Fruaj klopodoj - episkopo Hudal

Episkopo Alois Hudal estis rektoro de Pontificio Istituto Teutonico Santa Maria dell'Anima en Romo, seminario por aŭstraj kaj germanaj pastroj, kaj "Spirita Direktoro de la Germanoj loĝantaj en Italio". Post la fino de la milito en Italio, Hudal iĝis pastro por la germanlingvaj militkaptitoj kaj malliberigitoj tiam troviĝantaj en tendaroj ĉie en Italio. En decembro 1944 la vatikana Ŝtatsekretariejo ricevis permeson nomumi reprezentanton por "viziti la Germanlingvajn ĝentilajn malliberigitojn en Italio", tasko asignita al Hudal.

Adolf Eichmann, fuĝinto helpe de episkopo Hudal

Hudal utiligis tiun postenon por helpi la fuĝon de serĉataj nazioj-militkrimuloj. Inter ili: Franz Stangl, komandanta oficiro de Treblinka, Gustav Wagner, komandanta oficiro de Sobibor, Alois Brunner, respondecan por la koncentrejo de Drancy proksime de Parizo kaj por deportadoj el Slovakio al koncentrejoj, kaj Adolf Eichmann - fakto, pri kiu li poste estis senhonte konfesema. Kelkaj el tiuj viroj estis tenitaj en Aliancaj internigejoj: ĝenerale sen identecpaperoj, ili estis registritaj sub falsaj nomoj. Aliaj nazioj kaŝadis sin en Italio, kaj kontaktis kun Hudal, kiam lia helpa rolo por fuĝoj famiĝis en naziaj rondoj.

En siaj memuaroj Hudal diris pri siaj agoj: Mi dankas dion ke Li [permesis min] por viziti kaj konsoli multajn viktimojn en iliaj malliberejoj kaj koncentrejoj kaj helpi al ili eskapi kun falsaj identecpaperoj. Li klarigis siajn kialojn:

"La Milito de la aliancanoj kontraŭ Germanio ne estis krucmilito, sed la rivaleco de ekonomiaj kompleksoj por kies venko ili batalis. Tiu tielnomita komerco … uzis frapvortojn kiel demokratio, raso, religia libereco kaj kristanismo nur kiel logilon por la amasoj. Ĉiuj tiuj spertoj estis la kaŭzo kial mi sentis mian devon, ke post 1945 mi dediĉu mian tutan bonfaran laboron plejparte al iamaj nacisocialistoj kaj faŝistoj, precipe al tielnomitaj „militkrimuloj“. "

Laŭ Mark Aarons kaj John Loftus en ilia libro „Malsankta Triunuo“ (1991), Hudal estis la unua katolika pastro por dediĉi sin al establado de eskapaj vojoj. Aarons kaj Loftus asertas ke Hudal disponigis al la objektoj de sia bonfarado monon por helpi al ili eskapi, kaj – pli grave – falsajn legitimilojn inkluzive de identecodokumentoj emisiitaj fare de la Vatikana Rifuĝ-Organizo („Commissione Pontificia d' Assistenza“).

Tiuj Vatikanaj legitimiloj ne estis plenaj pasportoj, kaj ili en si mem ne sufiĉis por akiri trairejon eksterlanden. Ili estis nur la unua paŝo por burokrata identigo - per ili oni povis akiri rifuĝinto-pasporton de la Internacia Komitato de la Ruĝa Kruco (ICRC), kiu siavice povis esti uzata por akiri vizon. Teorie la ICRC devus fari kontrolojn pri la pasporto-kandidatoj, sed praktike la vorto de pastro aŭ precipe episkopo jam sufiĉis. Laŭ deklaroj kolektitaj fare de Gitta Sereny ĉe altranga oficisto de la Roma filio de ICRC , Hudal eĉ povis utiligi sian postenon kiel episkopo por peti legitimilojn de ICRC „emisiitaj tute laŭ liaj specifigoj“. La fontoj de Sereny ankaŭ rivelis aktivan kontraŭleĝan komercon pri ŝtelitaj kaj imititaj ICRC-dokumentoj en tiutempa Romo.

