Ĉi tiu artikolo temas pri parto de jaro. Por la samnoma Esperanto-gazeto rigardu la paĝon Monato (gazeto).

Monato estas tempintervalo, laŭ kio oni dividas la jaron. La kvanto de monatoj egalas al 12 en ĉiuj kalendarsistemoj, kiu ŝajne devenas de antikvaj sumeroj kaj babilonianoj.

En lunkalendaroj, lunmonato estas la tempo inter du sinsekvaj sizigioj (novlunoj aŭ plenlunoj).

Nomoj

La monatnomoj laŭ Gregoria kalendaro same sonas en diversaj lingvoj, tamen ĉi tiuj nomoj estis donitaj de antikvaj Romianoj.

  • Januaro - 31 tagoj, en Romirespublika Kalendaro Januarius. La vorto Januaro devenas de la nomo de dio de Romianoj - Jano. Li estis dio de la komenco kaj fino, de enirejo kaj elirejo, pordoj (Ianua latine signifas "pordo"). Li rigardis samtempe antaŭen kaj malantaŭen kaj povis vidi pasinton kaj estonton. Oni imagas lin duvizaĝa kun ŝlosilo kaj 365 fingroj. (January, janvier, enero, gennaio, Januar.)
  • Februaro - kutime 28 tagoj, en superjaroj 29, en Romia Respublika Kalendaro Februarius. La vorto Februaro signifas "purigadon de pekoj per oferdono". Tiu estis monato de purigado (de vintro) kaj prepariĝo (por printempo). Laŭ alia versio ĝi estas ligita kun la nomo Februs - dio de subtera lando. (February, février, febrero, febbraio, Februar.)
  • Marto - 31 tagoj, en Romia Respublika Kalendaro Martius. Marso estis dio de milito (antaŭ ol la helena influo, de terkulturo) en antikva Romo. Romianoj ĉi tiun monaton impresiĝis per ofta fulmotondro, kiu aspektis kiel ĉiela milito. En Italio marto estas monato de permanenta pluvo kaj vento kaj se aldoni fenomenojn, kaŭzitajn de kunpuŝiĝo de nebuloj, oni tre facile povas imagi detruon kaj militon. (March, mars, marzo, marzo, März.)
  • Aprilo - 30 tagoj, en Romia Respublika Kalendaro Aprilis. Oni supozas, ke la nomo Aprilo devenas de latina vorto aperire. Ĝi signifas "malfermon", kiu verŝajne estas ligita al apero de florburĝonoj printempe. (April, avril, abril, aprile, April.)
  • Majo - 31 tagoj, en Romia Respublika Kalendaro Maius. La nomo Majo devenas de Romia diino Maja (patrino de Merkuro), kiu estis diino de riĉeco kaj fekundeco. (May, mai, mayo, maggio, Mai.)
  • Junio - 30 tagoj, en Romia Respublika Kalendaro Junius. La nomo Junio estis donita al ĉi monato honore de Romia diino Junona, kiu estis edzino de Jupitero. (June, juin, junio, giugno, Juni.)
  • Julio kaj Aŭgusto po 31 tagoj, en Romia Respublika Kalendaro Julius kaj Augustus. La nomoj Julio kaj Aŭgusto estis donitaj honore de Romanaj imperiestroj - Julio Cezaro (estis naskita en ĉi monato) kaj Oktavio Aŭgusto (regis dum 63 a.K. - 14 p.K.), kiuj faris kalendarajn reformojn. Antaŭ la cezaroj, Julio estis Quintilis (antaŭ 44 a.K.) kaj Aŭgusto estis Sextilis (antaŭ 8 a.K.).(July, August, juillet, août, julio, agosto, luglio, agosto, Juli, August.)

Originale, la romia kalendaro komenciĝis je la 1-a de marto kaj daŭris ĝis la fino de decembro. Post decembro estis tagoj senmonataj. Poste tiuj tagoj estis donitaj al du novaj monatoj, februaro kaj januaro.

