Dentisto kuracanta kun helpo de asistantino.
Ideala stato de dentaro.
Farmisto ĉe la dentisto, Johann Liss, ĉirkaŭ 1616-17.
Mezepoka dentisto foriganta denton. Londono; ĉirkaŭ 1360-75.

Dentokuracado estas la parto de la medicino kiu zorgas pri prevento, diagnozo kaj kuracado de ĉiaj malsanoj ĉe la dentoj, la buŝo kaj la makzeloj, kun ĉiuj apudaj kaj rilataj strukturoj kaj histoj, partikulare ĉe la makzelovizaĝa (makzelo kaj vizaĝo) areo.[1]

Kvankam ĉefe rilata al dentoj plej populare, la kampo de dentokuracado aŭ la pridenta medicino ne estas limigitaj al dentoj sed inkludas aliajn aspektojn de la kraniovizaĝa komplekso inkluzive de la temperomandibula artiklo kaj aliaj apogaj strukturoj. La esprimo dentokuracado estas la praktiko de odontologio (de malnovgreka ὀδούς (odoús, "dento")) - la studo de la strukturo, evoluo, kaj anomalioj de la dentoj. Pro ilia granda interkovro en koncepto, dentokuracado ofte estas ankaŭ komprenita kiel inkludante la nun plejparte malfunkcian medicinan specialaĵon de stomatologio (la studo de la buŝo kaj ĝiaj malsanoj) pro kio la du esprimoj estas utiligitaj interŝanĝeble en kelkaj mondoregionoj.

Dentokuracado estas ĝenerale konsiderita grava por totala sano. Denta pritraktado estas aranĝita fare de la denta teamo, kiu ofte konsistas el dentisto kaj dentaj helpantoj (dentaj asistantoj, dentoflegistoj, dentoteknikistoj, kaj dentaj terapiistoj). La plej multaj dentistoj laboras en privataj praktikoj (primarkuracado), kvankam kelkaj laboras en dentaj hospitaloj (sekundara prizorgo) kaj aliaj institucioj (lernejoj, malliberejoj, armeaj bazoj, ktp.).

La historio de dentokuracado preskaŭ estas same antikva kiel la historio de la homaro kaj civilizo kie la plej frua indico originas de restaĵoj de 7000 a.K. de la fruaj Harappan-periodoj de la Induso-civilizacio (ĉ. 3300 a.K.) kiuj montris signojn de dentoj kiuj estis traboritaj datante reen 9,000 jarojn.[2] Supozeble ke dentoperacio estis la unua specialaĵo de medicino.[3]

Dentotraktado

Dentokuracado kutime ampleksas gravegajn praktikojn ligitaj al la buŝkavo. Buŝaj malsanoj estas gravaj kaŭzoj de popolaj san-problemoj pro ilia alta incidenco kaj troa pezo ĉie sur la globo ĉefe ĉe la malriĉuloj tuŝitaj multe pli ol aliaj sociekonomiaj grupoj. Tamen ankaŭ timo al doloro ĉe dentotraktado povas prokrastigi la traktadon kaj kuracadon.

La plimulto de dentaj pritraktadoj estas aranĝita por malhelpi aŭ trakti la du plej oftajn buŝajn malsanojn kiuj estas kario (dentokadukiĝo) kaj periodontaj malsanoj (dentokarno-malsano aŭ parodontozo). Oftaj terapioj implikas la restarigon de dentoj (plombado), ekstraktado aŭ kirurgia forigo de dentoj, malpliigo, radikpolurrabotado kaj endodonta radikkanala terapio.

Ĉiuj dentistoj en Usono spertas almenaŭ tri jarojn de subgradigaj studoj, sed preskaŭ ĉiuj kompletigas krome bakalaŭran gradigon. Tiu instruado estas sekvita de kvar jaroj da denta lernejo por kvalifiki kiel "doktoro de dentoperacio" (DD) aŭ "doktoro de denta medicino" (DDM). Dentistoj devas kompletigi kromajn kvalifikojn aŭ postedukon por aranĝi pli kompleksajn traktadojn kiel ekzemple trankviligo, buŝa kaj makzelvizaĝa kirurgio, kaj dentaj enplantaĵoj.

