La nombro de infektitoj rilatigite je 100 000 personoj.

La unua registrita kazo de La KOVIM-19-kronvirusa pandemio de 2020 en Hungario estis anoncita la 4an de marto de ĉefministro Viktor Orbán kiel estro de la Operacia Stabo por Defendo kontraŭ la Kronvirusa Epidemio, kaj la unua mortinta malsanulo la 15an de marto. La 18an de marto la tutlanda sanofica ĉefkuracistino, epidemologia fakulino Cecília Müller informis jam pri tio, ke la infekta viruso povas okazi kie ajn en Hungario. Prepare kontraŭ la infekto estis starigita en Hungario operacia stabo por la defendo la 31an de januaro 2020 laŭ la registra dekreto n-ro 1012/2020 (1.31). Post la eksplodo de la epidemio, la 11an de marto estis deklarita danĝersituacio, sekve de kiu ekvalidis eksterordinara jura ordo en Hungario: periodo diferenca de la paco, ĝeneralaj reguloj de la ŝtatfunkciado. (Ĉi tiu jurordo estas speciala parto de la konstitucia reguligo, ebliganta la traktadon de tiaj situacioj per plilarĝigita rimedaro.) Pro la epidemia procezo, daŭranta pli ol 15 tagojn Viktor Orbán petis specialan rajtigon de la parlamento por la pluvalidigo de la dekretoj por la defendo kontraŭ la kronviruso, sed la prezentita kronvirusa leĝpropono ne ricevis la apogon de la opozicio. Sed tia rajtigo ne estas nepre necesa, ja la danĝersituacio, enkondukita la 11an de marto kreis la eblon, ke la registaro Fidesz-KDNP, havanta du-trionan apogon parlamentan rajtu devii en ĉi tiu jura situacio de kiu ajn leĝo, kaj suspendi la alplikon de kiu ajn leĝo, se ĝi scipovas motivi, ke tio estas necesa por la defendo kontraŭ la epidemio kaj mildigo de la postsekvoj.

