| Karaĉio | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| sinde ڪراچي, urdue وزیر مینشن | |||||
| angle Karachi | |||||
| Urbo | |||||
  Dekstrume de supre: Mazar-e-Quaid, Plaĝo de Hawke, Halo Frejr, Karachi Port Trust Building, Palaco Mohata, Haveno de Karaĉio | |||||
 Blazono | |||||
| metropolo • administra teritoria unuo • urbo • urbego • megaurbo • plej granda urbo • provinca ĉefurbo [+] | |||||
| |||||
| Kromnomo: Urbo de la Quaid[1], Parizo de la Oriento[2][3], Urbo de la lumoj[2], Fiancino de la urboj[4][5] | |||||
| Lando |  Pakistano |
||||
| Provinco | Sindo | ||||
| Dividaĵo | Dividaĵo Karaĉio | ||||
| Distriktoj[6] | 7 | ||||
| Supermara alteco | 8 m [+] | ||||
| Koordinatoj | 24° 52′ N, 67° 1′ O (mapo)24.8667.01Koordinatoj: 24° 52′ N, 67° 1′ O (mapo) | ||||
| Areo | 3 527 km² (352 700 ha) [+] | ||||
| Loĝantaro | 14 910 352 [+] (2017) | ||||
| Setlo | 1729 | ||||
| Estiĝo | 1880 | ||||
| Urbestro | Murtaza Wahab (ekde 19-a de junio 2023) |
||||
| Horzono | PKT (UTC+05:00) | ||||
| Poŝtkodo | 74XXX – 75XXX | ||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
 |
|||||
| Karaĉio | |||||
 Vikimedia Komunejo: Karachi [+] |
|||||
| Retpaĝaro: www.kmc.gos.pk | |||||
Karaĉio[7] aŭ fojfoje Karaĉo (sinde ڪراچي; urdue کراچی [karaĉi] 
aŭskulti; angle Karachi, /kəˈrɑːtʃi/) estas la plej loĝata urbo en Pakistano kaj la 12-a plej loĝata urbo en la mondo, kun loĝantaro de pli ol 20 milionoj.[8][9][10] Ĝi troviĝas ĉe la suda parto de la lando, laŭlonge de la bordo de la Araba Maro. Ĝi estas la eks-ĉefurbo de Pakistano kaj la hodiaŭa ĉefurbo de la provinco Sindo. Rangita kiel tutmonda urbo de kategorio «beta»,[11][12] ĝi estas la ĉefa industria kaj financa centro de Pakistano,[13] produktanta MEP-on de pli ol 200 miliardoj USD (APE), en 2021.[14][15] Laŭ raporto de la registara organizo FBR, la urbo Karaĉio pagis 9 miliardojn da USD (25% el tuta lando) kiel impostoj dum la fiska jaro inter julio 2021 kaj majo 2022. Karaĉio estas la plej kosmopolita urbo de Pakistano, kaj la plej malsama en terminoj de lingvoj, etnoj kaj religioj;[16] ĝi ankaŭ estas unu el la plej socie liberalaj urboj de Pakistano.[17][18][19]
Karaĉio servas kiel transportada nabo kaj enhavas du el la plej grandaj havenoj de Pakistano, t.e., la haveno de Karaĉio kaj la haveno Kasim, kaj ankaŭ la plej trafika flughaveno de Pakistano: la Internacia Flughaveno Ĝinah.[20] Karaĉio estas ankaŭ amaskomunikila centro, kaj gastigas sciigajn elsendojn kaj industriojn pri filmoj kaj modo. Multaj el la plurnaciaj firmaoj kaj bankoj de Pakistano havas siajn ĉefsidejon en Karaĉio. La urbo eĉ altiras al si turistojn, dank'al al siaj pitoreskaj plaĝoj, historiaj konstruaĵoj kaj butikcentroj.
La ĉirkaŭa regiono estas loĝata ekde miljaroj,[21] sed la urbo estis formale fondita kiel fortikigita vilaĝo nome Kolaĉi nur en 1729.[22][23] La kolonio fariĝis tre pli grava kun la alveno de la Orienthinda Kompanio meze de la 19-a jarcento. La britaj administrantoj starigis grandajn projektojn por transformi la urbon en gravan havenurbon kaj konekti ĝin kun la vasta fervoja reto de la Hinda subkontinento.[23] Ĉe la tempo de la Dispartigo de Hindio en 1947, la urbo estis la plej granda en Sindo, kun loĝantaro de ĉ. 400 000 homoj.[16] Post la sendependeco de Pakistano, la urbo spertis egan ŝanĝon pri loĝantaro kaj demografio kun la alveno de centoj de miloj de Muhaĝiroj, urdua-parolantoj islamanaj rifuĝintoj kiu enmigris en Karaĉion el Barato;[24] samtempe okazis amasa elirado de la tiamaj hinduaj loĝantoj, kiuj malkreskiĝis de 51,1% ĝis 1,7% de la totala loĝantaro.[25][26] La urbo spertis rapidan ekonomian kreskon post la sendependeco, altirante al si migrantojn el tuta Pakistano kaj ankaŭ el aliaj regionoj en suda Azio.[27] Laŭ la censo de Pakistano de 2017, la totala loĝantaro de Karaĉio estis 16 051 521, kun 14,9 milionoj el tiuj homoj loĝantaj en la urbaj areoj. Karaĉio estas unu el la plej rapide-kreskantaj urboj de la mondo[28] kaj havas gravajn komunumojn reprezentantaj preskaŭ ĉiujn etnajn grupojn en Pakistano. En Karaĉio loĝas pli ol du milionoj da Bengalaj enmigrintoj, miliono da Afganaj rifuĝintoj kaj ĝis 400 000 Rohinĝoj el Mjanmao.[29][30][31]
La industria kaj financa centro de Karaĉio havas formalan ekonomion kun taksita valoro de 190 miliardoj da USD en 2021, la plej grava en la lando.[32][33] Karaĉio kolektas 35% el la impostoj de Pakistano[34] kaj produktas proksimume 25% el tuta MEP de Pakistano.[35][36] Ĉirkaŭ 30% el Pakistana industria produktado devenas de Karaĉio,[37] dum la havenoj de Karaĉio pritraktas ĉ. 95% el eksterlanda komerco de Pakistano.[38] Ĉirkaŭ 90% el la plurnaciaj kompanioj kaj 100% el bankoj laborantaj en Pakistano havas ĉefsidejon en Karaĉio.[38] Karaĉio estas konsiderata kiel la ĉefurbo de la modo en Pakistano[39][40] kaj gastigas la ĉiujaran Modan semajnon de Karaĉio, ekde 2009.[41][42]
Konata kiel la «urbo de la lumoj» (urdue روشنين جو شهر) dum la 1960-aj kaj 1970-aj jaroj pro sia vigla dumnokta vivo,[43] Karaĉio estis ankaŭ plagita de akra etna, sekta kaj politika konflikto en la 1980-aj jaroj kun la grand-skala alveno de armiloj dum la Sovetia-Afgania milito.[44] La urbo fariĝis malfeliĉe fama pro ties oftaj perfortaj krimoj; tamen lastatempe la nombro de registritaj krimoj tre malpliiĝis dank'al la programo de la politika partio MQM kontraŭ la krimuloj kaj la Islamismaj radikaluloj kaj al la sekva agado de la Pakistanaj Gardistoj (angle Pakistani Rangers), ekde 2013.[45] Kiel rezulto de tiu ĉi operacio, Karaĉio ĉesis esti la 6-a plej danĝera urbo de la mondo (takso 2014), kaj iĝis la 128-a (takso 2022).[46]
Etimologio
Antaŭ ol la sendependeco, la urbo estis ordinare nomata Karanĉi en la urdua, kvankam la anglalingva literumo Karachi («Karaĉi») fariĝis pli populara post iom da tempo.[47]
Moderna Karaĉio estis laŭdire fondita en 1729 kiel la kolonio de Kolaĉi-ĝo-Got dum la regado de la Kalhora dinastio.[22] La nova kolonio ricevis tiun nomon laŭdire honore de Mai Kolaĉi, kies filo —laŭ rakonto— mortigis viro-manĝantan krokodilon en la vilaĝo post ke la besto jam mortigis siajn pliaĝajn fratojn.[22] La nomo «Karaĉi», mallongigita kaj koruptita versio de la originala nomo Kolachi-jo-Goth, estis uzita por la unuafoje en nederlanda raporto de 1742 pri ŝippereo proksime al la kolonio.[48][49]
Historio
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Historio de Karaĉio.Antikva historio
La regionon ĉirkaŭ Karachi ekloĝis homoj miljaroj antaŭe. Situoj de malfrua Paleolitiko kaj de Mezolitiko estis eltrovitaj sur la montetoj Mulri ĉe la norda periferio de Karaĉio. Laŭ la arĥeologoj, ĉi tiu unuaj loĝantoj estis ĉasistoj-kolektistoj, de kiuj oni trovis antikvajn ilojn el ŝtono.
Oni supozas, ke la vasta regiono de Karaĉio estis jam konata inter la antikvaj grekoj, kaj eble ĝi estis la ejo de la Barbarikon, t.e., de la antikva havenurbo kiu troviĝis ĉe la apuda delto de la rivero Induso.[50][51][52][53] Verŝajne, Karaĉio estas la situo nome Ramja, priskribita en antikvaj grekaj tekstoj.[54]
La antikva ejo de Krokola, natura haveno okcidente de la Induso kie Aleksandro la Granda kondukis sian floton kontraŭ Aĥemenida Asirio, eble troviĝis proksime al la delto de la rivero Malir de Karaĉio,[55][56][57] kvankam kelkaj kredas, ke ĝi troviĝis proksime al Gizri.[58][59] Neniu alia natura haveno ekzistas proksime al la riverdelto de la Induso kiu povintus gastigis tiel grandan floton.[60] Nearĥo, kiu komandis la mararmeon de Aleksandro, ankaŭ menciis montan insulon nome «Morontobara» kaj apuda ebena insulo nome «Bibakta», kiu kolonia-epokaj historiistoj identigis kiel la situoj de Manora kaj Kiamari (aŭ eble Klifton), respektive, surbaze de grekaj priskriboj.[61][62][63] Ambaŭ la areoj daŭre estis insulo ĝis plejparto de la kolonia epoko, kiam detritaj sedimentoj fine konektis ilin kun la kontinento.[64]
En 711 n.e., Mahometo bin Kasim konkeris la valojn de Sindo kaj de la Induso, kune kun la haveno de Debal, de kie li puŝis siajn armeojn cetere en la valon de Induso en 712.[65] Kelkaj identigis la havenon kun Karaĉio, kvankam kelkaj aliaj rebatis, ke la lokon estis ie inter Karaĉio kaj la apuda urbo Tata.[66][67]
Mirza Gazi Petegas, la Mogola administranto de Sindo, sukcese promotis evoluadon de marborda Sindo kaj de la areo apud la Indusa riverdelto. Sub lia regado, la fortifikaĵoj en la regiono servis kiel bastionoj kontraŭ la portugalaj trudeniroj en Sindon. En 1553–54, Otomana admiralo Seydi Ali Reis, menciis malgrandan havenon laŭ la Sinda marbordo nome «Koraŝi» kiu eble estis hodiaŭa Karaĉio.[68][69][70] La tombejo Ĉauĥandi en la modernaj antaŭurboj de Karaĉi estis konstruita ĉirkaŭ je ĉi tiu tempo, t.e., inter la 15-a kaj 18-a jarcentoj.
Loĝejoj ĉe Kolaĉi
La Karaĉia historiisto Seth Naomal Hotchand, kiu verkis en la 19-a jarcento, registris ke malgranda kolonio de 20–25 kabanoj ekzistis laŭ la haveno de Karaĉio kun la nomo «Dibro»; ĝi situis laŭlonge de surfaco da akvo nome Kolaĉi-ĝo-Kun.[71] En 1725, grupo de Baluĉaj setlantoj el Makran kaj el la Kalat ekloĝis en la vilaĝeto post fuĝi el la aridoj kaj tribaj venĝoj.[72]
Nova setlejo estis konstruita en 1729 ĉe la ejo nome Dibro, kiu baldaŭ fariĝis konata kiel Kolaĉi-ĝo-Got («La vilaĝo Kolaĉi»).[22] La nova kolonio ricevis tiun nomon laŭdire en honoro de Mai Kolaĉi, loĝanto de la malnova setlejo kies filo laŭ rakonto perforte mortigis viro-manĝantan krokodilon.[22] Kolaĉi grandis ĉ. 40 hektarojn, kun kelkaj malgrandaj fiŝkaptadaj vilaĝoj disigitaj en ties proksimo.[73] La fondintoj de la nova fortikigita kolonio estis Sindaj Banioj[72] kaj probable devenis de la apuda urbo Ĥarak-Bandar, el kie ili fortiris post ke la haveno tie ŝlimiĝis en 1728 kaŭze de fortaj pluvoj.[74] Kolachi estis fortikigita kaj defendita kun kanonoj importitaj de Maskato, en Omano. Sub la Talpuroj, la vojo Rah-i-Bandar estis konstruita kaj konektis la havenon de la urbo al la karavanaj stacioj.[75] Ĉi tiu vojon poste cetere evoluigis la britoj kaj iĝis la vojo Bandar; finfine, ĝi ŝanĝis denove sian nomon kiel strato Mahometo Ali Ĝinah.[76][77]
La nomo «Karaĉi» estis uzita unuafoje en nederlanda dokumento de 1742, en kiu negocista ŝipo nome «de Ridderkerk» estas ŝiprompiĝis apud la setlejo.[48][49] Dum la 1770-aj jaroj, Karaĉio iĝis sub la kontrolo de la Ĥano de Kalat, kiu allogis duan moviĝon de Baluĉiaj setlantoj.[72] En 1795, Karaĉio estis aneksita fare de la Talpuroj, ekkaŭzanta trian moviĝon de Baluĉiaj setlantoj kiu alvenis de centra Sindo kaj suda Panĝabio.[72] La Talpuroj konstruis la Fortikaĵon Manora en 1797,[78][79] kiu estis uzita por protekti la havenon de Karaĉio de al-Kasimaj piratoj.[80]
En 1799 aŭ 1800, la fondinto de la Talpura dinastio, Mir Fateh Ali Ĥan, permesis al la Orienthinda Firmao sub Nathan Crow establi komercan poŝton en Karaĉio.[81] Li estis permesita konstrui domon por li mem en Karaĉio ĉe tiu tempo, sed en 1802 li ricevis ordonon forlasi la urbon.[82] La urbo daŭre esti regita de la Talpuroj ĝis ĝi estis okupota de armeoj sub la komando de John Keane, en februaro 1839.[83]
Brita kontrolo
_Head_Office_at_M.A_Jinnah_Road_-_Photo_By_Aliraza_Khatri.jpg.webp)
La Orienthinda Kompanio konkeris Karaĉion la 3-an de februaro 1839, post kiam la armeo de HMS Wellesley ekpafis kaj rapide detruis la Fortikaĵon Manora, kiu gardis la havenon de Karaĉio ĉe la duoninsulo Manora.[84] La loĝantaro de Karachi ĉe la tempo estis ĉ. 8000–14 000[85] kaj estis limigita al la urbomuro de Mitadar, kun kelkaj antaŭurboj ĉe la hodiaŭa kvartalo Serai.[86] La Britaj trupoj, uzante la nomon «kompanio Bahadur» establis tendaron je la oriento de la venita urbo, kiu fariĝis la antaŭirinto de la moderna Kantonmento Karaĉio. La britoj poste transformis la kampadejon en militistan garnizono por helpi la britan militan penon dum la Unua Angl-Afgana Milito.[87]
La portugala Goaa komunumo ekmigris al Karaĉio en la 1820-aj jaroj kiel negocistoj. La plimulto de la ĉ. 100 000 kiu decidis migri Pakistanon koncentriĝis en urbo Karaĉio.[88]
La ĉefurbo de Sindo estis movita de Hajderabado al Karaĉio en 1840, kiam Karaĉio estis aneksita al la brita Imperio post Grava Generalo Charles James Napier kaptis la ceteron de Sindo kun sia venko kontraŭ la Talpuroj ĉe la Batalo de Miani. Dank'al la 1843 aneksado, la 17-an de februaro la tuta provinco estis amalgamata kun la Prezidanteco Bombajo por la sekvantaj 93 jaroj kaj Karaĉio restis la sekcia ĉefsidejo. Kelkaj jaroj poste, en 1846, Karaĉio suferis grandan ĥoleran ekinfestiĝon, kiu igis la kreadon de la Ĥolera Komisiono de Karaĉio (kiu poste iĝis la civita registaro de la urbo).[89]
La urbo disvolviĝis sub la administro de sia nova Komisionestro, Henry Bartle Edward Frere, kiu estis nomumita dum la 1850-aj jaroj. La britoj rekonis la stretgian gravecon de Karaĉio kaj starigis la havenon de Karaĉio en 1854. Karaĉio rapide iĝis transportnabo por brita Hindio pro la lastatempe-konstruita haveno kaj fervojinfrastrukturo, kaj ankaŭ pro la pliiĝo en agrikulturaj eksportaĵoj ekde la malfermo de produktivaj terpecoj de lastatempe-irigaciita tero en Panĝabio kaj Sindo.[90] En 1856, la valoro de varoj komercitaj tra Karaĉio atingis £855 103, kaj plugvidis la starigon de negocistaj oficejoj kaj staploj.[91] Laŭ takso, la loĝantaro en 1856 estis 57 000.[92] Dum la Sipaja ribelo de 1857, la 21-a Indiĝena Infanterio, tiam postenigita ĉe Karaĉio, ribelis kaj deklaris la aliĝon al la ribela armeo en septembro 1857, kvankam la britoj kapablis rapide venki la ribelulojn kaj repreni la kontrolon de la urbo.
Post la ribelo, la britaj koloniaj administrantoj daŭre disvolvis la infrastrukturon de la urbo, sed daŭre neglektis lokojn kiel Ljari, kiu estis la hejmo de la urba origina loĝantaro de Sindaj fiŝkaptistoj kaj Baluĉiaj nomadoj.[93] Kun la eko de la Usona Enlanda Milito, la haveno de Karaĉio fariĝis grava katuno-eksportanta havenon,[92] kaj la starigo de la firmaoj Indus Steam Flotilla kaj Orient Inland Steam Navigation Company kiuj transportis katunon el la cetero de Sindo al la haveno de Karaĉio kaj poste al teksaĵaj mietiejoj en Anglio.[94] Dank'al la pliigitaj ekonomiajn ŝancojn, ekonomia migrantoj de pluraj etnecoj kaj religioj, inkluzive de Angloj-Britoj, Parsioj, Maratoj kaj Goaaj kristanoj, inter la aliaj, venis loĝi en Karaĉion, kaj starigis multajn komercojn en la nova komerca distrikto Sadar.[92] Mahometo Ali Ĝinah, la fondinto de Pakistano, naskiĝis en la domego Vazir de Karaĉio en 1876 el tiuj migrantoj el Guĝarato. Publikaj konstruaĵaj dum tiu tempo sekvis gotikan kaj Hindo-Saracenan stilojn, inkluzive de la konstruo de Halo Frejr en 1865 kaj de la Merkato Imperiestrino en 1889.
Kun la kompletiĝo de la Sueza Kanalo en 1869, la posizio de la haveno de Karaĉio fariĝis eĉ pli grava.[92] En 1878, la brita Raĝlando konektis Karaĉion kun la reto de la vasta fervoja sistemo de brita Hindio. En 1887, la haveno de Karaĉio estis radikale plibonigita per konekto al la fervojoj, kune kun vastigo kaj dragado de la haveno kaj konstruo de ondrompilo.[92] La unua sinagogo de Karaĉio estis starigita en 1893.[95] En 1899, Karaĉio fariĝis la plej granda eksportanta haveno de tritiko en la oriente de Eŭropo.[96] En 1901, la loĝantaro de Karaĉio estis 117000 kun ceteraj 109000 se oni inkluzivis la municipan areon[92].
La britoj, sum ilia regado, starigis la urban registaron de la municipo. La urbestro Set Harĉandrai Viŝandas, ankaŭ konata kiel la «Patro de moderna Karaĉio», stimulis la urban registaron por ke ili plibonigu purigajn kondiĉojn en la malnova urbo, kaj ankaŭ por konstrui gravajn infrastrukturajn en la nova urbo post lia balotado en 1911.[2] En 1914, Karaĉio fariĝis la plej granda haveno pri eksportado de tritiko el la tuta brita Imperio,[97] dank'al grandaj irigaciaj laboroj en Sindo, kiuj pliigis la produktokvantojn de tritiko kaj katuno .[92] En 1924, la Aerodromo Strato Drig estis establita,[92] nun nomata Aerarmea Bazo Fajsal.
La kreskanta graveco de Karaĉio kiel kosmopolita transportnabo kreskis la influon de ne-Sindanoj en la administro de Sindo. Jam en 1921, duono de la urbo naskiĝis ekstere de Karacîo.[98] Indiĝenaj Sindoj ĉagrenis pro ĉi tiu influo,[92] kaj tiel plu ekde la 1-a de aprilo 1936, Sindo iĝis provinco sendependa el la Prezidanteco Bomajo, kun Karaĉio kiu denove iĝis ĉefurbo. En 1941, la loĝantaro de la urbo kreskiĝis ĝis 387000.[92]
Post la sendependeco
Kun la sukceso de la Pakistana Movado kaj la sendependeco de la lando en 1947, la 15-an aŭgusto 1947 la ĉefurbo de Sindo estis movita de Karaĉio al Hajderabado, kaj Karaĉio fariĝis la nacia ĉefurbo de Pakistano.