Pro la naturo de ilia ĝenerala trejnado ili povas aranĝi la plimulton de dentaj pritraktadoj kiel ekzemple restaŭra (plenigaĵoj, kronoj, pontaĵoj), prosteta (dentproteziko), endodonta (radikokanalo) terapion, periodontan (dentokarno) terapion, kaj eltiradon de dentoj, same kiel ekzamenojn, rentgenajn fotojn (rentgenradioj) kaj diagnozon. Dentistoj ankaŭ povas preskribi farmaciaĵojn kiel ekzemple antibiotikoj, sedativoj (trankviligilojn), kaj ajnaj aliaj medikamentoj uzitaj en pacientadministrado.

Dentistoj ankaŭ instigas preventadon de buŝaj malsanoj tra bonorda higieno kaj kutimajn, dufoje ĉiujare, kontrolojn por profesia purigado kaj taksado. Malbonfartaj kondiĉoj en la buŝkavo povas esti indikaj de sistemaj malsanoj kiaj ekzemple osteoporozo, diabeto, aŭ kancero. Multaj studoj ankaŭ montris ke dentokarna malsano estas rilata al pliigita risko je diabeto, kormalsano, kaj antaŭtempa naskiĝo. La koncepto ke buŝa sano povas havi efikon al sistema sano kaj malsano estas referita kiel "buŝ-sistema sano".

Fakaj taskoj

Tartro estas deponejo pro bakteria plato kaj ĉeesto de kalciaj saloj en salivo. Ĝi estas aro da mineralaj komponaĵoj formitaj de ĉirkaŭ 80% el neorganikaj saloj, enhavantaj fosforon, kalcion kaj natrion, kaj por la cetera 20% el diversaj substancoj. (i.a. proteinoj, karbonhidratoj). Tartro estas spaco de retenado de bakteria plato, kie kalciigitaj tavoloj povas enhavi toksajn molajn histojn. La plej bona maniero eviti tatroformadon estas havi bonan buŝan higienon, mildan brosadon, minimume du minutojn, du fojojn ĉiutage kaj fari viziton al dentisto-ĥirurgo almenaŭ unufoje jare. Regula tartroforigo ĉe la dentisto ankaŭ rekomendatas. Konvenas ne nur brosi la dentojn sed ankaŭ la gingivojn, ekzemple per denta broso kun pli molaj haroj. Oni forte rekomendas la uzon de interdentaj fadeno kaj broseto por forigi la tartra tavolo inter la dentoj, ĉar tartro aparte disvolviĝas al en malfacile atingeblaj spacoj.

Eduko kaj gradigo

Makzelvizaĝa ĥirurgo kaj dentista helpanto forigante saĝodenton.

Dro. John M. Harris komencis la unuan dentan lernejon de la mondo en Bainbridge, Ohio, kaj helpis establi dentokuracadon kiel sanprofesion. Ĝi malfermiĝis la 21an de februaro 1828, kaj hodiaŭ estas dentokuraca muzeo.[4] La unua dentokuraca kolegio, nome Baltimore College of Dental Surgery (Baltimora Postgimnazio de Dentoperacio), malfermita en Baltimoro, Marilando, Usono, en 1840. La dua en Usono estis la Philadelphia College of Dental Surgery (Filadelfia Postgimnazio de Dentoperacio), establita en 1852.[5] En 1907 Temple University akceptis proponon asimili la lernejon.

Studoj montris ke dentistoj studentinte ĉe malsamaj landoj,[6] aŭ eĉ ĉe malsamaj dentokuracaj lernejoj en unu lando,[7] povas havi malsamajn klinikajn decidojn por la sama klinika kondiĉo. Ekzemple, dentistoj studentiĝinte ĉe israelaj dentokuracaj lernejoj povas rekomendi pli ofte por la forigo de sensimptoma trafita tria molaro (saĝodentoj) ol dentistoj studentiĝintaj ĉe latinamerikaj aŭ orienteŭropaj dentokuracaj lernejoj.