Eventoj

Fine de decembro 2019 okazis en la ĉinia Vuhano neklarigeblaj virusaj malsaniĝoj kun pneŭmonito. Ĉi tiu fine de 2019 aperinta kronvirusa malsano diskoniĝis poste sub la nomo KOVIM-19, kaj signifis la komencon de nova pandemio, kaŭzita de nekonata patogenaĵo, la nova homa kronviruso (SARS-KoV-2)^[1] . Ankaŭ SARS-KoV-2, kiel la plimulto de infektoj, kaŭzitaj de virusoj, elvokas programitan formorton de ĉeloj (apoptozon)^[2]. Komplikaĵo de la nova infekto sen konata terapio estas pneŭmonito (akuta spirorgana distresa sindromo, ARDS, sepsa ŝoko, rena insuficienco). En plej malbona kazo la malsanulo povas fali en staton de spira insuficienco, kaj en kelkaj kazoj eĉ per spiriga aparato ne eblas certigi la necesan kvanton aŭ ekvilibron da spirgasoj (homeostazo de oksigeno/karbona dioksido), kaj sekve de tio povas okazi morto. Ĉar la pandemio de KOVIM-19 eksplodis komence en la estiĝloko de la epidemio, en la ĉinia urbo Vuhano kaj regiono de la gubernio Hupejo, la 2an de februaro estis veturigitaj hejmen (tra Francio) hungaroj, vivantaj tie kaj volantaj veni hejmen. La sep personoj estis por 14 tagoj kvarantenigitaj, ĉar tiel longa estas la konate plej longa tempo de latento de la malsano, kaŭzanta novtipan pneŭmoniton. Kiuj restis sanaj dum la sekvaj 14 tagoj, estis ellasitaj la 16an de februaro el la kvaranteno. Sekve de la eventoj, informoj pri la disvastiĝo de la kronviruso, en februaro de 2020 komencis manki en la hungariaj vendejoj, kiel en aliaj partoj de la mondo, vizaĝmaskoj kaj daŭremaj nutraĵoj. Laŭ Tamás Schanda, parlamenta kaj strategia ŝtatsekretario de la Ministerio pri Novigoj kaj Teknologio „la registaro komprenas la timon de la homoj, sed laŭ fakuloj estas nemotivite kaj superflue akumuli daŭremajn nutraĵojn. Sed ĉi tiu „akumula paniko” baldaŭ mildiĝis: kiam en marto la viruso aperis, ĝi ne plu kaŭzis signifajn perturbojn en la komerco. La 4an de marto 2020 la hungara registaro ekfunkciigis sian oficialan informan retpaĝaron kaj simil-teman sed teknike sendependan fejsbukan paĝaron. Malgraŭ admonoj de la operacia stabo al sinreteno, respondeca konduto, okazis polica dispono kontraŭ 30-jara sekurecgardisto kun abiturienta diplomo, ĉar li disvastigis falsan informon tra Interreto pri disponoj rilataj al la epidemio. La viruson, jam izolitan en eksterlandaj laboratorioj hungaraj esploristoj izolis unuafoje la 17an de marto en la Nacia Sekureca Laboratorio de la Nacia Sanitara Centro (NNK) el muestro de hungara malsanulo, por reprodukti kaj povi uzi ĝin por la hungara vakcinesplorado. Ĉi tiun fakton konigis la tutlanda sanofica ĉefkuracisto dum gazetara konferenco de la operacia stabo, respondeca por la defendo kontraŭ la kronvirusa infekto. Laŭ la fakulo kreiĝis per tio eblo ankaŭ por hungariaj scienculoj trovi vakcinon, evoluigi kaj elprovi novajn kontraŭvirusajn terapiojn kaj evoluigi vakcinadon. Por la hungara vakcinesplorado estis kreita konsorcio kun la partopreno de la Imunologia Katedro de la Naturscienca Fakultato de la Budapeŝta Universitato Eötvös Loránd (ELTE), la Biologia Instituto de la Naturscienca Fakultato de la Universitato de Pécs (PTE), kaj fakuloj de la firmaoj Richter Gedeon Nyrt. kaj ImmunoGenes Kft., faranta bioteknologiajn evoluigojn je internacia nivelo. Laŭ Imre Kacskovics, gvidanto de la Imunologia Katedro de ELTE la evoluigenda medicinaĵo estas ankoraŭ ne vakcino, ĝi certigos nur mallongtempan pasivan imunecon, sed ĝi mem ne kapabligas la organismon, mem lukti kontraŭ la patogenaĵo. Kelkajn tagojn post la sukcesa izolado la virusologoj de la Bioinformadika Esplorteamo de la Esplorcentro de PTE trovis ankaŭ la hungarian genomon de la nova homa kronviruso SARS-KoV-2, kiu ebligas pluajn kompleksajn evoluigajn esplorojn kaj ankaŭ specifan evoluigon de medikamento. La hungara esplorteamo planas kreon de dukomponanta proteinbaza preparaĵo, kaj laboras pri kreo de medikamento, kiu neŭtraligos la enorganismajn kronvirusojn kaj detruas la ĉelojn, infektitajn de la kronviruso. La tuta laborprocezo sub la direktado de Gábor Kemenesi estas plenumita de Péter Urbán, Gábor Endre Tóth kaj Robert Herczeg. Post kiam meze de marto la epidemio reduktiĝis en Ĉinio, en la malproksim-orienta lando fariĝis amasego de sanitaraj rimedoj superfluaj. Da ili diversaj landoj aĉetis mondvaste grandajn kvantojn. En Hungario alvenis la unua liveraĵo la 23an de marto el Ĉinio: 82 000 medicinaj vizaĝmaskoj kaj 30 050 pecoj da ŝirmovestoj. Sekvatage novaj 100 000 ŝirmovestoj, 100 000 paroj da gantoj, 100 000 testiloj, 86 spirigaj aparatoj kaj pli ol 3 milionoj da medicinaj vizaĝmaskoj alvenis en la lando. Kaj la 28an novaj 27 tunoj da ŝirmekipaĵoj. La 4an de aprilo 4 milionoj da vizaĝmaskoj, 400 000 ŝirmovestoj, 100 000 ŝirmokulvitroj, 30 000 paroj da gantoj kaj pli ol 6000 vitroplastaj vizaĝoŝildoj estis la kargo de novaj aviadiloj, kiuj alvenis en Budapeŝto, sed ankaŭ en la postaj tagoj daŭre alvenis novaj kaj pli novaj liveraĵoj. Meze de aprilo estis liveritaj ekzemple dum 24 horoj 10,7 milionoj da vizaĝmaskoj, 24 600 izolaj manteloj kaj 900 litroj da desinfektaĵo, poste 1,5 milionoj da ŝirmovestoj, 100 000 paroj da gantoj, 50 000 virustestiloj kaj 200 spirigaj aparatoj. Post la enkonduko de vojaĝaj limigoj multaj hungaraj civitanoj restis eksterlande, por ilia hejmenvenigo la ministerio pri eksteraj aferoj donis helpon. La abiturientaj ekzamenoj okazis sub rigoraj sekurecaj aranĝoj. Krom kelkaj esceptoj estis okazigitaj nur skribaj abiturientaj ekzamenoj, sed la partopreno ankaŭ ĉi-okaze ne estis deviga: kiu ne bezonis ĝin por la enskribiĝo en universitato, tiu povis prokrasti ĝin por aŭtuno. Por la ekzamenoj, komenciĝantaj la 4-an de majo la lernantoj kaj instruistoj ricevis vizaĝomaskojn, mandesinfektaĵoj estis elmetitaj en la lernejoj, kaj en unu ĉambro povis restadi nur 10 lernantoj, tenante ŝirmodistancon de unu kaj duona metroj inter si. Ekde la komenco de majo komenciĝis amasa testado en la lando. Sub la gvido de la Universitato Semmelweis kunlabore de pluraj provincaj institutoj oni petis ĉ. 18 000 homojn por partopreno en la virusa testado. Ilia elekto okazis laŭ statistikaj kalkuloj, tiel la samplo (specimeno) povas esti konsiderata reprezenta, el ĝi oni povas tiri konkludojn pri tio, kiom da homoj estas en grupigoj laŭ aĝogrupoj, regionoj kaj komunumaj tipoj en la lando, kiuj eĉ sen simptomoj portas en si la malsanon aŭ jam transmisiis ĝin. Same komence de majo malfermiĝis laŭ eksterlanda modelo la unua testostacio por aŭtoveturantoj en Budapeŝto, kie (kontraŭ pago) kiu ajn povis esti ekzamenata dum kelkaj minutoj.

