Junaĝo

Arthur Rimbaud naskiĝis en 12a, strato Napoléon en Charleville, kiu fariĝis poste «strato Thiers», antaŭ esti renomita «strato Bérégovoy». Lia patro, Frédéric Rimbaud, burgonjano de provenca heredaĵo, armea kapitano, garnizonante en Mézières, partoprenis en la konkero de Alĝerio, kie li akiris honoran legianecon. Li renkontis Vitalie Cuif, junan kamparaninon el Roche, vilaĝo apud Attigny kaj instaliĝis en Charleville. Ili kune naskis kvin gefilojn (nome Frédéric, Arthur, Victorine, Vitalie kaj Isabelle), antaŭ ol la patro forlasis la familion.

Post la foriro de la patro, Vitalie ekloĝis kun la gefiloj en domaĉo, en strato Bourbon, unu el la plej aĉaj en Charleville. Arthur tiam estis 7-jara.

Lia patrino estis rigidmensa, zorgante pri edukado kaj respektindeco: ŝi sekve malpermesis al siaj gefiloj ludi kun la gefiloj de la laboristoj; dimanĉe la familio iradis laŭvice, la patrino vicfine al la preĝejo. Sed en tiu hejmo pli malpli bone rekonstruita, Vitalie ankaŭ priatentis siajn gefilojn, kaj kvankam perforta kaj memkomprenebla estadis la ribelo de Arthur pli poste, ĉiam al ŝi li revenadis, sed ankaŭ precipe al sia juna fratino Isabelle.

Arthur studis en la instituto Rossat, kaj poste en mezgrada lernejo, kie li montriĝis escepta lernanto kun mirinda frumatureco: li ricevadis aron da unuaj premioj (prix d'excellence) pri literaturo, latina de- kaj al-traduko kaj lertege verkadis latinlingvajn poemojn, elegiojn kaj dialogojn. Sed lia animo boladis en li.

En julio 1869, li partoprenis la ĝeneralan konkurson pri latinlingva verkado pri "Jugurtha", kiun li tre supere gajnis. La lernejestro Desdouests diris pri Rimbaud: "Nenio banala naskiĝas en ĉi kapo, li fariĝas genio de la malbono aŭ genio de la bono." Gajninte ĉiujn premiojn li liberiĝis el la infanaĝaj humiliĝoj. "Les étrennes des orphelins" (1869) enhavis socialajn romantismon kaj iom da parsianismo.

Ekflugo al poezio

Manuskripto de les Assis (la sidantoj)

En 1870, Arthur Rimbaud konatiĝis kun Georges Izambard, juna anstataŭanta profesoro en «retorika klaso» (tiam la unua klaso en Francio), kiu fariĝis por li anstataŭanta patro, speco de murego kontraŭ la «mother» (lia kastranta patrino), kiun li kromnomis «maman fléau» (plaga panjo) aŭ «la mère rimbe» (patrino rimbe laŭ la familia nomo) kaj precipe gvidanto sur la vojoj al la poezio ĉar la juna Arthur agnoskis sin mem poeto.

El tiu tempo onin atingis liaj unuaj versoj les étrennes des orphelins, Soleil et Chair kaj Ophélie. La poezia orientiĝo tiam klare estis tiu de la Parnasa skolo, la kolektiva revuo, la tiutempa Parnasse, iniciis Arthur Rimbaud, en la poezion de sia tempo. En letero skribita la 24-an de majo 1870, sendita al la reprezentanto de tiu movado, Théodore de Banville, Arthur, tiam 16-jara, asertis voli fariĝi Parnasano aŭ nenio. Li kunsendis plurajn poemojn (Ophélie, Sensation, Soleil et chair), por ricevi subtenon de la eldonisto Alphonse Lemerre.

Lia poemo À la musique (Al la muziko), verkita aŭtune 1870, evidentigis lian malkonsenton vivi en Charleville.

Verlaine kaj Rimbaud (maldekstre, malsupre), en pentraĵo far Henri Fantin-Latour.

Tiam sentante tre profunde la tragedion de la Pariza Komunumo, la poeto-infano volis ekloĝi en Parizo. En la sama tago, kiam Napoleono la 3-a kaj la imperia armeo eniris en Rethel, Arthur fuĝis de Charleville, al Parizo, kie li volis fariĝi ĵurnalisto. Ĉi aventuro finiĝis en la karcero de Mazas. Post la reveno al Charleville, lia patrino memorige punbatis lin meze de la quai Madeleine, apud la nuna Rimbaud Muzeo. Sed tio estis nur la komenco de longa serio da fuĝoj, ĉar Arthur malsane bezonegis marŝadi kaj marŝadi por atingi alian mondon preter oceanoj kaj montoj ĉiam pli malproksimaj. Paul Verlaine nomis lin: «voyageur loqué» (fivestita vojaĝanto).

