La ebla vivtempo de vivaĵo estas la vivodaŭro por kiu ĝi estas programita kiel biologia speco. Iuj rekordoj de vivtempo atingitaj de individuoj profitinte de escepte longa vivdaŭro povas eĉ superi tiun taksadon. La meza vivtempo respondas al la vivodaŭro kiu estas tre ŝanĝiĝema laŭ la loĝantaroj kaj la koncernaj generacioj al la sino de sama speco. Du ŝanĝoj ŝajnas esti prioritatoj por plejeble plilongigi nian ekziston: pli da korpekzercado, kaj dieto sen pesticidoj kaj sen danĝeraj traktadoj kaj almiksaĵoj (sukeroj, salo, kemiaj konserviloj, ktp.). La plilongigo de vivodaŭroj estas la fundamento de multaj politikoj, inter ili la klopodoj al plialtigo de la aĝo de emeritiĝo^[1].

Ĉe la homaj

La nombro de centjaruloj kaj eĉ de grandaĝuloj de almenaŭ 110 jaroj ne ĉesis kreski depost ili estis nombrataj. Oni situis en la pasintaj tempoj la homan longvivecon je proksime 100 jaroj. Estas efektive probable ke tre malmultaj personoj vere superis tiun aĝon antaŭ la 20-a jarcento.

En 2008, la meza vivodaŭro de la italoj estis la plej alta de Eŭropo kaj unu el la plej altaj en la mondo: 80,4 jaroj por viroj, 85,3 jaroj por virinoj.^[2]

Faktoroj

Nuntempe, en la evoluitaj socioj, la vivodaŭro progresas aŭ stagnas, dum la atendo je sana vivo malkreskas.^[3][4]

Angla studo starigis liston de faktoroj de longviveco surbaze de kiuj oni povas entrepreni ion^[5][6][7]. Tio estas ne fumi, modera konsumado de alkoholo, la regula fizika aktiveco kaj la konsumado de kvin fruktoj kaj legomoj po tago. Tiuj kvar faktoroj respektive permesus vivo-esperon je 14 kromaj jaroj kompare al la ne-respekto de tiuj kvar faktoroj.

Ĝenerale, la esceptaj longvivecoj observeblas en komunumoj kun malgrandaj loĝantaroj, ofte insulaj aŭ malproksimaj de grandaj urboj, aŭ apartenas al religia komunumo: loĝantoj de la Okinava insulo^[8], de Sardio^[9], de regiono en Kostariko nomata Guanascate, de la greka insulo Ikaria^[10], usonaj adventistoj^[11], eventuale la sudo de Nov-Skotio (oriento de Kanado).^{[12][13][14][15]} Baptitaj bluaj zonoj^[16] (de la angla blue zone), pri iuj de tiuj loĝantaroj oni faris sciencajn esplorojn^[17]. La ĉefajn komunajn faktorojn kiujn oni retrovas povas esti klasifikataj kiel nutradaj faktoroj kaj mediaj faktoroj.

Diferenco inter viroj kaj virinoj

Viroj vivas malpli longe ol virinoj en preskaŭ ĉiuj landoj de la mondo, sed tiu diferenco estas tre grava en iuj disvolviĝintaj landoj.^[19] Pluraj "klasikaj" faktoroj klarigas tiun diferencon (tabako, alkoholo, riskaj kondutoj, pli riskaj kaj elĉerpigaj profesioj, malpli granda socia interagado), sed la studoj indikas ke tiuj faktoroj ne klarigas la tutan konstatitan diferencon.^[20][21]

Vidu ankaŭ

• Centjaruloj
• Jeanne Calmant, edzino de esperantisto
• Vivdaŭro

Referencoj

Tiu ĉi artikolo estas parta traduko de la samtema artikolo en la franclingva vikipedio je la 27-a de oktobro 2018.