Ĉi tiu artikolo temas pri usona urbo. Por informoj pri la meksika urbo, vidu la artikolon Monterejo.
| Monterejo | ||
| angle City of Monterey | ||
| urbo | ||
 Varfo de Fiŝkaptistoj, Monterey | ||
|
||
| Oficiala nomo: The City of Monterey | ||
| Kromnomo: Language Capital of the World (Lingva ĉefurbo de la mondo), California's "First" City | ||
| Ŝtato |  Usono | |
|---|---|---|
| Federacia ŝtato | Kalifornio | |
| Situo | Monterey | |
| - alteco | 8 m s. m. | |
| - koordinatoj | 36° 36′ 00″ N 121° 54′ 00″ U / 36.60000 °N, 121.90000 °U (mapo) | |
| Areo | 30,469 km² (3 046,9 ha) | |
| - de akvo | 8,542 km² (854 ha) | |
| Loĝantaro | 27 810 (2010) | |
| Denseco | 912,73 loĝ./km² | |
| Horzono | OT (UTC-8) | |
| - somera tempo | OT (UTC-7) | |
| Poŝtkodo | ||
 Situo de urbo en Usono  Situo de urbo en Usono
| ||
 Situo enkadre de Kalifornio Situo enkadre de Kalifornio
| ||
 Situo enkadre de Nord-Ameriko Situo enkadre de Nord-Ameriko
| ||
 Vikimedia Komunejo: Monterey, California | ||
| Retpaĝo: www.monterey.org | ||
 | ||
La urbo Monterey [monteREj] aŭ Monterejo situas ĉe la suda bordo de Golfo Monterejo, sur la marbordo de Pacifiko en Centra Kalifornio. Ĝi kuŝas je alteco de 8 metroj super marnivelo. Ĝi havas landareon de 8,466 kvadrataj mejloj (21,927 km²). La popolnombrado de 2010 indikis 27 810 loĝantojn.
Monterey estis la ĉefurbo de Alta Kalifornio sub la reĝado de kaj Hispanio kaj Meksiko. Ĝi estis la sola haveno por eniro de imposteblaj varoj en Kalifornio. En 1846, la usona flago leviĝis super la doganejo, kaj Kalifornio iĝis parto de Usono post la sekvinta Meksik-Usona Milito.
La urbo havis la unuan teatron, publikan konstruaĵon, publikan bibliotekon, publike financitan lernejon, presejon kaj ĵurnalon en Kalifornio. La urbo kaj ĉirkaŭaĵoj altiris artistojn ekde la fino de la 19-a jarcento, kaj multaj famaj pentristoj kaj verkistoj loĝis tie. Ĝis la 1950-aj jaroj, ekzistis abunda fiŝkaptado.
Inter la rimarkindaj hodiaŭaj altiroj estas la Akvario de la Gulfeto de Monterey (angle: Monterey Bay Aquarium), la strato Cannery Row, la Varfo de Fiŝkaptistoj, kaj la ĉiujara Ĵazo Festivalo de Monterey.
Historio
Amerindiana periodo
Longe antaŭ la alveno de hispanaj esploristoj, la tribo Rumsen Ohlone, unu el sep lingve distingaj Ohlone grupoj en Kalifornio, loĝis en la areo nun konata kiel Monterey.[1] Ili vivtenis per ĉasado, fiŝkaptado, kaj kolektado de manĝaĵoj sur kaj ĉirkaŭ la biologie riĉa duoninsulo de Monterey. Esploristoj trovis plurajn rubamasojn de konkoj en la areo kaj, surbaze de la arkeologiaj indikaĵoj, konkludis ke la ĉefa mara manĝaĵo konsistis, je diversaj tempoj, el mituloj kaj haliotoj.[2] Pluraj lokoj de Ohlone rubamasoj estis lokitaj laŭlonge de la 12 mejloj de roka marbordo de la duoninsulo de la nuna loko de Varfo de Fiŝkaptistoj en Monterey al la urbeto Karmelo.[3]
Hispania periodo
En 1602, hispana mara esploristo Sebastian Vizcaino registris la hispanlingvan nomon "Bahia de Monterrey" (Golfeto de la monto de la reĝo), kiu evoluis en Monterey Bay. Vizcaino alteriĝis ĉe la suda rando de la golfeto, kaj priskribis grandan havenon, taŭga por uzo kiel ankrejo de sudenirantaj ŝipoj. Vizcaino ankaŭ notis kaj nomis la "Punkto de Pinoj" (etikeditaj en hodiaŭaj mapoj kiel "Punkto Pinoj", la plej norda punkto de la Duoninsulo de Monterey). Ĉiuj aliaj uzoj de la nomo Monterey derivis de la nomo de Vizcaino por la golfeto. Variantoj de la nomon de la urbo estas registritaj kiel Monte Rey kaj Montery.
