Litovel
germane Littau
urbo
Placo de Přemysl Otakar la 2-a en Litovel
Flago Blazono
Oficiala nomo: Litovel
Kromnomo: Hanakia Venecio
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Regiono Olomouc
Distrikto	Distrikto Olomouc
Administra municipo	Litovel
Historia regiono	Moravio
Parto de	Hanakio
Montaro	Drahana montetaro
Rivero	Moravo
Situo	Litovel
- alteco	233 m s. m.
- koordinatoj	49° 42′ 05″ N 17° 04′ 32″ O / 49.70139 °N, 17.07556 °O / 49.70139; 17.07556 (mapo)
Areo	46,39 km² (4 639 ha)
Loĝantaro	9 712 (2023)
Denseco	209,36 loĝ./km²
Valego	Supramoravia valego
Unua skribmencio	1270-1272
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	793 05
NUTS 3	CZ071
NUTS 4	CZ0712
NUTS 5	CZ0712 503444
Katastraj teritorioj	11
Partoj de urbo	11
Bazaj setlejunuoj	29
Situo enkadre de Ĉeĥio Situo enkadre de Ĉeĥio
Vikimedia Komunejo: Litovel
Retpaĝo: www.mestolitovel.cz
Portalo pri Ĉeĥio

Litovel estas urbo en Ĉeĥio kun 9 712 loĝantoj (2023), situanta sur rivero Moravo, 7 km de distrikta urbo Olomouc. La nomo de teritorio, en kiu la urbo situas, estas Hanakio. Ses branĉoj de rivero Moravo trafluantaj tra la urbo donas al Litovel ekstran karakteron kaj ankaŭ nomon Venezio el Hanakio.

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Slavětín, Dubčany, Střeň, Uničov, Luká, Mladeč, Náklo, Měrotín, Pňovice, Loučka, Červenka, Haňovice kaj Cholina.

Historio

La reĝan urbon fondis verŝajne reĝo Přemysl Otakar la 2-a en duono de la 13-a jarcento en najbareco de fiŝkaptista vilaĝo. Kiel kaŭzon de la fondo de la urbo estas indikata konvena transirejo trans la disbranĉiĝintaj branĉoj de rivero Moravo en ŝlimiĝinta kaj arbariĝinta valo en vojo kuniganta urbon Olomouc kun urboj Uničov aŭ Úsov. La plej malnova konservinta skribdokumento estas dokumento de reĝo Venceslao la 2-a el la jaro 1287.

Konturo de la urbo estas derivita el kvadrato kun preskaŭ regula interna propono de la urbo. Ĉefa komunikilo kondukis meze de la placo. En la 2-a kvarono de la 14-a jarcento Johano de Luksemburgio donis al la urbo rajton de fortigo. La fortigo eluzis ankaŭ la branĉojn de rivero Moravo. Aliron en la urbon komplikigis pluaj riverbranĉoj. Restaĵoj de la fortigoj restis konservitaj en sudorienta parto de la urbo.

Post husanaj militoj la urbo venis sub ŝirmon de sinjoroj el Vlašim, loĝantaj en la proksima Úsov, komence de la 16-a jarcento ĝi apartenis al Boskovic-anoj. Malfloro de la urbo okazis en la 17-a jarcento, kiam Lichtenštejn-idoj akiris la urbon pro geedziĝo, pereon alportis la tridekjara milito, kiam la urbo estis prirabita de svedoj. Dum riparoj de la fortigoj en la 1652 masonista majstro Matěj Volkmann enmetis en la remparojn la tn. Svedan kronon, rememoriganta la pereon de la urbo (ĝi estas konservinta ĝis nun). En la jaro 1850 Litovel fariĝis distrikta urbo.

En la 70-aj jaroj de la 19-a jarcento estis ĉi tie fondita Kamparana sukerfarejo kaj Kamparana bierfarejo kaj la urbo iom post iom fariĝis signifa centro de ĉeĥa industrio en meza Moravio. Fervojo kaj ĉefaj landvojoj kondukas ekster la urbo, do la historia parto de la urbo konserviĝis kiel valora urbanisma tutaĵo. Konstruaĵo de urbodomo en la placo estis devena sidejo de sinjoroj el Vlašim. Pestkolono el la jaro 1724 staranta en la placo estas ornamita per sep statuoj de patronoj de pesto. Al la historie valoraj apartenas ankaŭ konstruaĵo de urba biblioteko, devene apartenanta al drapista gildo.