Karaĉio estis la plej granda urbo de Sindo, kun pli ol 400 000 loĝantoj.[16] La urbo havis iometan hinduan plimulton, ĉar ĉirkaŭ 51% el la loĝantaro estis hinduoj. La dispartigo kaŭzis la eliradon de multaj el la hinduaj loĝantoj de la urbo, kvankam Karaĉio, kiel plejparto de Sindo, restis relative paca kompare al la urboj en Panĝabio..[99] Tumultoj ekis la 6-an de januaro 1948, post kiam plejparto de la hinduaj loĝantoj de Sindo fuĝis al Barato,[99] kun la helpo de la Barata registaro.[100]
Karaĉio fariĝis la plej ŝtata centro por la novaj loĝejoj de la burĝaj islamaj Muhaĝiroj, rifuĝintoj kiu fuĝis el Barato; en majo de 1948, kun siaj novaj 470 000 rifuĝintoj,[101] Karaĉio spertis treegan ŝanĝon pri demografio. En 1941, la islamanoj estis 42% el la loĝantoj de Karaĉio, sed en 1951 ili fariĝis pli ol 96% el la loĝantaro de la urbo.[98] La loĝantoj triobligis inter 1941 kaj 1951.[98] La urdua anstataŭis la sindan kiel la plej parolata lingvo de Karaĉio; la sinda estis la denaska lingvo de 51% el Karaĉio en 1941, sed nur de 8,5% en 1951, dum la urdua kreskiĝis kaj fariĝis la denaska lingvo de 51% el la loĝantaro de Karaĉio.[98] Po 100 000 Muhaĝiraj rifuĝintoj alvenis ĉiujare en Karaĉion ĝis 1952. La Muhaĝiroj daŭre alvenis el malsamaj partoj de Barato ĝis 2000.[98]
Karaĉio estis elektita kiel la unua ĉefurbo de Pakistano kaj estis administrita kiel federala distrikto aŭtonoma el Sindo ekde 1948,[101] kaj la ĉefurbo de Sindo moviĝis denove el Hajderabado al Karaĉio, ĝis la nacia ĉefurbo estis movita al Ravalpindi en 1958.[102] Dum fremdaj ambasadejoj moviĝis for de Karaĉio, la urbo hodiaŭ gastigas multenombrajn konsulejojn, foje honoraj.[103] Inter 1958 kaj 1970, la rolo de Karaĉio kiel ĉefurbo de Sindo ĉesis, pro la programo «Unu Unuo» (angle One Unity) leĝigita de Prezidanto Iskander Mirza.[2]
Karaĉio de la 1960-aj jaroj estis rigardita kiel ekonomia modelo tra la mondo, kaj Seulo, en Sud-Koreio, depruntis la duan «kvin-jara plano» de la urbo.[104][105] Pluraj ekzemploj pri moderna arĥitekturo estis konstruitaj en Karaĉio dum ĉi tiu periodo, inkluzive de la maŭzoleo Mazar-e-Kaid, la rekonebla Masĝid-e-Tuba kaj la Habib Bank Plaza (la tiama plej alta konstruaĵo el tuta suda Azio). La loĝantoj de la urbo de 1961 kreskiĝis je 369% komparite al 1941.[98] Ekde la mezo de la 1960-aj jaroj, Karaĉio ekallogis grandajn nombrojn de Paŝtunoj, Panĝaboj kaj Kaŝmiroj el norda Pakistano.[98]
La 1970-aj jaroj vidis rapidegan kreskon de konstruaĵoj, financita per monsendaĵoj kaj investoj de la Golfaj ŝtatoj kaj la apero de apartamentaj konstruaĵoj en la urbo.[106] La prezoj de nemoveblaĵoj tre plialtiĝis dum ĉi tiu periodo, ĝenerante krizon pri loĝejoj.[107] La periodo ankaŭ vidis laboristajn tumultojn en industrioj de Karaĉio ekde 1970, kiuj estis perforte subpremitaj de la registaro de Prezidanto Zulfikar Ali Buto ekde 1972 pluen.[108] Por pacigi konservativajn fortojn, Buto malpermesis alkoholon en Pakistano kaj limigis la diskotekojn de Karaĉio kaj la kabaredojn; tiel ĉesis la antaŭe vigla dumnokta vivo de Karaĉio.[109] La artaj agadoj de la urbo sceno estis cetere subpremitaj dum la regado de la diktatora generalo Zia-ul-Hak.[109] Pro la islamigaj politikoj de Zia, la okcidentemaj alt-burĝoj de Karaĉio plejparte retiriĝis el la publikaj agadoj kaj, male, formis iliajn proprajn sociajn klubojn kiu fariĝis nealireblaj al la malriĉuloj.[109] Ĉi tiu jardeko ankaŭ vidis enfluon de pli ol unu miliono de Beharaj enmigrintoj en Karaĉion el la lastatempe-fondita lando Bangladeŝo kiu apartigis el Pakistano ekde 1971.
En 1972, la distrikto Karaĉio dividiĝis en tri distriktojn: orienta, okcidenta kaj suda.
La 1980-aj kaj 1990-aj jaroj sprtis enfluon de preskaŭ unu miliono da Afganaj rifuĝintoj en Karaĉion, kiuj fuĝis el la Sovetia-Afgana milito.[98] Post tio, aliaj rifuĝintoj enmigris el post-revolucia Irano.[110] Ĉe ĉi tiu tempo, Karaĉio estis ankaŭ skuita de politika konflikto, dum la nombro de krimoj tre altiĝis kun la alveno de armiloj de la milito en Afganio.[44] La konflikto inter la partio MQM kaj etnaj Sindoj, Paŝtunoj, Panĝaboj kaj Baluĉoj iĝis akra.[111] La partio kune kun sia vasta reto de subtenantoj iĝis la celo de Pakistanaj sekurecaj fortoj kiel parto de la polemika «operacio purigo» en 1992, klopodo por restarigi pacon en la urbo kiu daŭris ĝis 1994.[112] Eĉ anti-hinduaj tumultoj naskiĝis en Karaĉio en 1992 sekve de la malkonstruo de la moskeo Babri en Barato fare de grupo de hinduaj naciistoj antaŭe tiun saman jaron.[113]
En 1996, du novaj diskritoj estis kreitaj en la dividiĝo Karaĉio, nome distriktoj centra kaj Malir.
Dum la 2010-aj jaroj aliaj centoj de miloj de Paŝtunaj rifuĝintoj alvenis post ke li fuĝis el konflikto en nord-okcidenta Pakistano kaj el la Pakistanaj inundoj de 2010.[98] Tiam Karachi fariĝis ĝenerale konata pro ties altaj indicoj de perfortaj krimoj, kune kun krimaj agadoj, militfarado de bandaĉoj, sektaj perfortoj kaj eksterleĝaj mortigoj.[93] La registrita krimoj tre malplis post polemika subpremada operacio kontraŭ krimuloj, la partio MQM kaj islamaj radikaluloj, iniciatita en 2013 de la Pakistanaj gardistoj.[45] Rezulte de la operacio, Karaĉio pasis el la 6-a plej danĝera urbo pro krimoj el la mondo (en 2014), al nur la 128-a (en 2022).[114]
En 2022 almenaŭ unu miliono da inundataj loĝantoj el Sindo kaj el Baluĉio trovis rifuĝon en Karaĉio.
Geografio
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Geografio de Karaĉio.Karaĉio troviĝas ĉe la marbordo de provinco Sindo en suda Pakistano, laŭlonge de la haveno de Karaĉio, natura haveno ĉe la Araba Maro. Karaĉio staras sur marborda ebenaĵo kun disigitaj rokaj, montetoj kaj marĉoj. Mangrovaj arbaroj kreskiĝas en la saletaj akvoj ĉirkaŭ la haveno de Karaĉio kaj pli for, sudoriente, ĉe la vasta Indusa riverdelto. Okcidente de Karachi urbo estas la Kabo Monze, loke sciita kiel Ras Muari, kiu estas areo karakterizita de maraj krutaĵoj, roka sandstone promontories kaj plaĝoj.
Karaĉio situas tre proksime al grava faŭlta linio, kie la Hindia plato renkontas la arabian platon.[115] Ene de la urbo de Karaĉio estas du malgrandaj vicoj da montoj: la montetoj Ĥasa kaj la montetoj Mulri, kiuj troviĝas nordokcidente kaj prezentas baron inter Norda Nazimabad kaj Orangi.[116] La montetoj de Karachi estas senplantaj kaj estas parto de la pli granda montovico Kirtar kaj havas maksimuman altecon de 528 metroj (1732 piedoj).
Inter la montetoj situas larĝaj marbordaj ebenaĵoj intermetitaj per sekaj riveraj litoj kaj akvaj kanaloj. Karaĉio disvolviĝis ĉirkaŭ la rivero Malir kaj la rivero Ljari; fakte, la plaĝo de Ljari estis la ejo de la setlejo nome «Kolaĉi». Oriente de Karaĉio troviĝas la inundaj ebenaĵoj de la rivero Induso.[117]
Klimato
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Klimato de Karaĉio.
Karaĉio havas varman dezertan klimaton (Köppen: BWh) superregita de longa «somera sezono» dum moderigita fare de oceana influo el la Araba Maro. La urbo havas ĉiujare pluvokvanton po malmulte (po ĉ. 174 mm ĉiujare), kun plejparto de la pluvoj okaze de musona sezono dum julio-aŭgusto. La somaroj estas varmaj kaj humidaj kaj Karaĉio ofte suferas pro mortigaj varmigoj.[118] Aliflanke, freŝaj maraj brizoj kutimas provizi malvarmon dum varmaj someraj monatoj. Sistemo de tekstaj mesaĝoj frue sendas atentigojn al la civitanoj, por ke ili sekvu antaŭgardajn mezurojn, kaj tio helpas preventi mortiĝojn okaze de nekutime-fortaj varmigoj aŭ fulmotondroj.[119] La vintra klimato estas seka kaj daŭras ekde decembro ĝis februaro. Ĝi estas seka kaj agrabla vintre kompare al la sekvanta varmeta sezono, kiu ekas en marto kaj daŭras ĝis oktobro. La proksimeco de la maro koservas la nivelojn de humideco je niveloj ĉirkaŭ konstantaj dum la tuta jaro. Tiel, la klimato similas al humida tropika klimato esceptas de malgranda pluvokvanto kaj foje de temperaturoj tre super 100 F (38 °C) pro influo el la seka kontinento.
La monato kun la plej granda pluvokvanto, 19 in (480 mm), estis julio 1967.[120][121] La plej granda pluvo en 24 horoj okazis la 7-an de aŭgusto 1953, kiam ĉ. 280,1 mm (10,95 in) de pluvo falis sur la urbon, kaŭzante grandajn inundojn.[122]
La plej alta temperaturo iam registrita en Karaĉio estas 47,8 °C (118,0 ℉), okaze de la 9-a majo 1938;[123] la plej malalta iam ajn estis 0 °C (32 ℉) registrita la 21-an januaro 1934.[121]
| Klimataj datumoj en Karaĉio. | Monatoj | Sezonoj | Jaro | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jan | Feb | Mar | Apr | Maj | Jun | Jul | Aŭg | Sep | Okt | Nov | Dec | Vin | Pri | Som | Aŭt | ||
| Averaĝa plej alta temp. (°C) | 25,9 | 27,9 | 31,7 | 34,5 | 35,3 | 35,2 | 33,1 | 31,9 | 32,8 | 35,1 | 32,2 | 27,9 | 27,2 | 33,8 | 33,4 | 33,4 | 32 |
| Averaĝa temp. (°C) | 20,4 | 21,2 | 25,4 | 28,8 | 31,0 | 31,8 | 30,4 | 29,2 | 28,7 | 27,8 | 24,6 | 20,4 | 20,7 | 28,4 | 30,5 | 27 | 26,6 |
| Averaĝa plej malalta temp. (°C) | 10,8 | 13,0 | 17,7 | 22,5 | 26,2 | 28,1 | 27,5 | 26,2 | 25,4 | 21,4 | 16,3 | 12,2 | 12 | 22,1 | 27,3 | 21 | 20,6 |
| Absoluta plej alta temp. (°C) | 0,0 | 3,3 | 7,0 | 12,2 | 17,7 | 22,1 | 22,2 | 20,0 | 18,0 | 10,0 | 6,1 | 1,3 | 1,3 | 12,2 | 22,2 | 18 | 22,1 |
| Precipitaĵoj (mm) | 8,4 | 7,4 | 5,3 | 3,0 | 0,1 | 10,8 | 60,0 | 60,9 | 11,0 | 2,6 | 0,4 | 4,8 | 20,6 | 8,4 | 131,7 | 14 | 174,7 |
| Pluvaj tagoj (≥ 1 mm) | 0,7 | 0,8 | 0,7 | 0,2 | 0,1 | 0,9 | 8,0 | 3,3 | 0,7 | 0,3 | 0,1 | 0,7 | 2,2 | 1 | 12,2 | 1,1 | 16,5 |
| Sunumado (horoj por tago) | 8,7 | 8,9 | 8,8 | 9,2 | 9,6 | 7,7 | 5 | 4,8 | 7,3 | 9,1 | 9,1 | 8,8 | 8,8 | 9,2 | 5,8 | 8,5 | 8,1 |
| Fonto : PMD (1991–2020),[124] Weather Atlas,[125] kaj Karachi Extremes (1931–2018)[126][127] | |||||||||||||||||
Urba pejzaĝo
La urbo unue disvolviĝis ĉirkaŭ la haveno de Karaĉio, kaj multo el sia kresko okazis dank'al al ties rolo kiel havenurbo fine de la 18-a jarcento,[128] male de la miljaraj malnovaj urboj de Pakistano kiel Lahoro, Multano kaj Peŝavaro. La kvartalo Mitadar de Karaĉio estas la etendon de Kolaĉi antaŭ la alveno de la britoj.
Brita Karaĉio estis disigita inter la «nova urbo» kaj la «malnova urbo», kaj la britaj investoj koncentris plejparte en la nova urbo.[87] La malnova urbo estis plejparte neplanita kvartalo kiu gastigis multajn el la indiĝenaj loĝantoj de Karaĉio kaj havis neniujn kloakajn sistemojn, elektron aŭ akvon.[87] La nova urbo konsistis el loĝdoma, komerca kaj militista areoj.[87] Pro la strategia valoro de la urbo, la britoj disvolvigis la kantonmenton de Karaĉio kiel militista depoto en la nova urbo por helpo la britaj militaj armeoj dum la Unua Angl-Afgana Milito[87] La evoluado de la urbo estis plejparte limigita ĉe la areo norde de la Ĉina Rivereto antaŭ la sendependeco, kvankam la ĉemara areo de Klifton ankaŭ disvolviĝis kiel mez-klasana ejo sub la britoj kaj ties grandaj bangaloj kaj domegoj daŭre hodiaŭ estas inter la plej dezirindaj nemoveblaĵoj el la urbo. Tiuj historiaj areoj formas la plej malnovajn partojn de Karaĉio kaj enhavas ties plej gravajn monumentojn kaj registarajn konstruaĵojn; la strato I. I. Ĉundrigar gastigas plejparton de la bankoj de Pakistano, inkluzive de la Habib Bank Plaza kiu estis plej alta konstruaĵo de Pakistano ekde 1963 ĝis la komenco de la 2000-aj jaroj.[2] Sur marborda ebenaĵo nordokcidente de la historia kerno de Karaĉio situas la vasta distrikto Orangi. Norde de la historia kerno estas plejparte de la burĝa distrikto Nazimabad kaj alta-burĝa Norda Nazimabad, kiuj disvolviĝis dem la 1950-aj jaroj. Oriente de la historia kerno estas la areo konata kiel Defendo, vasta burĝa antaŭurbo evoluigita kaj administrita fare de la Pakistana Armeo. La marbordaj ebenaĵoj de Karachi laŭlonge de la Araba Maro sude de Klifton ankaŭ disvolviĝis tre pli malfrue kiel parto de projekto de la aŭtoritato pri defendo (angle Defence Housing Authority). La urbolimoj de Karaĉio ankaŭ inkluzivas plurajn insulojn, kiel la insuloj Baba kaj Bit, Ostraj Rokoj kaj Manora, eks-insulo kiu estas nun konektita al la metropolo per maldika sablobenko longa 12 kilometrojn kaj konata kiel Sandspit. La ĉiuj areoj nome Gulistan-e-Ĝohar, Gulŝan-e-Ikbal, Federala B. Areo, Malir, Landi kaj Korangi disvolviĝis post 1970. La urbo estis priskribita kiel disigita en sekcioj, por disigi homojn kiuj vivas en laŭplanaj kvartaloj kun aliro al urbaj servoj kaj, aliflanke, homojn kiuj vivas en naplanataj komunumoj kun neadekvata aliro al tiaj servoj.[129] 35% el la loĝantoj de Karaĉio vivas en neplanataj komunumoj.[129]
Ekonomio
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Ekonomio de Karaĉio.
Karaĉio estas la financa kaj komerca ĉefurbo de Pakistano.[130] Ekde la sendependeco de Pakistano, Karaĉio estas la centro de la ekonomio de la lando kaj restis la plej granda ekonomia urbo malgraŭ la ekonomia stagnado kaŭzita de socio-politika tumulto dum la lastaj 1980-aj kaj la 1990-aj jaroj. La urbo formas la centron de ekonomia koridoro etendiĝante de Karaĉio ĝis la apudaj Hajderabado kaj Tata.[131]
En 2021, Karaĉio havis MEP-on (PPP) de 190 miliardoj de USD kun jara kresko de 5,5%.[33][132] Karaĉio kontribuas je 90% al MEP de Sindo[133][134][135][136] kaj respondecas pri ĉ. 25% de la tuta MEP de Pakistano.[35][36] La grandurbo havas grandan neformalan ekonomion kiun oni kutimas ne inkluzivi en MEP-taksoj.[137] La neformala ekonomio povas konsistigi ĝis 36% de la totala ekonomio de Pakistano, kontraŭ nur 22% de la ekonomio de Barato, kaj 13% de la Ĉinia ekonomio.[138] La neformala sektoro laborigas ĝis 70% el la laborantistoj de la grandurbo.[139] En 2018 La Tutmonda Monitora Raporto pri Metropoloj (angle Global Metro Monitor Report) taksis la ekonomion de Karaĉio kiel la plej rendimenta metropola ekonomio en Pakistano.[140]
Hodiaŭ, dank'al la daŭra ekonomia vastigo de Pakistano, Karaĉio estas nun rangordita triona en la mondo laŭ kresko de elspezo de konsumantoj.[141] Ĝin ankaŭ inkluzivis inter la plej bonaj urboj en la mondo laŭ pliigo de nombro de familioj (1,3 milionoj da familioj) kun ĉiujara enspezo de pli ol 20 000 usonaj dolaroj mezurita laŭ taksataj PPP-indicoj de 2025.[142] La tutmonda gazeta raporto de FDI Intelligence (2017/2018) publikigita en Financial Times taksis Karaĉion inter la 10 plej bonaj ĉemaraj urboj de Azio por la estonta fDi-a strategio.[143] Laŭ Anatol Lieven, la ekonomia kresko de Karaĉio estas rezulto de la enfluo de Muhaĝiroj al Karaĉio dum la lastaj 1940-aj kaj la komenco de la 1950-aj jaroj.[144]
Financo kaj bankado
Plejparto de la publikaj kaj privataj bankoj de Pakistano havas siajn ĉefsidejojn laŭlomge de la strato I. I. Ĉundrigar de Karaĉio, kiu estas konata kiel la «Pakistana Murstrato»[2] kaj, pro tio, granda elcento de la mona fluo en la Pakistana ekonomio okazas ĉe la strato I. I. Ĉundrigar. La plej grava fremdaj transnaciaj firmaoj laborantaj en Pakistano havas ilian sidejon en Karaĉio. Karaĉio eĉ gastigas la Pakistana borso, kiu estis taksita kiel la plej rendimenta borso de Azio en 2015, konfermante la altgradigon de Pakistano kiel emerĝanta merkato de MSCI.[145]
Amaskomunikiloj kaj teĥnologio
Karaĉio estis pioniro pri per-kablaj interkonektoj en Pakistano, kun la plej altnivela per-kabla reto de ajna urbo de Pakistano kaj spertis vastigon de informa kaj komunikada teĥnologio kaj elektronikaj amaskomunikiloj. La urbo fariĝis Pakistana nabo por laŭdemanda programaro. Pluraj sendependaj televidoj kaj radiaj stacioj havas ĉefsidejon en Karaĉio, inkluzive de Business Plus, AAJ News, Geo TV, KTN,[146] Sindh TV,[147] CNBC Pakistan, TV ONE, Express TV,[148] ARY Digital, Indus Television Network, Samaa TV, Abb Takk News, Bol TV, kaj Dawn News, tiel kiel multenombraj lokaj stacioj.