En 1769, la unua eŭropa lando-esplorado de Alta Kalifornio, nome la hispana ekspedicio Portolà vojaĝis norden de San Diego, serĉante la "Havenon de Monterey", priskibita de Vizcaino 167 jarojn antaŭe. Ial, la esploristoj ne sukcesis rekoni la lokon kiam ili venis al ĝi en la 1a de oktobro, 1769. La grupo daŭrigis norden ĝis la golfeto de San Francisco antaŭ reiri. Dum la reiron, ili kampadis proksime de unu el la lagetoj de Moneterey en la 27a de novembro, sed ili ankoraŭ ne estis konvinkitaj ke ili trovis la lokon kiun Vizcaino priskribis. Franciskana misiisto Juan Crespi notis en sia taglibro, "Ni haltis en vido de la Punkto de Pinoj (rekonita, kiel dirite, en la komenco de oktobro) kaj kampadis proksime de malgranda lageto, kiu havas iom ŝliman akvon, sed abundas en paŝtejoj kaj brulligno."[4]
Portolà revenis tra tero al Monterey la sekvantan jaron, konkludante ke li nepre devis esti finfine ĉe la haveno de Monterey trovita de Vizcaino. La portero-partio renkontiĝis al Monterey de Patro Junipero Serra, kiu vojaĝis por maro. Portolà starigis la Garnizonon de Monterey por protekti la havenon kaj je la 3 de junio, 1770, Serra fondis la Katedralon de Sankta Karolo Borromeo ene de la Presidio areo. Portolà revenis al Meksikio, anstataŭita en Monterey de kapitano Pedro Fages, kiu estis tria en komando sur la esploristinaj ekspedicioj. Fages fariĝis la dua reganto de Alta Kalifornio, servante de 1770 ĝis 1774.
La misiistaj celoj de Serra baldaŭ konfliktis kun Fages kaj la soldatoj, kaj li movis la misio al Karmelo la sekva jaro por gajni pli granda sendependeco de Fages. La ekzistanta ligno kaj adobo konstruaĵo iĝis la kapelo por la Garnizono.
Monterey fariĝis la ĉefurbo de la "Provinco de Ambaŭ Kalifornioj" en 1777, kaj la kapelo estis renomita la Reĝa Garnizono Kapelo. La originala preĝejo estis detruita per fajro en 1789 kaj anstataŭita de la nuna sabloŝtono strukturo. Ĝi estis kompletigita en 1794 per indeĝena laboro. En 1840, la kapelo estis redediĉita je la patroneco de Sankta Karlo Borromeo. La katedralo estas la plej malnova kontinue operacianta paroko kaj la plej malnova konstruaĵo de ŝtono en Kalifornio. Ĝi ankaŭ estas la plej malnova (kaj la plej malgranda) utilata katedralo kune kun St. Louis Cathedral en New Orleans, Louisiana. Ĝi estas la sola ekzistanta Presidio kapelo en Kalifornio kaj la sola postvivanta konstruaĵo el la originala Garizono de Monterey.