Infektiĝoj en Hungario

La du unuaj personoj, pri kiuj estis oficiale anoncite en Hungario, ke ili estas infektitaj de la kronviruso SARS-KoV-2, estis du studentoj el Irano, studantaj en Hungario. Unu el ili estis farmakologia studento de la Universitato Semmelweis, kiu ne observis la dusemajnan kvarantenon (hejmrestadon), petitan de la universitato, tiel dum unu semajno li vizitis praktikajn lecionojn en 16-persona anglalingva studkurso. La alia estis studento de la Universitato Sankta Stefano en Gödöllő, kiu post sia reveturo eniris memvolan kvarantenon, ne vizitis la universitaton, sed anoncis sin en la Hospitalo Sankta Ladislao, indikante, ke li venis el infektita teritorio. La du iranaj studentoj estis akceptitaj en la Hospitalo Sankta Ladislao, iliaj simptomoj estis mildaj. Unu el ili alvenis la 26-an, la alia la 28-an de februaro en Hungario. La tria infektito estis anoncita la 5-an de marto: li estis 68-jaraĝa brito, kiu laboris en Milano kaj navedadis inter la italia urbo kaj la hungaria urbo Debrecen. Li alvenis la 29-an de februaro en la lando, poste li febriĝis, tial li turnis sin al kuracisto: li estis liverita en la samloke. La sepa malsaniĝinto alvenis la 8-an de marto: ambaŭ povas esti ligitaj kun la kvin pli fruaj infektitoj. Unu el ili estis la 22-jaraĝa konato de unu el la iranaj studentoj, kun kiu li partoprenis naskiĝtagan kunvenon, la alia estas la hungara edzino de la brita viro. Sekvatage la nombro de la identigitaj infektitoj pliiĝis je pluaj du: simile al la antaŭa tago ankaŭ nun evidentiĝis pri irana studento, havinta kontakton kun la unua malsanulo kaj la hungara edzino de la pli frua malsana viro, ke ili estas infektitaj de la viruso. La 10-an de marto estis pruvita la viruso ĉe novaj tri iranaj studentoj, ĉiuj ligiĝas al la unua kazo, tial ili estis tenataj jam de tagoj en kontraŭepidemia apartigo. La dek-tria infektito, hungara virino estis anoncita sekvatage, ŝi venis en la vidkampon de la kuracistoj kiel kontaktito de la unua malsanulo en Debrecen, pro tio li estis tenata jam de tagoj en hospitalo. La 12-an de marto estis anoncitaj novaj tri kazoj. Ĉe irana studento (ankaŭ li estis kontaktito de la unua malsanulo) kaj ĉe du hungaraj civitanoj oni pruvis la ĉeeston de la viruso. Unu el la du hungaroj estis virino, kiu estis jam de tagoj apartigita en la Hospitalo Sankta Ladislao, la alia viro, enveturinta el Israelo. La saman tagon komunikis János Szlávik, gvidanto de la infektologia sekcio de la Sud-Peŝta Centra Hospitalo, ke unu el la iranaj civitanoj, vivanta en kvaranteno, resaniĝis. Liaj testoj, plenumitaj sinsekve, rezultis negativaj. La 13-an de marto pliiĝis je tri la nombro de la pruvitaj malsanuloj, ĉiuj hungaraj civitanoj. Unu el ili, 67-jaraĝa viro ofte renkontiĝis pro sia profesio kun eksterlandanoj, la alia, 41-jaraĝa viro, veturinta pli frue en Nederlando kaj Anglio, kaj la tria 27-jaraĝa viro, kiu estis vojaĝinta kun pli frua infektito en Israelo. Ekde la 14-a de marto oni ne plu komunikis tiom da detaloj pri la nove malsaniĝintoj ol pli frue. Oni konigis plej ofte nur la nombron de novaj malsaniĝintoj. La nombro de ĉiuj konataj infektitoj (kune kun la resaniĝintoj kaj mortintoj) atingis la 17-an de marto 50: el ili 39 estis hungaraj, 9 iranaj, po 1 brita kaj kazaĥa civitanoj. Samtempe 137 personoj estis tenataj en kvaranteno, la nombro de la plenumitaj ekzamenoj estis preskaŭ 1600. La 19-an estis ses infektitaj malsanuloj en grava stato, ili estis traktataj en la intensflega sekcio de la Sud-Peŝta Centra Hospitalo. La 21-an de marto la nombro de la identigitaj malsanuloj transpasis 100 kazoj. Ĝis tiu tago la nombro de la akredititaj laboratoriaj testoj estis 3447, sed krome estis plenumitaj testoj ankaŭ en aliaj laboratorioj. La saman tagon aperis inter la infektitoj ankaŭ unu vjetnama civitano. La 26-an de marto la nombro de infektitoj jam transpasis 250, samtempe transpasis la nombro de akredititaj testoj 8000. La 29-an de marto estis publikigite, ke ok flegatoj de la maljunula hejmo en Nagymágocs estas infektitaj per kronviruso. La 30-an de marto estis identigita unu infektito el la 90 loĝantoj de la Maljunula Hejmo Sankta Jozefo en Érd. La 2-an de aprilo evidentiĝis, ke post la pozitiva testo de la urbestro de Győr, unu vicurbestro kaj notario de la urbo ankaŭ unu komunuma deputito estas infektita. Informo de la 3-a de aprilo estas, ke infektiĝis ankaŭ unu ĉefflegistino de la Hospitalo de Strato Uzsoki. La 5an de aprilo estis anoncite, ke ankaŭ testo de la ĉefdirektoro de la Tutlanda Kardiologia Instituto fariĝis pozitiva. La 9an de aprilo povis forlasi la hospitalon 7-jaraĝa kronvirusa knabino, kiu pasigis 8 tagojn je spiriga aparato. La nombro de infektitoj atingis 1000 laŭ la indikoj de la 10-a de aprilo, ĝis tiu tago estis plenumitaj sume 29 948 testoj en akredititaj laboratorioj. Ĝis la 11-a de aprilo 16 sportistoj el la naĝistoj, unu ludisto el la