Dum sia restado en Parizo Arthur, loĝis en februaro-marto 1871, ĉe Théodore de Banville. Sed ekde majo, Arthur en siaj leteroj nomitaj «de la vidanto » esprimis sian malsamecon, kaj aŭguste 1871, en sia parodia poemo Ce qu'on dit au poète à propos de fleurs (tio, kion oni diras al la poeto pri la floroj), malferme esprimis kritikon de la poetiko de Banville.

En sia perforta poemo L'orgie parisienne ou Paris se repeuple (la pariza orgio aŭ Parizo estas reloĝata), li akuzis la malkuraĝon de la venkintoj. Okaze de la malvenko de Francio sub Prusio, lia poezio ankoraŭ pliradikaliĝis, ekzemple Vénus Anadyomène. Lia verkmaniero iom post iom ŝanĝiĝis. Rimbaud atingis, ke li malŝategis la poezion de la Parnasanoj, kaj en la fama Letero al Paul Demeny aŭ Letero de la vidanto, li emfazis sian forĵeton de la «subjektiva poezio». Ankaŭ en tiu sama letero li diskonigis sian propran poezian esploron: li volis fariĝi «vidanto», per «longa, grandega kaj elpensita malreguligo de ĉiuj sentoj».

Bohemio en Parizo

Rimbaud, fare de Verlaine.

Tiel do, Rimbaud, la superdotita lernanto, rifuzis reiri liceen, forkuris kaj drinkis absintaĵon, do resume li estis tipa infant terrible. Li korespondadis en aŭgusto kaj septembro 1871 kun Paul Verlaine al kiu li estis sendinta kelkajn poemojn. Fine ĉi lasta, laŭ peto de Rimbaud, invitis lin Parizen : «Venez chère grande âme, on vous appelle, on vous attend!» («Venu kara granda animo, oni vokas vin, oni atendas vin!»). Rimbaud alvenis kun enkonduka vorto la famegiĝonta Le Bateau ivre (La ebria ŝipo), kiun li deklamis antaŭ la amikoj de Verlaine kaj ekloĝis ĉe sia protektanto, ne sen konfliktoj kun ties edzino. Ambaŭ fariĝis gejaj amantoj kaj ekvivadis skandalan kaj vageman vivon, interpunkciatan de tumultaj kaj drinkemaj vesperoj ĉe Cercle des poètes Zutiques (Cirklo de la "peĉaj" poetoj - zutique estas malkutima vorto en la franca konstruita el la krivorto "zut!" esprimanta spitiĝon, - esperante : peĉ'!- ). Li tiam estas 17-jara.

Ĉi tumulta ligiteco finiĝis per fiasko: en 1873, ambaŭ amantoj estis en Londono. Verlaine subite forlasis Rimbaud asertante, ke li volas rekuniĝi kun sia edzino, decidita, se ŝi ne konsentus, enpafi al si kuglon en la kapon. Li loĝis en hotelo en Bruselo. Rimbaud revenis al li, persvadita, ke Verlaine ne kuraĝos mortigi sin mem. Dum Rimbaud intencis forlasi lin, Verlaine ebria pafis dufoje al sia amanto, vundante lin malgrave ĉe la manradiko. Verlaine estis juĝita pro tio kaj kondamnita al enkarcerigo. Verlaine restadis du jarojn en karcero en Mons. Dume Rimbaud reiris al la familia bieno en Roche (Ardennes), kie li verkis Une saison en enfer ("Sezono en infero").

Une saison en enfer estas halucina biografio de la vivvojo de Rimbaud. La ĥaosan stilon senĉese trairas tuta aro da internaj voĉoj. Rimbaud krie esprimis sian suferadon, sian intiman sperton: li estis kompreninta, ke li ne povas «ŝteli la fajron» por si sola. «Arda pacienco» nepras por ke la malvenko ne estu definitiva. Sed deziri forgesi «la inferon» signifus perfidi la homaron. Tamen en la neeltenebla soleco en la urbo, laceco ĉirkaŭpremis la junan poeton.