La urbo estis origine la sola haveno de eniro por ĉiuj imposteblaj varoj en Kalifornio. Ĉiuj sendoj en Kalifornio por maro estis postulita por iri tra la Doganejo, la plej malnova registara konstruaĵo en la ŝtato kaj la unua historia monumento de Kalifornio. Konstruita en tri fazoj, la hispanuloj komencis konstruadon de la Doganejo en 1814, la meksikia registaro kompletigis la centran sekcion en 1827, kaj la Usona registaro finis la malsupran parton en 1846.
.jpg.webp)
Meksikia periodo
Meksikio akiris sendependecon de Hispanio en 1821, sed la civilaj kaj religiaj institucioj de Alta Kalifornio restis multe same ĝis la jaroj 1830, kiam la sekularigo de la misioj konvertis la plejparton de la paŝtaĵaj landoj de la misioj en privatajn subvenciajn terenoj namataj "ranchos".
Monterey estis la loko Batalo de Monterey, la 7-a julio, 1846, dum la Meksikia-Usona Milito. Estis je tiu dato ki kiu John D. Sloat , Commodore en Usono Mararmeo, levis la usona flago super la Monterey Custom House kaj asertis Kalifornio por Usono .
Krome , multaj historiaj " novecoj " okazis en Monterey . Tiuj inkludas Kalifornio unua teatro , briko domo , publike financita lernejo , publika konstruaĵo , publika biblioteko, kaj presilo , kiu presis La Kalifornio , Kalifornio unuan ĵurnalon. Larkin House, unu el Monterey State Historic Park National Historic Landmarks , konstruita en la Meksika periodo de Thomas Oliver Larkin , estas frua ekzemplo de Monterey Kolonia arkitekturo. La malnova Custom House, la historia distrikto kaj la Royal Presidio Kapelo estas ankaŭ Nacia Historic Landmarks. La Cooper - Molera Adobo estas National Trust Historic Site
Kalifornio
Colton Hall, konstruita en 1849 de Walter Colton, estis origine kaj publika lernejo kaj registaro renkontiĝejo. Ĝi gastigis la Unuan Konstitucian Kongreson en 1849, kiun formis la dokumentojn necesajn por apliki al Usono por ŝtatiĝo . Hodiaŭ ĝi tenas muzeon, dum najbaraj konstruaĵoj servas kiel la Urbodomo. La poŝtejo de Monterey malfermiĝis en 1849. Monterey estis korpigita en 1889.
Monterey delonge estis fama pro la abunda fiŝkaptado en la Gulfeto de Monterey. Tio ŝanĝiĝis en 1950, kiam la loka fiŝkaptado-industrio kolapsis pro trorikoltado. Kelkaj el la malnovaj kajutoj de la fiŝkaptistoj de la frua 20-a jarcento jam staras kiel originale sur Cannery Row .
La urbo havas notindan historion kiel centro por Kaliforniaj pentristoj en la malfrua 19-a kaj frua 20-a jarcentoj . Pentristoj kiel Arthur Frank Mathews, Armin Hansen, Xavier Martínez, Rowena Meeks Abdy, kaj Percy Gray vivis aŭ vizitis por ĉasi pentrartno en la stilo de ĉu En plein aire aŭ Tonalism.
Krom pentristoj, multaj rimarkindaj aŭtoroj ankaŭ vivis en kaj ĉirkaŭ la areo de Monterey, inkluzive de John Steinbeck, Robinson Jeffers, Robert A. Heinlein, Henry Miller, Ed Ricketts kaj Robert Louis Stevenson.
Pli lastatempe, Monterey estis rekonita por lia signifa partopreno en post-malĉefa lernado de lingvoj aliaj ol la angla kaj ĝia grava rolo en transdonante tradukado kaj interpretado servoj ĉirkaŭ de la mondo. En Novembro 1995, Kalifornio Reganto Pete Wilson proklamis Monterey kiel "La Monda Ĉefurbo de Lingvoj".