manpilka teamo de Veszprém, dum el la gimnastoj unu membro kaj trejnisto de la junulara selektitaro infektiĝis. Ĉe la pentatlonisto Bence Kardos la testo pruvis la 16-an de aprilo, ke jam pli frue li transpasis la malsanon. En flegohejmo en Borsodnádasd fariĝis pozitivaj la testoj de 31 malsanuloj, kaj pluaj 14 personoj infektiĝis per la viruso en la urbo kaj tri ĉirkaŭaj vilaĝoj. La 14an de aprilo evidentiĝis, ke ankaŭ iu du-jaraĝa infano infektiĝis per la viruso en urbo Sátoraljaújhely, kaj en loĝohejmo en Dunakeszi unu flegato rezultigis pozitivan teston. Samtage ankaŭ unu doktoro de la Hungara Scienca Akademio anoncis, ke lia testo fariĝis pozitiva. La 15an de aprilo oni publikigis, ke ankaŭ en la Maljunula Hejmo Zárdakert en Dabas troviĝas infektita loĝanto. Informo de la 16-a de aprilo estas, ke komence de la monato oni pruvis la ĉeeston de viruso ĉe 5-monata knabineto. La 19-an de aprilo estis publikigite, ke ankaŭ unu dungito de la Pensiula Domo Erdőkerülő de la 15a distrikto de Budapeŝto infektiĝis. Cecília Müller sciigis ankaŭ, ke la 20-an de aprilo, krom la menciitaj, en pluaj kvar budapeŝtaj maljunulaj hejmoj, en Tököl, Sződliget, Mezőszilas, Győr, Töltéstava, Csákánydoroszló, Bodajk kaj Seregélyes aperis la viruso. En urbo Eger la testoj de 3 flegatoj kaj unu dungito fariĝis pozitivaj. La 21-an de aprilo evidentiĝis, ke en la tranoktejo por senhejmuloj en la strato Madridi de la 13-a budapeŝta distrikto infektiĝis 23 personoj. La 27an de aprilo oni trovis infektitojn jam en tri tranoktejoj, inter ili ankaŭ en Oroszlány. La 24-an de aprilo eksplodis la epidemio ankaŭ en la Hospitalo Sankta Barbaro en urbo Tatabánya, 14 dungitoj kaj 9 malsanuloj infektiĝis, unu kuracisto estis ligita al spiriga aparato, kaj unu 41-jara malsanulportisto, Csaba Bohák sekvatage perdis sian vivon. En Hungario li estis la unua viktimo, laboranta en la sanitaro. Urbestrino Márta V. Naszályi anoncis en gazetara konferenco en sia socia portalo, ke el 360 lokregistaraj dungitoj ĉe 18 estas trovitaj virusoj, ĉiuj malhavas simptomojn. La viruso aperis ankaŭ en urbo Százhalombatta: en la flegohejmo estis identigita la malsano ĉe du flegatoj kaj unu fleganto. La 25an de aprilo estiĝis infekta koncentriĝo ankaŭ en la Hospitalo Sankta Emeriko de la budapeŝta 11a distrikto: ĉe ĉ. 100 malsanuloj estis pruvita la ĉeesto de la infekto, krome almenaŭ 20 dungitoj trafiĝis de la malsano. Aperis la viruso ankaŭ en la Instituto de Blinduloj kaj Vidhandikapitoj en Szeged, kie oni pruvis la infektiĝon ĉe 31 loĝantoj kaj unu dungito. La 27-an de aprilo estis liveritaj 6 personoj en hospitalon en Verőce, kaj en urbo Hódmezővásárhely transpasis pli frue ankaŭ 15-monata knabineto la malsanon. La 28-an de aprilo estis publikigite, ke la viruso aperis en du maljunulaj hejmoj en urbo Zalaegerszeg. En la lokregistara instituto infektiĝis 10 loĝantoj kaj 5 flegantoj. Ankaŭ en la ŝtata maljunula hejmo estis trovitaj pozitivaj KOVID-19-kazoj. La 29an de aprilo publikiĝis, ke la firmaoj MOL kaj OTP Bank farigis pli frue plurajn milojn da kronvirusaj testoj, ĉe la unua estis trovitaj du, ĉe la lasta 50 infektitoj. Ĝis la 11- a de majo oni trovis infektitojn jam en 32 flegohejmoj; en la maljunula hejmo de la strato Pesti en Budapeŝto infektiĝis ĝis la 11a de majo sume 305 loĝantoj kaj 26 flegantoj, dum en la hejmo de la strato Rózsa troviĝas momente 75 infektitoj, 55 flegatoj kaj 20 dungitoj. En la hejmo de Kamaraerdő estas 41 infektitaj loĝantoj kaj 12 trafitaj dungitoj. 51 loĝantoj kaj 14 dungitoj de la Maljunula Hejmo Olajág de la budapeŝta distrikto Zugló infektiĝis. En la hejmoj de Rupphegy, strato Kútvölgy kaj strato Bánk bán infektiĝis po unu loĝanto. Ĝis ĉi tiu tago estis identigita la ĉeesto de la viruso ĉe 67 personoj, pli junaj ol 19 jaroj, du el ili troviĝas en hospitalo. Informo de la 12-a de majo estas, ke 49 procentojn de la 17 778 personoj, selektitaj por amasa testado oni jam sukcesis testi; estis trovitaj sume du kazoj pozitivaj kaj 9 personoj, kiuj pli frue jam transpasis la infektiĝon. Meze de majo oni sciigis, ke en la departemento Zala en du flegohejmoj aperis la infekto: fine de la monato en la Unuigita Sociala Instituto Prizorgo de la Departemento Zala la viruso jam ĉeestis en la organismo de 79 flegatoj kaj 19 flegantoj, dum en la Flegocentro de Zalaegerszeg estis pruvita ĉeesto de la viruso en 38 loĝantoj kaj 13 flegantoj. Ĝis la 22-a de majo infektiĝis sume 49 infanoj sub 14 jaroj, kvar inter jaraĝoj 0 ĝis 1, ok inter 1 ĝis 2 jaroj, sep inter 3 ĝis 5 jaroj, 9 inter 6 ĝis 9 jaroj, 24 inter 10 ĝis 14 jaroj. Antaŭ la malfermo de la infanĝardenoj kaj infanvartejoj la loka registaro de Budaörs farigis testadon ĉe 310 dungitoj, en la organismo de 7 infanĝardenaj kaj unu infanvarteja dungito ĉeestis la infekto, laŭ la unuaj raportoj ili malhavas simptomojn. La 27-an de majo oni publikigis, ke 10 homoj infektiĝis per la viruso en Buják.

