"Estas du veroj pri homoj: ke ĉiuj homoj estas similaj, kaj ke ĉiuj homoj estas malsamaj. Sur ĉi tiuj du faktoj baziĝas la tuta homa saĝo.

Mark Van Doren, usona poeto.

Homaj universalaĵoj estas karakterizaĵoj de kulturo, socio, lingvo, konduto, emocio kaj pensado, kiuj ekzistas en ĉiuj homaj kulturoj. En la etnografia esploro estis identigitaj kaj katalogitaj centoj da universalaj [1].

La ideo de universalaĵoj sub aliaj nomoj, plej ofte "homa naturo", ekzistas almenaŭ ekde la krepusko de la historio. Nuntempe la intereso en la studfako estas kreskanta, kaj kontribuoj de multaj esploristoj aldoniĝis kaj al la kruda listo de universalaĵoj, kaj al la analizo provanta ekspliki de kial kaj kiel ĉi tiuj universalaĵoj ekzistas.

Homaj universalaĵoj estas pruvo kaj priskribo de la ekzisto de universala homa naturo, pruvo kaj priskribo, kiuj dependas de esplorado per la scienca metodo, kiu povas esti pruvita kaj refutita. Ilia ekzisto mem havas profundajn signifojn, kiuj lumigas en nova lumo grandegan varion de homaj kvalitoj. Multaj teorioj en la studfakoj de religio, filozofio, psikologio, sociologio kaj la studo de historio estas konfirmitaj, aŭ alternative prezentitaj kiel malprobablaj, kiel rezulto de la studo de homaj universalaĵoj.

La fakto, ke el la listo de universalaĵoj estas "preskaŭ universalaĵoj" plifortigas la hipotezon, ke simile al la supozo "heredeco kontraŭ medio" rilate al unuopuloj, ankaŭ multaj karakterizaĵoj de homaj kulturoj estas denaskaj, sed permesas iom da libereco ene de la denaskaj limigoj.

Historiaj fontoj

De antikvaj ĝis modernaj tempoj

Monaĥo kaj monaĥino dum sekskuniĝo - pentraĵo de Henry Losvo. Laŭ multaj religioj la deziro al malbono estas parto de homa naturo.

La demando pri la difino de homa naturo devenas de antikvaj tempoj. En ĉiuj praaj fontoj oni esprimas la ideon, ke ne nur la ekzistas homa naturo, sed la fundamento de ĉi tiu naturo estas bazita en metafizikaj, misteraj kaj religiaj fundamentoj.

Genezo enhavas du versoj, kiuj indikas kredon je la ekzisto de homa naturo, aŭ almenaŭ ties negativajn aspektojn, kaj ankaŭ la homan kapablon rezisti instigojn: " Ja se vi agos bone, vi estos forta; sed se vi agos malbone, la peko kuŝos ĉe la pordo, kaj vin ĝi aspiros, sed vi regu super ĝi." [2], pli rigora aliro aperas sube: "ĉar la penso de la homa koro estas malbona jam de lia juneco;" [3].

Pli pozitiva sinteno rilate al homa naturo troveblas ĉe la ĉina filozofo Konfuceo, kiu opiniis, ke homa naturo estas esence bona, kaj ke la homo nature strebas al malavareco, kompato al aliulo kaj interna mensa ekvilibro [1].

La greka filozofo Aristotelo ankaŭ subtenis la ekziston de homa naturo, kaj donis al li kelkajn nivelojn - ekde la besta ĝis la supro. La besta elemento estas la instinkto reproduktiĝi kiel ĉiuj bestoj. Super ĝi estas ĝia politika naturo (kaj eble ankaŭ ĝia socia signifo), kaj supereco super ĉiuj estas la mensa kapablo por imago, logiko kaj feliĉo [4][5].

Simile la diskuto pri homa naturo daŭris en la mezepokon kun la baza koncepto, ke metafiziko staras malantaŭ homa naturo, estas konservita, kaj la diskuto rondiras ĉirkaŭ tio, kio estas ĉi tiu naturo kaj kiel metafizikaj kaj spiritaj esencoj estas uzataj en ĝi.

La moderna epoko: forlaso de la metafizikan ideon kaj la diskurso ĉu homa naturo ekzistas

"La idoloj de la tribo havas unu fonton - homan naturon, kaj la tribo estas la tuta homa raso"

Francis Bacon, 1620
"La spirito estas, kiel ni diras, glata papero, pura de ĉia skribo, tio estas, sen konceptoj"

John Locke, 1690
"Ĉiuj niaj seksaj instinktoj estas la rezulto de socia stimulo. La organismo ne havas antaŭkonceptitan nocion pri la kontraŭa sekso, same kiel ĝi ne estas dotita per denaskaj ideoj."