Industrio
La industrio kontribuas al granda parto de la ekonomio de Karaĉio kaj la urbo gastigas plurajn el la plej grandaj firmaoj de Pakistano kiuj laboras kun teksaĵoj, cemento, ŝtalo, peza maŝinaro, ĥemiaĵoj kaj manĝaĵaj produktoj.[149] La urbo gastigas ĉ. 30 elcenton de la fabrikada sektoro de Pakistano[37] kaj produktas ĉ. 42 elcenton de la aldonita valoro de Pakistano en grand-skala fabrikado.[150] Almenaŭ 4500 industria unuoj konstituas la formalan industrian ekonomion de Karaĉion.[151] La neformala fabrikada sektoro de Karaĉio utiligas ege pli da homoj ol la formala sektoro, kvankam takso sugestas, ke la cirkulada mono kaj la aldonita valoro de tiaj neformalaj entreprenoj estas ege pli malgranda ol tio de la entreprenoj de formalaj sektoroj[152] Ĉirkaŭ 63% el la laborantaro de Karaĉio laboras en komerco kaj fabrikado.[131]
La Karaĉia eksporta pretigzono, SITE, Korangi, la nord-pretervoja industria zono, Bin-Kasim kaj norda Karaĉio funkcias kiel grandaj industrizonoj en Karaĉio.[153] La Karaĉia Ekspozicia Centro ankaŭ subtenas la industrian ekonomion de Karaĉio, gastigante regionajn kaj internaciajn ekspoziciojn.[154]
| Nomo de la nemoveblaĵo | Loko | Establita | Areo en akreoj |
|---|---|---|---|
| SITE Karachi | Urbeto SITE | 1947 | 4700[155] |
| Industria areo de Korangi | Urbeto Korangi | 1960 | 8500[156] |
| Industria areo de Langi | Urbeto Langi | 1949 | 11000[157] |
| Industria areo de norda Karaĉio | Nova urbeto Karaĉio | 1974 | 725[158] |
| Federala industria areo B | Urbeto Gulberg | 1987 | [159] |
| Industria parko Rivereto Korangi | Kantonmento Rivereto Korangi | 2012 | 250[160] |
| Industriaro Bin-Kasim | Urbeto Bin-Kasim | 1970 | 25000[161] |
| Eksporto-Pretiganta zono de Karaĉio | Urbeto Landi | 1980[162] | 315[163] |
| Pakistana teksaĵa urbo | Urbeto Bin-Kasim | 2004 | 1250[164] |
| Industria areo Okcidenta Wharf | Urbeto Kimari | 430 | |
| Super-aŭtovoja SITE 1-a fazo | Super-aŭtovojo SITE | 1983 | 300[165] |
| Super-aŭtovoja SITE 2-a fazo | Super-aŭtovojo SITE | 1992 | 1000[165] |
Enspezo-kolekto
Kun la plej granda haveno kaj granda parto de la fabrikantaj industrioj de Pakistano, Karaĉio ege kontribuas al la kolekto de impostaj enspezoj en la lando. Ĉar plejparto de la grandaj transnaciaj kompanioj en Pakistano havas ĉefsidejon en Karaĉio, la enspezaj impostoj estas pagataj en la urbo eĉ kiam la varoj povas esti produktitaj de aliaj regionoj de la lando.[166] Kun la du plej grandaj havenoj de la lando, la Pakistanaj doganaj oficialuloj kolektas plejparton de federala tributojn kaj tarifojn ĉe lahavenoj de Karaĉio, eĉ kiam tiuj importaĵoj estas destinitaj al aliaj provincoj de Pakistano.[167]> Oni taksas, ke ĉirkaŭ 25% el nacia enspezo de Pakistano estas produktita en Karaĉio mem.[35]
Laŭ la ĉiujara libro de 2006-07 de la federala estraro pri enspezoj, la impostoj kaj doganoj en Karaĉio respondecis por 46,75% el la direktaj impostoj, 33,65% el federala akcizoj, kaj 23,38% el hejma venda imposto.[168] Karaĉio respondecas por 75,14% el la doganaj impostoj kaj 79% el la vendaj impostoj pri importaĵoj,[168] kaj kolektas 53,38% el la totalaj tributoj de la Federala Estraro pri Enspezo, de kiu 53,33% estas doganaj akcizoj kaj vendaj impostoj pri importaĵoj.[168][169]
Demografio
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloj Demografio de Karaĉio, Etnaj grupoj en Karaĉio kaj Religio en Karaĉio.
Karaĉio estas la plej lingve, etne kaj religie diversa urbo en Pakistano.[16] La urbo estas fandopoto de etnolingvaj grupoj de tuta Pakistano, tiel kiel de migrantoj de aliaj regionoj de Azio. La censo de Pakistano de 2017 taksis, ke Karaĉio havu 14,910,352 loĝantojn, kun kresko de po 2.49% ĉiujare ekde la censo de 1998, kiu taksis ĉ. 9.3 milionojn de loĝantoj.[170] La loĝantoj de la urbo estas nomataj Karāchīwālā en la urdua kaj Karachiite en la angla.
Lingvoj
Karaĉio havas la plej grandan nombron de urdua-parolantoj en Pakistano.[171] Laŭ la censo de 2017, la jena estas la lingva situacio en la dividaĵo Karaĉio:
| Rangordo | Lingvoj | Censo de 2017[172] | Parolantoj | Censo de 1998[173] | Parolantoj | Censo de 1981[174] | Parolantoj |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | urdua | 42,30% | 6 779 142 | 48,52% | 4 497 747 | 54,34% | 2 830 098 |
| 2 | paŝtuna | 15,01% | 2 406 011 | 11,42% | 1 058 650 | 8,71% | 453 628 |
| 3 | panĝaba | 10,73% | 1 719 636 | 13,94% | 1 292 335 | 13,64% | 710 389 |
| 4 | sinda | 10,67% | 1 709 877 | 7,22% | 669 340 | 6,29% | 327 591 |
| 5 | saraika | 4,98% | 798 031 | 2,11% | 195 681 | 0,35% | 18 228 |
| 6 | baluĉa | 4,04% | 648 964 | 4,34% | 402 386 | 4,39% | 228 636 |
| 7 | Ceteraj | 12,25% | 1 963 233 | 12,44% | 1 153 126 | 12,27% | 639 560 |
| Ĉiuj | 100% | 16 024 894 | 100% | 9 269 265 | 100% | 5 208 132 |
La kategorio «ceteraj» inkluzivas la hindkan, la brahvian, la kaŝmiran, la guĝaratan, la memonan, la marvaran, la darian, la braŭian, la makranan, la hazaran, la ĥovaran, la gilgitan, la buruŝan, la baltan, la araban, la persan, la hindian, la bengalan kaj la tamilan.[175]
Loĝantaro
Fine de la 19a jarcento, Karaĉio havis loĝantaron de ĉ. 105 000 homoj.[176] Je la tempo de la sendependeco de Pakistano en 1947, la urbo havis jam loĝantaron de ĉ. 400 000.[16] La loĝantaro de la urbo kreskiĝis draste kun la alveno de centoj de miloj da islamaj rifuĝintoj de la lastatempe sendependa Respubliko Barato.[24] La rapide-kreskanta ekonomio kiu sekvis la sendependecon allogis kromajn migrantojn el tuta Pakistano kaj suda Azio.[27] Laŭ la censo de 2017, la loĝantoj de Karaĉio estis 14 910 352, kun kresko de po 2,49% ĉiujare ekde la 1998-a censo, kiu taksis loĝantaron de ĉ. 9.3 milionoj.[170]
La loĝantaraj ciferoj de la censo, pli malaltaj ol la atenditaj, sugestas ke la malriĉa infrastrukturo de Karaĉio, sia leĝa kaj orda situacio, kaj la malfortigita ekonomio kompare al aliaj regionoj de Pakistano igis la urbon malpli alloga por enmigrado ol antaŭe.[170] La ciferoj estas disputitaj fare de ĉiuj gravaj politikaj partioj en Sindo.[177][178][179] La loĝantaro de Karaĉio kreskiĝis de 59,8% ekde la 14,9 milionoj de la censo de 1998, dum urbo Lahoro kreskiĝis je 75,3%.[180] Tamen, la provinca registaro ne ŝanĝis la censan distrikton de Karaĉio ekde 1998, dum la panĝaba registaro grandigis la censan distrikton de Lahoro, tiel parto de la kresko de Karaĉio okazis en la periferia areo ekster la limoj de la censita urbo.[170] La loĝantaro de Karaĉio kreskiĝis je indico de 3,49% inter la censoj de 1981 kaj de 1998 censo, tiel multaj analizistoj antaŭtaksis ĉ. 18 loĝantojn por la censo de 2017, surbaze de kresko de po 3,49% ĉiujare. Kelkaj eĉ atendis, ke la loĝantaro de la urbo estu inter 22 kaj 30 milionoj,[170] kiu postulus ĉiujaran kreskan indicon de inter 4,6% kaj 6,33%.[170]
| Nombro de loĝantoj laŭjare | |||
|---|---|---|---|
| Year | Pop. | %± | |
| 1729 | 250 | — | |
| 1838 | 14 000 | 5 500,0% | |
| 1842 | 15 000 | 7,1% | |
| 1850 | 16 773 | 11,8% | |
| 1856 | 22 227 | 32,5% | |
| 1861 | 56 859 | 155,8% | |
| 1881 | 73 560 | 29,4% | |
| 1891 | 105 199 | 43,0% | |
| 1901 | 136 297 | 29,6% | |
| 1911 | 186 771 | 37,0% | |
| 1921 | 244 162 | 30,7% | |
| 1931 | 300 779 | 23,2% | |
| 1941 | 435 887 | 44,9% | |
| 1951 | 1 137 667 | 161,0% | |
| 1961 | 2 044 044 | 79,7% | |
| 1972 | 3 606 744 | 76,5% | |
| 1981 | 5 437 984 | 50,8% | |
| 1986 | 7 443 663 | 36,9% | |
| 1998 | 9 802 134 | 31,7% | |
| 2017 | 14 910 352 | 52,1% | |
| Fonto:[8][181][182][183] † Granda loĝantarkresko inter 1941 kaj 1951 pro granda migrado post sendependiĝo en 1947. | |||
Politikaj partioj en la provinco sugestis, ke la loĝantaro de la urbo estu subtaksita laŭ intenca volo de insidi la politikajn rolojn de la urbo kaj de sia provinco.[184] La senatano Taj Haider de la PPP asertis, ke li posedu oficialajn dokumentojn rivelantajn censon de 2013 kun 25,6 milionoj da loĝantoj,[184] dum la Sinda Buroo pri Statistiko, kiu estas parto de de la provinca administrado gvidata de PPP mem, taksis ke en 2016 Karaĉio havu loĝantaron de 19,1 milionoj.[185]
Distrikta loĝdenso laŭ km²
Laŭ la censo de 2017 , kun siaj po 43 063,51 loĝantoj por kvadrata kilometro, Centra Karaĉio estis la plej dense loĝita distrikto el la ses distriktoj de Karaĉio kaj, pli ĝenerale, de tuta Pakistano.
| Rango | Distrikto | Loĝantaro (2017 censo)[186] | Areo (km²) | Denseco |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Centra | 2 971 382 | 69 | 43 063,51 |
| 2 | Korangi | 2 577 556 | 108 | 23 866,26 |
| 3 | Orienta | 2 875 315 | 139 | 20 685,72 |
| 4 | Suda | 1 769 230 | 122 | 14 501,89 |
| 5 | Okcidenta | 3 907 065 | 929 | 4205,67 |
| 6 | Malir | 1 924 364 | 2160 | 890,90 |
| Ĉiuj | 16 024 894 | 3527 | 4543,49 | |
Etnoj
La plej malnovaj kvartaloj de moderna Karaĉio reflektas la etnan komponaĵo de la unua setlejo, kun Baluĉoj kaj Sindoj kiuj daŭre konsistigas grandan parton de la kvartalo Ljari,[17] kvankam multaj de la loĝantoj estas relative lastatempaj migrantoj. Post la dispartigo, grandaj nombroj de hinduoj forlasis Pakistanon por la lastatempe sendependa Dominio de Hindio (poste, la Respubliko Barato), dum pli granda elcento da islamanaj migrantoj kaj rifuĝantoj el Barato alvenis al Karaĉio. La urbo kreskiĝis je 150% dum la dekjaro inter 1941 kaj 1951 kun la novaj alvenoj el Barato,[187] kiu konsistigis pli ol 57% el la loĝantaro de Karaĉio en 1951.[188] La urbo estas nun konsiderata fandopoto de Pakistano kaj estas la plej diversa urbo de la lando.[17] Ekzemple, Karaĉio estas la plej granda Bengala-parolanta urbo ekster regiono Bengalio.
En 2011, ĉ. 2.5 milionoj da fremdaj migrantoj vivis en la urbo, plejparte el Afganio, Bangladeŝo, Mjanmao kaj Srilanko.[189]
Multaj el la civitanaro de Karaĉio devenas de urdu-parolantaj migrintoj kaj rifuĝintoj el norda Barato, kiu fariĝis konataj per la araba termino por «miigranto»: Muhaĝiro. La unua Muhaĝiroj de Karaĉio alvenis en 1946 kaŭze de de la Grandaj Mortigoj de Calcutta kaj de la sekvaj Biharaj tumultoj de 1946.[190] La riĉaj hinduoj de la urbo oponis la re-setlo de rifuĝintoj proksime al iliaj hejmoj, kaj multe da rifuĝintoj estis gastigataj en la plej malnovaj kaj loĝdensaj kavartaloj de Karaĉio.[191] La urbo spertis grandan enfluon de Muhaĝiroj post la dispartigo, kiujn altiris al si la havena urbo kaj la lastatempe-nomumita federala ĉefurbo pro ties ŝancoj por oficejaj laborpostenoj.[192] Muhaĝiroj daŭre migris al Pakistano dum la 1950-aj kaj la komenco de la 1960-aj jaroj,[193] do Karaĉio restis la unuaranga celloko de barataj islamanaj migrantoj dum tiuj jardekoj.[194] La Muhaĝira urdu-parolanta komunumo en la censo de 2017 formis iomete malpli ol 45% el la loĝantaro de la urbo.[180] La Muhaĝiroj konsistigas plejparton de la burĝaro de Karaĉio,[17] kaj ili estas rigarditaj kiel la plej laika komunumo de la urbo; pli kaj pli, aliaj malplimultoj, kiel kristanoj kaj hinduoj, rigardas sin kiel Muhaĝiroj.[17]
Karaĉio gastigas multajn ne-urdu-parolantajn islamanojn kiuj devenas de regionoj en la hodiaŭa Respubliko Barato. Fakte, la urbo havas grandajn komunumojn de guĝarata-, marata-, kaj konkana-parolantaj rifuĝintoj.[17] En Karaĉio ankaŭ loĝas pluraj miloj de membroj de la forta komunumo de Malabaraj islamanoj el Keralo en suda Barato.[195] Ĉi tiuj etnolingvaj grupoj estas nun asimilataj en la urdu-parolantan komunumon.[196]
Dum la periodo de rapida ekonomia kresko en la 1960-aj jaroj, grandaj nombroj de Paŝtunoj el la Nordokcidenta Limprovinco migris al Karaĉio, kaj tiel Afganaj Paŝtunaj rifuĝintoj setlis en Karaĉio dum la 1980-aj.[197][198][199][200][201] Pro tiu kialo, hodiaŭ Karaĉio estas la metropolo kun la plej granda paŝtuna loĝantaro en la mondo;[202] ĝi, ekzemple, havas pli paŝtunajn civitanojn ol Peŝavaro.[2][202] La paŝtunoj el Afganio estas taksata kiel la plej konservativa komunumo.[2] La Paŝtunoj el la Pakistana valo de Svat, kontraste, estas ĝenerale rigarditaj kiel pli liberalemaj laŭ socia perspektivo.[2] La Paŝtuna komunumo formas plejparto de per-manaj laboristoj kaj transportistoj.[83] Anatol Lieven el la Universitato Georgetown en Kataro skribis ke, pro la ekloĝo de Paŝtunoj en la urbo, «Karaĉio (ne Kabulo, Kandaharo aŭ Peŝavaro) estas la plej granda paŝtuna urbo el la mondo».[203]
Migrantoj el Panĝabio ekloĝis en Karaĉio en grandaj nombroj en la 1960-aj jaroj kaj nuntempe konsistigas ĉ. 14% el laloĝantaro de Karaĉio.[2] La komunumo formas plejparton de la policistoj de la urbo.[2] Plejparto de la kristana komunumo de Karaĉio — ĉ. 2.5% de la loĝantaro — estas Panĝaboj.[204]
Malgraŭ ĝi estas la ĉefurbo de provinco Sindo, nur 6–8% el la urbo estas Sindanoj.[2] Multaj el la Sindoj laboras kiel urbaj kaj provincaj burokratoj.[2] 4% el laloĝantaro de Karaĉio parolas la Baluĉan kiel denaska lingvo, kvankam plejparto el la baluĉa-parolantoj havs Sidan devenon: ili estas komunumo kiu devenas el Afriko.[2]
Post la Barata-Pakistana milito de 1971 kaj la sendependeco de Bangladeŝo, miloj da urdua-parolantaj Biharoj alvenis en la urbon, preferante daŭre resti Pakistananoj anstataŭ ol vivi en la nova sendependa lando. Ankaŭ grandaj nombroj de Bengaloj migris de Bangladeŝo al Karaĉio dum periodoj de ekonomia kresko de la 1980-aj kaj 1990-aj jaroj. Karaĉio nun loĝigas ĉ. 2.5–3 milionojn da etnaj Bengaloj.[29][30] En la urbo eĉ loĝas Rohingaj rifuĝintoj el Mjanmao, kiu parolas dialekton de la bengala kaj estas foje erare rigardataj kiel Bengaloj; en Karaĉio la Rohingoj estas ĉ. 400 000.[205][206] Grandskala Rohinĝa migrado faris Karaĉion unu el la grandaj loĝantaraj centroj de Rohingoj en la mondo ekstere de Mjanmao.[207]
Centraziaj migrantoj el Uzbekio kaj Kirgizio ankaŭ ekloĝis en la urbo.[208] Hejmlaboristoj de Filipinio estas dungitaj en la mezklasanaj lokoj de Karaĉio, dum multaj el la instruistoj de la urbo devenas de Srilanko.[208] Multaj srilankanoj moviĝis al Karaĉio pro la ekonomia krizo de 2022 en Srilanko. Ĉiniajn komencis elmigri al Karaĉio dem la 1940-aj, kaj eklaboris kiel dentistoj, ĉefkuiristoj kaj ŝuistoj; nuntempe multaj el iliaj posteuloj daŭre vivas en Pakistano.[208][209] Ĉinoj ankaŭ alvenis Karaĉion post 2015 en grandaj nombroj pro la projekto CPEC. La urbo gastigas etan nombron de britaj kaj usonaj elmigrintoj.[210]
Dum la dua mondmilito, ĉ. 3000 polaj rifuĝintoj alvenis el Sovetio, kaj kelkaj el tiuj polaj familioj decidis resti en la urbo eĉ post la dispartigo.[211][212] Post-dispartiga Karachi ankaŭ unufoje havis grandan rifuĝintan komunumon el post-revolucia Irano.[208]
Religio
.jpg.webp)
Karaĉio estas religie homogena urbo, ĉar pli ol 96 elcento de siaj loĝantoj estas islamanoj.[217] La Karaĉianoj aliĝas al multenombraj sektoj kaj sub-sektoj de Islamo, tiel kiel de protestanta kristanismo kaj eĉ ekzistas komunumo de Goaaj katolikoj. La urbo ankaŭ loĝigas grandajn nombrojn da hinduoj kaj etan komunumon de Zoratuŝtranoj kaj Parsioj. Laŭ Nichola Khan, Karaĉio estas la plej granda islama urbo el la mondo.[218] Antaŭ la sendependeco de Pakistano en 1947, la religia demografio de la urbo vidis 51,1% de hinduoj, 42,3% de islamanoj, kun la cetera 7% precipe de kristanoj (kaj britaj kaj indiĝenaj), Siĥoj, Ĝajnoj, kun nombreto de Judoj.[219] Post la sendependeco de Pakistano, vasta plimulto de Sindaj hinduoj kiuj loĝis en Karaĉio elmigris por iri Baraton dum, inverse, islamanaj rifuĝantoj el Barato alvenis en la urbon. Ĉi tiu amasa migrado draste ŝanĝis la religian demografion de la urbo.
Islamo
Karachi estas preskaŭ nur islamana,[2] kvankam la urbo estas unu el plej laikaj de Pakistano.[17][18][19] Ĉirkaŭ 85% el laislamanoj de Karaĉio estas Sunaj, dum 15% estas Ŝijaj.[220][221][222] La Sunaj sekvas plejparte la Hanafisma lernejo pri jurisprudenco, dum Sufismo influas religiajn praktikojn, instigante respektegon por Sufiismaj sanktuloj kiel Abdulah Ŝah Gazi kaj Meva Ŝah. La Ŝijaj estas plejparte dekduimamisma, kun grava Ismailisma malplimulto kiu estas cetere subdividita en Nizaroj, Mustaloj, Davudi-Boroj kaj Sulajmanoj. Pli ol 3000 moskeoj troviĝas en Karachi; inter la plej eminentaj indas mencii la Grandan Moskeon Ĝamia, la Moskeon Baitul-Mukaram, Masĝid-e-Tuban kaj Memon-Masĝidon.
Kristanismo
Ĉirkaŭ 2,5% el laloĝantaro de Karaĉio estas kristana.[213][214][215] La kristana komunumo de la urbo konsistas precipe de Panĝabaj kristanoj kaj de komunumo de Goaaj katolikoj, kiuj estas ofte pli bone instruitaj kaj pli riĉaj ol siaj panĝabaj samreligianoj.[223] Ili starigis la ŝikan Urbo Cincinnatus en Ĝardena Oriento kiel Goaa enklavo. La Goaa komunumo datiĝas je 1820 kaj sia loĝantaro estas 12 000–15 000.[224] Karaĉio havas sian propran ĉefepiskopujo, t.e., la Romkatolika Ĉefepiskopujo de Karaĉio.
Hinduismo
Kvankam plejparto de la hinduaj loĝantoj de la urbo forlasis amase por iri Baraton post la sendependeco de Pakistano, Karaĉio ankoraŭ havas grandan hinduan komunumon: ĉ. 250 000 hinduoj loĝis en la urbo laŭ takso de 2013,[225] kaj en centra Karaĉio troviĝas pluraj aktivaj temploj. La hindua komunumo estas disigita en pli prospera Sindaj hinduoj kaj grupeto de Panĝabaj hinduoj, kiuj formas parton de la instruitaj burĝoj de Karaĉio, dum la pli malriĉaj hinduoj kiuj devenas de Raĝastano aŭ de la Marvaroj formas la ceteran parton, kaj ofte postumas humilajn kaj laŭtagajn laborojn. La pli riĉaj hinduoj vivas precipe en Klifton kaj en Sadar, dum la pli malriĉaj vivas kaj havas iliajn preĝejojn en Narajanpura kaj Ljari. Multaj stratoj en centra Karaĉio ankoraŭ konservas hinduajn nomojn, precipe en Mitadar, Aram-Bag (antaŭe Ramas Bagh) kaj Ramsvami. Multaj hinduismaj preĝejoj en Sadar aĝas pli ol 100 jaroj.