En Litovel estas ankaŭ la plej malnova ŝtonponto en Moravio kaj la tria plej malnova en Ĉeĥio el la jaro 1592. Ĝia nomo estas Sanktjohana ponto kaj la nomon ĝi akiris laŭ statuo de sankta Johano Nepomuka.

Senpere proksime de la urbo estas vico da turismaj interesaĵoj, ekz. kastelo en urbo Náměšť na Hané, burgo Bouzov, burgo en Úsov, arboreto en Bílá Lhota, kavernoj en Mladeč kaj kavernoj en Javoříčko, urbo Olomouc kaj pluaj.

En fruaj matenaj horoj la 16-an de marto 2020, en la tempo, kiam Ĉeĥa respubliko baraktis sin en pandemio de kronviruso COVID-19, higienistoj decidis rilate al abrupta kresko de pacientoj kun tiu ĉi malsano fermi urbojn Uničov kaj Litovel komune kun ties ĉirkaŭaĵoj. Polico gardis la regionojn kaj malebligis al neniu enpaŝi en la regionon nek forlasi ĝin. Unu el tiel ĉi trafitaj municipoj estis ankaŭ Litovel.

Partoj de la urbo

Ortodoksa preĝejo en Chudobín

Historia vido al la urbo

Litovel dividiĝas en 11 partojn(indikoj al la jaro 2011):

• Březové (alligita en 1980; 60 domoj, 191 loĝantoj)
• Chudobín (alligita en 1980; 80 domoj, 226 loĝantoj)
• Litovel (1 120 domoj, 7241 loĝantoj) kaj historia domaro Chořelice (alligita en 1975; 78 domoj, 307 loĝantoj)
• Myslechovice (alligita en 1980; 115 domoj, 375 loĝantoj)
• Nasobůrky (alligita en 1980; 152 domoj, 458 loĝantoj)
• Nová Ves (alligita en 1980; 82 domoj, 229 loĝantoj)
• Rozvadovice (alligita en 1980; 64 domoj, 220 loĝantoj)
• Savín (alligita en 2001; 63 domoj, 141 loĝantoj)
• Tři Dvory (alligita en 1976; 92 domoj, 247 loĝantoj)
• Unčovice (alligita en 1980; 124 domoj, 408 loĝantoj)
• Víska (alligita en 1980; 35 domoj, 39 loĝantoj)

Loĝantaro

Personecoj

Luktisto Gustav Frištenský

• Alan Bastien (* 1971), artisto kaj muzikala kantisto
• Jan Čep (1902–1974), verkisto, filozofo, eseisto kaj tradukisto
• Barbora Dimovová (* 2000), kajakistino
• Bohumil Eliáš (1937–2005), ĉeĥa vitrofarista belartisto, skulptisto, pentristo kaj grafikisto
• Gustav Frištenský (1879–1957), luktisto en klasik-stila luktado
• Přemysl Krbec (* 1940), majstro de mondo en gimnastiko
• Heinrich Kulka (1900–1971), ĉeĥa-aŭstra arkiteto de juda deveno
• Lorenz Lang (16-a jarcento), konstruinto de Domo de Lang
• Jan Opletal (1915–1939), studento, viktimo de kontraŭnazia emonstracio la 28-an de oktobro 1939
• Viktor Pinkava (1868–1951), katolika pastro kaj moravia historiisto
• Marie Růžičková-Strozzi (1850–1937), fama tragediistino kaj artistino de monda nomo
• Sára Saudková (* 1967), fotografistino
• Michal Šmoldas, kanuisto
• Hans Temple (1857–1931) germana portreta pentristo mortinta en Vieno
• Gustav Tschermak (1836–1927), aŭstria mineralogo
• Alois Volkman (* 1937), poeto devenanta el Chudobín
• Rudolf Wedra (1863–1932), aŭstria politiksito, deputito de Regna Konsilantaro