Geografio
Laŭ la Usona Buro de la Censo (Angle: The United States Census Bureau), la urbo havas totan areon de 11.7 kvadrataj mejloj ( 30.4 km2 ), de kiuj 8.5 kvadrataj mejloj (21.9 km2) estas tero kaj 3.3 kvadrataj mejloj (8.5 km2) (28.05%) estas akvo. Sablo-deponejoj en la norda, marborda zono konsistigas la nurajn konatajn mineralajn resursojn.
Loka grundo estas Kvaternara Aluvio, kaj la urbo sidas en modera al alta sisma risko zono, la ĉefa minaco estas la aktiva faŭlto de San Andreas proksimume 26 mejloj (42 km) oriente. La faŭlto de Monterey Bay, kiu spuras tri mejlojn (4.8 km) norde, estas same aktiva, kiel estas la Palo Colorado faŭlto sep mejlojn (11.3 km) sude . Ankaŭ apude, minoraj sed potenciale aktivaj, estas la Berwick Kanjono, Seaside, Tularcitos kaj Chupines faŭltoj.
La maksimuma kredinda cunamo en la Golfeto de Monterejo en la lastaj du jarcentoj havis alton de 2,7 metroj. La konsiderinda subevoluinta areo en la nordokcidenta parto de la urbo havas altan potencialon por terglitoj kaj erozio.
La urbo estas apud la Nacia Mara Sanktejo de Montereja Golfeto (angle Monterey Bay National Marine Sanctuary), kiu estas federacie protektita oceana areo etendiĝanta 444 kilometrojn en la oceanon. Kelkfoje oni konfuzas tiun sanktejon kun la multe malpli granda loka golfeto, kiu ankaŭ nomiĝas Golfeto de Monterejo.
La Kalifornia mara lutro, minacata subspecio, loĝas en la loka mara medio de Monterejo, kaj kampo stacimo de la Centro de Maraj Mamuloj situas en Monterejo por subteni marajn rekuperajn operaciojn en tiu sekcio de la Kalifornia marbordo. Monterey estas hejmo al kelkaj endanĝerigitaj birdospecioj: Kalifornia Clapper rail, trovitaj en marmarĉoj; ankaŭ la Kalifornia bruna pelikano kaj Yuma Ridgway Rail, ambaŭ de kies habitato estas dunoj kaj rokaj promontorios. La malofta Sankta Joakimo kit vulpo troviĝas ankaŭ en Monterey kverko-arbaro kaj ĉaparalaj habitatoj. La ĉaparalo, trovita ĉefe en la pli sekaj orientaj deklivoj de la urbo, gastigas plantoj kiel manzanita, chemise kaj ceanothus. Pliaj specioj de intereso (t.e. eblaj kandidatoj por endanĝerigitaj speciaj statuso) estas la Salinas kanguruo-rato, kaj la arĝenta-flanka sengamba lacerto.
En Monterejo ekzistas diversaj naturaj habitatoj: marborda zono kaj sablodunoj; pina arbaro (kun kalifornia pino/Pinus radiata, Pinus attenuata, Pinus muricata, Arctostaphylos montereyensis); kaj montereja cipreso. Ne estas laktofarmoj en la urbo de Monterrey; la duon-mola fromaĝo konata kiel Monterey Jack originas el apuda Karmela Valo kaj estas nomita tiel laŭ la entreprenisto kaj terospekulaciisto David Jack.
Klimato
La proksimeco de Monterejo al la Pacifika Oceano reguligas la klimato de la urbo. Ĝi havas milda-somera mediteranea klimato (klimata klasifiko de Köppen: Csb). La mezuma alta-termperaturo de Monterejo estas 16 °C vintre kaj 22 °C somere. Mezuma jara pluvfalo estas proksimume 500 mm. La plejparto de pluvo falas inter Octobro kaj Aprilo. Apenaŭ pluvas dum la someraj monatoj. Ĉiu jaro havas, mezume, 70 tagojn kun mezurebla pluvfalo. Someroj estas malvarmetaj kaj nebulaj.
