_banner.jpg.webp)
.svg.png.webp)
Jemeno (arabe اليمن, al-Jaman) estas lando en la sudokcidento de la Araba duoninsulo [1].
Historio
Kataban (arabe مملكة قتبان, latinliterigata foje ankaŭ Qataban) estis antikva regno en la teritorio de la nuna ŝtato Jemeno. Ĝia centro estis en la valo Bajhan. Kiel iuj aliaj regnoj de la suda Araba Duoninsulo ĝi gajnis grandan riĉecon de la komerco de olibano kaj mirho, incensoj kiuj estas bruligataj ĉe altaroj. La ĉefurbo de Kataban estis nomita Timna kaj situis sur la komerca vojo kiu trapasis la aliajn reĝlandojn Hadramaut, Ŝeba kaj Ma'in [2].
La Jemena Respubliko kreiĝis dum la jaro 1990 rezulte de unuiĝo de la du ŝtatoj Jemena Araba Respubliko en Norda Jemeno kaj Demokratia Popola Respubliko Jemeno en Suda Jemeno. Unuigo de la ŝtataj strukturoj okazis en 1993 [3].
Biogeografio
Biogeografie la lando troviĝas plejparte en la sudaraba ekoprovinco el la afrotropiso laŭ la tipologio de la Monda Natur-Fonduso (WWF). Ĝi i.a. enhavas ekoregionon kiu estas nomata : sudokcident-arabaj montaraj duonarbaroj. La insularo de Sokotro apartenas al la sahela-sudana ekoprovinco de la sama ekozono kaj konsistas el la sokotraj kserofitaroj. La nordoriento de Jemeno situas en la sahar-arab-dezerta ekoprovinco de la palearktiso, nome en la ekoregiono arabaj-sinajaj dezertoj kaj kserofitaroj.
 Sanao (Jemeno)  Sanao
| |
Jemeno kun ĉefurbo Sanao Koordinatoj: 15° 20′ 54″ N 44° 12′ 23″ O / 15.348333333333 °N, 44.206388888889 °O (mapo) |
Religio
Preskaŭ senescepte ĉiuj jemenaj enlandanoj estas moslemoj. La plejmulto de la loĝantaro estas sunaistaj ŝafiitoj.
Interna milito ekde 2013
Sekve de la politikaj perturboj en Tunizio kaj Egiptio komence de la jaro 2011, ankaŭ en Jemeno ekestis tumultoj: Ekzemple la 3-an de februaro 2011, pli ol 20 miloj da homoj manifestacias en la nacia ĉefurbo Sanao, postulante tujan eksiĝon de la prezidanto Ali Abdula Saleh, kiu seninterrompe prezidis la ŝtaton ekde la jaro 1990 [4]. Samtempe ĉirkaŭ 2 miloj da liaj subtenantoj kolektiĝis ĉe la randoj de la ĉefurbo. La antaŭan tagon, do la 2-an de februaro, li estis anoncinta ke li ne rekandidatos kiel ŝtata prezidanto fine de la nuna oficperiodo en 2013, kaj ke li ankaŭ ne transdonus la potencon al sia filo. En prezidanta baloto de 2012 elektiĝis nova prezidanto Mansur Hadi. Ekde 2013 ribeluloj de la grupiĝo Huthi (ŝijaismaj membroj de zajdisma islamo), subtenantoj de la nuna eksprezidanto Ali Abdula Saleh, subtenantoj de separatisma suda Jemeno, kaj landa branĉo de la terorisma movado Al-Kaida batalas kontraŭ la armeo de la centra registaro pri al potenco en la ŝtato. La Huthi-ribeluloj sukcesis okupi la ĉefurbon Sanao kaj grandajn partojn de la ŝtato, kaj ili jam proksimis al konkero de la provizora ĉefurbo Adeno, kiam la armeo de la sunaisma Sauda Arabio kun partopreno de la armeoj de ok pliaj ŝtatoj la 25-an de marto 2015 komencis armeon intervenon favore al la elektita ŝtata prezidanto Mansur Hadi kaj ties ĉefministro Ĥalid Bahah [5][6][7][8][9] [10].
Provincoj
- Heredaĵo: malnova urbokerno de Sanao; geografia regiono Hadramaut, Ŝibam.
- Provincoj respektive gubernioj: Abjan • Adeno ('Adan) • Amran • Al Bajda • Ad Dali • Dhamar • Al Ĝaŭf • Hadramaut • Hadĝa • Al Hudajda • Ibb • Lahiĝ • Marib • Al Mahra • Al Mahŭit • Rajma • Sanao (Sana'a) • ĉefurba distrikto Sanao • Sada • Ŝabŭa • Taiz
Galerio
Referencoj
- ↑ Yemen | History, Map, Flag, Population, Capital, & Facts | Britannica (angle). Alirita 2023-04-16.
- ↑ McLaughlin, Daniel. (1 February 2008) Yemen. Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-84162-212-5.
- ↑ Yemen Population (2023) - Worldometer (angle). Alirita 2023-11-12.
- ↑ James L. Gelvin. (2012) The Arab Uprisings: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-989177-1.
- ↑ Mareike Transfeld (2014) Capturing Sanaa: Why the Houthis Were Successful in Yemen. Arkivita el la originalo je 21 October 2014. Alirita 17 October 2014.
- ↑ Steven A. Zyck (2014) Mediating Transition in Yemen: Achievements and Lessons. Alirita 17 October 2014.
- ↑ Silvana Toska. "Shifting balances of power in Yemen's crisis", 26 September 2014.
- ↑ "Houthi leader vows to defend 'glorious revolution'", 8 February 2015.
- ↑ . Yemen's fate was sealed six years ago.
- ↑ Regime and Periphery in Northern Yemen: The Huthi Phenomenon (17 September 2010). Alirita 22 February 2013.
Ekstera ligilo
- (eo) Informoj pri Jemeno en la vikio de UEA
- Jemeno ĉe la Projekto por Malferma Katalogo
- Oficiala retejo of the Government of Yemen arabe
- Jemena Registaro – oficiala portalo (Ĉe la Wayback Maŝino, marto 2009) (arabe)
- Yemen. La Monda Faktlibro. Centra Informkolekta Agentejo.
- (en) Profilo de Jemeno de la BBC News
| ||||
| ||||