Por aliaj monatsistemoj vidu: Juda kalendaro, Islama kalendaro, Franca respublika kalendaro, kaj ankaŭ astrologio.

Ortografio

Laŭ la Fundamento de Esperanto la komencon de la monatnomoj oni prefere skribu majuskle: Januaro, Februaro, Marto ktp. Sed, la lingvoevoluo kondukis al tio, ke hodiaŭ preskaŭ ĉiuj eldonaĵoj uzas minusklajn formojn (vidu ĉe retpaĝoj de UEA, eldonaĵo Esperanto ktp.)

Bertilo Wennergren en Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko rekomendas skribi ekde majusklo kiel propraj nomoj.[1]

En diversaj lingvoj

Vidu ankaŭ: Vikiarbo > Universo > Abstrakta Mondo > Tempo > Tempintervalo > Monato


esperanto januaro februaro marto aprilo majo junio julio aŭgusto septembro oktobro novembro decembro
afrikansa Januarie Februarie Maart April Mei Junie Julie Augustus September Oktober November Desember
albana janar shkurt mars prill maj qershor korrik gusht shtator tetor nëntor dhjetor
angla January February March April May June July August September October November December
araba يناير فبراير مارس أبريل مايو يونيو يوليو أغسطس سبتمبر أكتوبر نوفمبر ديسمبر
armena Հունվար
(junuar)		 Փետրվար
(petrvar)		 Մարտ
(mart)		 Ապրիլ
(abril)		 Մայիս
(mayis)		 Հունիս
(hunis)		 Հուլիս
(hulis)		 Օգոստոս
(okostos)		 Սեպտեմբեր
(sebtemper)		 Հոկտեմբեր
(hokdemper)		 Նոյեմբեր
(noyemper)		 Դեկտեմբեր
(tektemper)
belorusa Студзень
(Studzjen')		 Люты
(Ljuti)		 Сакавік
(Sakavik)		 Красавік
(Krasavik)		 Травень
(Travjen')		 Чэрвень
(Ĉervjen')		 Ліпень
(Lipjen')		 Жнівень
(Ĵnivjen')		 Верасень
(Vjerasjen')		 Кастрычнік
(Kastriĉnik)		 Лістапад
(Listapad)		 Сьнежань
(S'nieĵan')
bosna Januar Februar Mart April Maj Juni Juli August Septembar Oktobar Novembar Decembar
bretona Genver C'hwevrer Meurzh Ebrel Mae Mezheven Gouere Eost Gwengolo Here Du Kerzu
bulgara януари
(januari)		 февруари
(fevruari)		 март
(mart)		 април
(april)		 май
(maj)		 юни
(juni)		 юли
(juli)		 август
(avgust)		 септември
(septemvri)		 октомври
(oktomvri)		 ноември
(noemvri)		 декември
(dekemvri)
ĉeĥa leden únor březen duben květen červen červenec srpen září říjen listopad prosinec
ĉina 一月 二月 三月 四月 五月 六月 七月 八月 九月 十月 十一月 十二月
dana Januar Februar Marts April Maj Juni Juli August September Oktober November December
estona jaanuar veebruar märts aprill mai juuni juuli august september oktoober november detsember
eŭska urtarrila otsaila martxoa apirila maiatza ekaina uztaila abuztua iraila urria azaroa abendua
finna tammikuu helmikuu maaliskuu huhtikuu toukokuu kesäkuu heinäkuu elokuu syyskuu lokakuu marraskuu joulukuu
franca janvier février mars avril mai juin juillet août septembre octobre novembre décembre
frisa Jannewaris Febrewaris Maart April Maaie Juny July Augustus Septimber Oktober Novimber Desimber
germana Januar Februar März April Mai Juni Juli August September Oktober November Dezember
greka Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος
