De kritiko de la arto... (1957-1962)

Dana pentristo, skulptisto, ceramika artisto, kaj verkinto Asger Jorn, fondmembro de la Situaciisto-Internacio.

La periodon de aktiveco de Situaciista Internacio (SI) oni povas dividi en du ĉefaj partoj : en la unua, la grupo rolas kiel arta avangardo kiu ellaboras kritikon de la arto ; en la dua, ĝi koncentriĝas ĉirkaŭ politika kritiko de la moderna kapitalismo.

La kreiĝo de SI en 1957 rezultis el la kunfandiĝo de tri avangardaj grupoj : Internacia Movado por Imagisma Bauhaus, Psikogeografia Komitato de Londono kaj, precipe, Literista Internacio kiu jam aktivis en la 1950aj jaroj ĉirkaŭ Guy Debord. Situaciista Internacio ankaŭ kalkulis en si kelkajn eksmembrojn de la artista grupo KOBRA (interalie Constant kaj Asger Jorn). Tiuj grupoj renkontiĝis kiel novaj avangardoj dezirantaj preterpasi la arton, post la malsukceso de la pasintaj avangardoj (dadaistoj, superrealistoj kaj literistoj) kiuj velkis aŭ montriĝis nesufiĉaj.

Dum la fondkonferenco de SI, Guy Debord difinis la modon de organiziĝo kaj agado de la nova movado, prezentante Raporton pri la konstruado de situacioj. Li klarigis ke la centra ideo estas "la konstruado de situacioj, t.e. la konkreta konstruado de momentaj etosoj de la vivo". Alivorte, la situaciistoj postulis la rekapton de ĉies vivo fare de ĉiuj. De tiu koncepto de situacio devenas la vorto situaciista, difinita jene : "kiu rilatas al la teorio aŭ al la praktika agado de konstruo de situacioj". Estas situaciisto tiu, kiu klopodas konstrui situaciojn.

Ilia unua zorgo estis realigi praktikon de preterpaso de la arto. La arto, kiun ili kritikas estas la arto-objekto ; al tia arto ili kontraŭmetas la arto realigita en ĉiuj aspektoj de la vivo. La situaciistoj pensas, kiel diris antaŭe Marcel Duchamp : "la arto ekvivos, kiam la lasta artisto mortos". Ĉesinte esti apartigita kampo, ĝi realiĝos en la ĉiutaga vivo.

...al kritiko de la socio (1962-1972)

La situaciistoj tamen opiniis, ke tia preterpaso de la arto unue supozas preterpason de la moderna kapitalismo kun ties novaj formoj de subpremo. Pro tio la grupo emis doni pli kaj pli gravan lokon al la postulo de totala revolucio. Ekde 1962 komenciĝis dua periodo, kie la grupo iom postlasis la arton, kaj plene dediĉis sin al la ellaborado de revolucia kritiko -- kiu jam ĉeestis dekomence.

Sur vojo al la totala revolucio, la situaciistoj akre kritikadis la klasikajn maldekstrajn branĉojn : socialdemokratiismo, stalinismo, trockiismo, leninismo, anarkiismo... taksataj kiel almenaŭ kontraŭrevoluciaj. Eĉ kelkaj radikalaj revuoj antaŭe proksimaj de ili ("Argumentoj", "Socialismo aŭ barbareco"...) ne eskapis el la situaciista polemiko.

Iu evento permesis en 1965 disaŭdigi pri la situaciistoj, kvankam iom manke de iliaj ideoj. Kelkaj studentoj de la universitato de Strasburgo kontaktis la Parizajn situaciistojn, kaj informis ilin pri la eblo ekkontroli la tiean lokan sekcion de la ĉefa studenta sindikato en Francio (UNEF). Profitante el la situacio (!), ili utiligis la kason por presigi 10.000 ekzempleroj de broŝuro, kiujn ili poste disdonadis senpage tra la tuta universitato. Verkita por la okazo kaj pagita ruinigante la kason de la Strasburga UNEF-sekcio, la broŝuro akre atakis... la studentaron kaj ties sindikatojn, konsiderataj kiel defendantoj de kapitalismo aranĝita por oferi al ili lokon de servisto. La broŝuro, titolita Pri la mizero en studenta medio, ankaŭ instigis al la detruo de la universitatoj kaj al proleta revolucio. La afero provokis tra la tuta lando skandalon, kiu profitos al la situaciistoj per la diskonigo de iliaj ideoj.

La jaron 1967, estis eldonitaj la verkoj de du el la plej elstaraj situaciistoj. La socio de la spektaklo, de Guy Debord, estas prezentata de sia verkinto jene : "[...] mi volis ke Situaciista Internacio havu teorilibron. S.I. estis tiam la ekstremista grupo kiu la plej multon faris por revenigi la revolucian protestadon en la modernan socion ; kaj facilis vidi ke tiu grupo, jam trudinta sian venkon en la kampo de la teoria kritiko, kaj daŭriganta ĝin en tiu de la praktika agitado, tiam proksimiĝis al la kulmina punkto de sia historia agado. Necesis do, ke tia libro ĉeestu en la tumultoj kiuj baldaŭ venos kaj kiuj poste transdonos ĝin al la vasta sekvo kiun ili ne povos manki malfermi" (Antaŭparolo de la kvara itala eldono de la Socio de la spektaklo, 1979). La Traktaĵo pri bonvivo-scio por uzo de la junaj generacioj de Raoul Vaneigem estas la dua ĉefa verko el situaciista inspiro. Ambaŭ libroj sintezigas la situaciistan teorion, sed konservas sian personecon kaj la apartajn vidpunktojn de siaj aŭtoroj. Ili anoncis kaj influis la baldaŭ venontajn eventojn de majo 1968.