En Britio, la 1878-datita brita Dentistoj-Leĝo kaj la Dentists Register (Dentista Registro) de 1879 limigis la titolon de "dentisto" kaj "dentokirurgo" al edukitaj kaj registritaj praktikantoj.[8][9] Tamen, aliaj povis laŭleĝe priskribi sin kiel "dentokuracajn ekspertojn" aŭ "dentalajn konsultistojn".[10] La praktiko de dentokuracado en Britio iĝis plene reguligita per la 1921-datita Dentistoj-Leĝo, kiu postulis la registradon de iu ajn praktikanta dentokuracadon.[11] La Brita Dentokuraca Unuiĝo, formita en 1880 kun sinjoro John Tomes kiel prezidanto, ludis gravan rolon en procesigado de dentistoj praktikantaj kontraŭleĝe.[12]

En Koreio, Tajvano, Japanio, Finnlando, Svedio, Brazilo, Ĉilio, Usono, kaj Kanado, dentisto estas sanprofesiulo kvalifikita por praktiki dentokuracadon post diplomiĝado kun grado de aŭ doktoro de dentoperacio (DD) aŭ doktoro de dentokuraca medicino (DDM). Tio estas ekvivalenta al la Bakalaŭro pri Dentoperacio/Baccalaureus Dentalis Chirurgiae (BDS, BDent, BChD, BDSc) kiu estas aljuĝita en la Unuiĝinta Reĝlando kaj en la lando de la Brita Komunumo. En la plej multaj okcidentaj landoj, iĝi edukita dentisto devas kutime esti kompletigita per almenaŭ kvar jaroj de postbakalaŭra studado; ene de la Eŭropa Unio la edukado devas esti almenaŭ de kvin jaroj. Dentistoj kutime kompletigas inter kvin kaj ok jarojn de post-sekundara edukado antaŭ praktikado. Kvankam ne devige, multaj dentistoj elektas kompletigi internigan deĵoron aŭ loĝadon teme pri specifaj aspektoj de denta higieno post kiam ili ricevis sian dentokuracan gradon.

Historio

Mikroskopa aparato uzata en denta analizo, ĉirkaŭ 1900.

Jam inter la 28-a kaj 18-a jarcento a.K. dentoj estis kuracitaj en la regiono de la Induso-civilizo.

En la 16-a jarcento a.K. la egipta t.n. Ebers-papiruso indikis interalie kiel kuraci dentojn.

Dum la mezepoko homoj kredis, ke vermo traboris dentojn kaj provokis dentmalsanojn. Ĝis 1829 oni kuracis dentdolorojn aplikante brulvarmegan feron por kaŭterizi kariojn kaj dentonervojn. Plejofte homoj svenis kaj perdis konscion dum tia kuracado. Por mortigi liberigitan nervon oni uzis arsenpaston, kiu sendolorigis la pacienton. Oni uzis ankaŭ eteron, kloroformon kaj ridgason. Poste kokaino aldoniĝis al kontraŭdoloraj rimedoj.

Ekde la 18-a jarcento oni uzis dentojn de hundoj, pavianoj kaj ŝafoj por anstataŭi homajn dentojn.

Dum jarcentoj oni uzis lignajn bastonetojn diserigitajn al fibroj je unu ekstremaĵo kaj superŝutataj de alkalaj cindroj, zingibro aŭ pipro aŭ superverŝataj de aluno por purigi dentojn. Unuaj dentobrosoj datiĝas de la frua 18-a jarcento.

Specialaĵoj

En la dentokuracado ekzistas multaj specialaĵoj, kiuj koncernas distingajn problemojn de dentokuracado. Inter tiuj specialaĵoj estas:

  • Proteza dentokuracado - koncernas problemojn de restaŭro de dentovicoj kun dentprotezikoj; ĝi inkludas kelkajn disciplinojn - Materialoscienco, Propedeŭtiko de proteza dentokuracado, Kliniko de proteza dentokuracado, Kliniko de makzelvizaĝa protezado.
  • Makzelvizaĝa ĥirurgio kaj Dentkirurgio - fako de ĥirurgio kiu okupiĝas pri malsanoj kaj belecaj aŭ funkciaj problemoj rilate al la dentoj, la buŝo kaj la vizaĝo.
  • Ortodontio - koncernas problemojn de mordo kaj pozicio de dentoj.
  • Endodontio - koncernas morbojn de duraj dentaj histoj kaj dentokanaloj.
  • Infana dentokuracado
  • Parodontologio
  • Мakzelvizaĝa radiologio

Parencaj profesioj

Dentoteknikisto.