Fotogalerio

• 
  Ŝtuparejo al Nečíz, teknika memorindaĵo
• 
  Preĝejo de sankta Marko
• 
  Interno de la preĝejo de sankta Marko
• 
  Domo de Lang
• 
  Korpuso de Hus
• 
  Preĝejo de sanktaj Jakobo kaj Filipo
• 
  Kapelo de sankta Georgo
• 
  Dia torturo
• 
  Statuo de Johano Nepomuka
• 
  Gimnazio de Jan Opletal
• 
  Muzeo Litovel
• 
  Urbaj remparoj
• 
  Sanktjohana ponto
• 
  Urba biblioteko Litovel
• 
  Altano en Smetanovy sady
• 
  La unua artista cilindra muelejo
• 
  Fiŝlago Olomouc
• 
  Armilejo de fajroestigista korpuso en placo de Svoboda

Panoramo

Vido al ĉirkaŭaĵo de Litovel el ŝoseo super Nová Ves

Partoj de urbo Litovel (11) Březové ~ Chudobín ~ Litovel ~ Myslechovice ~ Nasobůrky ~ Nová Ves ~ Rozvadovice ~ Savín ~ Tři Dvory ~ Unčovice ~ Víska

Municipoj de Regiono Olomouc   Distrikto Jeseník Urboj Javorník • Jeseník • Vidnava • Zlaté Hory • Žulová Municipoj Bělá pod Pradědem • Bernartice • Bílá Voda • Černá Voda • Česká Ves • Hradec-Nová Ves • Kobylá nad Vidnavkou • Lipová-lázně • Mikulovice • Ostružná • Písečná • Skorošice • Stará Červená Voda • Supíkovice • Uhelná • Vápenná • Velká Kraš • Velké Kunětice • Vlčice   Distrikto Olomouc Urboj Litovel • Moravský Beroun • Olomouc • Šternberk • Štěpánov • Uničov • Velká Bystřice Municipoj Babice • Bělkovice-Lašťany • Bílá Lhota • Bílsko • Blatec • Bohuňovice • Bouzov • Bukovany • Bystročice • Bystrovany • Červenka • Daskabát • Dlouhá Loučka • Dolany • Doloplazy • Domašov nad Bystřicí • Domašov u Šternberka • Drahanovice • Dubčany • Grygov • Haňovice • Hlásnice • Hlubočky • Hlušovice • Hněvotín • Hnojice • Horka nad Moravou • Horní Loděnice • Hraničné Petrovice • Huzová • Charváty • Cholina • Jívová • Komárov • Kozlov • Kožušany-Tážaly • Krčmaň • Křelov-Břuchotín • Liboš • Lipina • Lipinka • Loučany • Loučka • Luběnice • Luká • Lutín • Lužice • Majetín • Medlov • Měrotín • Město Libavá • Mladeč • Mladějovice • Mrsklesy • Mutkov • Náklo • Norberčany • Nová Hradečná • Olbramice • Paseka • Pňovice • Přáslavice • Příkazy • Řídeč • Samotišky • Senice na Hané • Senička • Skrbeň • Slatinice • Slavětín • Strukov • Střeň • Suchonice • Svésedlice • Štarnov • Šumvald • Těšetice • Tovéř • Troubelice • Tršice • Újezd • Ústín • Velký Týnec • Věrovany • Vilémov • Želechovice • Žerotín Kampurboj Dub nad Moravou • Náměšť na Hané • Velký Újezd Armea spaco Armea Spaco Libavá   Distrikto Prostějov Urboj Konice • Kostelec na Hané • Němčice nad Hanou • Plumlov • Prostějov Municipoj Alojzov • Bedihošť • Bílovice-Lutotín • Biskupice • Bohuslavice • Bousín • Brodek u Konice • Březsko • Budětsko • Buková • Čehovice • Čechy pod Kosířem • Čelčice • Čelechovice na Hané • Dětkovice • Dobrochov • Dobromilice • Doloplazy • Držovice • Dřevnovice • Dzbel • Hačky • Hluchov • Horní Štěpánov • Hradčany-Kobeřice • Hrdibořice • Hrubčice • Hruška • Hvozd • Ivaň • Jesenec • Kladky • Klenovice na Hané • Klopotovice • Koválovice-Osíčany • Krumsín • Laškov • Lešany • Lipová • Ludmírov • Malé Hradisko • Mořice • Mostkovice • Myslejovice • Niva • Obědkovice • Ohrozim • Ochoz • Olšany u Prostějova • Ondratice • Otaslavice • Otinoves • Pavlovice u Kojetína • Pěnčín • Pivín • Polomí • Prostějovičky • Přemyslovice • Ptení • Raková u Konice • Rakůvka • Rozstání • Seloutky • Skalka • Skřípov • Slatinky • Smržice • Srbce • Stařechovice • Stínava • Stražisko • Suchdol • Šubířov • Tvorovice • Určice • Víceměřice • Vícov • Vincencov • Vitčice • Vranovice-Kelčice • Vrbátky • Vrchoslavice • Vřesovice • Výšovice • Zdětín • Želeč Kampurboj Brodek u Prostějova • Drahany • Kralice na Hané • Nezamyslice • Protivanov • Tištín   Distrikto Přerov Urboj Hranice • Kojetín • Lipník nad Bečvou • Potštát • Přerov • Tovačov Municipoj Bělotín • Beňov • Bezuchov • Bohuslávky • Bochoř • Buk • Býškovice • Císařov • Citov • Čechy • Čelechovice • Černotín • Dobrčice • Dolní Nětčice • Dolní Těšice • Dolní Újezd • Domaželice • Grymov • Hlinsko • Horní Moštěnice • Horní Nětčice • Horní Těšice • Horní Újezd • Hrabůvka • Hradčany • Jezernice • Jindřichov • Kladníky • Klokočí • Kokory • Křenovice • Křtomil • Lazníčky • Lazníky • Lhota • Lhotka • Lipová • Líšná • Lobodice • Malhotice • Měrovice nad Hanou • Milenov • Milotice nad Bečvou • Nahošovice • Nelešovice • Oldřichov • Olšovec • Opatovice • Oplocany • Oprostovice • Osek nad Bečvou • Paršovice • Partutovice • Pavlovice u Přerova • Podolí • Polkovice • Polom • Prosenice • Provodovice • Přestavlky • Radíkov • Radkova Lhota • Radkovy • Radotín • Radslavice • Radvanice • Rakov • Rokytnice • Rouské • Říkovice • Skalička • Soběchleby • Sobíšky • Stará Ves • Stříbrnice • Střítež nad Ludinou • Sušice • Šišma • Špičky • Teplice nad Bečvou • Troubky • Tučín • Turovice • Týn nad Bečvou • Uhřičice • Ústí • Veselíčko • Věžky • Vlkoš • Všechovice • Výkleky • Zábeštní Lhota • Zámrsky • Žákovice • Želatovice Kampurboj Brodek u Přerova • Dřevohostice • Hustopeče nad Bečvou   Distrikto Šumperk Urboj Hanušovice • Loštice • Mohelnice • Staré Město • Štíty • Šumperk • Úsov • Zábřeh Municipoj Bludov • Bohdíkov • Bohuslavice • Bohutín • Branná • Bratrušov • Brníčko • Bušín • Dlouhomilov • Dolní Studénky • Drozdov • Dubicko • Horní Studénky • Hoštejn • Hraběšice • Hrabišín • Hrabová • Hynčina • Chromeč • Jakubovice • Janoušov • Jedlí • Jestřebí • Jindřichov • Kamenná • Klopina • Kolšov • Kopřivná • Kosov • Krchleby • Lesnice • Leština • Libina • Líšnice • Loučná nad Desnou • Lukavice • Malá Morava • Maletín • Mírov • Moravičany • Nemile • Nový Malín • Olšany • Oskava • Palonín • Pavlov • Petrov nad Desnou • Písařov • Police • Postřelmov • Postřelmůvek • Rájec • Rapotín • Rejchartice • Rohle • Rovensko • Ruda nad Moravou • Sobotín • Stavenice • Sudkov • Svébohov • Šléglov • Třeština • Velké Losiny • Vernířovice • Vikantice • Vikýřovice • Vyšehoří • Zborov • Zvole