Kulmino kaj dissolviĝo

La ribelo de la studentoj en Parizo, dum la monato de majo 1968, signis la kulminon de la situaciista influo. Dum la tumultoj, la situaciistoj engaĝiĝis flanke de grupo de radikalaj studentoj (la Raĝuloj) en la okupadmovado. Ili admonis "okupi ĉiujn uzinojn en Francio kaj formi laboristajn konsiliojn". Kvankam iom disvastigitaj, la admonoj de la situaciistoj ne estis sekvitaj kaj la tumultoj velkis dum la monato de junio.

Tiu lasta intensa epizodo markis la komenciĝon de la fino por S.I. La movado iom post iom dislikiĝis, pro la ekskludoj aŭ la demisioj de siaj membroj. Finfine, en 1972, la grupo ŝrinkis je 2 personoj (Guy Debord kaj la italo Gianfranco Sanguinetti), kiuj decidis ĝian dissolviĝon.

La revolucio de la ĉiutaga vivo

La fundamenta celo estas la revolucia batalo kontraŭ la ŝtato kaj la kapitalismo, por (kaj per) la starigo de laboristaj konsilioj (rekta demokratio) kaj la forigo de ĉia komerca rilato (komunismo). La situaciistoj ankaŭ postulas la revolucion de la ĉiutaga vivo, projekto liberecana kaj hedonisma resumebla per la instigaĵo : "ni ĝuu sen katenoj !" Tia revolucio necesas kelkajn esencajn kondiĉojn :

• abolicio de la spektaklo kiel socia rilato. Tiu ĉi koncepto de "spektaklo" estas centra en la situaciista kritiko. Ĝin uzis, la unua, Karl Marx kun la signifo de ago, al kiu la homoj ne plu partoprenas.

• la plena partoprenado fare de la individuoj (rifuzo de la reprezentado).

• la rekta komunikado (rifuzo de la perantoj).

• la realiĝo kaj disvolviĝo de la individuo (kontraŭ ĝia alienado).

• la abolicio de la laboro kiel alieno kaj kiel apartigita agado. Tion resumas la instigaĵo : "neniam laboru !"

• la rifuzo de ĉia okupiĝo apartigita de la ĉiutaga vivo. La situaciistoj postulas la reunuigon de ĉiuj homaj agadoj, kaj la finon de la apartigo de la laboro disde la libertempo. La agado de produkto ne estu distingata el la individuaj disvolviĝo, libertempo kaj seksovivo.

La spektaklo

La nocio de spektaklo meritas klarigojn. Tiu koncepto estas la centra elemento de la penso de Guy Debord. Al la verkinto mem de la Socio de la spektaklo, la koncepto havas plurajn signifojn. La spektaklo unue estas la modernaj propagandiloj de la kapitalismo, sed ĝi ankaŭ estas "socia rilato komunikita per bildoj". Ĝi estas la religio de la varo, aperinta kun la konsumadosocio en la jaroj 1930aj.

Guy Debord distingas du formojn de spektaklo : la koncentrigita spektakleco de la totalismaj socioj (precipe la ŝtatkapitalismo de la orienta soveta kampo), kaj la disetendigita spektakleco de la liberalaj socioj. Dum en la sovetaj landoj la spektaklo koncentriĝis ĉirkaŭ la persono de la diktatoro (Stalino kaj liaj heredintoj), en la okcidentaj liberalaj landoj la spektaklo prezentiĝas malkoncentrigita en la formo de varoj, kiuj entenas la tutan propagandon de la kapitalisma ideologio.

Iom poste, en 1987, Guy Debord publikigis Komentojn pri la socio de la spektaklo, kie li konfirmis sian kritikon, nur aldonante unu modifon : li konstatas, ke dum la jaroj 1980aj la spektaklo disetendiĝis ĉien, ĉar ĉiuj sociaj rilatoj emas fariĝi komercaj rilatoj. Ambaŭ formoj de spektaklo kunfandiĝis en nova : la integrigita spektakleco, kiu superregas la tutan mondon.

La rifuzo de ĉiaj ideologioj

La situaciistoj konsideras ĉiujn klasikajn branĉojn de la laborista movado (socialdemokratiismo, leninismo, stalinismo, trockiismo, anarkiismo...) kiel "ideologiojn". Per ideologio ili difinas idearon, kiuj laŭ ili disiĝis disde la praktika realo kaj ŝtoniĝis, senkapablaj evolui. Ideologio, morta kaj fiksa, kontraŭiĝas al la "teorio", neniam finita, kiu pliriĉiĝas el la konkreta praktiko (la sukcesoj kaj fiaskoj de la laborista movado). Ideologio povas reprezenti veron, sed veron pasintan, kadukan. La revolucia teorio, kontraŭe, estas moviĝanta kaj ĉiam renovigita laŭ la aperado de novaj kondiĉoj de subpremado.

Tiu rifuzo de la ideologioj estas akompanata de la postulo de kritiko totala ĉar "ne ekzistas gesto tiel radikala, ke la ideologio ne povas proprigi al si" (Guy Debord). Konsekvence, ĉia kritiko parta (ekz. : virinismo, sindikatismo, kontraŭfaŝismo, ktp...) kontribuas devojigi de la revolucio kaj daŭrigi la sistemon. Laŭ la situaciistoj, "la revolucio estos totala, aŭ ne estos".