La psikologo [https://en.wikipedia.org/wiki/Zing-Yang_Kuo

Nur kun la komenco de modernaj tempoj aperis la ideo, ke homa naturo ne baziĝas sur metafizika fonto. La origino de ĉi tiu ideo aperas en la verkoj de Francis Bacon (1561–1626) [6], kaj filozofoj kiel Rene Descartes (1596–1650), kiuj daŭre disvolvis ĝin [7], por establi vidpunkton de homa naturo bazita pri la fizika mondo, prefere ol la metafizika.

Post ĉi tiu forlaso de metafizikaj ideoj, aperis ankaŭ la ideo, ke homa naturo tute ne ekzistas. La filozofo John Locke (1632-1704) difinis la homon je la naskiĝo kiel glatan tabulon, kiu iel ajn povas esti formita ĉia ajn [8] kaj proponis modelon, specon de mekanismo, en kiu la ĉirkaŭaĵo de homo formas sian animon de la fundo [9]. Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) pluevoluigis ĉi tiun ideon ĝis ekstremo, argumentante ke origine la homo estis soleca vivulo, kaj serio da akcidentaj eventoj kondukis la homon al socia ekzisto en kiu evoluis tiel nomata homa naturo, kiu tute ne ekzistis en antikva homo [10]. William Goodwin (1756-1835) argumentis, ke infanoj estas glata paĝo, kiu povas esti formita laŭ nia deziro [11].

La lingvisto Wilhelm von Humboldt (1776-1835) kontraŭis tiun pensfluon kaj plie argumentis, ke ĉiuj homoj havas komunan naturon, kvankam lingvoj kaj kulturoj diferencas unu de la alia [12][13][14].

Krizo de paradigmo de la esplorado venis de la patro de la teorio de evolucio, Charles Darwin, kiu per legado de la libro de Humboldt ekbruligis en li la deziron esplori malproksimajn landojn [15]. En sia taglibro li skribis en 1837 "Eĉ la menso kaj instinkto estas trafitaj (de evolua elekto)". De 1837 ĝis la 70-aj jaroj de la 19- a jarcento, kiam Darwin publikigis "La Descendon de la Homo ", Darwin konstruis teoriojn pri evolua disvolviĝo de la homa menso, teorioj kiuj plej multaj el ili ankoraŭ restas validaj [16].

Sekvante Darwin kaj Humboldt venis la etnologo Adolf Bastian (1826-1905), kiu poste fariĝis la instruisto de la patro de antropologio, Franz Boas. Bastian faris ĉekampan esploradon en Mezameriko, Suda kaj Orienta Azio, Afriko kaj Aŭstralio. Bastian malakceptis la ideon pri la ekzisto de rasoj en la homa specio, kaj reklamis la ideon de "la baza unueco de la homa psiko" [17].

En la 20a jarcento

De ĉi tiu punkto ekzistas preskaŭ diĥotomia disigo pri la demando de la ekzisto kaj esenco de la homa naturo. Unuflanke staris la darvinisma skolo, kiu klarigis la homan naturon laŭ evoluaj terminoj. Aliflanke, en la sociaj sciencoj floris la ideo de la glata tabulo, kiu poste fariĝis fiksa ideo (Idée fixe), kiel vera dogmo. Potenca formulado de la doktrino pri la glata tabuleto estis esprimita de la patro de kondutismo la psikologo John B. Watson (1878-1958) [18]

"Homo estas homo, ĉar li ne havas instinktojn, ĉar ĉio, kion li havas kaj ĉio, kion li povas esti, estas tio, kion li lernis kaj akiris de sia kulturo, de la partoj de sia medio, kiuj estas homkreitaj, kaj de aliaj homoj."