guĝarata જાન્યુઆરી ફેબ્રુઆરી માર્ચ એપ્રિલ મે જૂન જુલાઈ ઑગસ્ટ સપ્ટેમ્બર ઑક્ટ્બર નવેમ્બર ડિસેમ્બર
havaja Ianuali Pepeluali Malaki 'Apelila Mei Iune Iulai 'Aukake Kepakemapa 'Okakopa Nowemapa Kēkēmapa
hebrea ינואר פברואר מרץ אפריל מאי יוני יולי אוגוסט ספטמבר אוקטובר נובמבר דצמבר
hinda जनवरी फरवरी मार्च अप्रैल मई जून जुलाई अगस्त सितम्बर अक्तूबर नवम्बर दिसम्बर
hispana enero febrero marzo abril mayo junio julio agosto septiembre octubre noviembre diciembre
hungara január február március április május június július augusztus szeptember október november december
indonezia Januari Februari Maret April Mei Juni Juli Agustus September Oktober November Desember
irlandgaela Enáir Feabhra An Márta An t-Aibreán An Bhealtaine An Meitheamh Iúil Lúnasa Meán Fómhair Deireadh Fómhair Samhain Nollaig
islanda janúar febrúar mars apríl maí júní júlí ágúst september október nóvember desember
itala gennaio febbraio marzo aprile maggio giugno luglio agosto settembre ottobre novembre dicembre
japana antikve 睦月
mucuki		 如月
kisaragi		 弥生
jajoj		 卯月
uzuki		 皐月
sacuki		 水無月
minazuki		 文月
fumizuki		 葉月
hazuki		 長月
nagacuki		 神無月
kannazuki		 霜月
ŝimocuki		 師走
ŝiŭasu
japana moderne 一月
iĉi-gacu		 二月
ni-gacu		 三月
san-gacu		 四月
ŝi-gacu		 五月
go-gacu		 六月
roku-gacu		 七月
ŝiĉi-gacu		 八月
haĉi-gacu		 九月
ku-gacu		 十月
ĝū-gacu		 十一月
ĝūiĉi-gacu		 十二月
ĝūni-gacu
jida[2] יאַנואַר
(januar)		 פֿעברואַר
(februar)		 מאַרץ
(marc)		 אַפּריל
(april)		 מײַ
(maj)		 יוני
(yuni)		 יולי
(yuli)		 אױגוסט
(ojgust)		 סעפּטעמבער
(september)		 אָקטאָבער
(oktober)		 נאָװעמבער
(november)		 דעצעמבער
(december)
kataluna Gener Febrer Març Abril Maig Juny Juliol Agost Setembre Octubre Novembre Desembre
kimra Ionawr Chwefror Mawrth Ebrill Mai Mehefin Gorffennaf Awst Medi Hydref Tachwedd Rhagfyr
kornvala Genver Hwevrer Meurth Ebryl Me Metheven Gortheren Est Gwynngala Hedra Du Kevardhu
kroata siječanj veljača ožujak travanj svibanj lipanj srpanj kolovoz rujan listopad studeni prosinac
korea 1월 2월 3월 4월 5월 6월 7월 8월 9월 10월 11월 12월
latina Ianuarius Februarius Martius Aprilis Maius Iunius Iulius Augustus Septembri Octobris Novembris Decembris
latva janvāris februāris marts aprīlis maijs jūnijs jūlijs augusts septembris oktobris novembris decembris
litova[3] sausio vasario kovo balandžio gegužės birželio liepos rugpjūčio rugsėjo spalio lapkričio gruodžio
manksa Jerrey Gheuree Toshiaght Arree Mayrnt Averil Boaldyn Mean Souree Jerrey Souree Luanistyn Mean Fouyir Jerrey Fouyir Mee Houney Mee Ny Nollick
maorea Jãvye Fevriye Marsi Avrili Me Jwî Jwiye Utu Septambru Oktobru Novambru Desambru
nederlanda januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december
norvega Januar Februar Mars April Mai Juni Juli August September Oktober November Desember
pampanga Eneru Pebreru Marsu Abril Mayu Juniu Juliu Agostu Septiembri Octubri Nobiembri Disiembri
pola styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień
portugala janeiro fevereiro março abril maio junho julho agosto setembro outubro novembro dezembro
