Stanga altsalto
sporta fako • kampatletiko
vertikala salto
Fakoj
Kulminaj konkursoj
Internacia federacio
Rilataj paĝoj
Kategorio:Sporto

Stangoaltsaltado

Stangoaltsaltado, aŭ mallonge stangosalto, estas fako de la atletiko, en kiu sportisto helpe de longa fleksebla stango devas salti super saltolato. La lato havas longon de 4,5 m kaj estas metita sur du latoteniloj en tia maniero, ke ĝi falas, kiam ĝi estas eĉ se nur fajne tuŝata.

La stangoaltsaltado estas olimpika sporto por viroj ekde 1896 kaj por virinoj ekde 2000. Ĝi estas ankaŭ fako de la dekatlono, sed ne de la heptatlono. Ĝi estas unu el la kvar saltofakoj de la malpeza atletiko. Respondeca pri la reguloj de internaciaj konkursoj estas la IAAF.

Teĥniko

Stangoaltosalto konsistas el ses fazoj. Antaŭ ol saltisto komencas provon, oni frotas siajn manojn per magnezia karbonato aŭ rezino, por ke oni pli bone povas teni la stangon. La unua fazo estas la alkuro. Komence saltisto tenas la stangon tiel, ke ĝi montras 60° supren. La alkuro konsistas el 45 metroj aŭ proksimume 20 paŝojn da plirapidiĝanta kuro. Dum tio saltisto mallevas la stangon ĝis horizontala pozicio. Kuri rapide ĉe la fino gravas, ĉar oni uzas tiun movoenergion por levi sin. Aŭ alivorte: ju pli rapide oni kuras, des pli alte oni povas salti. La dua fazo estas la apogo. Oni malfleksas la brakojn al super la kapo kaj metas la stangon en la apogokeston. La tria fazo estas la eksalto. La punkto, de kie oni eksaltas devas esti sub la supra mano. Eksaltinte oni alprenas C-pozicion. La supra brako, torso kaj la eksalta kruro kurbiĝas simile al la litero C. La kvara fazo estas la suprenvolvo. La stango estas forte kurbigita pro la movoenergio de la saltisto. Dum tiu fazo oni kvazaŭ volvas sin surpen kaj unue alprenas L-pozicion. Tiam oni antaŭenmovas la krurojn kaj ili kune kun la torso havas formon de L. Fine oni movas sin en I-pozicion kun la piedoj supre kaj la kapo sube. En la kvina fazo - la turniĝa apogo - oni turnas sin ĉirkaŭ sia laŭalta akso tiel, ke oni ventrosube pasas la laton. La fina kaj sesa fazo estas la surteriĝo. En tiu post sukcesa paso de la lato oni surteriĝas kun la dorso sur la mato.

• 
  2-a fazo: Malfleksataj brakoj kaj stango en la apogokesto
• 
  4-a fazo: Suprenvolvo al la L-pozicio
• 
  4-a fazo: Kaj moviĝo al I-pozicio
• 
  5-a fazo: Pasi la laton ventrosube
• 
  6-a fazo: Post lasi la stangon
• 
  6-a fazo: Fali tiel, ke oni surteriĝas sur la dorso

Saltejo

Stanga altosalto en la 1890-aj jaroj en Usono

Antaŭ la lato kaj fostoj super kiuj oni saltas troviĝas 45 metrojn longa kaj 1,22 metrojn larĝa alkurejo. Fine de la alkurejo kaj tuj antaŭ la lato estas apogokesto, en kiu oni metas la stangon por salti. Ĝi longas du metrojn kaj estas 20 cm profunda ĉe la fino. La lato devas esti produktita el vitrofibra plasto. Ĝi devas pezi maksimume du kilogramojn kaj havas diametron de 3 cm. La lato ne devas kurbiĝi pli ol du centimetrojn. Post la lato troviĝas 5×5 metrojn granda kaj 0,8 metrojn alta mato. Ambaŭflanke de la apogokesto ankaŭ troviĝas matoj.

Stango

Pri la stango ekzistas nur malmultaj reguloj. Oni devas uzi propran stangon kaj ties supraĵo devas esti glata. Pri la materialo, longo aŭ larĝo ne ekzsitas reguloj. Modernaj stangoj estas tuboj, kiujn oni produktas el vitrofibra plasto. Ĝis la unua mondomilito oni uzis simplajn lignostangojn. Poste angloj estis la unuaj, kiuj uzis bambuajn stangojn. Post la dua mondomilito metalaj stangoj estis preferitaj. Svedoj komencis uzi stangojn el aluminio. Ekde 1961 usonoj komencis uzi la ĝis nun uzatajn plastajn stangojn.

