto, sed ke la generado de superhomo je tio staras en la centro.“ ^[3]

Restas klarigenda la demando, kiu ja estas fakte la maljunulino, kiu konsilas al Zaratuŝtro, envolvi la "malgrandan veron" kaj "fermi al ĝi la buŝon", por ke ĝi ne „tro laŭte“ ^[1]kriu kaj estu miskomprenata de ĉiuj. Respondo sur ĉi tiu demando troviĝas en Die fröhliche Wissenschaft (La gaja scienco):

‚La vero‘ nomiĝis ĉi tiu maljunulino … ^[4]

Fundamentaj pensoj: superhomo, eterna reveno, volo al potenco

El vidpunkto de Zaratuŝtro antaŭ Dio ĉiuj homoj estis egalaj. Pro la morto de Dio tamen ĉiuj homoj nur antaŭ „la popolaĉo“ estas egalaj. Pro tio la morto de Dio estas ŝanco por la superhomo.

Zaratuŝtro amas de la homoj ilian pontofunkcion al superhomo, li amas de ili ilian „pereon“. „La homo estas io, kio volas esti venkata.“ ^[5] La kvalito de la „pli alta homo“ estas lia sinvenkado. Ĉi tiu penado, kiu egale estas bredado kaj edukado, estas kreiva klopodado, kiu ne okazas sur la foirejo, kie la popolaĉo per la interŝanĝo de varoj faras nur tion, kio servas al la persona avantaĝo. La pli alta homo male agas kreive kaj memcele pro la finfarado de la aferoj. Li alivalorigas tion, kio estas egala kaj ŝajnas senutila por la homoj sur la foirejo, tial li solece staras kontraŭ la popolaĉo. Li estas noviganto kaj per tio neniiganto.

Kiel jesanto de la vivo liaj preferataj esprimformoj estas la senpezeco de la danco kaj la rido. „… ĉiu plezuro volas eternon.“ ^[6] La plej alta formo de vivojesado simboligas sin en la „ringo de la reveno“. Eĉ se la mondo ne alstrebas dian fincelon, la superhomo trovas en sia krea agado de sinperfektigo sian sinkonfirmadon, kiu igas lin jesi la „eternan revenon de la sama“, ke lia vivo estas tiel, kiel estas, eĉ se ĝi ripetiĝus eterne.

Lia praa impulso, strebi per la "alivalorigo de ĉiuj valoroj" al pli alta kaj esti kreanto, estas lia „volo al potenco“. ^[7] Pro ĉi tiu krea principo la mondo ankaŭ sen Dio eliras de sia indiferenteco kaj trovas gravecon.

La novaj virtoj de la „superhomo“ estas precipe:

• la kreado, la faro. La superhomo estas kreanta homo. Al kreado tamen ĉiam ankaŭ apartenas la neniigado
• memamo, kiu malhelpas sklavecon kaj melankolion
• amo de la vivo kaj fido en la proprajn kapablojn
• la (vira) volo de la superhomo, kiu estas lia ununura agadomezurilo
• (milita) kuraĝo, hardeco kaj malkompromisemo en la venkigo de liaj celoj

Ekesto, aperado kaj postaj aliverkadoj

Anoncado de la nova libro en letero al Heinrich Köselitz, 1-an de februaro 1883

La kvar partoj de Zaratuŝtro ekestis en la tempospaco de novembro 1882 ĝis februaro 1885. La daŭro, kiun postulis la unuopaj libroj, tamen tre konsiderinde diferenciĝis. Dum kiam Nietzsche bezonis por la unua parto du monatojn, por la dua kaj tria eĉ ne unu, la fina parto okupigis lin la tutan aŭtunon kaj vintron 1884/85.

Pozicio de la verko en la verkaro de Nietzsche

Zarathustra enkondukas finfine la fazon de la malfrua Nietzsche: Dum kiam liaj ĝisnunaj verkoj unualinie prezentis analizon de lia tempo kaj kritikon de ĝiaj strukturoj, nun Nietzsche provas krei kontraŭkoncepton al la nuntempo. La anoncado de pli alta homo enkondukas la pensosaltojn, kiuj kondukas al novvalorigo de la moralo fare de Nietzsche, kiun li poste klarigas en Jenseits von Gut und Böse (Transe de bona kaj malbona) kaj Zur Genealogie der Moral (Pri la genealogio de la moralo).

Schopenhauer

En la distancado de la verko Die Welt als Wille und Vorstellung de Schopenhauer, kun ties pesimisma interpretado de volo kiel universala malracie aganta forto, Nietzsche formulis la ideon pri la „volo al potenco“ kiel vivojesa „dioniza“ krea energio, kiu movas la mondon. La krea „fariĝo“ enbuŝiĝas laŭ ideo de Nietzsche male al la „kristana mondkompreno“ tamen en neniun fintempan mondosaviĝon, sed faras kiel kontinue ripeta ludo de la sinnovigado „eternan revenon de la sama“. Schopenhauer en sia filozofio ne vidis la elirpunkton de Kant en Kritik der Urteilskraft, ke estas tria povo en la animo, nome la sento de emo kaj malemo, kiu kapabligas al juĝopovo, ne kiel bazo de la individuo. Nietzsche siaflanke vivigas tion per sia forta rilato al temo "patoso" kaj eksplicite jesas la eblecojn, kiuj lokas en la subjektiva juĝopovo, ekestinta ankaŭ el sufero.

Naziismo

Kelkaj tekstpasaĝoj, en kiuj Zaratuŝtro koncedas al la fortaj la rajton, preni al si tion, kion ili volas, kaj deziras al la „superfluaj“ la morton, ĉiam denove estis interpretataj kiel socidarvinismaj. La doktrino pri la „superhomo“ estas asociata – ĉefe en la germanlingvaj regionoj – kun la supozata "reganta raso" de la arjoj. En 1934 oni demetis ekzempleron en la tombovolbo de la Tannenberg-memorejo apud Mia lukto de Hitler kaj La mito de la 20-a jarcento de Alfred Rosenberg.^[9] Krome oni planis por la Nietzsche-memorhalo en Vajmaro Zaratuŝtro-monumenton. ^[10]