Ceteraj religioj
Prosperaj kaj influaj Parsioj vivis en la regiono dum la 12-a jarcento, kvankam la modernaj komunumaj ekestiĝis meze de la 19-a jarcento kiam ili servis kiel militistaj kontraktistoj kaj komisariataj agentoj por la britoj.[226] Kromaj enmigradoj de Parsaj enmigrantoj el Persio alvenis en la urbon ce la fino de la 19-a jarcento.[227] La loĝantaro de Parsoj en Karaĉio kaj tra la cetera suda Azio nuntempe pli kaj pli malpliiĝas pro la malaltaj naskiĝaj indicoj kaj pro la elmigrado al okcidentaj landoj.[228] Laŭ Framĝi Minvala, en Pakistano restas nur ĉ. 1092 Parsioj.[229]
Transportado
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Transportado en Karaĉio.Ŝoseoj
Karaĉio disponas ŝosean reton longa ĉ. 15 500 kilometrojn (9600 mejlojn),[230] kiu servas po ĉ. 5 milionoj da veturiloj ĉiutage.
Karaĉio estas servita de 6 «sensignalaj koridoroj» (angle signal-free corridors), t.e., longaj senhaltaj vojoj kiuj permesas al ĉiutaga trafiko transversi grandajn distancojn sen la bezono halti ĉe interkruciĝoj kaj semaforoj. La strato Karsaz (16 km aŭ 10 mi) konektas la Muzeon de la Pakistana Armeo en centra Karaĉio al la industria areo SITE. La Strato Raŝid Minhas, longa 20 kilometrojn, konektas la urbon Surĝani kun la urbo Ŝah-Faisal. La 19 km (12 mi) de la Universitata Vojo konektas la urban centron de Karaĉio al la antaŭurbo Gulistan-e-Ĝohar. La 18 km (11 mi) de Ŝahrah-e-Faisal konektas la areon Sadar de Karaĉio al la Internacia Flughaveno Ĝinah. La 18 km (11 mi) de Ŝahrah-e-Pakistan konektas la urban centron al la Federala Areo B.. La 18 km (11 mi) de la vojo Ŝer-Ŝah-Suri konektas la urban centron al Nazimabad.
La Aŭtoŝoseo de Ljari estas 16-km aŭtovojo kun kontrolataj aliroj, kiuj etendiĝas laŭlonge de la rivero Ljari. Ĉi tiu paga aŭtovojo estis desegnita por malpliigi la trafikon ene de la urbo. Norde de Karaĉio troviĝas la 39 kilometroj de la Karaĉia Norda Pretervojo (M10), kiu preteriras la urbon por konekti la aŭtovojo M9 al la nacia aŭtovojo N25. La aŭtoŝoseo Malir (39 km aŭ 24 mi) estas nuntempe konstruata laŭlonge de la rivero Malir. Ĝi ligos la DHA de Karaĉio kun la urbo Malir kaj terminos ĉe Kathore sur la aŭtovojo M9.
Karaĉio estas la fino de la aŭtovojo M9, kiu konektas Karaĉion al Hajderabado. La aŭtovojo M9 estas parto de pli granda tutlanda aŭtovoja reto, multajn de kiuj oni konstruis kadre de la projekto de Ĉinia-Pakistana Ekonomia Koridoro. De Hajderabado, la aŭtovojoj provizas altrapidan aliron al ĉiuj gravaj Pakistanaj urboj kiel Peŝavaro, Islamabado kaj Lahoro kiuj troviĝas pli ol 1000 km (600 mi) norde de Karaĉio.
Karachi estas ankaŭ la fino de la nacia aŭtovojo N5, kiu konektas la urbon al la historia mezepoka ĉefurbo de Sindo, Tata. Ĝi ankaŭ oferas pli forajn konektojn kun norda Pakistano kaj kun la Afgana landlimo proksime al Torĥam. La nacia aŭtovojo N25 konektas Karaĉion al la ĉefurbo de Baluĉistano, Kveto. La nacia aŭtovojo N10 konektas Karaĉion al la alia havena urbo, Gvadar.
Pertrajne
Fervojoj de la Pakistanaj Fervojoj konektas Karaĉion al cetero de la lando. La stacidomo Urbo Karaĉio kaj la fervoja stacidomo Karaĉia Kantonmento estas la plej grandaj de la urbo.[2] La urbo havas internacian fervojan konekton, la Thar Express, kiu ligas la stacidomon Karaĉia Kantonmento kun la stacidomo Bagat-Ki-Koti de Ĝodpur, en Barato.[231]
La fervoja sistemo ankaŭ pritraktas kargojn, ligante la haveno de Karaĉio al la cellokoj de norda Pakistano.[232] La urbo estas la fino por la fervoja linio ML-1, kiu konektas Karaĉion al Peŝavaro. La fervoja reto de Pakistano, inkluzive de ML-1 disvolviĝis dank'al projekto de la Ĉini-Pakistana Ekonomia Koridoro, kiu permesis al trajnoj foriri el Karaĉio kaj vojaĝadi sur Pakistanaj fervojoj je ordinara rapido de 160 km/h (100 mph) kontraŭ la nuna ordinara rapido de 80 km/h (50 mph).[233]
Publika transportado
Tramo
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Tramo de Karaĉio.
La Pakistana Registaro okazigis projekton nome Karachi Metrobus («tramo de Karaĉio»), kun sia peraŭtobusa rapida transita sistemo de 6 linioj kaj 150 kilometroj (93+1⁄4 mejloj).[234] La projekton inaŭguris la tiama Ĉefministro Navaz Ŝarif la 25-an de februaro 2016. Ŝarif asertis, ke la «projekto estos pli bela ol la Metropola Aŭtobuso de Lahoro».[235]
Ronda Fervojo
La Ronda Fervojo de Karaĉio (angle Karachi Circular Railway, mallonge KCR) estas parte aktiva regiona publika transporta sistemo en Karaĉio, kiu servas la metropola areo de Karaĉio. La KCR estis plene funkcia inter 1969 kaj 1999. Ekde 2001, oni klopodis restarigi la fervojon kaj restari la sistemon.[236][237] En novembro 2020 la KCR parte refariĝis utilizebla.[238]
Ŝebaz Ŝarif inkluzivis la KCR-on en ĈPEK-on, kaj sia konstruo ekis en 2022. La ekzistantaj vojoj de 43 km kaj stacioj de KCR estus entute rekonstruitaj kiel moderna aŭtomatiga rapida transportada sistemo kun medifavora elektraj trajnoj. La vojo ne estus ŝanĝita, tamen multaj suppasejoj kaj pontoj estus konstruitaj laŭlonge de la vojo por forigi la 22-nivelajn kruciĝojn. La nova KCR estus simila al la Oranĝkolora Trajno de Lahoro. La nova KCR havus komunajn staciojn kun la aŭtobuso de Karaĉio ĉe punktoj de interkruciĝo. Laŭ la planoj, la projekto ekus en 2025.
Kun ties nabo ĉe la stacidomo Urbo Karaĉio sur la strato I. I. Chundrigar, la KCR estos publika transporta sistemo kiu konektos la urban centron kun pluraj industriaj, komercaj kaj loĝdomaj distriktoj ene de la urbo.[239]
Tramvoja servo
Ikoneca tramvoja servo startiĝis en 1884 en Karaĉio sed estis fermita en 1975.[240][241] Tamen, la reviviĝon de la trama servo proponis la administranto de Karaĉio Iftiĥar Ali. Turkio proponis sian helpon por la reviviĝo kaj por la starigo de moderna trama servo en Karaĉio.[242]
Aero
La Internacia Flughaveno Ĝinah de Karaĉio estas la plej trafika flughaveno de Pakistano, kun totalo de 7,2 milionoj da pasaĝeroj en 2018. La nuna strukturo estis konstruita en 1992 kaj estas disigita en internaciaj kaj hejmaj sekcioj. La flughaveno de Karaĉio servas kiel nabo por la flagportanta flugkompanio, la Pakistan International Airlines (PIA), kaj ankaŭ por Air Indus, Serene Air kaj Airblue. La flughaveno proponas seninterrompaj flugoj al cellokoj al tuta orienta Azio, suda Azio, sudorienta Azio, centra Azio, la Golfaj Ŝtatoj, Eŭropo kaj Nord-Ameriko.[243][244]
Maro
La plej grandaj ekspedaj havenoj en Pakistano estas la haveno de Karaĉio — la plej malnova en Pakistano — kaj la apuda haveno Kasim. L haveno Kasim troviĝas 35 kilometrojn (22 mejlojn) oriente de la Haveno de Karaĉio laŭ la estuaro de la rivero Induso. Ĉi tiuj havenoj pritraktas 95% el la komerca kargo de Pakistano de (kaj ĝis) fremdaj havenoj. Ĉi tiuj havenurboj oferas modernajn servojn, inkluzive de pogranda transportado, zonoj por ujoj kaj petrola transporto.[245] La havenoj estas parto de la laŭmara Silka Vojo.[246]
Urba administrado
Urba registaro
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Registaro de Karaĉio.Karachi havas fragmentan sistemon de civita registaro. La urba areo estas disigita en ses «distriktaj municipaj korporacioj»: Orienta Karaĉio, Okcidenta Karaĉio, Centra Karaĉio, Suda Karaĉio, Malir, kaj Korangi. Ĉiu distrikto estas plue disigita en inter 22 kaj 42 «uniaj komitatoj». Ĉiun unian komitaton reprezentas sep elektitaj reprezentantoj, kvar el kiuj povas esti ĝeneralaj kandidatoj de ajna socia deveno; la ceteraj tri seĝoj estas rezervita por virinoj, religiaj malplimultoj, kaj unia reprezentanto aŭ kultivisto el la kamparo.
La urba areo de Karaĉio ankaŭ inkluzivas ses kantonmentojn, kiujn administras senpere la Pakistana militistaro kaj inkluzivas kelkajn el la plej dezirindaj domegoj de Karaĉio.
Kernaj civitaj korpoj kiel, inter la aliaj, la Estraro pri akvo kaj kloakoj kaj la Karaĉia aŭtoritato pri kontroloj de konstruoj, estas sub la senpera kontrolo de la Registaro de Sindo.[247] Krome, la urbo-plananta aŭtoritato pri disvolvigindaj terenoj de urbo Karaĉio, nome «Karaĉia aŭtoritato pri disvolvigo» (angle Karachi Development Authority), estas sub la kontrolo de la registaro, dum du novaj urbo-planantaj aŭtoritatoj, la Aŭtoritato pri disvolvigo de Ljari kaj Aŭtoritato pri disvolvigo de Manir estis revivigita en 2011 fare de la registaro de la Pakistana Popola Partio, laŭdire de kelkaj por subteni patronize siajn balotadajn alianculojn kaj voĉdonantajn bankojn.[248]
Historia enkonduko
En respondo al ĥolera epidemio de 1846, la tiamaj britaj administrantoj starigis la «Karaĉian konservadan estraron» por kontroli la disvastigo de la malsano.[249][250] La estrarp poste fariĝis la «Karaĉia municipa komisiono» en 1852 kaj la «Karaĉia municipa komitato» la sekvanta jaro.[249] La municipa leĝo de urbo Karaĉio de 1933 transformis la urban administron en la «Karaĉian municipan korporacion» kun urbestro, vic-urbestro kaj 57 konsilistoj.[249] En 1976, la korpo fariĝis la «Karaĉia metropola korporacio».[249]
Dum la 1900-aj jaroj, Karaĉio spertis sian plej gravan plibeligon kun projekto sub la urbestra ofico de Harĉandrai Viŝandas. Novaj stratoj, parkoj, loĝdomaj kaj distraj areoj disvolviĝis kiel parto de ĉi tiu projekto. En 1948, oni starigis la «federalan ĉefurban teritorion» de Pakistano, konsistanta de ĉ. 2103 km² (812 mi²) de Karaĉio kaj ĉirkaŭaj areoj, sed tiu ĉi teritorio unuiĝis al la provinco Okcidenta Pakistano en 1959.[251] En 1960, la unuiĝo de Karaĉio kaj de la distrikto Lasbela kreis la dividaĵon Karaĉio-Bela. En 1972, la distrikto Lasbela translokiĝis al dividaĵo Kalat kaj la metropola areo de Karaĉio estis disigita en tri (03) distriktojn: Orienta, Okcidenta kaj Suda. En 1996, la metropola areo de Karaĉio estis plue disigita en du (02) kromajn distriktoj: Centra kaj Malir, ĉiu el ili kun ties propra municipa korporacio.[249]
Uniaj konsilioj (2001–11)
.jpg.webp)
En 2001, dum la gubierno de Generalo Pervez Muŝaraf, kvin distriktoj de Karaĉio unuiĝis kaj formis la urban distrikton Karaĉio, kun tri-nivela strukturo. La du plej lokaj niveloj konsistas de 18 urbetoj kaj 178 uniaj konsilioj.[252] Ĉiu nivelo koncentriĝis pri elektitaj konsilioj kun kelkaj komunaj membroj por havigi «vertikaljan ligojn» ene de la federacio.[253]
Naimatulah Ĥan estis la unua Nazim (t.e., «administranto») de Karaĉio dum la periodo de la unia konsilio, dum Ŝafik-Ur-Reman Paraĉa estis la unua distrikta kunordiga oficisto de Karaĉio. Sjed Mustafa Kamal estis elektita kiel nova urba administranto de Karaĉio kaj anstataŭis Naimatulah Ĥan en 2005 balotadoj kaj Nasrin Ĝalil estis elektita kiel la urba Naib Nazim.
Ĉiu unia konsilio havis dek tri membrojn elektitaj de specifaj balotantaroj: kvar viroj kaj du virinoj elektitaj rekte de la ĝenerala loĝantaro; du viroj kaj du virinoj elektitaj de kamparanoj kaj laboristoj; unu membro por la minoritataj komunumoj; du membroj estas elektitaj komune kiel la unia urbestro (Nazim) kaj la dua unia urbestro (Naib Nazim).[254] Ĉiu konsilio inkluzivis ĝis tri konsiliajn sekretariojn kaj nombron de aliaj civilaj servantoj. La sistemo de la unia konsilio ĉesis en 2011.
Distriktaj municipaj korporacioj (2011–nuntempe)
En julio 2011, la registaro de la urba distrikto Karaĉio estis redesegnita laŭ ties originalaj konsistigaj unuoj kontaj kiel «distriktaj municipaj korporacioj» (angle District Municipal Corporations, mallonge «DMC»). La kvin originalaj DMC-oj estis: Orienta Karaĉio, Okcidenta Karaĉio, Centra Karaĉio, Suda Karaĉio, kaj Malir. En novembro 2013, sesa DMC nome Distrikto Korangi estis disigita el Orienta Karaĉio.[255][256][257][258][259] En aŭgusto 2020, la gubierno de SIndo aprobis la formadon de la sepa distrikto en Karaĉio (nome distrikto Keamari); ĝi estis greita el parto de Okcidenta Karaĉio.[260][261][262][263]
La komitatoj por ĉiu distrikto elpensas kaj observigas la uzon kaj a regulojn pri la terenoj ene de sia distrikto. Ĉiu komitato ankaŭ administras la akvo-provizon, la kloakon kaj la stratojn (krom 28 ĉefaj arterioj, kiu estas administritaj de la «Karaĉia metropola korporacio»).[89] Strata lumigo, trafika planado, komercaj reguloj kaj vojsignoj estas ankaŭ sub la kontrolo de la DMC-oj. Ĉiu DMC ankaŭ daŭrigas sian propran municipan arĥivon kaj decidas pri sia propra loka buĝeto.[89]
La KMC-oj ankaŭ prirespondas por la evoluado kaj daŭrigado de ĉefaj arterioj, pontoj, dreniloj, pluraj hospitaloj, plaĝoj, mastrumado de solidaj ruboj, kaj ankaŭ de kelkaj parkoj kaj de la urbaj fajroestingadservoj.[264] La plej lastatempa Karaĉia urbestro estis Vasim Aĥtar (2016-2020), kun Arŝad Hasan servanta kiel dua urbestro; ambaŭ laboris ene de la KMC. En 2022, la administranto de Karaĉio estis d-ro Sjed Saif-ur-Reman.[265]
La posteno de komisionestro de Karaĉio estis kreita, kaj Iftiĥar Ali Ŝalvani plenumis ĉi tiun rolon.[266] Estas ses militistaj kantonmentoj, kiu estas administritaj de la pakistana armeo kaj estas inter la plej luksaj kvartaloj de Karaĉio.
Urba planado
La «aŭtoritato pri la disvolvigo de Karaĉio» (angle Karachi Development Authority, mallonge KDA), kune kun la «aŭtoritato pri la disvolvigo de Ljari» (angle Lyari Development Authority, mallonge LDA) kaj la «aŭtoritato pri la disvolvigo de Malir» (angle Malir Development Authority, mallonge MDA) respondecas pri la disvoligo de la plej neevoluinta teritorio ĉirkaŭ Karaĉio. La KDA estiĝis en 1957 kun la tasko administri landon ĉirkaŭ Karachi, dum la LDA kaj la MDA naskiĝis en 1993 kaj 1994, respektive. La KDA iĝis sub la kontrolo de la loka registaro de Karaĉio kaj de sia urbestro en 2001, dum la LDA kaj la MDA estis aboliciitaj. La KDA poste iĝis rekte sub la kontrolo de la Registaro de Sindo, ekde 2011. la LDA kaj la MDA ankaŭ renaskiĝis pro volo de la tiama registaro de la Pakistana Popola Partio, laŭdire de kelkaj por subteni siajn balotadajn alianculojn kaj voĉdonantajn bankojn.[248] Do, la urbo-planado en Karaĉio ne estas decidita loke sed, male, estas sub la kontrolo de la provinco.
Ĉiu «distrikta municipa korporacio» reguligas la uzon de la lando en neevoluintaj areoj, dum la «aŭtoritato pri kontrolo de konstruoj en SIndo» certigas, ke la konstruoj respektas planatajn regulojn de la urbo. La areoj de la kantonmentoj kaj la Defence Housing Authority estas administritaj kaj planataj fare de la militistaro.
Municipaj servoj
Akvo
La akvajn provizojn de la municipo administras la «Karaĉia estraro pri Akvo kaj Kloakoj», kiu provizas po 640 milionoj da galjonoj ĉiutage al la urbo (krom la ŝtalfabrikoj de la grandurbo kaj la haveno Kasim), de kiu 440 milionoj de galjonoj estas filtrataj/traktataj.[89] Plejparto de la provizo venas de la rivero Induso kaj 90 milionoj de galjonoj de la digo Hub.[89] La akva provizo de Karaĉio estas transportita al la urbo dank'al kompleksa reto de kanaloj, tuboj, kaj sifonoj, kun la helpo de pumpado kaj filtraj stacioj.[89] En 2022, 80% el familioj de Karaĉio havis aliron al krana akvo,[267] kun privataj akvaj cisternoj provizis multe de la akvo postulita en neformalaj setlejoj.[131] 15% el loĝantoj laŭ enketo de 2022 taksis sian akvan provizon kiel «malbona» aŭ «tre malbone», dum 40% maltrankviliĝis pro la stabileco de la akva provizo.[267] En 2022 oni taksis, ke po ĉ. 35 000 homoj mortis ĉiujare pro malsanoj rilataj al aĉa akvo.[268]
La akva projekto K-IV estas nuntempe planata kontraŭ kosto de 876 milionoj de USD. Ĝi konektus la lago Kinĝar al Karaĉio, tial solvante la problemon pri akva malabundeco en orientaj kaj nordaj kvartaloj de la urbo. Ĝi devus provizi po 650 milionoj da galjonoj ĉiutage de trinkebla akvo al la urbo; la unua fazo de la projektoj, kun siaj 260 milionoj da galjonoj, preskaŭ kompletiĝas.[269][270]
Kloakoj kaj urba purigo
98% el la familioj de Karaĉioo havas aliron al la subtera publika kloako de la urbo,[267] plejparte administrata fare de la «Karaĉia estraro pri akvo kaj kloakoj» (kun anglalingva akronimo KW&SB). La KW&SB funkciigas 150 pumpadajn staciojn, 25 pograndajn akvo-rezervujojn, pli ol 10 000 kilometrojn de tuboj kaj 250 000 kloakkovrilojn.[89] La urbo produktas po ĉ. 472 milionojn da galjonoj ĉiutage de kloakaĵoj, de kiu 417 estas eligitaj sen traktadoj.[89] KW&SB bone kapablus trakti ĝis 150 milionojn da galjonoj de kloakaĵo, sed funkciigas nur ĉ. 50 milionojn de ĉi tiu kapacito.[89] Tri centroj pri traktado ekzistas: en urbeto SITE (defluilo Bagiĉa), Memudabad kaj Moripur.[89] Laŭ takso de 2022, 75% el la intervjuitaj raportis, ke la drenada sistemo de Karaĉio superfluas aŭ haltiĝas,[267] la plej alta elcento inter ĉiuj gravaj Pakistanaj urboj.[267] Partoj de la urba sistemo pri drenado superfluas ordinare po 2–7 fojoj ĉiumonate, inundante kelkajn urbajn stratojn.[267]
Familioj en Orangi mem-organiziĝis por starigi sian propran kloakan sistemon ene de la pilota projekto de Orangi,[271] servo organizata komunume, fondita en 1980. 90% el la stratoj de Orangi estas nun konektitaj al kloaka sistemo konstruita de lokaj loĝantoj dank'al la projekto.[271] Loĝantoj de individuaj stratoj pagas la koston de kloakajn tubojn kaj oferas volontulan laboron por meti la tubojn.[271] La loĝantoj ankaŭ daŭrigas la kloakajn tubojn,[271] dum la urbo municipa administrado konstruas plurajn unuarangajn kaj duarangajn tubojn por la reto.[271] Rezulte de la projekto, 96% el loĝantoj de Orangi havas aliron al latrino.[271]
La «estraro pri mastrumado de solidaj ruboj en Sindo» respondecas pri la kolekto kaj dispono de solidaj ruboj, ne nur en Karaĉio sed tra la tuta provinco. Karaĉio havas la plej altan elcenton da loĝantoj en Pakistano kiu raportas, ke siaj stratoj estas neniam purigataj: 42% el loĝantoj en Karaĉio raportas, ke siaj stratoj estas neniam purigataj, kompare al nur 10% el la loĝantoj de Lahoro.[267] Nur 17% el la loĝantoj de Karaĉio raportis ĉiutagan stratan purigadon, kompare al 45% en Lahoro.[267] 69% el la loĝantoj de Karaĉio uzas privatajn rub-kolektajn servojn,[267] kaj nur 15% uzas la publikan servon.[267] Laŭ enketo de 2022, 53% el la loĝantoj de Karaĉio raportis, ke la stato de la purigeco de sia kvartalo estis aŭ «malbona» aŭ «tre malbona»,[267] kompare al 35% en Lahoro[267] kaj al 16% en Multano.[267]
Edukado
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Edukado en Karaĉio.
