Historio de Krynica Morska de la 13a jc ĝis la 15a jc

La unuaj ŝpuroj de la setlado sur la tereno de hodiaŭa Krynica Morska devenas de la jaroj 1258-1282. Temas pri la loko Lipa (Liep) (en la pola lipa estas tilio) kaj la nomo de la loko Lipa devenas de lima arbo tilio. Proksime de Krynica Morska iam estis la elfluejo de rivero Vistulo al la Balta Maro, tra la elfluejo kaj rivero en la jaro 890 (p.K. ŝipnavis al la praprusia urbo Truso la anglo-saksa vojaĝanto Wulfstan (Wulfstan la 1-a, ĉefepiskopo de Jorko /?). La setljo Lipa estis la limo inter slavaj gentoj kaj la praprusoj. O miejscu tym wspomniano w ugodzie z dnia 18 maja 1282 roku en Milicz inter la princo de Gdansko (de la jaro 1270) Mściwój la 2-a ('Mestwin la 2-a) kaj la Teŭtona Ordeno. Krzyżacy otrzymali od Mściwoja między innymi część Mierzei Wiślanej, na której znajduje się obecnie miasto Krynica Morska. Po 1309 roku Zakon Krzyżacki włączył Lipę w skład Komturii Elbląskiej. Klejną osadą, która w XX wieku posłużyła do stworzenia miasta Krynica Morska, była miejscowość Kahlberg, leżąca na szlaku handlowym z Gdańska do Sambii. Pierwszy raz wzmiankowana jest w 1424 roku na dokumencie Elbląskiego Komtura nadającego przywilej lokacyjny dla karczmy Mikołaja Wildenberga. Dum la polaj tempoj sur tiu tereno post la dektrijara milito (dum la jaroj 1466-1793) tiu tereno estis en la posedo de Gdansko.

(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, la doktoriĝ-kandidato en Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)

Historio de Krynica Morska de la 16a jc ĝis la 18a jc

La censo (popolregistrado) farita en la jaro 1660 laŭ la decido d la Urba Kopnmsilantaro de Gdansko montris, ke ke en la setlejo Kahlberg (Łysa Góra) estis 7 familiaj fiŝistejoj. W kolejnych latach na tym terenie powstało kilka mniejszych osad ulokowanych przy karczmach ĉe la vojo de Gdansko al Kenigsbergo. Na przełomie XVI i XVII wieku sur la Vistula Terlango intensywne i wyniszczające wyrąbywanie wiekowego lasu, zwłaszcza drzew liściastych, czyli dębów i buków. W XVII wieku miało to katastrofalne skutki dla tutejszej ludności, gdyż silne wiatry nanosiły na opustoszałe miejsca duże ilości piachu, który tworzył nowe wydmy, zasypywał odkryte domostwa a nawet całe osady. Stąd magistrat Gdańska podjął decyzję o ponownym zalesieniu nagich wydm. Jam fine de la 18a jc al la trenoj dela nuna urbo, i.a. al setlejoj Przebrno (Pröbbernau) kaj Kahlberg, ekkomencis navigadi velŝipoj de Elbląg / Elblongo kaj Braniewo kun la "turistoj" dezirantaj naĝi (bani) en la Balta Maro.

(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, la doktoriĝ-kandidato en Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)

Historio de Krynica Morska de la 19a jc ĝis la 20a jc

Komence de la 20a jc najbare de la disvolviĝanta banloko (kurorto, kuracloko) Kahlberg (Łysa Góra) etis ankaŭ fiŝista setlejo Liep (Lipa). W okresie międzywojennym osady zostały połączone pod nazwą Kahlberg-Liep. Późniejsza osada, a jednocześnie kąpielisko, Kahlberg to dzisiejsze (od 1991 roku) miasto Krynica Morska. W skład Krynicy Morskiej wchodzą trzy dawne osady rybackie: Młyniska, Przebrno i Nowa Karczma. Rozwój osady Kahlberg jako kurortu morskiego rozpoczął się dopiero w 1840 roku kiedy to pięciu zamożnych kupców elbląskich założyło konsorcjum pri la navigado tra Vistula Laguno (vidu la apudan aviadilan foton), speciale la navigad-linio Kenigsbergo-Elbląg. Rok później zaczęły się masowe wycieczki letników. Konsorcjum zachęcone powodzeniem wycieczek, wybudowało pierwszą willę. Powoli następował rozwój kąpieliska, przybywało nowych domów, wybudowano duże molo, na plaży zbudowano łazienki oraz uruchomiono zakład oferujący kąpiele w grzanej wodzie morskiej. 3 maja 1945 roku miejscowość zajęły jednostki de la Ruĝa Armeo. Krynica Morska funkcias kiel urbo kun urborajtoj de la 2a de aprilo 1991. Pli frue estis nomata kiel Łysa Góra (1945-1947) kaj Łysica (ĝis la jaro 1958).

(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, la doktoriĝ-kandidato en Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)

Bibliografio:

Czesław Czubryt-Borkowski, Zygmunt Czarnocki (1988):Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa.

Wiesław Długoke̜cki (1995):Mierzeja Wiślana od XIII do połowy XV wieku (1454 r.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.

Hubert Górnowicz, Zygmunt Brocki (1999): Nazwy miast Pomorza Gdańskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.

Eugen Gustav Kerstan (1967):Die Geschichte des Landkreises Elbing: auf wissenschaftl. Grundlage volkstümlich dargest, Elbinger Nachrichten, Oldenstadt.

Magdalena Łucja Krebs, Działalność Sióstr św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy w Krynicy Morskiej w latach 1920-2000, „Studia Warmińskie”, tom 37, 2000, s. 371-382.

Stanisław Kujot (1915): Dzieje Prus Królewskich. Część 1. Do roku 1309, nakładem Towarzystwa Naukowego, Toruń.

Apoloniusz Łysejko (2007): Latarnia w Krynicy Morskiej, Towarzystwo Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego, Gdańsk.

Apoloniusz Łysejko (1998): Polskie latarnie morskie. Wydawnictwo ZET, Wrocław.

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski (1882): Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom 3, nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Warszawa.