rumana ianuarie februarie martie aprilie mai iunie iulie august septembrie octombrie noiembrie decembrie
romanĉa schaner favrer mars avrel matg zercladur fenadur uost settember october november december
rusa январь
(janvar')		 февраль
(fevral')		 март
(mart)		 апрель
(aprel')		 май
(mai)		 июнь
(ijun')		 июль
(ijul')		 август
(avgust)		 сентябрь
(sentjabr')		 октябрь
(oktjabr')		 ноябрь
(nojabr')		 декабрь
(dekabr')
serba Јануар Фебруар Март Април Мај Јуни Јули Август Септембар Октобар Новембар Децембар
skotgaela an Faoilteach an Gearran an Márt an Giblean an Ceitean an t-Òg-mhios an t-luchar an Lúnasdal an t-Sultain an Dàmhair an t-Samhain an Dúbhlachd
slovaka január február marec apríl máj jún júl august september október november december
slovena januar februar marec april maj junij julij avgust september oktober november december
svahila Januari Februari Machi Aprili Mei Juni Julai Agosti Septemba Oktoba Novemba Disemba
sveda januari februari mars april maj juni juli augusti september oktober november december
tamila ஜனவரி பெப்ரவரி மார்ச் ஏப்ரல் மே ஜூன் ஜூலை ஆகஸ்ட் செப்டம்பர் அக்டோபர் நவம்பர் டிசம்பர்
taja มกราคม
Moggarakom		 กุมภาพันธ์
Gumpaphan		 มีนาคม
Minakom		 เมษายน
Maj-sa-jon		 พฤษภาคม
Prues-saphakom		 มิถุนายน
Mithunajon		 กรกฎาคม
Garagadakom		 สิงหาคม
Singhakom		 กันยายน
Gan-ja-jon		 ตุลาคม
Tulakom		 พฤศจิกายน
Prues-saĝigajon		 ธันวาคม
Tanŭakom
turka[4] Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
ukraina січень
(siĉen')		 лютий
(ljutij)		 березень
(berezen')		 квітень
(kviten)		 травень
(traven')		 червень
(ĉerven')		 липень
(lipen')		 серпень
(serpen')		 вересень
(veresen')		 жовтень
(ĵovten')		 листопад
(listopad)		 грудень
(hruden')
vjetnama tháng một tháng hai tháng ba tháng tư tháng năm tháng sáu tháng bảy tháng tám tháng chín tháng mười tháng mười một tháng mười hai



Referencoj

  1. ↑ Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko - 35.5. Majuskloj ĉe propraj nomoj. Arkivita el la originalo je 2015-11-03. Alirita 2015-11-03.
  2. ↑ Vidu ankaŭ la artikolon hebrea kalendaro.
  3. ↑ En la litova lingvo la monatonomoj en datoj estas uzataj en genitiva formo. La nominativaj formoj estas: sausis ("sausas" = seka), vasaris ("pavasaris" = post "vasaris" = printempo), kovas ("kovas" = korvo), balandis ("balandis" = kolombo), gegužė ("gegužė" = kukolo), birželis ("beržas" = betulo, "berželis" = betuleto), liepa ("liepa" = tilio - pro la malvarma klimato la tilioj en Litovio ofte floras nur en julio), rugpjūtis (monato "tranĉi sekalon"), rugsėjis (monato "semi sekalon"), spalis, lapkritis ("lapai krinta" = folioj falas), gruodis ("gruodas" = frostigita grundo).
  4. ↑ pri la turklingva monato Nisan komparu la hebrekalendaran monaton Nisano, pri Temmuz la monaton Tamuzo kaj pri Eylül la monaton Elulo.

Vidu ankaŭ

Eksteraj ligiloj

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.