Legokapabla indico laŭ distriktoj
Laŭ la censo de Pakistano de 2017, la Centra estas la plej legokapabla distrikto inter ĉiuj la distriktoj de Karaĉio kaj Sindo. Jen la legokapablaj indicoj de jomoj aĝantaj almenaŭ 10 jarojn el la ses distriktoj de Karaĉio:
| Rango | Distrikto | Legokapabla Loĝantaro % (2017 censo)[272] |
|---|---|---|
| 1 | Centra | 81,52% |
| 2 | Korangi | 80,49% |
| 3 | Suda | 77,79% |
| 4 | Orienta | 75,96% |
| 5 | Okcidenta (inkluzive de Kemari) | 65,61% |
| 6 | Malir | 63,69% |
Lernejoj
La edukada sistemo de Karaĉio estas disigita laŭ kvin niveloj: bazlernejo (5 jaroj), mezlernejo (2 jaroj), altlernejo (2 jaroj; kun atesto ĉe la fino), interlernejo (2 jaroj, kun atesto), kaj finfine universitataj programoj kun la plej altaj edukadaj gradoj. Karaĉio havas kaj publikajn kaj privatajn edukadajn instituciojn. Multaj edukaj institucioj disigas la studantoj laŭ sia sekso ekde baz- ĝis la interlernejo.
Multajn el la lernejoj de Karaĉio, kiel la altlernejo de S-ta Patriko, la monaĥineja lernejo de S-ta Jozefo kaj la angla altlernejo de S-ta Paŭlo, estras kristanaj preĝejoj, kaj estas inter la plej prestiĝaj lernejoj de Pakistano.
Universitatoj
Karaĉio gastigas plurajn gravajn publikajn universitatojn. La unua publika universitato de Karaĉio datiĝas je la britkolonia epoko. La universitato Sindh Madressatul Islam, fondita en 1885, ricevis statuson de universitato en 2012. Post la Sindh Madressatul Islam estis starigita la Sinda registara scienca kolegio D. Ĝ. en 1887, kaj la institucio ricevis stauson de universitato en 2014. La Universitato pri Inĝenieristiko kaj Teĥnologio Nadirŝo Edulĝi (NED), estis fondita en 1921 kaj estas la plej malnova altlernada institucio de Pakistano. La Universitato Do pri Sanaj Sciencoj estis starigita en 1945 kaj estas nun unu el plej bonaj por kuraca esplorado en la lando.
La Universitato de Karaĉio, fondita en 1951, estas la plej granda universitato de Pakistano kun studenta loĝantaro de 24 000. La Instituto pri Komerca Administro, fondita en 1955, estas la plej malnova komerca lernejo ekster Nordameriko kaj Eŭropo, kaj estis starigita dank'al teĥnika subteno de la Lernejo Wharton kaj de la Universitato de Suda Kalifornio (ambaŭ en Usono). La Universitato Davud pri Inĝenieristiko kaj Teĥnologio, kiu malfermiĝis en 1962, oferas kursojn pri inĝenieristiko de petro, gaso, ĥemiaĵo kaj industrioj. La Pakistana Mararmeo Kolegio pri Inĝenieristiko, sub la administrado de la Pakistana Mararmeo, estas en asocio kun la Nacia Universitato pri Sciencoj kaj Teĥnologio de Islamabado.
Karaĉio ankaŭ gastigas multenombrajn privatajn universitatojn. La Universitato Aga Ĥan, fondita en 1983, estas la plej malnova privata eduka institucio de Karaĉio kaj unu el la plej prestiĝaj kuracaj lernejoj de Pakistano. La Indus-vala Lernejo pri Arto kaj Arĥitekturo estis fondita en 1989 kaj proponas altlernadajn programojn pri arto kaj arĥitekturo. La Universitato Hamdard estas la plej granda privata universitato en Pakistano kun fakultatoj kiuj inkluzivas orientan medicinon, kuracon, inĝenieristikon, farmacion kaj juron. La Nacia Universitato pri Komputilaj kaj Aperantaj Sciencoj, unu el plej bonaj universitatoj de Pakistano pri komputila edukado, havas du sidejojn en Karaĉio. La Universitato Bahria, fondita en 2000, estas unu el la gravaj ĝeneralaj institucioj de Pakistano kun siaj universitatejoj en Karaĉio, Islamabado kaj Lahoro oferas programojn pri Administradaj Sciencoj, Elektra Inĝenieristiko, Komputila Scienco kaj Psikologio. La Universitato S-ro Sjed pri Inĝenieristiko kaj Teĥnologio proponas programojn pri biomedicino, elektroniko, telekomunikado kaj informadiko. La Karaĉia Instituto pri Ekonomio kaj Teĥnologio (KIET) havas du sidejojn en Karaĉio. La Instituto Ŝahid Zulfikar Ali Buto pri Scienco kaj Teĥnologio, fondita en 1995 fare de la eks-Ĉefministro Benazir Buto, havas sidejon en Karaĉio. Jenas la listo pri privataj universitatoj:
- Universitato Ikra
- Universitato Habib
- Universitato Do
- Kuraca kaj denta kolegio Ĝinah
- Sinda kuraca universitato Ĝinah
- Karaĉia instituto pri ekonomiko kaj teĥnologio
- Unuiĝinta kuraca kaj denta kolegio
- Nacia kuraca kolegio Liakat
- Instituto pri kostaj kaj administradaj librotenistoj de Pakistano
- Instituto pri komerca administrado
Kuracado
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloj Listo de hospitaloj en Karaĉio kaj Medio de Karaĉio.
Karaĉio estas centro de esploro pri biomedicino kun almenaŭ 30 publikaj hospitaloj, 80 registritaj privataj hospitalojn kaj 12 rekonitaj kuracaj kolegioj,[273] inkluzive de la Hospitalo Induso, Hospitalo Sinjorino Dufferin, Karaĉia instituto pri koraj malsanoj,[274] Nacia instituto pri kardiovaskulaj malsanoj,[275] Civila Hospitalo,[276] Kombinita Militista Hospitalo, PNS Rahat,[286] PNS Ŝifa, Universitata Hospitalo Aga Ĥan, Nacia Hospitalo Liakat, Postbakalaŭra Medicina Centro Ĝinah, Hospitalo Sankta Familia kaj Hospitalo Ziaudin. En 1995, la Hospitalo Ziaudin estis la situo de la unua ostmedola transplantado en Pakistano.[277]
La Karaĉiaj urbaj aŭtoritatoj en 2017 starigis novan frua-avertan sistemon kiu atentigis urbajn loĝantojn al prognozita varmigo. Fakte, pasintece la varmigoj ofte mortigis loĝantojn de Karaĉio, sed ekde la efektivigo de la averta sistemo laŭdire neniu morto pro varmigo plu okazis.[119] Dum la pandemio de KOVIM-19 de 2020-2021, vakcinoj estis haveblaj en ĉiuj gravaj hospitaloj.
Distro, turismo kaj kulturo
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Kulturo de Karaĉio.Butikcentroj
Karaĉio gastigas la plej grandan butikcentron el Pakistano kaj pli ĝenerale de suda Azio nome «butikcentro bonŝanculo» (angle Lucky One Mall), kiu gastigas pli ol 200 vendejoj.[278] Laŭ TripAdvisor la urbo eĉ enhavas la plej ŝatatan butikumadacentro el Pakistano, t.e., Butikcentro Dolmen, en Klifton, kiun priparolis ankaŭ CNN.[279][280] En 2023, alia giganta butikcentra/distra komplekso nome «Butikcentro de Karaĉio» estos malfermita, troviĝonte ĉe la fundo de plej alta nuboskrapulo de Pakistano: Ikona Turo de Baria.[281][282]
Muzeoj kaj artgalerioj
Karaĉio gastigas multajn el la eminentaj muzeoj de Pakistano, kiel ekzemple la Nacia Muzeo de Pakistano kaj la Palaco Mohata; la urbo ankaŭ havas plurajn privatajn artgaleriojn.[283]
La Muzeo de la Pakistana Aerarmeo (urdue پاک فضائیہ عجائب گھر, pak fazaiya ajaaeb ghar) estas muzeo pri aerarmeo kaj parko kiu troviĝas proksime al Karsaz Flyover laŭlonge de bulvardo Ŝahrah-e-Faisal en Karaĉio.[284]
Inter la ceteraj muzeoj, indas mencii la Muzeo pri la Pakistana Mararmeo kaj la unua interaktiva scienca centro de la lando, nome Centro MagnifiScience.[285]
La Domego Vazir (urdue وزیر مینشن, angle Wazir Mansion), oficiale konata per la nomo Naskiĝloka Muzeo de Quaid-i-Azam,[286][287] estas eksa familia domo en la distrikto Ĥaradar de Karaĉio, konsiderita la naskiĝloko de la fondinto de la lando, Mahometo Ali Ĝinah.[288]
La domego de Quaid-e-Azam (urdue قائدِ اعظم کا گھر; Quaid-e-Azam signifas «grandan gvidanton»), ankaŭ nomata kiel domo Flagstango (angle Flagstaff House),[289] estas domo-muzeo dediĉita al la vivo de Mahometo Ali Ĝinah, la fondinto de Pakistano. La domego troviĝas en Karaĉio kaj estis desegnita de brita arĥitekto Moses Somake.
Aliaj muzeoj inkluzivas la domon TDF kaj la Ŝtata Banko de la Pakistanaj Muzeo kaj Artgalerio.
Teatro kaj kino
Karaĉio gastigas kelkajn gravajn kulturajn institucioj de la lando. La Nacia Akademio pri Prezentartoj, troviĝanta en la eksa Hindu-Ĝimĥana, proponas diplomajn kursojn pri prezentartoj, inkluzive de klasika muziko kaj nuntempa teatro.[290] Karaĉio estas la sidejo de grupoj kiel Thespianz Theater, profesia junulara senprofita prezentarta grupo, kiu interesiĝas pri teatro kaj artaj aktivecoj en Pakistano.[291][292]
Kvankam Lahoro estis konsiderita la hejmo de la filma industrio de Pakistano, eĉ Karaĉio fastigas la ĉiujara Kinfestivalo Kara, kun siaj sendependaj pakistanaj kaj internaciaj filmoj kaj dokumentarioj.[293]
La jenaj estas inter la plej famaj kinejoj de la urbo: kinejo Bambino, Kinejo Kapri, Kinejo Sinepaks, Kinejo Sinegold-Pleks (urbeto Baria), Kinejo Mega Maltipleks (Millennium Mall), Kinejo Nueplex (Askari-4), Kinejo Atria Butikcentro (Sadar).
Muziko
La Tutpakistana Muzika Konferenco, rilata kun la 45-jaraĝa simila institucio en Lahoro, okazigas sian ĉiujaran muzikan festivalon ekde ĝia komenco en 2004.[294] La Nacia Artkonsilio (Kuĉa-e-Sakafat) havas muzikajn prezentojn kaj muŝairojn.
Sociaj temoj
Krimo
Foje deklarita inter la plej danĝeraj urboj el la mondo,[295] laŭ la vero la frekvenco de perfortaj krimoj en Karaĉio ne estas tiel alta kiel en aliaj metropoloj en la mondo.[296] Laŭ la Krima Indekso Numbeo de 2014, Karaĉio estis la 6-a plej danĝera urbo en la mondo. Ĉe la mezo de 2016, la rango de Karaĉio jam falis al 31 dank'al la novaj kontraŭkrimaj operacioj.[297] Ekde 2018, la rango de Karaĉio falis al 50.[298] En 2021, la rango de Karaĉio falis al 115. En 2022, la rango falis cetere al 128-an pozicio, kaj Karaĉio fariĝis pli sekura ol samregionaj urboj kiel Dako (56-a), Delhio (90-a) kaj Bengaluro (122-a).[299]
Pro la dimensio de la urbo kaj sia granda loĝantaro, la nombro de hommortigoj estas alta kaj la hommortiga indico estas modera.[296] Ĉiuokaze, la hommortigaj indicoj pri Karaĉio estas pli malaltaj, ekzemple, ol multaj latinamerikaj urboj,[296] kaj en 2015 estis po 12,5 ĉiu 100 000,[300] do pli malalta ol la hommortiga indico de pluraj usonaj urboj kiel Nov-Orleano kaj S-ta Luiso.[301] La hommortigaj indicoj en kelkaj latinamerikaj urboj kiel Karakaso (en Venezuelo) kaj Akapulko (en Meksikio) estas en eksceso de po 100 ĉiu 100 000 loĝantoj,[301] do tre pli altaj ol la hommortiga indico de Karaĉio. En 2016, la nombro de murdoj en Karaĉio falis al 471, kaj cetere al 381 en 2017.[302]
Je la fino de la 1980-aj kaj la komenco de la 1990-aj jaroj, Karaĉio spertis politikan konflikton dum samtempe la krimoj pliiĝis pro la alveno de armiloj el la Milito en Afganio.[44] Pluraj el la krimaj mafioj de Karaĉio fariĝis potencaj dum la periodo en la 1990-aj jaroj priskribita kiel «la gubierno de la mafioj».[303] Gravaj mafioj aktivaj en la urbo inkluzivis la mafion de la terenoj, la mafio de la akvaj cisternoj, la mafio de la transportoj, kaj la mafio pri sablo kaj gruzo.[304][305][306][307] La plej alta indico de mortigoj en Karaĉio okazis dum la mez-1990-aj jaroj. En 1995, 1742 murdoj estis registritaj, kun maksimumo de 15 mortigoj en ununura tago.[308][309]
Operacioj pri publika ordo
Karaĉio fariĝis ĝenerale konata pro siaj altaj indicoj de perfortaj krimoj, sed indicoj akre malpliiĝis post polemika subprema operacio kontraŭ krimuloj, la alveno de la politika partio MQM, kaj la Islamistaj radikaluloj iniciatita en 2013 de la Pakistanaj gardistoj.[45] En 2015, 1040 Karaĉianoj mortis pro agadoj de terorismo aŭ aliaj krimoj, t.e., preskaŭ 50% mapli ol la 2023 mortigitaj en 2014[310] kaj preskaŭ 70% malpli ol la 3251 mortigitaj dum 2013, la plej alta iam ajn registrita nombro en la Karaĉia historio.[311] Perfortaj krimoj kiel celaj mortigoj, forkaptoj por elaĉeto aŭ eldevigado, brulanta aŭ torturanta ĝis mortigo, drogoj kaj kontrabando de armiloj tre malpliiĝis post 2015. Strataj krimoj daŭre restas oftaj, kiel ekzemple elkaptado de kontantmono, telefonoj, motorcikloj kaj aŭtoj per armila forto.[312]
Pro 650 hommortigoj en 2015, la hommortiga indico de Karaĉio malpliiĝis de 75% kompare al 2013.[313] En 2017, la nombro de hommortigoj falis cetere al 381.[302] Eldevigadaj krimoj malpliiĝis je 80% inter 2013 kaj 2015, dum forkaptoj malpliiĝis de 90% dum la sama periodo.[313] En 2016, la urbo registris totalon de 21 kazoj de forkapto por elaĉeto.[314] Teroristaj okazaĵoj falis je 98% inter 2012 kaj 2017, laŭ la Ministerio pri internaj aferoj de Pakistano.[315] Rezulte de la pli sekura medio de la urbo, la prezoj de domegoj en Karaĉio tre altiĝis post 2015,[316] kaj naskiĝis komercaj oportunoj por starigi luksaj restoracioj kaj kafejoj.[317]
Etnaj konfliktoj
Kaŭze de la nesufiĉa kaj tro multekosta loĝeja infrastrukturo por sorbi kreskon de la urbo, diversaj migrantoj en Karaĉion ekloĝis en homoĝenaj kvartaloj kun la sama etnio.[131] La 1970-aj jaroj vidis gravajn laboristajn luktojn en industrioj de Karaĉio. La perforto devenis de la universitatoj kaj disvastiĝis tra la urbo.[318] La konflikto fariĝis precipe forta inter la partio MQM kaj loĝantoj etne Sindoj, Paŝtunoj kaj Panĝaboj. La partio kaj sia vasta reto de subtenantoj iĝis celo de la Pakistanaj sekurecaj fortoj pro la polemika «operacio purigo» en 1992, kiam ili klopodis restarigi la pacon en la urbo kiu daŭris ĝis 1994. La interetnaj konfliktoj daŭris inter grupoj de malsamaj lingvoj ĝis la fino de la 2010-aj jaroj kaj, ekde tiam, ili ne pli estis ekstremaj.
Malbonaj infrastrukturoj
Karaĉio ne disvolviĝis laŭ urba planado, kaj pro la rapida kresko de la urbo kaŭzis malaltan kvaliton de vivo.[131] La urbo havas ne kohezan politikon pri transportoj, tamen ĝis po 1000 novaj veturiloj estas aldonita ĉiutage al la jam trafikaj urbaj stratoj.[131] La surfaco de vojoj kaj stratoj estas rompita ĉe multaj lokoj, sed ne estas riparita en ĝustatempa maniero.
Nekapablaj provizi loĝejojn al grandaj nombroj de rifuĝintoj tuj post la sendependeco, la aŭtoritatoj de Karaĉio unue eldonis permesojn al rifuĝintoj ekde 1950, kaj tio permesis al rifuĝintoj setli ĉe ajna vaka lando.[271] Tiaj neformalaj setlejoj estas konataj kiel «katchi abadi». Ĉirkaŭ duono el la loĝantoj de Karaĉio ankoraŭ vivas en ĉi tiuj neplanitaj komunumoj, kun malmulto da stratoj kaj servoj.[131]
Arĥitekturo
_Clifton%252C_Karachi.jpg.webp)
Karaĉio enhavas kolekton de konstruaĵoj kaj strukturoj de malsamaj arĥitekturaj stiloj. La urbocentraj distriktoj de Sadar kaj Klifton montras arĥitekturon de la komenco de la 20-a jarcento, kaj siaj diversaj stiloj inkluzivas la neo-klasikan konstruaĵo de KPT kaj la konstruaĵo de la Sinda Alta Kortumo. Karachi akiris siajn unuajn neo-gotikajn aŭ Hindo-gotikaj konstruaĵoj kun la kompletiĝo de la Halo Frejr, de Merkato Imperiestrino kaj de la Katedralo de Sankta Patriko. La Tudor-simila arĥitektura stilo aperis ĉe la sporta klubo de Karaĉio kaj la barka klubo. La nov-renesanca arĥitekturo iĝis populara dum la 19-a jarcento kaj estis elektita por la monaĥinejo de S-ta Josefo (de 1870) kaj la Sinda Klubo (de 1883).[319] La klasika stilo repopulariĝis ĉe la fino de la 19-a jarcento, kaj videblas en la hospitalo sinjorino Dufferin (1898)[320] kaj la Kantonmento Fervoja Stacio. Dum itala-similaj konstruaĵoj restis popularaj, eklektika miksaĵo nome Hindo-Saracena aŭ Anglo-Mogola komencis aperi en kelkaj lokoj.[83] La loka komercista komunumo ekaltiris al si imponajn strukturojn. La strato Zaibunnisa en la areo Saddar (nomata «strato Elphinstone» dum la brita regado) estas ekzemplo kie la komercaj grupoj adoptis la itala-similan kaj Hindo-Saracenan stilon por montri sian konon de la okcidenta kaj de sia propra kulturoj. La Hindu Gymkhana (1925) kaj la Palaco Mohata estas ekzemploj de Mogola-reviviĝaj konstruaĵoj.[321]
La Indus-vala lernejo pri arto kaj arĥitekturo oferas unu el la ĉefaj ekzemploj de arĥitektura konservado kaj restarigo kie tuta konstruaĵo el areo Ĥaradar de Karaĉio translokiĝis al Klifton por esti reutilizata kiel lernejo. Por translokigi tion, oni zorge forigis ĉiun pecon de ligno kaj ŝtono, stakigis ilin intertempe, ŝarĝis ilin sur la kamionojn por transportado al la Klifton, malŝarĝis kaj re-aranĝis ilin laŭ plano, ŝtonon post ŝtono, pecon post peco, ĉio dum nur tri monatoj.[322]
Arĥitekture apartaj — eĉ ekscentraj — konstruaĵoj ekaperis tra Karaĉio. Rimarkindaj ekzemploj pri nuntempa arĥitekturo estas la sidejo de la Pakistana Ŝtata Petrolo. La urbo havas ekzemplojn pri moderna islama arĥitekturo, inkluzive de la hospitalo de la Universitato Aga Ĥan, la Granda Moskeo Ĝamia, Masĝid-e-Tuba, la Moskeo Faran, la Moskeo Baitul-Mukaram, la Maŭzoleo de Kaid, kaj la Teksaĵa Instituto de Pakistano. Unu el la unikaj kulturaj elementoj de Karaĉio estas ke la loĝejoj, kiu estas du- aŭ tri-etaĝaj, estas konstruitaj kun la fronta jardo protektita de alta brika muro. La strato I. I. Ĉundrigar prezentas gamon de altaj konstruaĵoj. La plej eminentaj ekzemploj inkluzivas la Habib Bank Plaza, la Turo UBL, la Turoj PRC, la Konstruaĵo PNSC kaj la Turo MCB.[323] Pli novaj ĉielskrapantoj estas konstruataj en Klifton. Almenaŭ 50 konstruaĵoj de pli ol 150 metroj estis konstruataj dum 2022.
Sportoj
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de sportejoj en Karaĉio.
