En Esperanto estas kelkaj vortoj kun vira signifo, kiujn oni ŝanĝas al ina signifo per aldono de la sufikso -in-, tiel ke mankas vorto por la responda seksneŭtrala nocio. Kvankam oni kelkfoje formas tian seksneŭtralan vorton per la prefikso ge- (ekzemple gepatro), tiaj vortoj havas plurajn malavantaĝojn, do multaj neologismoj estis proponitaj anstataŭe. Sube estas listoj de neologismoj proponitaj por kelkaj tiaj vortoj. La 16 plej gravaj vortoj, kun preskaŭ universala utilo, estas dividitaj en tri kategoriojn ("parencoj", "geedzeco", "estimo"); poste sekvas apartaj listoj por "nobeloj" kaj "religiuloj", kiujn oni eble volos trakti aparte, ĉar temas pri nocioj historiaj aŭ pli forte kulturdependaj.

La ideon enkonduki novajn seksneŭtralajn radikojn surbaze de vortoj en naciaj lingvoj oni nomas parentismo. Jam en 1985 la japana esperantisto Konisi Gaku, membro de la Akademio de Esperanto, argumentis por la enkonduko de novaj radikoj.[1]

La tabeloj ne inkluzivas kunmetaĵojn aŭ sinonimojn, kiuj ne estas neologismoj, sed kelkaj tiaj ebloj estas menciitaj sub la tabeloj.

Parencoj (8)

geavo (avo, avino)

Vorto Etimoj Referencoj
abo es: abuela, es: abuelo
ajvo eo: avo J-sistemo
atavo eo: atavismo
avilo [2][3]
avolo la: avolus
avuo es: abuela, es: abuelo [4]
nonno it: nonno, la: nonnus [5]

Alternativoj:

  • ababo, pampamo, ... (kunmetaĵo el radiko, kiu signifas gepatron)

gefilo (filo, filino)

Vorto Etimoj Referencoj
anako id: anak [4]
fejlo eo: filo J-sistemo
filio io: filio, la: filia, la: filius
filjo io: filio, la: filia, la: filius [2][5]
fizo srd: fiza/fizu [4][3]
kindo de: Kind, nl: kind
panzo jbo: panzi

Alternativoj:

  • ido

gefrato (frato, fratino)

Vorto Etimoj Referencoj
adelfo el: αδελφός, el: αδελφή
aĥo he: אח, ar: أخ [6]
frajto eo: frato J-sistemo
sahodo bn: sahódar/sahódarā, hi: sahódar/sahódarā, id: saudara [4]
saŭdaro id: saudara [2]
sibo en: sib [3][6][7]
siblingo en: sibling [2][5]
sibro
sisko da: søskende, fi: sisko, no: søsken, sv: syskon

gekuzo (kuzo, kuzino)

Vorto Etimoj Referencoj
itoko ja: いとこ [2]
kujzo eo: kuzo J-sistemo
kuzeno en: cousin, fr: cousin, fr: cousine [4][3]

Alternativoj:

  • abaĥido, ... (kunmetaĵo el radikoj, kiuj signifas gepatron, gefraton kaj gefilon)

genepo (nepo, nepino)

Vorto Etimoj Referencoj
enklo de: Enkel [3]
ĝukuo sw: mjukuu [2]
nejpo eo: nepo J-sistemo
nepoto eo: nepotismo, io: nepoto [4][3]
nipoto [2][5]

Alternativoj:

  • idido, fizfizo, ... (kunmetaĵo el radiko, kiu signifas gefilon)

genevo (nevo, nevino)

Vorto Etimoj Referencoj
nefo de: Neffe, nl: neef [3]
nejvo eo: nevo J-sistemo
nievo it: nievo [4]
sobrino es: sobrino/sobrina, pt: sobrinho/sobrinha
ŝengo zh: shēng [2]

Alternativoj:

  • aĥido, sibfizo, ... (kunmetaĵo el radikoj, kiuj signifas gefraton kaj gefilon)

geonklo (onklo, onklino)

Vorto Etimoj Referencoj
ĉaĉo hi: ĉaĉa/ĉaĉi [4]
oako id: uak [2]
ojnklo eo: onklo J-sistemo
onco en: aunt, eo: onklo [3]
ontio en: auntie, fr: oncle [4]
zio it: zia, it: zio [2][5]

Alternativoj:

  • abaĥo, abaĥeŝo, pamsibo, pamsibeŝo, ... (kunmetaĵo el radikoj, kiuj signifas gepatron, gefraton kaj geedzon)

gepatro (patro, patrino)

Vorto Etimoj Referencoj
abo [6][8]
atro [8]
babo
genitoro io: genitoro, it: genitore
pao [2]
pajtro eo: patro J-sistemo
pamo mul: papa, mul: mama [3]
parento en: parent, fr: parent [4][5][9]
potro eo: patro [8]
prento
tevo lt: tėvai [6][8]

Alternativoj:

  • patro, matro, parento(j) anstataŭ patro, patrino, gepatro(j)[5]

Geedzeco (4)

gefraŭlo (fraŭlo, fraŭlino)

Vorto Etimoj Referencoj
frajlo eo: fraŭlo J-sistemo
nubilo it: nubile
soltero es: soltero/soltera, pt: solteiro/solteira

Alternativoj:

gefianĉo (fianĉo, fianĉino)