Laŭ malkaŝitaj usonaj spionraportoj, Hudal ne estis la nura pastro helpante al naziaj fuĝintoj en tiu tempo. En la „La Vista raporto“, malsekretigita en 1984, Counter Intelligence Corps (CIC) agento Vincent La Vista rakontis, kiel facile li aranĝis ke du pretenditaj hungaraj rifuĝintoj ricevis falsajn ICRC-dokumentojn per la helpo de letero de Patro Joseph Gallov. Gallov, kiu prizorgis Vatikanan bonfaradon por hungaraj rifuĝintoj, demandis neniujn demandojn kaj skribis leteron al sia „persona kontakto en la Internacia Ruĝa Kruco, kiu tiam emisiis la pasportojn“.

La ratlinio de San Girolamo

Laŭ Aarons kaj Loftus, la privata operacio de Hudal estis malgrandskala kompare al kio poste venis. La plej grava romia ratlinio estis funkciigita per malgranda, sed influa reto de kroataj pastroj, membroj de la franciskana ordeno, gvidita fare de Patro Krunoslav Draganović. Draganović organizis tre sofistikan ĉenon kun ĉefsidejo ĉe la sacerdota seminario kaj monaĥejo San Girolamo degli Illirici en Romo, sed kun ligiloj de Aŭstrio ĝis la fina embarkadejo en la haveno de Ĝenovo. La ratlinio komence fokusiĝis al helpo por membroj da la kroata Ustaŝo-movado, unuavice la kroata milittempa diktatoro Ante Pavelić.

Al aktivaj pastroj en la ĉeno apartenis: Frato Vilim Cecelja, iama Militara vic-vikario de Ustaŝo, loĝanta en Aŭstrio kie multaj Ustaŝaj kaj Naziaj rifuĝintoj restis en kaŝado; Fr. Dragutin Kamber, laboranta en San Girolamo; Fr. Dominik Mandić, oficiala Vatikana reprezentanto ĉe San Girolamo kaj ankaŭ ĉefekonomisto aŭ kasisto de la franciskana ordeno - kiu uzis tiu pozicion por meti la franciskanan gazetaron je la dispono de la ratlinio; kaj monsinjoro Karlo Petranović, loĝanta en Ĝenovo. Vilim faris kontakton kun tiuj kaŝitaj en Aŭstrio kaj helpis al ili trans la limo al Italio; Kamber, Mandić kaj Draganović trovis por ili restejojn, ofte en la monaĥejo mem, dum ili pretigis la legitimilon kaj dokumentojn; finfine Draganović telefonis al Petranović en Ĝenovo kun la nombro da bezonataj litoj sur ŝipoj forvojaĝantaj al Sudameriko. (Vidu sube por la operacio de la sudamerika fino)

La operaco de la Draganoviĉa ratlinio estis malferma sekreto en la intelektaj kaj diplomatiaj komunumoj en Romo. Jam en aŭgusto 1945 la aliancitaj komandantoj en Romo kritike demandis pri la uzo de San Girolamo kiel rifuĝejo por Ustaŝanoj. Jaron poste la raporto de la usona ministerio pri ekstero je la 12 julio 1946 listigis naŭ militkrimulojn, inter ili albanaj kaj montenegranoj samkiel kroatoj, kaj pluraj aliaj, kiuj „fakte ne ŝirmiĝis en la COLLEGIUM ILLIRICUM (tio estas: San Girolamo degli Illirici), sed kiu alimaniere ĝuas subtenon kaj protekton de la eklezio.“ La brita diplomato ĉe la Sankta Seĝo, Francis Osborne, petis de altranga vatikan-oficialulo Domenico Tardini permeson, ke la brita armea polico rajtu trudeniri eksterteritorian vatikanajn institutiojn en Romo. Tardini rifuzis kaj kontestis ke la eklezio ŝirmis militkrimulojn.

En februaro 1947 Robert Clayton Mudd, speciala agento de Counter Intelligence Corps (CIC) raportis, ke dek membroj de la Paveliĉa Ustaŝa kabineto vivis aŭ en San Girolamo aŭ en la Vatikano mem. Mudd infiltris agenton en la monaĥejon kaj konfirmis ke ĝi estis "plena de ĉeloj de Ustaŝo-agentoj" garditaj de "armitaj junuloj". Mudd ankaŭ raportis:

„Plue konfirmiĝis, ke tiuj kroatoj vojaĝadas el kaj en la Vatikano plurajn fojojn semajne en aŭto kun ŝoforo kies numerplato ekhavas la du inicialojn CD ('Corps Diplomatique' – france: diplomata korpo = diplomataro, protektita per internacie akceptata imuneco). Ĝi forveturas el la Vatikano kaj ellasas siajn pasaĝerojn ene de la monaĥejo de San Geronimo. Kaj estas protektita de diplomatia imuneco, do, maleblas haltigi la aŭton kaj esplori, kiuj estas ĝiaj pasaĝeroj.“