Regule afazia aŭ trairita de hatokrioj kontraŭ la eklezio, kontraŭ la socio de la 19-a jarcento kiu enfermas la individuon, Rimbaud konigis siajn malsukcesojn: amaj malsukcesoj, kaj oni povas pensi pri lia rilato kun Verlaine, sed ankaŭ, ke por li «amo estas reinventinda». Alia malsukceso estis lia klopodo de Vidanto: li estis estulo, kiu sola volis damni sin por retrovi la veran sencon de la poezio. Inter 1874 kaj 1875 li studis ĝis sep lingvojn. En 1876 li veturis al Javo, aliĝas al la nederlanda armeo kaj poste dizertas. En 1877 kaj 1878 li veturis tra Eŭropo, kaj en 1879 li revenis hejmen.

La poemoj poste verkitaj, preskaŭ ĉiuj tiuj Iluminaĵoj finiĝas kun la entrudiĝo de «la realeco malglate stringebla». Tiel do li eksilentis 21-jara ĉar li finfaris ĉion, kion li kapablis, en la «dezerto kaj la nokto», kiuj ĉirkaŭis lin. Li de tiam eksciis, ke sola la poezio ne povas ŝanĝi la vivon.

La afrika aventuro

Rimbaud en Harar

La 24-jara juna poeto forlasis la mondon de la literaturo kaj de la salonoj por ekvivi aventuron kiel kuracilo kontraŭ la enuo, alŝipante al landoj kun revigaj nomoj (Jemeno, Ĝibuto, Etiopio, Eritreo), sed kiuj estis nur la kadro de longa persona drivado en kiu li fine perdiĝis. Alveninte en Adeno li kandidatiĝis kiel manlaboristo, simpla laboristo. La 7-an de aŭgusto 1880 li fariĝis submastro de la kafoapartigistinoj de la kompanio Bardey. En tiu tempo la haveno Mokha prosperis danke al la kaf-komerco.

Decembre 1880 li alvenis en Harar (Etiopio), la 99-minareta urbo. Legendo rakontas, ke li estus inter la unuaj okcidentuloj, kiu eniris ĉi islaman sanktan urbon. Li fariĝis administranto de komerca kontoro kaj komercis eburon, kafon, felojn, oron, kiujn li vendis kontraŭ teksaĵoj el Liono, kaseroloj kaj bagatelaĵoj. Li ankaŭ komercis armilojn, ĉar la regionon skuas multaj konfliktoj. Tamen la legendo laŭ kiu Rimbaud estus sklavisto estas falsa: la nura vero estas, ke li petis en 1889 paron da gesklavoj de amiko por sia propra servo - kaj tamen neniam havis.

Tamen en Harar kiel aliloke Rimbaud daŭre enuadis kaj en unu el la leteroj, kiujn li sendis al sia familio, li diris: «Mi multe enuas, daŭre; mi eĉ neniam konis iun ajn, kiu same enuas kiel mi.» En 1891 li estas revenigita patrujen: tumoro ekis ĉe genuo kaj oni devis amputi lian kruron. La 24-an de julio 1891 li atingis la stacidomon de Voncq (je 3 kilometroj de Roche), kun lambastono kaj sia nova ligna kruro. Sed ĉar la gangrenon oni ne povis tute haltigi, li reforiris unu monaton poste per trajno por havi belan morton («faire une bonne mort») en Marsejlo, kie li mortis la 10-an de novembro 1891, 37-jara kruele suferanta kaj zorgita de sia pli juna fratino Isabelle. Sur sia mortolito, li petegis ke oni reenŝipigu lin por reiri al Suez.

Lia amiko Paul Verlaine resumis unufraze la vagojarojn de Rimbaud:

« (...) il ne fit plus rien que de voyager terriblement et de mourir très jeune.»
«(...) li nenion alian plu faris krom terure vojaĝadi kaj morti tre juna.»