Datenoj

Dispozicioj

La ĉirkaŭaĵo de la ŝoforaj kajutoj de la budapeŝtaj veturiloj estis forfermitaj dum la KOVIM-19-epidemio por la protekto de la sano de la ŝoforoj.

Fine de januaro 2020 estis starigita la Operacia Stabo, respondeca pri la defendo kontraŭ la kronvirusa epidemio, kies gvidantoj estas la ministro pri internaj aferoj Sándor Pintér, la ministro pri homaj resursoj Miklós Kásler. Ĝiaj membroj estas: la tutlanda sanofica ĉefkuracistino Cecília Müller, la ĉefdirektoro pri publika sekureco de la Ministerio pri Internaj Aferoj János Balogh, la tutlanda ĉefpolicestro, ĉefdirektoroj de la Tutlanda Kontraŭkatastrofa Ĉefdirekcio, Tutlanda Fremdulpolica Ĉefdirekcio, Terorpreventa Centro, Sud-Peŝta Centra Hospitalo, Ŝtata Sanitara Proviza Centro kaj la Tutlanda Ambulanca Servo. La unuan de februaro la parolisto de la Tutlanda Komandantaro de la Prizonoj (BVOP) anoncis, ke en la fabrikoj, okupantaj malliberigitojn, de la prizonoj en Debrecen kaj Sátoraljaújhely komenciĝis la amasa fabrikado de sanitaraj ŝirmomaskoj. Kun 12-hora laboro ĉiutage estas fabrikataj po 20 000 pecoj da vizaĝmaskoj tage, kiuj estas liverataj al magazenoj diversloke en la lando, respektive estas daŭre disponigataj al familiaj kuracistoj. Antaŭ ol trovi la unuan infektitan studenton iranan, la ĉefkonsilisto pri interna sekureco de la ĉefministro György Bakondi anoncis: Hungario suspendas por nedifinita daŭro la enlason de neleĝaj enmigrantoj en la transitan zonon, ĉar laŭ lia aserto signifa parto de la alvenantoj alveturas el unu de la epicentroj de la KOVIM-19-epidemio (Irano aŭ tra Irano), tial eventualas la danĝero de infektado. Estis decidite, ke de la 6-a de marto Hungario ne eldonas vizojn al iranaj civitanoj, kaj estis ankaŭ disponite, ke ŝirmo-ekipaĵojn kontraŭ la epidemio povas esti liverataj eksterlanden nur kun la permeso de la operacia stabo, por ke ne estiĝu manko de ili en Hungario. La 7-an de marto, kiam la nombro de la konataj infektitoj estis 5, estis anoncite, ke laŭ la propono de la operacia stabo, pro sekurecaj kialoj la centra ŝtatofesto de la 15-a de marto ne estos aranĝita. Pro la sama kaŭzo ankaŭ la budapeŝta ĉefurbestro Gergely Karácsony anoncis, ke ne estos aranĝita ankaŭ la urbodoma festo. Same decidis ankaŭ pluraj grandurboj, inter ili Székesfehérvár, Szeged, Kaposvár kaj Miskolc, krome estis prokrastita la borso de dungoj, antaŭvidita por la 18-19-a de marto en la Teknika Universitato. La Tutlanda Ambulanca Servo enservigis novajn veturilojn en ĉiuj departementoj kaj la ĉefurbo por la kontentigo de la eventuale kreskontaj bezonoj. En la filia hospitalo Sankta Ladislao de la Sud-Peŝta Centra Hospitalo oni liberigis 145 litojn kun la anonco, ke la kapacito de la filio estos 81 malsanulaj ĉambroj kun 189 litoj. Se la kapacito de la hospitalo elĉerpiĝus, la kvarantene gardendaj personoj estos liverataj al hospitaloj, taŭgaj por apartigo en la tuta teritorio de la lando. Ekde la 8-a de marto estis ordonita vizitmalpermeso en ĉiuj institutoj kun litmalsanuloj aŭ enloĝado. La operacia stabo konsilis ankaŭ ĉesigi la flugveturojn inter Milano kaj Budapeŝto kaj Milano kaj Debrecen, ĉar la epicentro de la eŭropa epidemio troveblas en Nord-Italio. Ekde la -a de marto la internacia aviadilejo Liszt Ferenc Budapeŝo ne plu akceptas flugojn el Nord-Italio. En la budapeŝtaj amastrafikaj veturiloj estis plioftigitaj la desinfektadoj, kaj malpermesita la enveturiliĝo tra la unua pordo, por ĉesigi tumultojn. Ekde la 13-a de marto estis ĉesigita la enveturiliĝo tra la unua pordo ankaŭ en Miskolc. En sia komuniko de la 11-a de marto la Tutlanda Sangoprovia Servo sciigis: por 30 tagoj estos ekskluditaj ĉiuj personoj el la sangodonado, kiuj post la 5-a de februaro veturis eksterlande. Ĉi-tage aperis la registara dekreto n-ro 41/2020 (III. 11.) pri la farendaj dispozicioj dum la danĝera situacio por la prevento kaj antaŭforigo de la sekvoj de la homa epidemio, kaŭzanta amasajn malsaniĝojn, endanĝeriganta la vivo- kaj havaĵsekurecon kaj por la protekto de la sano kaj vivo de la hungaraj civitanoj. Dum la traktado de la pandemio en Hungario fariĝis necesa en multaj okazoj ordono de oficiala hejma kvaranteno. Laŭ la eldonita dekreto potenciale infektitaj sed sensimptomaj personoj devas restadi en sia hejmo du semajnojn kaj ankaŭ ne rajtas akcepti gastojn. Laŭ la decido de la 14-a de marto de la Ĉefurba Registaro ekde la 16-a de marto ĉesis la infanĝardenaj kaj infanvartejaj servoj. Fermis siajn pordojn la Ĉefurba Besto- kaj Plantoĝardeno, krome ĉiuj banejoj. Same ekde la 16-a estos uzeblaj la publikaj bicikloj de MOL Bubi por 100-forinta prezo, krome ekvalidis la ordono, malpermesanta la enveturiliĝon tra la unua pordo. La ĉirkaŭaĵo de la ŝoforaj kajutoj de la budapeŝtaj veturiloj estis forfermitaj dum la KOVIM-19-epidemio por la protekto de la sano de la ŝoforoj.