Vorto Etimoj Referencoj
fejanĉo eo: fianĉo J-sistemo
fianceo fr: fiancé/fiancée [4]
fianco eo: fianĉo
ĥatibo ar: ḵaṭīb/ḵaṭība [2]
sponso la: sponsus/sponsa

Alternativoj:

  • fianĉito (retroformita el fianĉiĝi)

geedzo (edzo, edzino)

Vorto Etimoj Referencoj
ajreno zh: aìrén [2]
ejdzo eo: edzo J-sistemo
eŝo tr: eş [4][3][6]
spozo io: spozo, it: sposo [2][5][6][10]
zaŭĝo ar: زوج [6]

gevidvo (vidvo, vidvino)

Vorto Etimoj Referencoj
ĝano sv: mjane
vejdvo eo: vidvo J-sistemo
viduo la: vidua, la: viduus [4][5]
viudo es: viudo

Estimo (4)

gebubo (bubo, bubino)

Vorto Etimoj Referencoj
bujbo eo: bubo J-sistemo

Alternativoj:

  • Uzu bubo seksneŭtrale[3]
  • petolinfano[4]

geknabo (knabo, knabino)

Vorto Etimoj Referencoj
ĉiko es: chico/chica [3]
kido en: kid [4]
knajbo eo: knabo J-sistemo
pajdo el: παιδί
puero io: puero, la: puer
ragaco it: ragazzo/ragazza

geviro (viro, virino)

Vorto Etimoj Referencoj
vejro eo: viro J-sistemo

Alternativoj:

  • viro, femo, plenkreskulo(j) anstataŭ viro, virino, geviro(j)[5]
  • femino anstataŭ virino[11]
  • adolto[4]
  • homo[4]
  • plenkreskulo

gesinjoro (sinjoro, sinjorino)

Vorto Etimoj Referencoj
sinoro
sioro io: sioro [4][3]
sejnjoro eo: sinjoro J-sistemo

Nobeloj

gebarono (barono, baronino)

Vorto Etimoj Referencoj
bajrono eo: barono J-sistemo
baruno hr: barun, scn: baruni, et: parun [4]

geduko (duko, dukino)

Vorto Etimoj Referencoj
duĉo en: duchy/duchess/duke, fr: duché/duchesse/duc [4]
dujko eo: duko J-sistemo

gegrafo (grafo, grafino)

Vorto Etimoj Referencoj
grajfo eo: grafo J-sistemo
grofo hr/sr/sl/ro: grof, hu/sk: gróf [4]
komto fr: comte, io: komto [4]

gemarkizo (markizo, markizino)

Vorto Etimoj Referencoj
majkizo eo: markizo J-sistemo
markeso es: marqués/marquesa, pt: marquês/marquesa [4]

geprinco (princo, princino)

Vorto Etimoj Referencoj
prejnco eo: princo J-sistemo
prenso tr: prens/prenses [4]

gereĝo (reĝo, reĝino)

Vorto Etimoj Referencoj
rejĝo eo: reĝo / es: rey, ca: rei, it: regina J-sistemo / [4]
rojalo en: royal, fr: royal, eo: rojalismo [4]
rojno fr: roi/reine, wa: rwè/royinne

Alternativoj:

  • Uzu reĝo seksneŭtrale[3]
  • monarko/monarĥo

Religiuloj

geabato (abato, abatino)

Vorto Etimoj Referencoj
abado es: abad/abadesa, pt: abade/abadessa [4]
ajbato eo: abato J-sistemo

gemonaĥo (monaĥo, monaĥino)

Vorto Etimoj Referencoj
mojnaĥo eo: monaĥo J-sistemo
monĥo es: monje/monja, de: Mönch [4]
monko en: monk

Vidu ankaŭ

Referencoj

  1. ↑ Konisi, Gaku (marto-aprilo 1985). “Seksegaleco en Esperanto”, ELNA Newsletter (PDF), p. 3. Alirita 2020-04-13..
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Václav Zouzalík (2017-11). Neŭtrala esprimado en Esperanto (PDF). Alirita 2019-11-13.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Edmund Grimley Evans. (2023) “Antaŭparolo de la tradukinto”, Malgranda sibo. Esperanto-Asocio de Britio. ISBN 978-0-902756-67-0.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Cyril Robert Brosch, Marcos Cramer, Luko Cerante, Robin van der Vliet (2019-11-11). Survoje al sekse neŭtralaj kaj egalecaj esprimoj: Komparo inter la J-sistemo kaj parentismo. Lingva Kritiko. Alirita 2019-11-13.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cyril Robert Brosch (2015-01-31). Seksa egaligo en la lingvo – laŭfundamente. Lingva Kritiko. Alirita 2019-11-13.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 Edmund Grimley Evans (2009). “Parencoj”, La Ondo de Esperanto, p. 8–9 (298–299).
  7. ↑ Artikolo pri sibo en Reta Vortaro
  8. 1 2 3 4 Edmund Grimley Evans (2019-11-08). Alternativoj por anstataŭi iĉajn radikojn en Esperanto. GitHub. Alirita 2019-11-13.
  9. ↑ Artikolo pri parento en Reta Vortaro
  10. ↑ Artikolo pri spozo en Reta Vortaro
  11. ↑ Artikolo pri femino en Reta Vortaro
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.