Neĝas temp' al tempe en la pli altaj partoj de la Montoj Santa Lucia kaj Gabilan, sed neĝo en Monterey mem estas ege malofta okazo. Kelkaj surprizaj eventoj en Januaro 1962, Februaro 1976, kaj Decembro 1997 alportis maldikan neĝtegaĵon al Monterejo. En Marzo 2006, totalo de 81 mm de neĝo falis sur Monterjo, inkluzive de 56 mm je 10 Marzo, 2006. La neĝofalo je 21 Januaro, 1962, estas memorita ĉar ĝi malfruiĝis la Bing Crosby Golfludo-turniron en najbara urbeto Pebble Beach.
La plej malalta temperaturo iam ajn registrita estis −7 °C je 22 Decembro, 1990. Ĉiu jare estas, mezume, 2.9 tago kun termperaturoj super 32 °C, kaj 2 tago kun temperaturoj de 0 °C aŭ malpli.
La plej pluva jaro iam ajn registrita estis 1998, kiam 1,042 mm da pluvo falis. La plej seka jaro estis 1953, kiam nur 227 mm de pluvo falis. La plej grand kvanto da pluvo, kiu falis dum unu monato estis 326 mm en Februaro 1998. La plej grand kvanto da pluvo, kiu falis dum unu tago estis 98 mm je 23a de Decembro, 1995.
Servoj
Artoj kaj kulturo
Vidaj artoj
Monterejo estas hejmo de la Museo de Arto de Monterejo (Monterey Museum of Art) kaj la Museo de Monterejo (Museum of Monterey). Estas mulaj negocaj galerioj sur la stratoj Cannery Row kaj Calle Principal.
Literaturo
Multaj verkistoj loĝis en Monterejo, eble la plej fama el ili estas John Steinbeck. Steinbeck grandiĝis en Salinas, kaj loĝis dum multaj jaroj en Pacific Grove, urbeto proksima al Monterejo. Li loĝis en Monterejo inter 1944 kaj 1945 en historia adoba domo.[5] Steinbeck famigis Monterejon en siaj romanoj Cannery Row, Sweet Thursday, kaj Tortilla Flat.
La amikoj de Steinbeck inkluzivis mara biologo Ed Ricketts kaj atristo kaj teatra entusiasmulo Bruss Ariss, kiu designis kaj konstruis la Varfo-Teatron.
Post la morto de Ed Ricketts, la nova posedanto de la laboratoria de Ricketts invitis grupon de amikoj ĉiu Merkredo por trinki kaj ĵazo.
Muziko
La Montereja Festivalo, en angla Monterey International Pop Music Festival, estis tri-taga koncerta evento okazinta el la 16a al la 18a de Junio, 1967, sur la tereno de Monterey County Fairgrounds en Monterejo. La festivalo estas rememorata ĉar en ĝi okazis la unuaj ĉefaj aperoj en Usono de The Jimi Hendrix Experience, The Who kaj Ravi Shankar, la unua grand-skala publika prezento de Janis Joplin kaj la enkonduko de Otis Redding en la amasa usona publiko.
Referencoj
- ↑ Henson, Paul. (1996) The Natural History of Big Sur. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-20510-3.
- ↑ . Archaeological Investigations at CA-MNT-149, In the Del Monte Forest, Monterey County, California (1986). Alirita 22a de Junio de 2012. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2012-10-15. Alirita 2014-11-20.
- ↑ (Winter 2002) “Radiocarbon Dating and Cultural Models on the Monterey Peninsula, California”, Pacific Coast Archaeological Society Quarterly 38. Alirita 22a de Junio de 2012..
- ↑ Bolton, Herbert E.. (1927) Fray Juan Crespi: Missionary Explorer on the Pacific Coast, 1769-1774. HathiTrust Digital Library, p. 240–241.
- ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2015-11-09. Alirita 2015-06-04.