Konkurso-disvolvo

Kiam nur malmultaj sportistoj partoprenas, konkurso nur konsistas el finalo. Ĉe la grandaj internaciaj konkursoj saltistoj de du grupoj provas kvalifiki sin por la finalo. Oni kvalifikas sin por la finalo kiam oni atingas la kvalifikan alton. Se tro malmulte da saltistoj atingas tiun alton, la sekvantaj plej bonaj saltistoj ankaŭ atingas la finalon ĝis kiam minimuma nombro da saltistoj esta atingita.

Ĉiu saltisto povas mem elekti la unua alton super kiu ĝi volas salti. Por ĉiu alto saltisto havas tri provojn. Kiam saltisto sukcese saltis, ĝi rajtas plu partopreni. Alie post tri malsukcesaj saltoj saltisto eliminiĝas. Post malsukcesa salto atleto rajtas preterlasi la du restantajn provojn de tiu alto kaj uzi ilin ĉe la venonta alto. Same post du missaltoj, oni rajtis uzi la lastan provon ĉe la venonta alto. Ĝenerale tio signifas, ke saltisto post tri sinsekvaj malsukcesaj saltoj eliminiĝas el konkurso.

Por ĉiu provo saltisto havas unu minuton por komenci provon. Kiam nur tri saltistoj restas, ili havas du minutojn. Kiam la venkanto estas la lasta restanta partoprenanto, ĝi havas kvin minutojn. Tiam saltisto povas provi starigi rekordon (ekzemple personan aŭ mondan).

Venkinto estas la saltisto, kiu saltis plej alte. En okazo de egalaj altoj, al atleto, kiu bezonis malpli da provoj ĉe tiu alto estas pli bone rangigita. Se tiam ankoraŭ okazas egalstato, la saltisto kun malpli da missaltoj entute estas pli bone rangigita. Se post tio ankoraŭ pluraj saltistoj okupas la unuan rangon, okazos decida saltado.

Rekordoj

La mondan rekordon ĉe la viroj starigis la usona svedo Armand Duplantis per 6,18 metroj je la 15-a de Februaro 2020 en Glasgovo(Skotlando), unu semajnon post kiam li starigis la antaŭan rekordon. Ĉe la virinoj Jelena Gaĝijevna Isinbajeva el Rusujo atingis la rekordon per 5,06 metroj la 28-an de Aŭgusto 2009 en Zuriko (Svislando) dum konkurso de la Ora Ligo·

Ĉampionoj

Jen listoj de medalgajnintoj en Olimpiaj ludoj (OL) kaj mondaj ĉampionumoj (MĈ).