La konkludo de Mudd estis jena:

„La sponsorado de DRAGANOVIC por tiuj kroataj Ustaŝanoj sendube ligas lin kun la plano de la Vatikano, protekti tiujn eks-Ustaŝajn naziojn ĝis kiam prizorgis por ili bonordajn dokumentojn kaj tiel ebligi al ili iri al Sudameriko. La Vatikano, sendube fidanta en la fortaj kontraŭ-komunismaj sentoj de tiuj viroj, klopodas infiltri ilin en Sudameriko por tiel kontraŭagi la disvastiĝon de ruĝa doktrino. Estis fidinde raportita, ke ekzemple D-ro VRANCIC jam iris al Sudameriko kaj ke Ante PAVELIC kaj Generalo KREN estas registritaj por baldaŭa foriro al Sudameriko tra Hispanio. Ĉiuj tiuj operacioj laŭdire estis negocita fare de DRAGANOVIC pro lia influo en la Vatikano.“

La ekzisto de la Draganoviĉa ratlinio estis konfirmita fare de Vatikan-historiisto, Frato Robert Graham: „Mi ne havas iun dubon, ke Draganoviĉ estis ekstreme aktiva eltiri siajn kroatajn Ustaŝo-amikojn.“ Tamen, Graham insistis, ke tiu Draganoviĉ ne estis oficiale subtenita en tiu afero fare de liaj ĉefoj: „Nur ĉar li estas pastro, tio ne signifas ke li reprezentas la Vatikanon. Ĉio estis lia propra operaco.“ En kvar kazoj la Vatikano intervenis favore al internigitaj Ustaŝaj kaptitoj. La Ŝtatsekretariejo petis al la brita kaj usona registaroj liberigi kroatajn militkaptitojn el britaj internigejoj en Italio.

Implikiĝo de usonaj sekretservoj

Se komence usonaj spionoj estis nuraj observantoj de la Draganoviĉa ratlinio, tio ŝanĝiĝis en somero de 1947. Uson-armea spionraporto de 1950, kiu de antaŭ mallonge ne plu estas traktata kiel sekreta, komencas sekvi en detalo la historion de la homkontrabandoperaco dum la tri jaroj. Laŭ la raporto, de tiu punkto usonaj fortoj uzis la establitan Draganoviĉan reton por evakui siajn proprajn „vizitantojn“. Kiel la raporto klarigas, tiuj „vizitantoj“ estis homoj, kiuj estis en gardejo de la 430-a Counter Intelligence Corps (CIC) kaj komplete pritraktataj laŭ la aktualaj direktivoj kaj postuloj, kaj kies daŭra loĝado en Aŭstrio konstituis sekurecminacon same kiel fonton de ebla embaraso al la Komandanta Generalo de USFA, ĉar la Sovetia Komando fariĝis konscia pri ilia ĉeesto en la usona zono de Aŭstrio kaj en kelkaj kazoj petis la revenon de tiuj personoj sub gardadon en la sovetia zono"“.

La „vizitantoj“ estis suspektitaj militkrimuloj de areoj okupitaj fare de la Ruĝa Armeo, kaj Usono havis devon transdoni ilin por tribunalo al la Sovetanoj. Usono estis malvolonta fari tion, parte pro kredo ke justa tribunalo povus apenaŭ esti atendita en Sovetunio (vidu Operation Keelhaul), kaj aliflanke Usono mem deziris akiri naziajn sciencistojn kaj aliaj fakulojn. Sekvis interkonsento kun Draganoviĉ tiel, ke post alveno de la „vizitantoj“ en Romo, Draganoviĉ prizorgu por ili la bezonatajn dokumentojn: identigilojn de la Internacia Rifuĝint-Organizo validaj por Italio kaj Sudameriko, vizojn, ŝtampojn, aranĝon de transporto kaj notojn por la reloĝigokomisionoj en la cellandoj. Usona sekretservo uzis tiujn metodojn por ricevi gravajn naziajn sciencistojn kaj armeajn strategiistojn, kiujn ne jam estis postulataj de Sovet-Unio, por preni ilin en la propraj centroj de militistiko en Usono. Multaj naziaj sciencistoj estis laborigitaj fare de Usono, prenita en „Operaco Paperclip“.