La 19-an de marto la senfaka ministro, respondeca pri la traktado de la nacia havaĵo Andrea Bártfai-Mager kaj la de ŝi gvidata laborteamo ellaboris kaj akceptis la proponojn, bazantajn la pli frue anoncitajn ekonomiajn disponojn por la refunkciigo de la ekonomio. La 24-an de marto, la dek-trian tagon de la defendado okazis trarompo en la senmankigo de la nur eksterlande akireblaj vizaĝmaskoj kaj ceteraj rimedoj, necesaj por la defendo. Viktor Orbán anoncis en sia fejsbuka paĝo, ke nova liveraĵo de la orientaj „ekspediciantoj” alvenis: pli ol tri milionoj da maskoj, 100 mil testiloj, 86 spirigaj aparatoj el Ĉinio. Samtage pretiĝis ankaŭ la informo pri la kronviruso en signolingvo kaj cigana lingvo, pretigita de la Lingvoscienca Instituto por la Tutlanda Ambulanca Servo. La 25an de marto okazis trarompo en la ĉesigo de la manko de desinfektaĵoj, necesaj por la defendo, kiam oni anoncis, ke la filio en Almásfüzitő de la hungara entreprena giganto MOL Magyar Olaj- és Gázipari Nyrt. (Mol) komencis la fabrikadon de la desinfektaĵo Hygi, portempe en 2-litraj, recikligeblaj plastoboteloj, kiuj poste estos aĉeteblaj ankaŭ en la podetala vendo kaj ĉe la daŭre malfermataj benzinstacioj de Mol. Samtage pretiĝis sur la korto de la budapeŝta Hospitalo Sankta Ladislao tendaro, konstruita de fakularo de la Sanitara Centro de la Hungara Armeo, helpata de soldatoj el Debrecen, Hódmzővásárhely kaj Szolnok. La provizoraj tendoj estas uzeblaj por la antaŭklasado de la malsanuloj, ebligos la liveron de la gravaj malsanuloj je la kronviruso en plej mallonga tempo al la plej taŭga sanigejo. Ekde la 6-a de aprilo fariĝis senpaga la parkumado en ĉiuj publikaj areoj. Laŭ la klarigo la decido celas redukti la uzadon de la amastrafikiloj, potenciale infektodanĝeraj.

Proklamo de la tutlanda danĝersituacio

Afiŝkolono, informanta pri la elira malpermeso en Budapeŝto ĉe la placo Kossuth la 3an de aprilo 2020.

Placo Kossuth, sena je turistoj kaj preterpasantoj dum la limigo de eliro la 3an de aprilo 2020.

