Sátoraljaújhely | |||
slovake: Nové Mesto pod Šiatrom | |||
urbo | |||
Vido al Sátoraljaújhely | |||
|
|||
Oficiala nomo: Sátoraljaújhely | |||
Lando | Hungario | ||
---|---|---|---|
Regiono | Norda Hungario | ||
Departemento | Borsod-Abaúj-Zemplén | ||
Historia regiono | Hungara reĝlando | ||
Najbaras kun | Slovenské Nové Mesto | ||
Situo | Sátoraljaújhely | ||
- koordinatoj | 48° 23′ 35″ N 21° 39′ 24″ O / 48.39306 °N, 21.65667 °O (mapo) | ||
Areo | 73,44 km² (7 344 ha) | ||
Loĝantaro | 15 619 (01.01.2011) | ||
Denseco | 212,68 loĝ./km² | ||
Horzono | MET (UTC+1) | ||
- somera tempo | MEST (UTC+2) | ||
Poŝtkodo | 3980 | ||
Telefona antaŭkodo | 47 | ||
Situo enkadre de Hungario
| |||
Vikimedia Komunejo: Sátoraljaújhely | |||
Retpaĝo: www.satoraljaujhely.hu | |||
Sátoraljaújhely - jen hungare, prononco [ŝAtoraljaUjhej], laŭ sistemo IFA ˈʃaːtorɒljɒuːjhɛj, slovake Nové Mesto pod Šiatrom, germane Neustadt am Zeltberg estas urbo kun rango vinvilaĝo en Hungario, en regiono Norda Hungario, en departemento Borsod-Abaúj-Zemplén, en Distrikto Sátoraljaújhely, kies centro estas. La loknomo signifas: sub-tendo-nova-loko, pro la apuda tendo-formita vulkana monto.
Situo
Sátoraljaújhely situas en la proksimeco de Bodrog, fine de ĉefvojo el Miskolc, laŭ fervojo Miskolc-Ungvár.
Historio
La unua skriba mencio devenis el 904. La tataroj detruis la komunumon en 1241. Poste la komunumo refondiĝis kune kun abatejo iomete for de la ruinoj, ĉar dum la historio Bodrog ofte inundis. Ĝi ricevis rangon urbo en 1261, havanta fortikaĵon. La bienoj apartenis ekde 1351 al litova princo, kiu setligis rutenojn. La fortikaĵo detruiĝis en 1558 laŭ ordono de Habsburgoj, la sendefenda urbo suferis en 1566 rabadon kaj detruadon de turkoj. Hajdukoj de Stefano Bocskay vivadis en la urbo ekde 1605. En 1697 en la tuta regiono - ankaŭ ĉi tie - okazis ribelo kontraŭ Habsburgoj. En la 18-a jarcento alvenis judoj, kiuj precipe komercadis, dume la urbo iĝis departementejo de Zemplén, la departementa domo konstruiĝis en 1768. En 1739 pesto, en 1831 ĥolero, en 1834 tertremo, en 1845 inundo okazis. La fervojo konstruiĝis el Miskolc en 1871, post unu jaro al Ungvár.
Malliberejo konstruiĝis en 1905, ankaŭ nun funkcianta, en 1944 okazis granda ribelo kaj rifuĝo, fine estis 60 da mortintoj. La ĉeĥoj okupis la urbon en 1919, iom poste la tiama hungara ruĝa armeo reokupis la regionon, poste retiriĝis, kredante al Antant, kiu promesis kompense retiriĝon de rumanoj. Fine en 1920 la naskiĝanta Ĉeĥoslovakio pretendis fervojan linion el Rumanio. Tial Sátoraljaújhely estis distranĉita, la norda parto kun la fervojo apartenas al la nuna Slovakio, - havanta la nomon Slovenské Nové Mesto - , la suda parto kun la urbocentro restis hungara, kiu ĝis 1984 havis titolon distriktrajta urbo. Ambaŭ partoj iĝis limpasejoj. Ekde 2008 Hungario kaj Slovakio apartenas al interna zono de Schengen, la limoj inter du urbopartoj malaperis.
Inter 1938-1945 la du urbopartoj unuiĝis, en 1944 la judoj estis deportitaj.
Vidindaĵoj
- Urbodomo de Sátoraljaújhely (iama departementa domo)
- Muzeo Ferenc Kazinczy (Sátoraljaújhely) (iam kazino, poste urbodomo)
- kastelo de Waldbott
- Preĝejo de Ĉieliro de Maria (Sátoraljaújhely)
- Preĝejo de Stefano la 1-a (Hungario) (Sátoraljaújhely)
- Kalvinana preĝejo (Sátoraljaújhely)
- Luterana preĝejo (Sátoraljaújhely)
- Grek-katolika Preĝejo Sankta Nikolao (Sátoraljaújhely)
- Grek-katolika Preĝejo Sankta Mikaelo (Sátoraljaújhely)
Ĝemelurboj
- Franeker, Nederlando
- Sindos, Greklando
- Lohja, Finnlando
Famuloj
- en Sátoraljaújhely naskiĝis:
- agronomo János Balásházy
- aktoroj Anni Dobos, Katalin Gyöngyössy kaj Árpád Latabár (1903)
- episkopo Ignác Fábry
- flegisto Zsuzsanna Kossuth
- Tibor Tóth (gitaristo)
- inĝeniero István Haraszti
- ĵurnalisto Ernő Mezei
- kemiistoj János Bognár kaj Sándor Kalecsinszky
- kuracistoj István Rátz kaj László Kovács
- matematikisto Attila Pethő
- ministro Géza Révész (ministro)
- operkantistoj Ella Némethy kaj Sári Sebeők
- Imre Révész (pentristo)
- pianisto Béla Böszörményi-Nagy
- poeto Géza Niczky
- Sándor Czigándi Varga, József Engel kaj Ferenc Friedrich skulptistoj
- en Sátoraljaújhely mortis:
- aktoroj Sári Déry kaj Zalán Endrei
- poeto Elemér Borúth
- kalvinana episkopo István Fejes
- pentristo József Nemes-Lampérth
- en Károlyfalva naskiĝis baletisto Nóra Kováts
Esperanto
Sátoraljaújhely estas konata kiel la naskiĝloko de Lajos Kökény.
Eksteraj ligiloj
- http://www.satoraljaujhely.hu/ Urba retejo
- European Wineroads
|