Temoj de lia poezio

• Tiutempa politiko (Napoleono la 3-a, la burĝaro en "À la muzique", "Les assis" ktp.). De 1792 ĝis 1871 gravas el revolucio la energio kaj violento; estas kontrasto inter estetiko violentema de romantismo kaj la estetiko parnasaneca en plastiko, nome kontrasto inter energio kaj formo.
• Ĉiutagaĵoj (negravaj momentoj, malriĉaj objektoj: vazaro, pledoj, kusenoj ktp.)
• Religio. Li kritikas la silenton de Dio antaŭ la malbono kiu hegemonias, kaj same la mildecon de kristianismo kaj de Kristo mem. La parnaseca bluo simbolas la perditan diecon, la ĉielon. Ankaŭ la mistikismo esta simbola: suno, fajro, akvo, fonto ktp. Sed oni kunigas mistikismon, panteismon, kaj konverton.
• Amo kaj sekso: universala amo, falsa naturalisma panteismo ("Le dormeur du val") kaj seniluziiĝinta kaj obscena sekseco. La virino estas parodiita en "Vénus Anadyomène" kaj "Mes petites amoureuses". Estas sistema detruo de la korpo de la virino, disigo kaj disformigo preskaŭ kubisma; ankaŭ la amloko estas profanata. Amo estas nur obscena sekseco ("Stupra") kaj koprolalio, estas sanktigo de la necesejo ("Les poëtes de sept ans", "Album zutique") kaj obsedo pro diareo. Mikso de Dio kun parnasecaj simboloj (lilioj kaj cignoj).

Esperante

• La pedikserĉantinoj
• Mia bohemia vivo

France

• Œuvres complètes, correspondance, d'Arthur Rimbaud (eldono de Louis Forestier), Robert Laffont, coll. « Bouquins », Paris, 1998 ;
• Yann Hureaux, Un ardennais nommé Rimbaud, eld. La Nuée Bleue / L'Ardennais ;
• Jean-Luc Steinmetz, Arthur Rimbaud : une question de présence : biographie, Tallandier, coll. « Biographie », Paris, 2004 (ISBN 2-84734-194-3) ;
• Alain Borer, Rimbaud en Abyssinie, Seuil, kolekto « Fiction & Cie », Paris, 1984 (ISBN 2-02-006991-1) ;
• Rimbaud Ailleurs, nuntempaj fotoj kaj konversacioj de Jean-Hugues Berrou, malnovaj tekstoj kaj dokumentoj de Jean-Jacques Lefrère kaj Pierre Leroy, kunlaboris Maurice Culot, Fayard, Paris.

Germane

• Yves Bonnefoy: Arthur Rimbaud. 6. A. Rowohlt, Reinbek 1994 ISBN 3-499-50065-5
• Michel Butor: Versuch über Rimbaud. Rimbaud Verlag, Aachen 1994 ISBN 3-89086-876-2
• Enid Starkie: Das Leben des Arthur Rimbaud. Matthes & Seitz, Berlin 1990 ISBN 3-88221-765-0
• Philippe Besson: "Brüchige Tage". Dtv Juni 2006, ISBN 3-423-24530-1
• Benjamin Fondane: "Rimbaud der Strolch" . Matthes & Seitz, München 1991, ISBN 3-88221-257-8

Angle

• Elizabeth M. Hanson: My poor Arthur. Holt, New York 1960
• Charles Nicholl: Somebody else. Cape, London 1997

France

• Biografio de Rimbaud sur la paĝaro de la Ardennes-departemento Arkivigite je 2005-04-03 per la retarkivo Wayback Machine
• Prezento, biografio de la poeto, grandaj temoj de lia verkaro, plena ciferigita verkaro, indekso de la titoloj, bildoj
• Biografioj kaj poemoj de Arthur Rimbaud kaj Paul Verlaine Arkivigite je 2006-04-05 per la retarkivo Wayback Machine
• Plena poezia verkaro, biografieto kaj pluraj leteroj de Rimbaud Arkivigite je 2005-12-22 per la retarkivo Wayback Machine
• Rimbaud, la poeto : Ĉiuj tekstoj (1870-1875), kronologio de la vivo de Rimbaud, komentitaj antologio kaj bibliografio, stilistika glosaro, studo de la "Recueil de Douai", antologio de la rimbaudaj fontoj
• Vojplanoj ĉirkaŭ la verkaro kaj la vivo de Rimbaud
• Redaktitaj komentoj de la poemoj de Rimbaud
• Artikolo pri Rimbaud publikigita la 12-an de aŭgusto 1898 far la simbolista belga poeto Georges Rodenbach (1855-1898) Arkivigite je 2006-04-05 per la retarkivo Wayback Machine

Germane

• Verkoj de Arthur Rimbaud: tekstoj, vortolistoj, ...
• Rimbaud - Diabla epoko, dramo pri Rimbaud Arkivigite je 2007-08-03 per la retarkivo Wayback Machine

Referencoj