La 11an de marto la ministro pri la ĉefministrejo Gergely Gulyás anoncis, ke la registaro decidis pri la enkonduko de la tutlanda danĝersituacio. La instruado en la universitatoj estos suspendita (transiro al teleinstruado), neniu, krom hungaraj civitanoj, rajtos enveturi Hungarion el la kvar plej infektitaj landoj (Ĉinio, Irano, Italio kaj Sud-Koreio). La registaraj oficistoj kaj ŝtatsekretarioj rajtos veturi eksterlanden nur kun ministra permeso. Ĉe la slovena kaj aŭstra landlimoj estos restarigita la kontrolo, el ĉi tiuj landoj ne povos veni trajnoj, aŭtobusoj kaj aviadiloj en la landon. Por hungaroj, revenintaj el la areo kun veturmalpermeso estos aŭtomate deviga 14-taga kvaranteno. Estas malpermesitaj aranĝoj en fermita spaco kun pli ol 100 personoj, interalie ekzemple teatraj prezentoj, pli grandaj subaeraj sporteventoj kun pli ol 500 homoj povas esti aranĝitaj malantaŭ fermitaj pordoj. Suspendita estos la programo „Senlime” kaj ankaŭ la eksterlanda lingvolerna programo de hungaraj lernantoj. Ĉar laŭ fakaj opinioj la viruso estas danĝera eksplicite por maljunuloj, malpli por infanoj, tial la instruado en lernejoj portempe ne ĉesos, kaj en la kazo de infanĝardenoj kaj infanvartejoj rajtos decidi la lokaj registaroj, ĉu ili enkondukos limigajn disponojn. Gulyás diris, se estos motivite, ankaŭ la lernejoj estos fermitaj. Li aldonis, ĉi tiuj dispozicioj validos ĝis retiro, antaŭvideble ili povos resti eĉ dum monatoj. La ministro pri la ĉefministrejo diris, ke la disponoj „validas pormomente ĝis retiro, sed ne videblas, ĝis kiam necesos teni ilin validaj, sed konsente oni opinias, ke temas ne pri semajnoj sed monatoj”. La registara dekreto 40/2020. (III. 11.) pri la proklamo de la danĝersituacio aperis en la Hungara Bulteno n-ro 39 de la 11-a de marto 2020. La registaro nomumis la ĉefministron kiel registaranon, respondecan por la deturno de la danĝersituacio. La dekreto ekvalidis je la 15a h de la tago de sia proklamo. La eksterordinara jura ordo teneblas dum 15 tagoj, poste ĝi bezonas la aprobon de la parlamento, kiu sola rajtas ĝin plilongigi. Post la anonco la Ministerio de Homaj Resursoj petis en letero la gvidantojn de la institutoj renonci ĉiujn lernejajn programojn, la festenon de la 15-a de marto kaj aliajn festenojn, ankaŭ la tendarojn, arbarajn lernejojn, vojaĝojn eksterlanden, klasekskursojn, la programojn Senlime, Erasmus kaj Erasmus+, la eksterlandajn lingvokursojn, vizitojn de fratajn lernejoj. Al la demando de ĵurnalisto, kiel la ŝtato kompensos la funkciigantojn de kinejoj, Gergely Gulyás parololis pri la divido de la damaĝoj, respondante, ke laŭ la malnova jura principo lex Rhodia la damaĝojn, kaŭzitajn sekve de komunaj interesoj oni devas alpreni komune. En sia vendred-matena intervjuo de la 13-a de marto ĉefministro Viktor Orbán diris, ke la fermo de la lernejoj ne estas motivita parte pro tio, ke pri la gardado de la infanoj devus zorgi la gepatroj, la instruistojn oni devus sendi al senpagaj ferioj. Sed laŭ laborafera portalo la eldiro de la ĉefministro estas kontraŭa al la validaj jurreguloj. Sed post kiam vendrede ĉiuj parlamentaj frakcioj (la registar-partiaj kiel ankaŭ la opoziciaj) parolis por la fermo de la lernejoj, la ĉefministro ankoraŭ samtage vespere anoncis, ke ekde lundo estos fermitaj ĉiuj instruejoj. En dek regionoj estis starigitaj agadgrupoj, interalie (kiel poste evidentiĝis en Kiskunhalas) estos konstruita provizora hospitalo el konteneroj por la tempo de la epidemio. Kiel kvina, ankaŭ Israelo estis listigita inter la landoj, de kie eksterlandanoj ne rajtos enveturi Hungarion. Post kiam ekde la 16-a de marto estis ordonite fermi la lernejojn kaj enkonduki la ciferecan laborreĝimon, la Instrua Oficejo publikigis la 14-an de marto sian unuan metodikan proponon. La 14-an aperis la dekreto, kiu ordonis en la tribunaloj eksterordinaran paŭzon de juĝado. La 16-an de marto en sia antaŭ-tagorda alparolo en la parlamento Viktor Orbán konigis novajn disponojn. Ekde nokto ĉiuj landlimoj estos fermitaj antaŭ nehungaraj civitanoj, kaj estos malpermesitaj ĉiuj aranĝoj. La restoracioj kaj kafejoj povas esti malfermitaj nur ĝis la 15-a horo. La 27-an de marto estis anoncite, ke ekde la sekva tago ĝis la 1-1a de aprilo validos limigoj de eliro sur la teritorio de la tuta lando. Ĉiuj rajtos restadi eksterhejme nur kun funda motivo (ekzemple laborplenumo, aĉetado), kaj en la vendejoj rajtos aĉeti inter la 9-a kaj 12-a horoj nur pli aĝaj ol 65 jaroj, cetere nur homoj 65-jaraĝaj kaj pli junaj. Ekde la medicinfakaj 30-a de marto estis nomumitaj t.n. hospitalkomandantoj, kies ĉefa tasko estos kunhelpi en la provizo- kaj resurso-mastrumado de la hospitaloj. En demandoj ili ne rajtos decidi, nek fari proponojn. La 16-an de aprilo 11 iranaj civitanoj forlasis la landon, ok el ili memvole, tri sekve de oficiala ellandigo. Kelkajn tagojn poste novaj tri irananoj devis ellandiĝi. Inter ili estis ankaŭ tiuj, kiuj pli frue per sia kontraŭorda konduto lezis la regulojn de la kvaranteno. Laŭ unu el la iranaj studentoj nur unufoje eksplodis „pli malgranda tumulto” en unu malsanulĉambro, kaj laŭ li ilia kolero estis komprenebla. Kiel li rakontis, unu de la studentoj havis pozitivan testorezulton, sed la kuracisto malpermesis malkaŝi tion al siaj kunuloj, kun kiuj li estis en unu ĉambro. Kiam liaj samĉambranoj sciiĝis pri tio, ilin „kaptis indigno” kaj prirespondecigis la kuraciston, kial li ne informis ilin.