Kriketo
La historio de kriketo en Pakistano datiĝas ĉe antaŭ la naskiĝo de la lando en 1947. La unua iam ajn internacia kriketa matĉo en Karaĉio okazis la 22-an de novembro 1935 inter Sindo kaj aŭstraliaj kriketaj teamoj. La matĉon spektis 5000 Karaĉianoj.[324] En Karaĉio ankaŭ ekzistas la tejpbalo, pli sekura kaj pli malaltekosta alternativo al kriketo.[325]
La inaŭguran unua-klasan matĉon ĉe la Nacia Stadiono ludis Pakistano kaj Barato la 26-an de februaro 1955 kaj ekde tiam la Pakistana nacia teamo pri kriketo gajnis 20 el la 41 test matches luditaj ĉe la Nacia Stadiono.[326] La unua Unu-taga Internacia ĉe la Nacia Stadiono okazis kontraŭ la 21-an de novembro 1980.
La urbo gastigis nombron de enlandaj kriketaj teamoj inkluzive de Karaĉio,[327] Karaĉiaj bluuloj,[328] Karaĉiaj verduloj,[329] Karaĉiaj blankuloj.[330] La Nacia Stadiono gastigis du grupajn matĉojn (Pakistano kontraŭ Sud-Afriko la 29-an februaro, kaj Pakistano kontraŭ Anglio la 3-an de marto) kaj kvarono-fina matĉojn (Sud-Afriko kontraŭ Okcidenta Hindio la 11-an de marto) dum la Kriketa monda pokalo de 1996.[331]
la Kriketa Stadiono Rafi, en konstruo en urbeto Baria, baldaŭ fariĝos la granda kriketa stadiono en Karaĉio, kun sia kapacito de pli ol 50 000 spektantoj.
Aliaj sportoj
Laŭ kelkaj fontoj, estis en Karaĉio ke en 1877 la tiamaj britaj regantoj klopodis krei rularon de volanludo kaj probable la loko de la unuaj matĉoj estis Halo Frejr.[332]
Karaĉio gastigis sep eldonojn de la Naciaj Ludoj de Pakistano, la plej lastatempan en 2007.[333]
En 2005, la urbo gastigis la pokalon SAFF en ĉi tiu ejo, tiel kiel la Supera Futbala Ligo Geo de 2007. La populareco de golfo estas pliiĝanta, kun kluboj en Karaĉio kiel Dreamworld Resort, la golfa klubo de urbeto Baria, Hotela kaj Golfa Klubo, Arabian Sea Country Club, DA Country & Golf Club. La urbo havas servojn por gazonhokeo (Hokea Klubo de Pakistano, Hokeo kampo UBL), boksado (Sporta Komplekso KPT), skvaŝo (Skvaŝa Komplekso Ĝahangir Ĥan) kaj poloo. Ekzistas maraj kaj barkaj kluboj. La Sporta Komplekso de la Nacia Banko de Pakistano estas ejo de la unua-klasa kriketo kaj diversuza sportaj servoj en Karaĉio.
- Profesiaj teamoj de Karaĉio
| Klubo | Ligo | Sporto | Ejo | Establita |
|---|---|---|---|---|
| Karaĉiaj Reĝoj | Superligo de Pakistano | Kriketo | Nacia stadiono | 2015 |
| Karaĉiaj Delfenoj | Nacia liga T20/Nacia unutaga pokalo | Kriketo | Nacia stadiono | 2004 |
| Karaĉiaj Zebroj | Nacia liga T20/Nacia unutaga pokalo | Kriketo | Nacia stadiono | 2004 |
| HBL FC | Ĉefranga ligo de Pakistano | Futbalo | Popola Futbala Stadiono | 1975 |
| K-Elektric F.C. | Ĉefranga ligo de Pakistano | Futbalo | Popola Futbala Stadiono | 1913 |
| KPT F.C. | Ĉefranga ligo de Pakistano | Futbalo | Futbala stadiono KPT | 1887 |
| NBP F.C. | Ĉefranga ligo de Pakistano | Futbalo | Futbala stadiono KPT | N/ |
| PIA F.C. | Ĉefranga ligo de Pakistano | Futbalo | Futbala stadiono KPT | 1958 |
| Karaĉiaj Unuiĝintoj F.K. | Ĉefranga ligo de Pakistano | Futbalo | Unuiĝinta Stadiono de Karaĉio | 1996 |
| Dija V.F.K. | Nacia virina futbala pokalo | Futbalo | nekonata | 2002 |
Rimarkindaj homoj
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de homoj el Karaĉio.Armeo
- Parvez Muŝaraf, politikisto, prezidanto kaj armea komandanto
- Raŝid Minhas Ŝahid, aerarmea piloto kiu ricevis la premion Niŝan-e-Haider
Politikistoj
- Muhamedo Ali Ĝinah, la fondinto de Pakistano
- Iskander Mirza, la unua prezidanto de Pakistano
- Abdur Rab Niŝtar, politikisto
- Arif Alvi, politikisto, prezidanto
- Asif Ali Zardari, politikisto kaj prezidanto
- Benazir Buto, politikistino kaj ĉefministrino
- Altaf Husain (Pakistana politikisto), politikisto, fondinto de la partio MQM
- Faruk Satar, politikisto kaj eks-urbestro
- Husain Hakani, politika aktivulo kaj ĵurnalisto
- Naimatulah Ĥan, advokato, eks-urbestro
- Munavar Hasan, politikisto, eks-prezidanto de la partio Ĝamat-e-Islami Pakistan
- Hafiz Naim ur Rehman, politikisto, prezidanto de Ĝamat-e-Islami, Karaĉio
- Sjed Mustafa Kamal, eks-urbestro
- Miftah Ismail, eksa ministro pri financoj
Sciencistoj
- Abdul Kadir Ĥan, fondinto de la nuklea programo de Pakistano
- Pervez Hudboj, nuklea fizikisto
Artistoj kaj verkistoj
- Ibn-e-Inŝa, poeto
- Ibn-e-Safi, verkisto kaj poeto
- Abdul Hak (urdua verkisto), la padro de la moderna urdua
- Ĝon Elia, poeto kaj filozofo
- Tabiŝ Dehlvi, poeto
- Ĝamiludin Ali, poeto
- Nasim Amrohvi, poeto kaj filozofo
- Muŝtak Ahmad Jusufi, verkisto de satiro kaj humuro
- Sadekain, pentristo kaj kaligrafo
- Rais Amrohvi, poeto, filozofo kaj psikanalizisto
Televido kaj spektaklo
- Moin Aĥter, Pakistana televido, filma kaj sceneja artisto, humuristo, komikulo, imitisto, gastiganto, verkisto, kantisto, direktoro kaj produktanto.
- Umer Ŝarif, aktoro, komikulo, direktoro, produktanto kaj gastiganto de televidaj spektakloj.
- Ŝehzad Roj, kantisto
- Nazia Hasan, kantisto
- Zohaib Hasan, kantisto
- Ĝunaid Ĝamŝed, religia akademiulo fariĝinta kantisto
- Kamran Ĥan, ĵurnalisto
- Anvar Maksud, satiristo kaj humuristo
- Hasina Moin, dramisto
- Bohemia, Pakistana-usona panĝaba repisto
- Behroze Sabzvari, aktoro
- Ahad Raza Mir, aktoro
- Favad Ĥan, aktoro
- Humajun Said, aktoro
- Fahad Mustafa, aktoro, modelo, televida programestro
- Mahira Ĥan, aktorino
- Sajara Yusuf, videoĵokeo kaj aktorino
- Hina Altaf, aktorino kaj modelo
- Mahnur Baloĉ, aktorino kaj modelo
- Sarah Ĥan, aktorino
- Humaima Malik, aktorino kaj modelo
- Kubra Ĥan, aktorino kaj modelo
- Sarvat Gilani, aktorino kaj modelo
- Ariŝa Razi, aktorino
- Komal Rizvi, aktorino, kantisto, verkisto, televida programestro
- Jumna Zaidi, aktorino
- Ajeza Ĥan, aktorino
- Urva Hocane, aktorino
- Mehviŝ Hajat, aktorino
- Nilam Munir, aktorino
- Saba Kamar, aktorino kaj modelo
- Sanam Ĝung, aktorino kaj modelo
- Sanam Said, aktorino kaj modelo
- Ikra Aziz, aktorino
- Aiman Ĥan, aktorino
- Minal Ĥan, aktorino
- Sanam Baloĉ, aktorino kaj televida programestro
- Manŝa Paŝa, aktorino
- Navin Vakar, aktorino kaj modelo
- Ariĝ Fatima, Pakistana-Usona aktorino
- Nadia Husain, televida aktorino, gastiganto, modelo, entreprenisto kaj modokreanto
- Amna Ilias, modelino
- Nadir Ali, komikulo
- Kumail Nanĝiani, aktoro kaj komikulo
- Young Stunners, hiphopa duopo
- Kaifi Ĥalil, kantaŭtoro
Sportistoj
- ĝaved Miandad, kriketisto
- Ŝahid Afridi, kriketisto
- Sarfaraz Ahmed, kriketisto, iama kapitano
- Favad Alam, kriketisto
- Daniŝ Kaneria, kriketisto
- Ĝahangir Ĥan, skvaŝo-ludanto
Aliaj
- Abdul Satar Edi, filantropo
- Zafar Abbas, fondinto de NGO JDC
- Amir Liakat Husain, politikisto, televida programestro, komikulo
- Alamgir Ĥan, politikisto, aktivulo, estro de grupo «Fixit»
- Abdulah Ŝah Gazi, islama mistika Sufia sanktulo de la 8-a jarcento
- Mufti Tarik Masud, religia akademiulo
Ĝemelaj urboj
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de ĝemelaj urboj en Pakistano.
Referencoj
- ↑ Sarina Singh 2008, p. 164.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 . Visual Karachi: From Paris of Asia, to City of Lights, to Hell on Earth (angle) (2014-09-26). Alirita 2016-03-10.
- ↑ "Karachi, Pakistan: Troubled, Violent Metropolis Was Once Called 'Paris Of The East'", International Business Times, 22-a de aŭgusto 2013. (angle)
- ↑ Hunt Janin & Scott A. Mandia 2012, p. 98.
- ↑ Sind Muslim College 1965.
- ↑ District in Karachi (angle). Karachi Metropolitan Corporation. Arkivita el la originalo je 2014-05-30. Alirita 2014-05-06. Arkivigite je 2014-05-30 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Karaĉio en PIV 2020 (esperante) (2020). Alirita 5-a de februaro 2023.
- 1 2 Ten major cities' population up by 74pc (angle). Alirita 21-a de oktobro 2017.
- ↑ Population size and growth of major cities (angle). Pakistana Servo de Statistiko (1998). Arkivita el la originalo je 2018-11-14. Alirita 2016-02-18.
- ↑ Amer, Khawaja, "Population explosion: Put an embargo on industrialisation in Karachi", The Express Tribune, 2013-06-10. Kontrolita 2017-06-16. (angle)
- ↑ GaWC – The World According to GaWC 2008 (angle). Lboro.ac.uk (2009-06-03). Alirita 2009-09-14.
- ↑ GAWC World Cities Ranking List (angle). Diserio.com. Arkivita el la originalo je 2010-02-22. Alirita 2009-09-14. Arkivigite je 2010-02-22 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2010-02-22. Alirita 2023-02-05.
- ↑ PIGJE (angle). Arkivita el la originalo je 2014-09-30. Alirita 2016-02-25. Arkivigite je 2014-09-30 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2014-09-30. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Karachi: The backbone of Pakistan (angle) (septembro 2020).
- ↑ | Finance Division | Government of Pakistan | (angle).
- 1 2 3 4 5 Inskeep, Steve. (2012) Instant City: Life and Death in Karachi (angle). Penguin Publishing Group, p. 284. ISBN 978-0-14-312216-6.
- 1 2 3 4 5 6 7 . Visual Karachi: From Paris of Asia, to City of Lights, to Hell on Earth (angle) (2014-09-26). Alirita 2016-03-08.
- 1 2 Abbas, Qaswar, "Karachi: World's most dangerous city", India Today. Kontrolita 2016-10-24. (angle)
- 1 2 "Pakistani journalists face threats from Islamists", Deutsche Welle. Kontrolita 2016-10-24. (angle)
- ↑ Details – The World Factbook (angle). Arkivita el la originalo je 2021-07-10. Alirita 2021-07-10. Arkivigite je 2021-07-10 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2021-07-10. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Mahim, Maher, "Karachi's Stone Age proves history didn't start with the Muslims", The Express Tribune, 2013-11-03. Kontrolita 2016-10-16. (angle)
- 1 2 3 4 5 Askari, Sabiah. (2015) Studies on Karachi: Papers Presented at the Karachi Conference 2013 (angle). Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-4438-7744-2.
- 1 2 Gayer, Laurent. (2014) Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for City (angle). HarperCollins Publishers, p. 368. ISBN 9789351160861.
- 1 2 Port Qasim | About Karachi (angle). Port Qasim Authority. Alirita 2014-02-10.
- ↑ CENSUS OF INDIA, 1941 VOLUME XII SIND (angle). Alirita 2021-12-06.
- ↑ Population According to Religion (angle). Census of Pakistan, 1951.
- 1 2 Brunn, Stanley. (2008) Cities of the World: World Regional Urban Development (angle). Rowman & Littlefield, p. 647. ISBN 978-0-7425-5597-6.
- ↑ . The World's Fastest-Growing Megacities (angle).
- 1 2 Falling back (angle). Arkivita el la originalo je 2011-08-05. Alirita 2010-08-24.
- 1 2 Chronology for Biharis in Bangladesh (angle). Center for International Development and Conflict Management, University of Maryland (2007-01-10). Arkivita el la originalo je 2010-06-02. Alirita 2010-05-06. Arkivigite je 2010-06-02 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2010-06-02. Alirita 2023-02-05.
- ↑ "Pakistan cracks down on Afghan immigrants, fearing an influx as U.S. leaves Afghanistan". (angle)
- ↑ | Ministrejo pri Financoj | Registaro de Pakistano | (angle).
- 1 2 Karachi factsheet: Lloyd's City Risk Index (angle). Lloyd's. Arkivita el la originalo je 2016-11-24. Alirita 2016-11-23.
- ↑ The importance of Karachi – The Express Tribune (angle) (2015-10-12). Alirita 2016-06-13.
- 1 2 3 Asian Development Bank Karachi Mega-Cities Preparation Project (angle). Arkivita el la originalo je 2011-08-06. Alirita 2009-01-01. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2011-08-06. Alirita 2023-02-05.
- 1 2 The Trade & Environment Database The Karachi Coastline Case (angle). Arkivita el la originalo je 2011-08-11. Alirita 2009-01-01. Arkivigite je 2011-08-11 per la retarkivo Wayback Machine
- 1 2 Pakistan and Gulf Economist Karachi: Step-motherly treatment (angle). Arkivita el la originalo je 2011-07-21. Alirita 2007-10-15. Arkivigite je 2011-07-21 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2011-07-21. Alirita 2023-02-05.
- 1 2 (2014) Drivers of Long-Term insecurity and Instability in Pakistan: Urbanization (angle). Rand Corporation, p. 18. ISBN 978-0-8330-8750-8.
- ↑ Isani, Aamna Haider, "Fashion through the ages", Dawn, 2013-05-05. (angle)
- ↑ "Karachi the next fashion capital?". Kontrolita 2018-11-23. (angle)
- ↑ Khalid, Kiran, "Pakistan's fashionistas: We aren't revolutionaries – CNN". Kontrolita 2018-11-23. (angle)
- ↑ Waraich, Omar, "Fashion Week Comes to Pakistan Amid Mayhem", 2009-11-11. (angle)
- ↑ {{Citaĵo el libro|titolo=Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for the City|familia nomo=Gayer|persona nomo=Laurent|jaro=2014|eldoninto=Oxford University Press|ISBN=978-0-19-023806-3|paĝoj=256-->|paĝo=18
- 1 2 3 "2011 brings a violent and bloody year of ethnic conflict to Karachi, Pakistan", 2012-01-19. (angle)
- 1 2 3 "Crime Down in Karachi, Paramilitary in Pakistan Shifts Focus", The New York Times, 2015-11-07. (angle)
- ↑ Karachi's ranking improves on World Crime Index (angle). Alirita 2021-05-02.
- ↑ Pakistan Emergency Situational Analysis – District Karachi (angle). Alhasan Systems (2015).
- 1 2 The Dutch East India Company (VOC) and Diewel-Sind (Pakistan) in the 17th and 18th centuries, Floor, W. Institute of Central & West Asian Studies, University of Karachi, 1993–1994, p. 49.
- 1 2 The Dutch East India Company's shipping between the Netherlands and Asia 1595–1795 (angle) (2015-02-02). Alirita 2015-06-14.
- ↑ Whitfield, Susan. (2018) Silk, Slaves, and Stupas: Material Culture of the Silk Road (angle). University of California Press, p. 118. ISBN 978-0-520-95766-4.
- ↑ Tan, Chung. (2005) India and China: twenty centuries of civilization interaction and vibrations (angle). Project of History of Indian Science, Philosophy and Culture, Centre for Studies in Civilizations. ISBN 978-81-87586-21-0.
- ↑ (1912) The Month (angle).
- ↑ Sun, Zhixin Jason. (2017) Age of Empires: Art of the Qin and Han Dynasties (angle). Metropolitan Museum of Art. ISBN 978-1-58839-617-4.
- ↑ From Rambagh to Arambagh (angle) (2009-05-07). Arkivita el la originalo je 2020-08-02. Alirita 2020-04-17.
- ↑ Kapoor, Subodh. (2002) Encyclopaedia of Ancient Indian Geography (angle). Cosmo Publications. ISBN 978-81-7755-298-0.
- ↑ Pithawalla, Maneck B.. (1950) An Introduction to Karachi: Its Environs and Hinterland (angle). Times Press.
- ↑ Pithawalla, Maneck B.. (1959) A Physical and Economic Geography of Sind: The Lower Indus Basin (angle). Sindhi Adabi Board.
- ↑ Samad, Rafi U.. (2002) The Greeks in ancient Pakistan (angle). Indus Publications. ISBN 978-969-529-001-9.
- ↑ McCrindle, John Watson. (1896) The Invasion of India by Alexander the Great as Described by Arrian, Q. Curtius, Diodoros, Plutarch and Justin: Being Translations of Such Portions of the Works of These and Other Classical Authors as Describe Alexander's Campaigns in Afghanistan, the Punjâb, Sindh, Gedrosia and Karmania (angle). A. Constable and Company.
- ↑ Pithawalla, Maneck B.. (1938) Identification and description of some old sites in Sind and their relation with the physical geography of the region (angle).
- ↑ Vincent, William. (1797) The Voyage of Nearchus from the Indus to the Euphrates, Collected from the Original Journal Preserved by Arrian ...: Containing an Account of the First Navigation Attempted by Europeans in the Indian Ocean (angle). T. Cadell jun. and W. Davies, p. 180.
- ↑ Houtsma, M. Th. (1993) E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936 (angle). BRILL. ISBN 978-90-04-09790-2.
- ↑ Lambrick, H. T.. (1975) Sind: A General Introduction (angle). Sindhi Adabi Board. ISBN 9780195772203.
- ↑ Pithawalla, Maneck B.. (1950) An Introduction to Karachi: Its Environs and Hinterland (angle). Times Press.
- ↑ A Karachi history (angle). Arkivita el la originalo je 2013-09-24. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2013-09-24. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Cunningham, Alexander. (2013-03-28) The Ancient Geography of India: The Buddhist Period, Including the Campaigns of Alexander, and the Travels of Hwen-Thsang (angle). Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-05645-8.
- ↑ Elliot, Henry Miers. (1853) Appendix to the Arabs in Sind, Vol.III, Part 1, of the Historians of India [sic] (angle). S. Solomon & Company, p. 222.
- ↑ Bloom, Jonathan. (2009) Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture: Three-Volume Set (angle). OUP USA. ISBN 978-0-19-530991-1.
- ↑ Baillie, Alexander Francis. (1890) Kurrachee: (Karachi) Past, Present and Future (angle). Thacker, Spink.
- ↑ Balocu, Nabī Bak̲h̲shu K̲h̲ānu. (2002) Sindh, Studies Historical (angle). Pakistan Study Centre, University of Sindh. ISBN 978-969-8135-13-3.
- ↑ Haider, Azimusshan. (1974) History of Karachi: With Special Reference to Educational, Demographical, and Commercial Developments, 1839–1900 (angle). Haider.
- 1 2 3 4 Gayer, Laurent. (2014) Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for the City (angle). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-935444-3.
- ↑ Karachi (Pakistan). (1984) Brief Sketch of Karachi, the Nerve Center of Pakistan (angle). The Corporation.
- ↑ (1874) A Gazetteer of the Province of Sindh (angle). G. Bell and Sons.
- ↑ Preserving cultural assets (angle) (2008-02-10). Alirita 2020-04-13.
- ↑ (2004) Sampark: Journal of Global Understanding (angle). Sampark Literary Services.
- ↑ (1993) The Herald (angle). Pakistan Herald Publications..
- ↑ Murray (publishers.), John. (1859) A handbook for India. Part ii. Bombay (angle).
- ↑ (1875) The Persian Gulf Pilot (angle). J. D. Potter..
- ↑ Davies, Charles E.. (1997) The Blood-red Arab Flag: An Investigation Into Qasimi Piracy, 1797–1820 (angle). University of Exeter Press. ISBN 978-0-85989-509-5.
- ↑ Huttenback, Robert A.. (1962) British Relations with Sind, 1799–1843: An Anatomy of Imperialism (angle). University of California Press.
- ↑ Sunderlal, Pandit. (2018-08-01) British Rule in India (angle). SAGE Publishing India. ISBN 978-93-5280-803-8.
- 1 2 3 Laurent Gayer 2014.
- ↑ Neill, John Martin Bladen. (1846) Recollections of Four Years' Service in the East with H.M. Fortieth Regiment (angle).
- ↑ Baillie, Alexander Francis. (1890) Kurrachee: (Karachi) Past, Present and Future (angle). Thacker, Spink.
- ↑ Preserving cultural assets (angle) (2008-02-10). Alirita 2020-04-13.
- 1 2 3 4 5 Gayer, Laurent. (2014) Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for the City (angle). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-935444-3.
- ↑ Celebrating Karachi's Goan connection | The Express Tribune (angle) (2022-04-16). Alirita 2022-04-24.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (2018) LOCAL AND CITY GOVERNMENT HANDBOOK – PROVINCE OF SINDH AND KARACHI CITY (angle). ISBN 978-969-9491-14-6.