En la kampo de la dentkuracado la dentisto estas la ĝenerala kuracisto. Kelkfoje li bezonas la helpon de pli teknike ol medicine kvalifikitaj fakuloj. Kelkfoje ankaŭ la scio de la dentisto ne sufiĉas kaj ĝi devas pludirekti la pacienton al kirurgoj.

Ĉi tiuj parencaj profesioj estas:

Vidu ankaŭ

Notoj

  1. ↑ "Glossary of Dental Clinical and Administrative Terms". American Dental Association. Arkivigite je 2017-12-29 per la retarkivo Wayback Machine Alirita la 2an de Majo 2016.
  2. ↑ "Stone age man used dentist drill". BBC News. 6a de Aprilo 2006. Alirita la 2an de Majo 2016.
  3. ↑ Suddick, RP; Harris, NO (1990). "Historical perspectives of oral biology: a series". Critical reviews in oral biology and medicine : an official publication of the American Association of Oral Biologists 1 (2): 135–51. doi:10.1177/10454411900010020301. PMID 2129621.
  4. ↑ Owen, Lorrie K., eld. Dictionary of Ohio Historic Places. Vol. 2. St. Clair Shores: Somerset, 1999, 1217–1218.
  5. ↑ "History". Pennsylvania School of Dental Medicine. [www.dental.upenn.edu/about_us/history] Alirita la 2an de Majo 2016.
  6. ↑ Zadik Yehuda; Levin Liran (Januaro 2008). "Clinical decision making in restorative dentistry, endodontics, and antibiotic prescription". J Dent Educ 72 (1): 81–6. PMID 18172239.
  7. ↑ Zadik Yehuda; Levin Liran (Aprilo 2006). "Decision making of Hebrew University and Tel Aviv University Dental Schools graduates in every day dentistry—is there a difference?". J Isr Dent Assoc 23 (2): 19–23. PMID 16886872.
  8. ↑ Gelbier, Stanley. 125 Years of Developments in Dentistry. British Dental Journal (2005); 199, 470–473. Paĝo alirita la 11an de Decembro 2007. La registro de 1879 estis referencata kiel "Dental Register".
  9. ↑ The story of dentistry: Dental History Timeline, ĉe la retejo de British Dental Association. Arkivigite je 2014-07-31 per la retarkivo Wayback Machine Paĝo alirita la 2an de Marto 2010.
  10. ↑ "Failure of Act". The Glasgow Herald. 8a de Februaro 1955. alirita la 2an de Marto 2010.
  11. ↑ History of Dental Surgery in Edinburgh (PDF), en la retejo de la Royal College of Surgeons of Edinburgh. alirita la 2an de Majo 2016.
  12. ↑ Gelbier, Stanley. 125 Years of Developments in Dentistry. British Dental Journal (2005); 199, 470–473. alirita la 2an de Majo 2007.

Bibliografio

  • Klaus Rötzscher: Forensische Zahnmedizin. Books on Demand, Norderstedt u.a. 2005, ISBN 3-8334-0372-1.
  • The World Oral Health Report 2003. WHO, Geneva 2003
  • Jutta Schönfeld: Die Zahnheilkunde im "Kitâb Zâd al-musâfir" des al-'Gazzâr [10. Jahrhundert], Sudhoffs Archiv 58 (1974), S. 380–403
  • Gerhard Baader kaj Walter Hoffmann-Axthelm: Die Entwicklung der Zahn-, Mund- und Kieferheilkunde im europäischen Mittelalter, Medizinhistorisches Journal 6 (1971), S. 113–159
  • En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Dentistry en la angla Vikipedio.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.