Ekonomiaj dispozicioj sekve de la danĝersituacio

Fermita vendejo dum la epidemio. La danĝersituacio kaŭzis krom al la fremdultrafiko ankaŭ al la komerco signifajn perdojn.

Laŭ financministro Mihály Varga rilate al la efikoj de la kronviruso la registaro devas reagi laŭ la realaj postuloj de la ekonomio, por tio oni ankoraŭ atendas la raportojn de la komerca kaj industria ĉambroj. La 18-an de marto en la fruposttagmezaj horoj Viktor Orbán faris denove kelkajn gravajn anoncojn pri la antaŭvidataj disponoj. Sed li faris tion ne tra la por tio destinitaj komunikadaj rimedoj, sed tra sia fejsbuka paĝo. Ĉefministro Viktor Orbán informis pri la unuaj decidoj koncernajn la homojn kaj ekonomiajn rolantojn, venintajn pro la kronviruso en malfacilan situacion:

• La kapital- kaj interezpagaj devoj de la kreditoj validaj je la 24-a horo ekde la 18-a de marto de ĉiuj privataj personoj kaj entreprenoj estos suspenditaj ĝis la fino de la jaro. Post la fino de la pagoprokrasto la kreditoj devos esti plupagataj. La bankoj rajtos kalkuli interezojn por la tempo de la moratorio de la ŝuldo, per ili la repagendaj sumoj povos kreski, samtempe la ĉiumonate repagenda sumo ne povos ŝanĝiĝi ankaŭ ekde 2021. Ĉi tiu praktiko signifas la plilongigon de la kreditodaŭro.
• La mallongperiodaj kreditoj de la entreprenoj estos plilongigitaj ĝis la 30-a de junio.
• La indiko de la jara kreditkosto (IJKK) de la konsumkreditoj de la loĝantaro, prenitaj ekde la 19-a de marto 2020 la registaro maksimumigos je 5,9% (baza interezo de la emisia banko plus 5 procentoj) ĝis la fino de la jaro. La maksimumigita IJKK ne validas por hipotekaj kreditoj.
• La registaro tute nuligas la kotizpagan devon, ĝis la 30-a de junio, de la dungantoj sur la kampo de turismo, gastigado, amuzado, sporto, kulturo kaj persontransporto, kaj la dungatoj ne devos pagi kotizon de pensia asekuro, la kotizo de la sanasekuro reduktiĝos al la laŭleĝa minimumo.
• La taksiistoj, impostataj laŭ AIMEE (averaĝa imposto de etimpostaj entreprenoj) seniĝos ĝis la 30a de junio je sia averaĝa impostodevo.
• La lukontraktojn de lokaloj en la supraj branĉoj ne povos esti ĉesigitaj, la lupagoj ne povos esti plialtigitaj.
• Ĝis la 30-a de junio ĉesos la pagodevo de turismoevoluigaj kontribuoj.
• La reguloj de dungiĝo fariĝos pli elastaj, por ke la dungantoj kaj dungatoj pli facile interkonsentu.

La 19-an de marto aperis en la Hungara Bulteno dekretoj pri tujaj disponoj por la mildigo de la ekonomiaj efikoj de la kronvirusa epidemio. La financministro Mihály Varga interakordigis kun la reprezentantoj de la Hungara Asocio de Bankoj (HAB) la suspendon de la kapital- kaj interezpagaj devoj de la ĝis la 17-a de marto 2020 kontraktitaj kreditoj de privataj personoj kaj entreprenoj. La ĉefministro eldiris jam en la komenca fazo de la epidemio, ke la buĝetoj de 2020 kaj 2021 devas esti plene replanitaj. Komence de aprilo estis anoncitaj pluraj disponoj, laŭ kiuj grandaj kvantoj da mono estos transgrupigitaj, respektive retiritaj el aliaj sektoroj por la celoj de la defendo kontraŭ la viruso kaj refunkciigo de la ekonomio. El la diversaj ministerioj estis 1345 miliardoj da forintoj transgrupigitaj, krome aldoniĝos duono de la subvencioj de la partioj, komercaj impostoj de la multnaciaj magazenĉenoj, 55 miliardoj da forintoj, retiritaj el la financa sektoro kaj la origine al la lokaj registaroj ĝirota parto de la veturilimpostoj}

Civitanaj kaj komunaj agadoj

Alvoko por maljunuloj en iu pli-familia loĝdomo de urbo Kaposvár.

Noto kaj referenccoj

En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo 2020-as COVID–19-koronavírus-járvány Magyarországon en la hungara Vikipedio. Numero de revizio ne estis difinita.

Vidu ankaŭ

• Kronvirusa pandemio de 2019-2020
• Pandemio
• Epidemio
• Hungario
• Hungaria Esperanto-Asocio

Eksteraj ligiloj

• Koronavírus kisokos - Pere de fakuloj redaktintaj informoj pri la kronviruso.
• Ne-legitima registara paĝo: Koronaviruso en Hungario, koronavirus.gov.hu
• Kronvirusa mapo de Eŭropo, idokep.hu
• Nem hivatalos oldal: Hungaria mapo de kronviruso (datenoj, freŝaj novaĵoj, okazoj) Arkivigite je 2020-03-22 per la retarkivo Wayback Machine, pandemia.hu
• Without Social Distancing VS With Social Distancing Arkivigite je 2020-05-18 per la retarkivo Wayback Machine, corona.katapult-magazin.de
• Kion atenti dum produktado de maskoj - demandoj kaj respondoj
• Enketo pri KOVIN-19 enfluanta la hungaran malpezan industrion
• La realtempa epidemiologio de kronvirusa pandemio en Hungario, research.physcon.uni-obuda.hu
• Rajtiga leĝo - Hungario