- ↑ Blood, Peter R.. (1996) Pakistan: A Country Study (angle). DIANE Publishing, p. 96. ISBN 978-0-7881-3631-3.
- ↑ Bowden, Rob. (2005) Settlements of the Indus River (angle). Capstone Classroom. ISBN 978-1-4034-5723-3.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Heitzman, James. (2008-03-31) The City in South Asia (angle). Routledge. ISBN 978-1-134-28963-9.
- 1 2 Narayanan, Yamini. (2015-11-19) Religion and Urbanism: Reconceptualising sustainable cities for South Asia (angle). Routledge. ISBN 978-1-317-75541-8.
- ↑ Clarke, S. H.. (1858) The Scinde Railway and Indus Flotilla Companies: Their Futility and Hollowness Demonstrated, Also an Exposure of the Delusion which Exists Respecting the Five Per Cent Guarantee, which Insures No Dividend Whatever to the Respective Shareholders (angle). Richardson Brothers.
- ↑ (2015) Studies on Karachi: Papers Presented at the Karachi Conference 2013 (angle). Cambridge Scholars Publishing, p. 325. ISBN 978-1-4438-8450-1.
- ↑ [Herbert Feldman [1970]: Karachi Through a Hundred Years: The Centenary History of the Karachi Chamber of Commerce and Industry 1860–1960. 2. ed. Karachi: Oxford University Press (1960).]
- ↑ Ansari's Trade & Industrial Directory of Pakistan (angle). Ansari Publishing House..
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Gayer, Laurent. (2014-07-01) Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for the City (angle). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-023806-3.
- 1 2 Markovits, Claude. (2000-06-22) The Global World of Indian Merchants, 1750–1947: Traders of Sind from Bukhara to Panama (angle). Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-43127-9.
- ↑ Zamindar, Vazira Fazila-Yacoobali. (2007-11-14) The Long Partition and the Making of Modern South Asia: Refugees, Boundaries, Histories (angle). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-51101-8.
- 1 2 Zamindar, Vazira Fazila-Yacoobali. (2010) The Long Partition and the Making of Modern South Asia: Refugees, Boundaries, Histories (angle). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13847-5.
- ↑ Weightman, Barbara A. (2011-06-15) (in en), Dragons and Tigers: A Geography of South, East, and Southeast Asia, John Wiley & Sons, (ISBN 978-1-118-13998-1), https://books.google.com/books?id=qeBfed17zxEC&pg=PA187
- ↑ (1968) Party, Government and Freedom in the Muslim World: Three Articles Reprinted from the Encyclopaedia of Islam, 2d Ed., V. 3, Parts 49–50 (angle). Brill Archive, p. 37.
- ↑ Planning Commission, The Second Five Year Plan: 1960–65, Karachi: Govt. Printing Press, 1960, p. 393
- ↑ Planning Commission, Pakistan Economic Survey, 1964–65, Rawalpindi: Govt. Printing Press, 1965, p. 212.
- ↑ Gayer, Laurent. (2014) Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for the City (angle). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-935444-3.
- ↑ (1988) Population Growth and Policies in Mega-cities: Karachi (angle). UN.
- ↑ Khan, Nichola. (2017-07-15) Cityscapes of Violence in Karachi: Publics and Counterpublics (angle). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-086978-6.
- 1 2 3 Udupa, Sahana. (2017-07-14) Media as Politics in South Asia (angle). Taylor & Francis. ISBN 978-1-351-97221-5.
- ↑ (julio 1990) “Afghan refugees population in Pakistan”, Journal of Biosocial Science (en) 22 (3), p. 269–279. doi:10.1017/S0021932000018654. Alirita 2010-05-06..
- ↑ Khan, Nichola. (2010-04-05) Mohajir Militancy in Pakistan: Violence and Transformation in the Karachi Conflict (angle). Routledge. ISBN 9781135161927.
- ↑ Minahan, James. (2002) Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World 3 (angle). Greenwood, p. 1277–78. ISBN 978-0-313-32111-5.
- ↑ "PAKISTANIS ATTACK 30 HINDU TEMPLES", The New York Times, 1992-12-08. Kontrolita 2017-12-01. (angle)
- ↑ . Karachi jumps 22 points since last year on global crime index (angle) (2020-02-07). Alirita 2020-03-04.
- ↑ KARACHI: Karachi's earthquake history (angle) (2005-10-26).
- ↑ A story behind every name (angle) (2009-10-21). Arkivita el la originalo je 2015-10-07. Alirita 2015-06-14.
- ↑ The case of Karachi, Pakistan (angle). University College London. Alirita 2016-06-01.
- ↑ . Where is the world's hottest city? (angle) (2015-07-22). Alirita 2016-03-03.
- 1 2 "With Early Warning, Karachi Cools a Heat Wave Threat", Voice of America, 2017-11-14. Kontrolita 2017-12-01. (angle)
- ↑ Bhutto, Fatima, "Pakistan's Most Terrifying Adversary Is Climate Change", 2020-09-27. (angle)
- 1 2 Climate data – Karachi (angle). Pakistan Meteorological Department, Government of Pakistan. Arkivita el la originalo je 2010-04-22. Alirita 2010-08-24.
- ↑ . Rain havoc in Karachi (angle) (2006-08-18). Arkivita el la originalo je 2010-10-26.
- ↑ Karachi Extremes (angle). Pakistan Meteorological Department. Alirita 2020-11-01.
- ↑ Flood Forecasting Division Lahore (angle). Alirita 2020-02-25.
- ↑ Weather Atlas (angle). Weather Atlas. Arkivita el la originalo je 2020-02-28. Alirita 2020-04-04.
- ↑ Karachi Extremes (angle). Pakistan Meteorological Department. Alirita 2020-11-01.
- ↑ 41780: Karachi Airport (Pakistan) (angle). OGIMET (2022-03-29). Alirita 2022-03-30.
- ↑ Gayer, Laurent. (2014) Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for the City (angle). Oxford University Press, p. 33.
- 1 2 (2015) Studies on Karachi: Papers Presented at the Karachi Conference 2013 (angle). Cambridge University Scholars. ISBN 978-1-4438-8450-1.
- ↑ Annexures (angle). City District Government Karachi. Arkivita el la originalo je 2013-09-16. Alirita 2014-02-10. Arkivigite je 2013-09-16 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2013-09-16. Alirita 2023-02-05.
- 1 2 3 4 5 6 7 (novembro 2016) “Karachi City Diagnostic: livability, sustainability and growth in the city of Karachi”, Pakistan Development Update (en), p. 45–49. Alirita 2017-11-29..
- ↑ Global city GDP rankings 2008–2025 (angle). PricewaterhouseCoopers. Arkivita el la originalo je 2011-05-13. Alirita 2010-02-12.
- ↑ Social Policy and Development Center. Provincial Accounts of Pakistan: Methodology and Estimates (angle). Arkivita el la originalo je 2008-04-10. Alirita 2009-01-01.
- ↑ Dawn Group of Newspapers Sindh, Balochistan's share in GDP drops (angle). Arkivita el la originalo je 2011-06-04. Alirita 2009-01-01.
- ↑ Sindh's GDP estimated at Rs 240 billion (angle). Arkivita el la originalo je 2008-06-04. Alirita 2009-01-01.
- ↑ Dawn Group of Newspapers (2004-12-02). Sindh share in GDP falls by 1pc (angle). Alirita 2009-01-01.
- ↑ (2013-08-22) “When Karachi Bleeds, Pakistan's Economy Bleeds”, Center for International Private Enterprise (en). Alirita 2016-11-02..
- ↑ "The Secret Strength of Pakistan's Economy", 2012-04-12. (angle)
- ↑ (April 2015) “Land contestation in Karachi and the impact on housing and urban development”, Environment and Urbanization (en) 27 (1), p. 217–230. doi:10.1177/0956247814567263.
- ↑ Bouchet, Max; Liu, Sifan; and Parilla, Joseph; with Kabbani, Nader (junio 2018). Global Metro Monitor 2018 (angle). Brookings Institution. Alirita 2018-11-23.
- ↑ Euromonitor 2018 research (angle). Arkivita el la originalo je 2018-06-25. Alirita 2018-05-13. Arkivigite je 2018-06-25 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-06-25. Alirita 2023-02-05.
- ↑ “Mckinsey Urban Mapping (cities)”, Mckinsey (Urban Maping) (en).
- ↑ . fDi's Asia-Pacific Cities of the Future 2017/18 – the winners (angle). Alirita 2018-11-23.
- ↑ Lieven, Anatol. (2011) Pakistan : a hard country, 1‑a eldono (angle), Nov-Jorko: PublicAffairs. ISBN 978-1-61039-021-7. OCLC 710995260.
- ↑ "What's Next For Asia's Best-Performing Stock Market?", Bloomberg L.P., 2016-10-20. Kontrolita 2016-11-01. (angle)
- ↑ Welcome to KTN TV (angle). KTN. Arkivita el la originalo je 2007-01-17. Alirita 2008-02-20.
- ↑ Sindh TV (angle). Sindh TV. Arkivita el la originalo je 2008-01-02. Alirita 2008-02-20. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2008-01-02. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Daily Express Urdu Newspaper – Latest Pakistan News – Breaking News (angle). Alirita 2017-08-05.
- ↑ Dawn Group of Newspapers World Bank report: Karachi termed most business-friendly (angle). Arkivita el la originalo je 2007-10-11. Alirita 2007-10-15.
- ↑ "How important is Karachi to Pakistan?", Business Recorder, 2012-05-05. (angle) Arkivigite je 2016-09-21 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2016-09-21. Alirita 2023-02-05.
- ↑ The case of Karachi, Pakistan (angle). Alirita 2016-11-02.
- ↑ INFORMALITY IN KARACHI'S LAND, MANUFACTURING, AND TRANSPORT SECTORS (angle). United States Institute for Peace. Alirita 2016-11-02. “Informal manufacturing is more prevalent than formal manufacturing in terms of the number of people employed, land area covered by informal enterprises, and a number of enterprises. Output data are unavailable, but proxy data suggest that informal manufacturing is far smaller in terms of capital employed and value-added.”.
- ↑ The Federation of Pakistan Chambers of Commerce & Industry (angle). Federation of Pakistan Chambers of Commerce & Industry. Arkivita el la originalo je 2011-09-07. Alirita 2014-02-10. Arkivigite je 2011-09-07 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Full Service Interactive Agency – MAGSNET LIMITED (angle). Epb.gov.pk. Arkivita el la originalo je 2014-01-12. Alirita 2014-02-10. Arkivigite je 2014-01-12 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2014-01-12. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Welcome To S.I.T.E Association of Industry of Karachi (angle). Site-association.org. Arkivita el la originalo je 2015-10-01. Alirita 2014-02-10. Arkivigite je 2015-10-01 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2015-10-01. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Welcome (angle). Korangi Association of Trade & Industry. Alirita 2014-02-10.
- ↑ Landhi.Org (angle). Landhi Association of Trade and Industry. Alirita 2014-02-10.
- ↑ North Karachi Association of Trade & Industry (angle). North Karachi Association of Trade & Industry. Arkivita el la originalo je 2018-03-07. Alirita 2014-02-10.
- ↑ Federal B Area Association of Trade & Industry (angle). Federal B Area Association of Trade & Industry (2013-12-17). Alirita 2014-02-10.
- ↑ APP (2013-11-20) Construction approved: Korangi Creek Industrial Park land up for grabs (angle). Alirita 2014-02-10.
- ↑ BQATI {Bin Qasim Association of Trade & Industry} (angle). Bin Qasim Association of Trade & Industry. Alirita 2014-02-10.
- ↑ Export Processing Zone Authority (angle). Pakistaneconomist.com. Arkivita el la originalo je 2017-10-01. Alirita 2014-02-10. Arkivigite je 2017-10-01 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2017-10-01. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Welcome To EPZA (angle). Epza.gov.pk. Arkivita el la originalo je 2014-02-17. Alirita 2014-02-10. Arkivigite je 2014-02-17 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2014-02-17. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Textile City (angle). Textile City. Arkivita el la originalo je 2014-02-12. Alirita 2014-02-10. Arkivigite je 2014-02-12 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2014-02-12. Alirita 2023-02-05.
- 1 2 site.com.pk (angle). Sindh Industrial Trading Estates. Alirita 2014-02-10.
- ↑ "Karachi contributing 70% of federal tax revenue – a myth", Business Recorder, 13-a de oktobro 2015. (angle) Arkivigite je 2016-11-04 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2016-11-04. Alirita 2023-02-05.
- ↑ "The importance of Karachi", The Express Tribune, 2015-10-12. Kontrolita 2016-11-02. (angle)
- 1 2 3 Federal Board of Revenue Year Book 2006–2007 (angle). Arkivita el la originalo je 2010-09-25. Alirita 2009-04-12.
- ↑ note: Revenue collected from Karachi includes revenue from some other areas since the Large Tax Unit (LTU) Karachi and Regional Tax Offices (RTOs) Karachi, Hyderabad, Sukkur & Quetta cover the entire province of Sindh and Balochistan
- 1 2 3 4 5 6 "Karachi's population – fiction and reality", The Express Tribune, 2017-09-14. Kontrolita 2017-12-01. (angle)
- ↑ Amos Owen Thomas 2005.
- ↑ Pakistan Bureau of Statistics TABLE 11 – POPULATION BY MOTHER TONGUE, SEX AND RURAL/ URBAN (angle). Arkivita el la originalo je 2021-08-07. Alirita 2021-07-28.
- ↑ Jonah Blank, Christopher Clary & Brian Nichiporuk 2014.
- ↑ Stephen P. Cohen 2004.
- ↑ Karachi (angle). Findpk.com. Arkivita el la originalo je 2013-10-14. Alirita 2014-02-10.
- ↑ Karachi Population 2016 (angle). Alirita 2016-02-25.
- ↑ Karachiites lash out against census results on social media – Samaa TV (angle). Alirita 2018-01-24.
- ↑ "Assembly rejects initial census results", The Nation. Kontrolita 2018-01-24. (angle)
- ↑ "After PPP and PSP, MQM-Pakistan rejects census 2017 results", NewsOne, 2017-08-29. (angle) Arkivigite je 2018-01-22 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-01-22. Alirita 2023-02-05.
- 1 2 "STATISTICS: THE KARACHI-LAHORE CENSUS CONUNDRUM", Dawn, 2017-09-10. Kontrolita 2017-12-01. (angle)
- ↑ Laurent Gayer 2014, pp. 26.
- ↑ Population size and growth of major cities (angle). Population Census Organization, Government of Pakistan. Arkivita el la originalo je 2010-12-22. Alirita 2010-08-24.
Note: The 1998 census showed a population of about nine million but this did not include workers living in Karachi but registered as living elsewhere in Pakistan by the National Database and Registration Authority as well as large numbers of Afghan refugees, Bangladeshis, Indians, Nepalis and others (incl. Filipinos, Iranians, Iraqis, Burmese). - ↑ "The Urban Frontier – Karachi", NPR, 2008-06-02. Kontrolita 2010-01-17. (angle)
- 1 2 "Census commissioner rejects political parties' concerns", Dawn, 2017-11-10. Kontrolita 2017-12-01. (angle)
- ↑ Sindh at a Glance – 2016 (angle). Government of Sindh. Arkivita el la originalo je 2017-12-01. Alirita 2017-12-01. Arkivigite je 2017-12-01 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2017-12-01. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Pakistan Bureau of Statistics TABLE – 4 AREA, POPULATION BY SEX, SEX RATIO, POPULATION DENSITY, URBAN PROPORTION,HOUSEHOLD SIZE AND ANNUAL GROWTH RATE OF SINDH (angle). Arkivita el la originalo je 2021-11-18. Alirita 2021-10-22.
- ↑ Blood, Peter R.. (1986) Pakistan: A Country Study (angle). DIANE Publishing, p. 96. ISBN 978-0-7881-3631-3.
- ↑ Hinnells, John. (2005) The Zoroastrian Diaspora: Religion and Migration (angle). Oxford University Press, p. 193. ISBN 978-0-19-151350-3.
- ↑ Gayer, Laurent. (2014) Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for City (angle). HarperCollins Publishers India. ISBN 9789351160861.
- ↑ BHAVNANI, NANDITA. (2014) “3”, THE MAKING OF EXILE: SINDHI HINDUS AND THE PARTITION OF INDIA (angle). Westland, p. 434. ISBN 9789384030339.
- ↑ Bhavnani, Nandita. (2014) The Making of Exile: Sindhi Hindus and the Partition of India (angle). Westland, p. 39–40. ISBN 9789384030339. “In June 1947, it was initially proposed to settle the muhajirs on a large plot of land in Bunder Road Extension, a well-heeled suburb of Karachi. This was, however, a residential area dominated by affluent Sindhi Hindus, who became nervous about such a large number of discontented lower-class Muslim refugees living in such close proximity to them. Given their influence, the Hindus were able to sway the government into transferring the proposed resettlement site to Lyari, a more congested and lower middle-class area.”.
- ↑ Tan, Tai Yong. (2000) The Aftermath of Partition in South Asia (angle). Routledge, p. [htt://archive.org/details/aftermathtiti00kuda/e/n248 234]–235. ISBN 978-0-415-17297-4. “In 1947, as the new Federal Government of Pakistan struggled to establish itself in Karachi, a large number of Muslim refugees from northern India came and settled down in the cityŜablono:Nbsp... Karachi became the preferred destination of northern Indian Urdu-speaking Muslims who hoped to find white-collar employment opportunities in the cosmopolitan commercial and port city.”.
- ↑ (Aŭtumno de 1998) “From Torrent to Trickle: Indian Muslim Migration to Pakistan, 1947–97”, Islamic Studies (en) 37, p. 339–352.
- ↑ (1998-01-01) “From Torrent to Trickle: Indian Muslim Migration to Pakistan, 1947—97”, Islamic Studies (en) 37 (3), p. 339–352.
- ↑ M R Narayan Swamy (2005-10-05) Where Malayalees once held sway & Updates at (angle). Alirita 2014-02-10.
- ↑ Political and ethnic battles turn Karachi into Beirut of South Asia " Crescent (angle). Merinews.com. Arkivita el la originalo je 2012-11-30. Alirita 2012-11-24. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2012-11-30. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Obaid-Chinoy, Sharmeen. Karachi's Invisible Enemy (angle). PBS (2009-07-17). Alirita 2010-08-24.
- ↑ In a city of ethnic friction, more tinder (angle) (2009-08-24). Arkivita el la originalo je 2010-01-16. Alirita 2010-08-24.
- ↑ "Columnists | The Pakhtun in Karachi". Time (in angla). 2010-08-28. Retrieved 2011-09-08.
- ↑ http://www.thefridaytimes.com/beta2/tft/article.php?issue=20110715&page=5 Arkivigite je 2012-12-09 per Archive.today, thefridaytimes
- ↑ UN body, police baffled by minister's threat against Afghan refugees (angle) (2009-02-10). Alirita 2012-01-24.
- 1 2 {{Citaĵo el libro|url=https://books.google.com/books?id=A791CwAAQBAJ&pg=PA128%7Ctitolo=Pakistan at the Crossroads: Domestic Dynamics and External Pressures|familia nomo=Jaffrelot|persona nomo=Christophe|jaro=2016|eldoninto=Columbia University|ISBN=978-0-231-54025-4|paĝoj=384-->|paĝo=128
- ↑ (2021) “An Afghan Tragedy: The Pashtuns, the Taliban and the State”, Survival: Global Politics and Strategy (en) 63 (3), p. 7–36. doi:10.1080/00396338.2021.1930403.
- ↑ Pakistan Christian Post Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine accessed 5 August 2017
- ↑ From South to South: Refugees as Migrants: The Rohingya in Pakistan (angle) (2008-05-12). Arkivita el la originalo je 2011-06-06. Alirita 2010-08-24.
- ↑ Bengali and Rohingya leaders gearing up for LG polls (angle). Arkivita el la originalo je 2015-08-14. Alirita 2015-12-18.
- ↑ Rehman, Zia Ur, "Identity issue haunts Karachi's Rohingya population", Dawn, 2015-02-23. Kontrolita 2016-12-26. (angle)
- 1 2 3 4 Conflicted Karachi (angle) (2010-08-26). Alirita 2014-02-10.
- ↑ Ramzi, Shanaz (2001-07-09), "The melting pot by the sea" (in en), Dawn, archived from the original on 2004-07-15, https://web.archive.org/web/20040715054506/http://dawn.com/report/lifestyles/mino1.htm, retrieved 2009-07-26 Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2004-07-15. Alirita 2023-02-05.
- ↑ After Slayings, Americans in Karachi Weigh Choices (angle) (2009-06-12). Alirita 2014-02-10.
- ↑ Warsaw Business Journal – Online Portal (angle). wbj.pl (2011-06-13). Arkivita el la originalo je 2014-03-04. Alirita 2014-02-10.
- ↑ Jaroszyńska-Kirchmann, Anna D. (2004) The Exile Mission (angle). ISBN 9780821415269.
- 1 2 Religions in Pakistan (angle). Arkivita el la originalo je 2007-06-13. Alirita 2013-07-09. Arkivigite je 2018-12-24 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-12-20. Alirita 2023-02-05.
- 1 2 Curtis, Lisa; Mullick, Haider (4 May 2009). "Reviving Pakistan's Pluralist Traditions to Fight Extremism". The Heritage Foundation. Retrieved 31 July 2011
- 1 2 a b c "Religions: Islam 95%, other (includes Christian and Hindu, 2% Ahmadiyyah ) 5%". CIA. The World Factbook on Pakistan. 2010. Retrieved 28 August 2010.
- ↑
- ^ International Centre for Political Violence and Terrorism Research at Nanyang Technological University, Singapore: "Have Pakistanis Forgotten Their Sufi Traditions?" by Rohan Bedi April 2006
- ↑ Peter van der Veer: Handbook of Religion and the Asian City – Aspiration and Urbanization in the Twenty-First Century, California University Press, 2015, (ISBN 9780520961081), p. 388
- ↑ Khan, Nichola. (2016) Cityscapes of Violence in Karachi: Publics and Counterpublics (angle). Oxford University Press. ISBN 9780190869786. “... With a population of over 23 million Karachi is also the world's largest Muslim city, the world's seventh-largest conurbation ...”.