Viraj medalgajnintoj

Jaro	konkurso	gajninto	alto(metroj)	dua	tria
1896	OL	William Hoyt	3,30	Albert Tyler	Evangelos Damaskos  Ioannis Theodoropoulos
1900	OL	Irving Baxter	3,30	Meredith Colkett	Carl-Albert Andersen
1904	OL	Charles Dvorak	3,50	LeRoy Samse	Louis Wilkins
1908	OL	Edward Cook  Alfred Gilbert	3,71	–	Edward Archibald  Charles Jacobs  Bruno Söderström
1912	OL	Harry Babcock	3,95	Frank Nelson  Marc Wright	–
1920	OL	Frank Foss	4,09	Henry Petersen	Edwin Myers
1924	OL	Lee Barnes	3,95	Glenn Graham	James Brooker
1928	OL	Sabin Carr	4,20	William Droegemueller	Charles McGinnis
1932	OL	Bill Miller	4,315	Shuhei Nishida	George Jefferson
1936	OL	Earle Meadows	4,35	Shuhei Nishida	Sueo Oe
1948	OL	Guinn Smith	4,30	Erkki Kataja	Bob Richards
1952	OL	Bob Richards	4,55	Don Laz	Ragnar Lundberg
1956	OL	Bob Richards	4,56	Bob Gutowski	Georgios Roumbanis
1960	OL	Don Bragg	4,70	Ron Morris	Eeles Landström
1964	OL	Fred Hansen	5,10	Wolfgang Reinhardt	Klaus Lehnertz
1968	OL	Bob Seagren	5,40	Claus Schiprowski	Wolfgang Nordwig
1972	OL	Wolfgang Nordwig	5,50	Bob Seagren	Jan Johnson
1976	OL	Tadeusz Ślusarski	5,50	Antti Kalliomäki	David Roberts
1980	OL	Władysław Kozakiewicz	5,78	Tadeusz Ślusarski  Konstantin Volkov	–
1983	MĈ	Serhij Bubka	5,70	Konstantin Volkov	Atanas Tarev
1984	OL	Pierre Quinon	5,75	Mike Tully	Earl Bell  Thierry Vigneron
1985	MĈ	Serhij Bubka	5,85	Thierry Vigneron	Rodion Gataullin
1988	OL	Serhij Bubka	5,90	Rodion Gataullin	Grigorij Jegorov
1991	MĈ	Serhij Bubka	5,95	István Bagyula	Maksim Tarassov
1992	OL	Maksim Tarassov	5,80	Igor Trandenkov	Javier García
1993	MĈ	Serhij Bubka	6,00	Grigorij Jegorov	Maksim Tarassov
1995	MĈ	Serhij Bubka	5,92	Maksim Tarassov	Jean Galfione
1996	OL	Jean Galfione	5,92	Igor Trandenkov	Andrei Tivontschik
1997	MĈ	Serhij Bubka	6,01	Maksim Tarassov	Dean Starkey
1999	MĈ	Maksim Tarassov	6,02	Dmitrij Markov	Aleksander Averbuĥ
2000	OL	Nick Hysong	5,90	Lawrence Johnson	Maksim Tarassov
2001	MĈ	Dmitrij Markov	6,05	Aleksander Averbuĥ	Nick Hysong
2003	MĈ	Giuseppe Gibilisco	5,90	Okkert Brits	Patrik Kristiansson
2004	OL	Timothy Mack	5,95	Toby Stevenson	Giuseppe Gibilisco
2005	MĈ	Rens Blom	5,80	Brad Walker	Pavel Gerasimov
2007	MĈ	Brad Walker	5,86	Romain Mesnil	Danny Ecker
2008	OL	Steven Hooker	5,96	Jevgenij Lukjanenko	Derek Miles
2009	MĈ	Steven Hooker	5,90	Romain Mesnil	Renaud Lavillenie
2011	MĈ	Paweł Wojciechowski	5,90	Lázaro Borges	Renaud Lavillenie
2012	OL	Renaud Lavillenie	5,97	Björn Otto	Raphael Holzdeppe
2013	MĈ	Raphael Holzdeppe	5,89	Renaud Lavillenie	Björn Otto
2015	MĈ	Shawnacy Barber	5,90	Raphael Holzdeppe	Paweł Wojciechowski  Renaud Lavillenie  Piotr Lisek
2016	OL	Thiago Braz da Silva	6,03	Renaud Lavillenie	Sam Kendricks
2017	MĈ	Sam Kendricks	5,95	Piotr Lisek	Renaud Lavillenie
2019	MĈ	Sam Kendricks	5,97	Armand Duplantis	Piotr Lisek

Virinaj medalgajnintoj

Jaro	konkurso	gajninto	alto(metroj)	dua	tria
1999	MĈ	Stacy Dragila	4,60	Anĵela Balaĥonova	Tatiana Grigorieva
2000	OL	Stacy Dragila	4,60	Tatiana Grigorieva	Vala Flosadóttir
2001	MĈ	Stacy Dragila	4,75	Svetlana Feofanova	Monika Pyrek
2003	MĈ	Svetlana Feofanova	4,75	Annika Becker	Jelena Isinbajeva
2004	OL	Jelena Isinbajeva	4,91	Svetlana Feofanova	Anna Rogowska
2005	MĈ	Jelena Isinbajeva	5,01	Monika Pyrek	Pavla Hamáčková
2007	MĈ	Jelena Isinbajeva	4,80	Kateřina Baďurová	Svetlana Feofanova
2008	OL	Jelena Isinbajeva	5,05	Jennifer Stuczynski	Svetlana Feofanova
2009	MĈ	Anna Rogowska	4,75	Chelsea Johnson  Monika Pyrek	–
2011	MĈ	Fabiana Murer	4,85	Martina Strutz	Svetlana Feofanova
2012	OL	Jennifer Suhr	4,75	Yarisley Silva	Jelena Isinbajeva
2013	MĈ	Jelena Isinbajeva	4,89	Jennifer Suhr	Yarisley Silva
2015	MĈ	Yarisley Silva	4,90	Fabiana Murer	Nikoleta Kiriakopulu
2016	OL	Katerini Stefanidi	4,85	Sandi Morris	Eliza McCartney
2017	MĈ	Katerini Stefanidi	4,91	Sandi Morris	Robeilys Peinado  Yarisley Silva
2019	MĈ	Anĵelika Sidorova	4,95	Sandi Morris	Katerini Stefanidi

Vidu ankaŭ

• Altsaltado