La tiberiada hebrea estas la laŭkanona prononco de la Hebrea Biblio aŭ Tanaĥo, skribita de masoretaj kleruloj, kiuj vivis en la juda komunumo de Tiberiado en antikva Galileo ĉ. 750-950 k.e. sub la Abasida Kaliflando. Ili skribis forme de la tiberiada vokalizo, uzante kromsignojn skribitajn sub la hebreaj leteroj: vokalsignojn kaj konsonantajn diakritojn (nekudot) kaj la tiel nomatajn akcentojn (du rilatajn sistemojn de intonaciaj signoj).[1] Ĉi tiuj kune kun la marĝenaj notoj masora magna kaj masora parva konsistigas la tiberiadan aparaton.
Kvankam la skribaj vokaloj kaj akcentoj iĝis uzataj ĉirkaŭ 750 k.e., la buŝa tradicio reflektata de ili estas multjarcente pli malnova, kun antikvaj radikoj.
Fonologio
Konsonantoj
La tiberiada hebrea havas 29 konsonantajn fonemojn, reprezentitajn per 22 literoj. La sin-punkto distingas inter la du valoroj de ש, kun maldekstra punkto (שׂ) prononcata same kiel la litero sameĥ. La literoj בגדכפת (begadkefat) havas po du valorojn: plozivon kaj frotsonon.
| Labialo | Dentalo | Dental-alveolaro | Palatalo | Velaro | Uvularo | Faringalo | Glotalo | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| normala | emfaza | |||||||||
| Nazalo | [m] | [n] | ||||||||
| Plozivo | senvoĉa | [p] | [t̪] | [tˤ] | [k] | [q] | [ʔ] | |||
| voĉa | [b] | [d̪] | [g] | |||||||
| Frotsono | senvoĉa | [f] | [θ] | [s̪] | [sˤ] | [ʃ] | [x] | [ħ] | [h] | |
| voĉa | [v] | [ð] | [z̪] | [ɣ] | [ʕ] | |||||
| Trilo | [r] | [ʀ] | ||||||||
| Alproksimiĝo | [w] | [l] | [j] | |||||||
Vokaloj
| Antaŭaj | Malantaŭaj | |
|---|---|---|
| Malvastaj | [i] | [u] |
| Malvast-mezvastaj | [e] | [o] |
| Vast-mezvastaj | [ɛ] | [ɔ] |
| Vasta | [a] | |
| Reduktitaj | [ă] [ɔ̆] ([ɛ̆])1 | |
- marĝena
Ortografio
| litero | א | ב | ג | ד | ה | ו | ז | ח | ט | י | כ/ך | ל | מ/ם | נ/ן | ס | ע | פ/ף | צ/ץ | ק | ר | ש | ת |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| transliterumo | ʾ | b/v | g/gh | d/dh | h | w | z | ḥ | ṭ | y | k/kh | l | m | n | s | ʿ | p/f | ṣ | q | r | š, ś | t/th |
| prononco (moderna) | [ʔ] | [b] [v] |
[ɡ] | [d] | [h] | [v] | [z] | [χ] | [t] | [j] | [k] [χ] |
[l] | [m] | [n] | [s] | [ʔ] | [p] [f] |
[ts] | [k] | [ʁ] | [ʃ] [s] |
[t] |
| prononco (jemena) | [ʔ] | [b] [v] |
[dʒ] [ɣ] |
[d] [ð] |
[h] | [w] | [z] | [ħ] | [tˤ] | [j] | [k] [x] |
[l] | [m] | [n] | [s] | [ʕ] | [p] [f] |
[sˤ] | [g] | [r] | [ʃ] [s] |
[t] [θ] |
| prononco (tiberiada) | [ʔ] | [b] [v] |
[ɡ] [ɣ] |
[d] [ð] |
[h] | [w] | [z] | [ħ] | [tˤ] | [j] | [k] [x] |
[l] | [m] | [n] | [s] | [ʕ] | [p] [f] |
[sˤ] | [q] | [ʀ] [r] |
[ʃ] [s] |
[t] [θ] |
| vokalo kun ב | בַ | בֶ | בֵ | בִ | בָ | בֹ | בֻ | בוּ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| naomo | pataĥ | segol | cere | hirik | kamac | holam | kubuc | ŝuruk |
| prononco | /a/ | /ɛ/ | /e/ | /i/ | /ɔ/ | /o/ | /u/ | |
| vokalo kun ב | בַא בַה |
בֶא בֶה בֶי |
בֵא בֵה בֵי |
בִי בִא |
בָא בָה |
בֹא בֹה בוֹ |
בוּא בוּה |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| nomo | pataĥ male | segol male | cere male | hirik male | kamatz male | holam male | ŝuruk male |
| prononco | /a/ | /ɛ/ | /e/ | /i/ | /ɔ/ | /o/ | /u/ |
| vokalo kun א | אְ | אֲ | אֱ | אֳ |
|---|---|---|---|---|
| nomo | ŝva | hataf patah | hataf segol | hataf kamac |
| prononco | /ă/, ⌀ | /ă/ | /ɛ̆/ | /ɔ̆/ |
| vokalo | בּ | בֿ | הּ | שׁ | שׂ |
|---|---|---|---|---|---|
| nomo | dagheŝ | rafe | mapik | ŝin-punkto | sin-punkto |
| prononco | Duobligo de konsonanto /Cː/, aŭ la ploziva prononco de la konsonantoj בגדכפ״ת | Frotsona prononco de la kosnonantoj בגדכפ״ת (ĝia uzo estas opcia) | /h/, estante la fina litero de vorto | /ʃ/ | /s/ |