Mapo de disvastiĝo de izoglosoj de la vorto «pântece» en dialektoj de rumana lingvo

La moldava dialekto estas speco de la rumana lingvo, parolata en Moldavio, nord-orienta Rumanio kaj Odesa provinco.

En Rusio kaj Ĉednestrio moldava dialekto estas erare rigardata kiel sama lingvo.

Statuso kaj uzado

Inter la moldava dialekto, kaj la standarta rumana lingvo, kiu estas uzata en Rumanio apenaŭ ekzistas diferencoj; la Moldava Akademio de Sciencoj oficiale informas (i. a. en sia paĝaro), ke la moldava fakte egalas al la rumana. Tamen la kelkaj politikoj de Moldavio erare insistas pri aparteco de la moldava lingvo.

La gravecon de la lingva statuso eble montras la fakto, ke la himno de Moldavio nomiĝas Limba noastră (= nia lingvo).

Laŭ esplorado de 2014 jaro ^[1], moldava rumanlingva gazetaro uzas nur 0,28—0,58 % de moldavaj dialektizmoj.

La 16-an de marto 2023 parlamento de Moldavio aprobis leĝprojekton por ŝanĝi la nomon de la ŝtata lingvo en la konstitucio kaj en ĉiuj aliaj leĝoj, de "moldava" al "rumana". La iniciato estis argumentita per neceso konformigi la leĝaron al la decido de la Konstitucia Kortumo farita en 2013, kiu diras ke la Deklaracio de Sendependiĝo de Moldavio, mencianta la rumanan lingvon, superas la konstitucian tekston, inkluzive rilate la nomon de la ŝtata lingvo.^[2].

Leksiko de la moldava dialekto

• Kelkaj vortoj restis arhaian formon: îmblu, împlu, întru, înflu, nour, dirept (komparante kun standart-rumanaj umblu, umplu, intru, umflu, nor, drept).
• Kelkaj vortoj, kiuj ne estas uzataj en la standarta lingvo : omăt («neĝo», anstataŭe standart-rumana zăpadă), agudă («moruso», anstataŭe dudă), poame («vinbero», anstataŭe struguri) kaj multaj aliaj.^[3].
• Malsamaj formoj de demonstrativaj pronomoj: [aˈista, aˈjasta, aˈʃala, aˈʃeja] (tiu; komparante kun standart-rumanaj acesta, aceasta, acela,
• Malsama prononcado de kelkaj vortoj, kiuj havas analogojn en la rusa lingvo: epizod anstataŭe standart-rumana episod («epizodo»), organizm anstataŭe standart-rumana organism kaj aliaj. Sed tiu prononcado ankaŭ estis komuna en la malmoderna standarta rumana lingvo.

Skribsistemo

Historie la rumana lingvo uzis proporan skribsistemon, sed poste la parto parolata en Rumanio transiris al la latina alfabeto. La cirila skribsistemo konserviĝis en sovetia Moldavio, sed post la sendependiĝo, la alfabeto estis ŝanĝita fakte al la rumana (kun kelkaj pli regulaj uzoj, ol en la rumana). Tamen la cirila skribsistemo plu estas konservata nur en Ĉednestrio, kaj nur de pro-rusiaj lokaj aŭtoritatoj (ekzemple, en gazeto Adevărul Nistrean). Rumanlingvanoj, kiuj loĝas en Ĉednestrio, plejparte uzas latinan skribsistemon.^[4]

Mapoj de leksemoj

• Rumana leksiko en nord-orienta Rumanio, Moldavio (kaj ankaŭ en Ĉednestrio) laŭ la esploroj de en:Gustav Weigand:
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Vidu ankaŭ

• Usona varianto de la angla lingvo

Eksteraj ligiloj

• Argoul basarabean în stradă și în presă
• Vortaro de moldava dialekto
• Daria Dergacheva (2023-03-28) Moldavio rifuzis uzi lingvon konstruitan de la sovetia kulturpolitiko (esperante). Tutmondaj Voĉoj. Arkivita el la originalo je 2023-08-28. Alirita 2023-10-29.

Referencoj