- ↑ CENSUS OF INDIA, 1941 VOLUME XII SIND. Alirita 2021-09-15.
- ↑ Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population (angle). Pew Research Center (2009-10-07). Alirita 2010-08-28.
- ↑ (oktobro 2009) Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population (angle). Pew Research Center. Arkivigite je 2009-10-10 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2013-07-25. Alirita 2023-02-19.
- ↑ Pakistan – International Religious Freedom Report 2008 (angle). United States Department of State (2008-09-19). Alirita 2010-08-28.
- ↑ "Who are Pakistan's Christians?", BBC, 2016-03-28. Kontrolita 2016-11-17. (angle)
- ↑ Barbosa, Alexandre Moniz, "A Dash of Goa in Pakistan", The Times of India, 2001-09-05. Kontrolita 2016-11-17. (angle)
- ↑ Population of Hindus in the World (angle). pakistanhinducouncil.org. Arkivita el la originalo je 2013-05-18. Alirita 2013-04-21. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2013-05-18. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Hinnells, John. (2005-04-28) The Zoroastrian Diaspora: Religion and Migration (angle). Oxford University Press, p. 199. ISBN 978-0-19-151350-3.
- ↑ Hinnells, John. (2005-04-28) The Zoroastrian Diaspora: Religion and Migration (angle). Oxford University Press, p. 202. ISBN 978-0-19-151350-3.
- ↑ "Why is India's wealthy Parsi community vanishing?", BBC, 2016-01-09. Kontrolita 2016-11-17. (angle)
- ↑ Two decades from now, Pakistan will have no Parsis (angle).
- ↑ "In Karachi, 16,562 more vehicles hit the roads each month", Pakistan Today, 2011-12-24. Kontrolita 2016-11-25. (angle)
- ↑ Thar Express escapes blast near Karachi (angle). GEO.tv (2010-12-04). Arkivita el la originalo je 2013-11-05. Alirita 2013-04-21.
- ↑ Railways to upgrade waiting halls at 16 major stations (angle). Arkivita el la originalo je 2016-03-02. Alirita 2016-02-25.
- ↑ "Karachi-Peshawar railway line being upgraded under CPEC", Daily Times, 2016-01-22. Kontrolita 2016-02-10. (angle)
- ↑ Karachi Breeze – The Journey of Convenience Comfort and Reliability (angle). Arkivita el la originalo je 2022-09-20. Alirita 2022-09-13.
- ↑ "Karachi's Green Line bus will be more beautiful than Lahore metro: PM Nawaz", 2016-02-26. (angle)
- ↑ Chairman Railways visits KCR track (angle) (2020-08-10).
- ↑ Supreme Court gives four more months to overhaul railways (angle) (2020-08-20).
- ↑ Karachi Circular Railway begins partial operations (angle) (2020-11-19).
- ↑ Karachi Circular Railway Revival, Pakistan (angle). railway-technology.com. Alirita 2012-10-04.
- ↑ Adnan, Imran. "OLMT project to face further delay", 2019-04-01. (angle)
- ↑ "Manufacturing of orange trains starts, says Kh Hassan", 2016-05-26. (angle)
- ↑ Turkey offers help in bringing iconic tram service back to Karachi (angle) (2020-09-17).
- ↑ Pakistan International Airlines – Pakistan International Airlines – PIA (angle).
- ↑ Pakistan International Airlines – Pakistan International Airlines – PIA (angle). Arkivita el la originalo je 26-a de julio 2014.
- ↑ Robert Stimson & Kingsley E. Haynes 2012.
- ↑ The new Silk Road and the Sea (angle). Alirita 3-a de oktobro 2021.
- ↑ . Sindh govt takes away key municipal function from local bodies (angle) (2015-12-10). Alirita 2020-04-06.
- 1 2 Hasan, Arif . “Land ownership, control and contestation in Karachi and implications for low-income housing”, International Institute for Environment and Development United Nations Population Fund (en).
- 1 2 3 4 5 CDGK History (angle). City-District Government of Karachi. Arkivita el la originalo je 2011-04-17. Alirita 24-a de aŭgusto 2010. Arkivigite je 2011-04-17 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2011-04-17. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Culture, Religion and Lifestyle in Karachi (angle) (2001-08-14). Alirita 2017-08-05.
- ↑ Pakistan Provinces (angle). Statoids.com. Alirita 24-a de aŭgusto 2010.
- ↑ CDGK Towns. City District Government of Karachi. Alirita 2010-08-24.
- ↑ Local Government (angle). National Reconstruction Bureau, Government of Pakistan. Arkivita el la originalo je 2009-01-25. Alirita 2010-08-24. Arkivigite je 2009-01-25 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2009-01-25. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Composition of the Union Council (angle). National Reconstruction Bureau, Government of Pakistan. Arkivita el la originalo je 2011-08-03. Alirita 2010-08-24.
- ↑ . Korangi notified as sixth district of Karachi (2013-11-06).
- ↑ Former UN staffer being tipped as PM's focal person for polio (angle).
- ↑ Sindh back to 5 divisions after 11 years – Pakistan Today (angle).
- ↑ . Changing hands: Karachi split into 5 districts (angle) (12-a de julio 2011). Alirita 10-a de februaro 2014.
- ↑ Welcome to official website of Karachi Metropolitan Corporation (angle). Kmc.gov.pk.sv2.premiumwebserver.com. Alirita 10-a de februaro 2014.
- ↑ New district in Karachi (angle) (2020-8-22).
- ↑ Karachi fits seventh district into its mix – Keamari (angle).
- ↑ Kemari becomes Karachi's seventh district (angle).
- ↑ Keamari is now 7th district of Karachi city (angle).
- ↑ KMC Function (angle). Arkivita el la originalo je 2020-05-01. Alirita 5-a de majo 2020.
- ↑ Metropolitan Commissioner (angle). Arkivita el la originalo je 2020-05-01. Alirita 5-a de majo 2020.
- ↑ Meet-Commissioner Karachi Division (angle). Arkivita el la originalo je 5-a de majo 2020. Alirita 5-a de majo 2020. Arkivigite je 2020-05-05 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2020-05-05. Alirita 2023-02-05.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 SOCIAL DEVELOPMENT IN PAKISTAN ANNUAL REVIEW 2014–15 (angle). SOCIAL POLICY AND DEVELOPMENT CENTRE (2016). Arkivita el la originalo je 5-a de aprilo 2020. Alirita 28-a de novembro 2017. Arkivigite je 2020-04-05 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2020-04-05. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Yamini Narayanan 2015.
- ↑ "Pakistan to award Karachi water supply project to Frontier Works Organisation", 15-a de februaro 2016. (angle)
- ↑ "Ist phase of K-IV project to be completed in June: Gov", The Nation, 22-a de novembro 2017. Kontrolita 29-a de novembro 2017. (angle)
- 1 2 3 4 5 6 7 "Fed up with no sewers, Pakistan's slum residents go DIY", Reuters, October 2016. Kontrolita 29-a de novembro 2017. (angle)
- ↑ Pakistan Bureau of Statistics. District Wise Results (Census - 2017) (angle). Alirita 17-a de septembro 2022.
- ↑ (1-a de januaro 2012) “Establishment of a Comprehensive Epilepsy Center in Pakistan: Initial Experiences, Results, and Reflections”, Epilepsy Res Treat (en) 2012, p. 547382. doi:10.1155/2012/547382.
- ↑ Karachi Institute of Heart Diseases (KIHD) (angle). Arkivita el la originalo je 6-a de majo 2011. Alirita 1-a de junio 2016.
- ↑ National Institute of Cardiovascular Diseases (angle). Alirita 1-a de junio 2016.
- ↑ Civil Hospital Karachi (angle). Alirita 1-a de junio 2016.
- ↑ Kenneth D. Miller M.D. & Miklos Simon MD 2015.
- ↑ "South Asia's largest mall, Lucky One selects LMKT to deploy GPON Solution – LMKT", LMKT, 18-a de januaro 2016. (angle)
- ↑ Pak Property Mela (16-a de decembro 2016) (in en), Dolmen Mall Karachi by CNN, https://www.youtube.com/watch?v=6MyQjqj--Xo, retrieved 15-a de novembro 2018
- ↑ THE BEST Shopping in Pakistan – TripAdvisor (angle). Alirita 15-a de novembro 2018.
- ↑ 62-storey Bahria Town Icon reaches structural completion (angle). Alirita 15-a de novembro 2018.
- ↑ . Bahria Town ICON – Bahria Town – Your Lifestyle Destination (angle). Arkivita el la originalo je 16-a de novembro 2018. Alirita 15-a de novembro 2018.
- ↑ 10 Stunning Contemporary Art Galleries in Karachi, Pakistan (angle) (26-a de marto 2014). Alirita 18-a de decembro 2015.
- ↑ (7-a de septembro 2015) “Air Chief inaugurates martyrs monument at PAF Museum Karachi”, The Nation (angle). Alirita 14-a de septembro 2017..
- ↑ "A praiseworthy endeavour to foster children's interest in science", 15-a de oktobro 2021. (angle)
- ↑ Wazir Mansion forgotten? Dawn (newspaper), Publikigita la 26an de Decembro 2009, alirita la 20an de Aŭgusto 2020
- ↑ Muzeoj de Sindo, broŝuro, registaro de Sindo
- ↑ Wazir Mansion: then and now Dawn (gazeto), eldonita la 17-an junio de 2013
- ↑ Quaid-e-Azam House Museum, Karachi (angle). Sindh Tourism Development Corporation (STDC). Alirita 2023-01-26.
- ↑ National Academy of Performing Arts. Welcome to National Academy of Performing Arts (angle). Alirita 17-a de aprilo 2006.
- ↑ Thespianz Theater (angle). Alirita 18-a de decembro 2015.
- ↑ Entertainment Desk (26-a de septembro 2014) Thespianz Theater brings string puppetry to PACC (angle). Alirita 18-a de decembro 2015.
- ↑ "Karawood film festival to kick start September 7", The Express Tribune, 5-a de septembro 2015. Kontrolita 18-a de decembro 2015. (angle)
- ↑ All Pakistan Music Conference | Established in 1959 (angle). All Pakistan Music Conference. Arkivita el la originalo je 5-a de februaro 2004. Alirita 10-a de februaro 2014.
- ↑ Cooking in Karachi (angle) (9-a de septembro 2013). Alirita 6-a de decembro 2016.
- 1 2 3 Jaffrelot, Christophe. (2015) The Pakistan Paradox: Instability and Resilience (angle). Oxford University Press, p. 672. ISBN 978-0-19-061330-3.
- ↑ "Pakistan is winning its war on terror", The Spectator, 31-a de decembro 2016. (angle)
- ↑ "Karachi, the 6th most dangerous city in the world previously, has jumped to 50th place", Daily Pakistan Global. Kontrolita 13-a de februaro 2018. (angle)
- ↑ . Karachi ranks 115 in global crime ranking after improved security situation (en-US) (27-a de aprilo 2021). Alirita 2-a de majo 2021.
- ↑ "Karachi world's 'most dangerous megacity': Report", The Times of India, 9-a de septembro 2013. Kontrolita 6-a de decembro 2016. (angle)
- 1 2 "The 50 most violent cities in the world", Business Insider, 26-a de januaro 2016. Kontrolita 6-a de decembro 2016. (angle)
- 1 2 "Karachi: Killing, extortion decreased in 2017 – The Frontier Post", The Frontier Post, 2-a de januaro 2018. Kontrolita 8-a de marto 2018. (angle) Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-03-08. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Marcello Balbo 2005.
- ↑ Newsline 2006.
- ↑ Marcello Balbo 2005, p. 181.
- ↑ Mohammad Shahid Alam 1996, p. 49.
- ↑ Fair warning: KWSB installations at risk due to heavy excavation in Malir River (angle) (28-a de januaro 2016). Alirita 15-a de marto 2016.
- ↑ "Karachi target killings, highest in 15 years", 29-a de oktobro 2010. (angle)
- ↑ See Demographics section above.
- ↑ "In 2015, Karachi the most violent region of Pakistan", The News (Pakistan), 2-a de januaro 2016. Kontrolita 6-a de decembro 2016. (angle)
- ↑ "Death toll rises: Over 3,200 killings in Karachi make 2013 deadliest year so far", The Tribune, 18-a de januaro 2014. Kontrolita 6-a de decembro 2016. (angle)
- ↑ "52,552 Karachiites fell victim to street crime in 2016", The Express Tribune. Kontrolita 6-a de decembro 2016. (angle)
- 1 2 "Karachi property prices soar after Pakistan crime crackdown", Reuters, 29-a de februaro 2016. Kontrolita 22-a de oktobro 2016. (angle)
- ↑ "Karachi witnesses significant decrease in target killing, extortion cases in 2016", Dunya TV, 31-a de decembro 2016. Kontrolita 30-a de novembro 2017. (angle)
- ↑ "98pc drop in terrorism in Karachi, NAP implementation report shows", Dawn, 23-a de septembro 2017. Kontrolita 1-a de decembro 2017.
- ↑ "Karachi property prices soar after Pakistan crime crackdown", Reuters, 29-a de februaro 2016. Kontrolita 22-a de oktobro 2016. (angle)
- ↑ "Despite rising economy, Pakistan still hampered by image problem leftright 4/4leftright", Reuters, 19-a de junio 2016. Kontrolita 5-a de decembro 2016. (angle)
- ↑ {{Citaĵo el libro|titolo=Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for the City|familia nomo=Gayer|persona nomo=Laurent|dato=2014|eldoninto=Oxford University Press|ISBN=978-0-19-023806-3|paĝoj=256-->|paĝo=74
- ↑ Heritage Revisited (angle). Historickarachi.com. Arkivita el la originalo je 22-a de aŭgusto 2008. Alirita 26-a de aŭgusto 2010. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2008-08-22. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Public Arch 5 (angle). Historickarachi.com. Arkivita el la originalo je 24-a de oktobro 2007. Alirita 26-a de aŭgusto 2010. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2007-10-24. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Public Architecture (angle). Historickarachi.com. Arkivita el la originalo je 15a de aprilo 2008. Alirita 26-a de aŭgusto 2010. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2008-04-15. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Nusserwanjee Building (Relocation) Project (angle). Arkivita el la originalo je 26-a de januaro 2013. Alirita 26-a de februaro 2013.
- ↑ MCB Tower, the tallest skyscraper of Karachi (angle). Mcb.com.pk. Arkivita el la originalo je 4-a de majo 2009. Alirita 6-a de majo 2010. Arkivigite je 2010-07-23 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2009-05-04. Alirita 2023-02-05.
- ↑ "Match against Sindh". The Sydney Morning Herald, 23 November 1935
- ↑ Guardian Sport (19-a de julio 2017) (in en), Have you heard of Tape Ball cricket?, https://www.youtube.com/watch?v=sV4fmG9-hlo, retrieved 23-a de julio 2017
- ↑ Test matches played on National Stadium, Karachi (angle). Cricket Archive. Alirita 26-a de aŭgusto 2010.
- ↑ First-Class matches played by Karachi (angle). Cricket Archive. Alirita 26-a de aŭgusto 2010.
- ↑ First-Class matches played by Karachi Blues (angle). Cricket Archive. Alirita 26-a de aŭgusto 2010.
- ↑ First-Class matches played by Karachi Greens (angle). Cricket Archive. Alirita 26-a de aŭgusto 2010.
- ↑ First-Class matches played by Karachi Whites (angle). Cricket Archive. Alirita 26-a de aŭgusto 2010.
- ↑ "Fixtures", ESPNcricinfo. Kontrolita 26-a de aŭgusto 2010. (angle)
- ↑ Downey, Jake. (2003) Better Badminton for All (angle). Pelham Books. ISBN 978-0-7207-0228-6.
- ↑ National Games (angle). Pakistan Sports Board. Arkivita el la originalo je 24-a de aŭgusto 2011. Alirita 26-a de aŭgusto 2010. Arkivigite je 2011-08-24 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2011-08-24. Alirita 2023-02-05.
- ↑ Here are the TWIN Sisters of Karachi, Lahore, Islamabad, Multan, and other Pakistani cities, from across the globe (angle). Siasat Blogs (2021-07-19). Alirita 2021-10-13.
- ↑ Qom (angle). Toiran.com. Alirita 2021-10-13.
- ↑ China's Tianjin Municipality named sister-city to Karachi, Islamabad (angle). Pakistan Today (2021-09-21). Alirita 2021-10-13.
- ↑ Three Chinese towns named sister cities to Karachi, Gwadar, Multan (angle). Dawn (2019-03-29). Alirita 2021-10-11.
Literaturo
- Gayer, Laurent (1-a de junio 2014) (in en), Karachi: Ordered Disorder and the Struggle for the City, Oxford University Press, (ISBN 978-0-19-023806-3)
- West Pakistan (Pakistan). Transport Commission; Mian Anwer Ali (1970) (in en), Report: April 1969 – September 1969, Volume 2, West Pakistan Government Press
- (in en) Review of Developments in Transport in the ESCAP Region ...: Asia and the Pacific, United Nations, 2007, (ISBN 978-92-1120-534-3)
- Thomas, Amos Owen (3-a de oktobro 2005) (in en), Imagi-Nations and Borderless Television: Media, Culture and Politics Across Asia, SAGE, (ISBN 978-0-7619-3396-0)
- Janin, Hunt; Mandia, Scott A. (11-a de oktobro 2012) (in en), Rising Sea Levels: An Introduction to Cause and Impact, McFarland & Company, (ISBN 978-0-7864-5956-8)
- Sind Muslim College, Karachi (1965), Sind Muslim College Magazine, The University of Michigan
- Singh, Sarina (2008) (in en), Pakistan and the Karakoram Highway, Lonely Planet, (ISBN 978-1-74104-542-0)
- Weightman, Barbara A. (15-a de junio 2011) (in en), Dragons and Tigers: A Geography of South, East, and Southeast Asia, John Wiley & Sons, (ISBN 978-1-118-13998-1), https://books.google.com/books?id=qeBfed17zxEC&pg=PA187
- N. H. Senzai (17-a de novembro 2015) (in en), Ticket to India, Simon and Schuster, (ISBN 978-1-4814-2258-1)
- Narayanan, Yamini (19-a de novembro 2015) (in en), Religion and Urbanism: Reconceptualising Sustainable Cities for South Asia, Routledge, (ISBN 978-1-317-75542-5), https://books.google.com/books?id=wQUBCwAAQBAJ&pg=PA165
- Stimson, Robert; Haynes, Kingsley E. (1-a de januaro 2012) (in en), Studies in Applied Geography and Spatial Analysis: Addressing Real World Issues, Edward Elgar Publishing, (ISBN 978-1-78100-796-9), https://books.google.com/books?id=QgiDiR1QQHQC&pg=PA43
- Publications, Newsline (2006) (in en), Newsline, Volume 18, The University of Michigan, (ISBN 978-1-78100-796-9)
- Mohammad Shahid Alam (1996) (in en), Community Organizations and Urban Development: A Study of Selected Urban Settlements in Karachi, NGO Resource Centre
- Balbo, Marcello (2005) (in en), International Migrants and the City: Bangkok, Berlin, Dakar, Karachi, Johannesburg, Naples, São Paulo, Tijuana, Vancouver, Vladivostok, UN-HABITAT, (ISBN 978-92-1131-747-3), https://books.google.com/books?id=pCet48XFuJQC&pg=PT95
- Blank, Jonah; Clary, Christopher; Nichiporuk, Brian (30-a de oktobro 2014) (in en), Drivers of Long-Term insecurity and Instability in Pakistan: Urbanization, Rand Corporation, p. 19, (ISBN 978-0-8330-8751-5), https://books.google.com/books?id=sSZRBgAAQBAJ&pg=PA19
- Cohen, Stephen P. (2004) (in en), The Idea of Pakistan, Brookings Institution Press, p. 202, (ISBN 978-0-8157-9761-6)
- Q. Ashton Acton (1-a de majo 2013) (in en), Issues in National, Regional, and Environmental Health and Medicine (2013 ed.), ScholarlyEditions, p. 278, (ISBN 978-1-4901-1294-7), https://books.google.com/books?id=DrCxJ4F8f0cC&pg=PT278
- Q. Ashton Acton (22-a de julio 2013) (in en), Endocrine System Diseases: New Insights for the Healthcare Professional (2013 ed.), ScholarlyEditions, p. 404, (ISBN 978-1-4816-5848-5), https://books.google.com/books?id=CwtnpymlSe4C&pg=PA404
- Zaidi, Zohra; S.W Lanigan (10-a de marto 2010) (in en), Dermatology in Clinical Practice, Springer Science & Business Media, p. x, (ISBN 978-1-84882-862-9), https://books.google.com/books?id=I0GFGJfVeFIC&pg=PR10
- Mohammad Aslam Uqaili; Harijan, Khanji (14-a de oktobro 2011) (in en), Energy, Environment and Sustainable Development, Springer Science & Business Media, p. 259, (ISBN 978-3-7091-0109-4), https://books.google.com/books?id=rndnOvfTDW4C&pg=PA259
- Renaux, Helen (2011) (in en), True Children of the Raj, Trafford Publishing, p. 159, (ISBN 978-1-4669-0177-3)
- Kenneth D. Miller M.D.; Miklos Simon MD (3-a de februaro 2015) (in en), Global Perspectives on Cancer: Incidence, Care, and Experience [2 volumes: Incidence, Care, and Experience], ABC-CLIO, p. 414, (ISBN 978-1-4408-2858-4), https://books.google.com/books?id=V7cxBgAAQBAJ&pg=PA414
Vidu ankaŭ
Eksteraj ligiloj
- Oficiala retejo
- Karaĉio ĉe la fino de la Raĝlando (angle Karachi at the end of the Raj), filmo de nekonata brita soldato, 1942-1947, Mowgli Productions.
- Arkivigite je 2019-10-16 per la retarkivo Wayback Machine
- WikiTrans
- En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Karachi en la angla Vikipedio.
| ||||||