[https://en.wikipedia.org/wiki/Ashley_Montagu

"Donu al mi dekduon da sanaj, bone formitaj beboj, kaj mondon por kreskigi ilin, en kiu mi muldos ilin. Mi promesas preni ĉiun hazarde kaj trejni lin por esti spertulo de iu ajn speco, kiun mi povas pensi: kuracisto, advokato, artisto, granda komercisto, kaj eĉ, jes, almozulo kaj ŝtelisto. " La doktrino de la glata tabulo estis multe influita de la kontraŭreagon al koloniismo kaj rasismo, du furoraj ideologioj de la 19a kaj 20a jarcentoj. La doktrino baziĝis sur humanisma ideo: nacio aŭ raso ne povus esti establitaj kiel superaj al aliaj. Du vidpunktoj kuniĝis por plifortigi ĉi tiun humanan nocion: la koncepto de la "nobla sovaĝulo", kiu laŭdis la virtojn de homa vivo, kiu ne estis kontaminita de la okcidenta kulturo, kaj la koncepton de postmodernisma relativismo, kiu malakceptis la superecon de ia aliro al moralo kaj kulturo super iu ajn alia aliro. En la sociaj sciencoj, forta opozicio fermentis al iu ajn ideo, kiu kontraŭdiris aŭ limigis ĉi tiun doktrinon, kaj atingis tiom dimensiojn de silentigo de iu ajn akademia diskurso, kiu kontestis la doktrinon aŭ ĝian absolutan veron. Aliflanke, oni faris sufiĉe da esploroj, kiuj daŭre starigis la ideon de homa naturo, malgraŭ la netolerema atmosfero ĉe la sociaj sciencoj, precipe de la esploro biologia, al kiu silento estis fremda [19].

Malgraŭ ĉi tiu netolerema akademia etoso, malrapide konstruiĝis korpo de scioj, kiu estis nutrata de la kontribuoj de diversaj esploristoj el diversaj fakoj. En 1945, ĉapitro en grava libro pri la fako estis dediĉita al la "komuna denominatoro de kulturoj" [20]. George Murdock listigis 73 universalaĵojn, inkluzive de: gradoj de parenceco, aĝa takso, manĝ-rilataj tabuoj, kaj pli. La klopodoj de Murdock kondukis al la kreado de bonorda scio nomata "Human Relations Area Files" (Dosieroj pri Homaj Rilatoj) [21], kiu donis grandegan volumon de interkultura esplorado. Ĉi tiu esplorada ondo haltis meze de la 1960-aj jaroj, kun la plifortigo de la partio de la "glata tabulo" kaj kultura relativismo en la akademio.

Dum generacio esplorado preskaŭ haltis, kaj revenis al la supro de la ŝtuparo de akademia konscio, kun la publikigo en 1991 de "Human Universals" (homaj universalaĵoj), verkita de Donald Brown [22]. Preter la konsiderinda vastiĝo de la listo de universalaĵoj - de dekoj ĝis centoj - Brown konstruis zorgeman kaj rezonitan subtekston por ordaj metodoj por lokalizi kaj katalogi universalaĵojn. Li plue argumentis, ke la trejnado de antropologoj kondukas al lokalizado kaj esplorado de la diferencoj inter kulturoj kaj tial kovris vastan kolekton de similecoj inter ili. La libro de Brown akiris konsiderindan diskonigon post ĝia enkonduko en popularaj sciencaj libroj de Stephen Pinker [23] kaj Francis Fukuyama [24].

La 21-a jarcento kontribuis la germana antropologo Christoph Antweiler por establi kaj profundigi la studon de universalaĵoj, kun konstantaj kolizioj kun anoj de relativismo kaj la dogmo de "malplena tabulo" [25].

La kialo de la ekzisto de universalaĵoj

Mallonga listo de kialoj probable subestas plej multajn, se ne ĉiujn, universalaĵojn. Ĉi tiuj procezoj kaj kondiĉoj inkluzivas

  • Heredaĵo kaj disvastiĝo de kulturaj trajtoj, kiuj originis en antikvaj tempoj kaj montriĝis ege utilaj
  • Kultura esprimo de fizika aŭ biologia realo
  • Strukturo kaj agado de pensaj, perceptaj kaj emociaj procezoj bazitaj sur la evoluo de la homa cerbo [26]

Aliflanke, la antikva nocio, ke la origino de homa naturo estas metafizika ankoraŭ ekzistas kaj, fakte tre oftas, en la komuna diskurso ekster la akademio.

Antikvaj fontoj

Ekzistas universalaĵoj, kiel la produktado kaj uzado de iloj, uzi fajron kaj kuiri manĝaĵojn - kiuj troveblas komune en antaŭhistorio tia antikva, ke ili tre probable aperas en ĉiuj kulturoj, kiale de sia ekzisto komence de homa evoluo, antaŭ ol homo dividiĝis en malsamajn kulturojn. Ĉi tiuj universalaĵoj estas tiel utilaj al travivo, ke se kulturo perdas ĉi tiujn karakterizaĵojn, ĝiaj ŝancoj por travivi difioj estas malmultaj.

Bazaj biologiaj kaj fizikaj veroj

La fizika realeco de la homa medio de ekzisto inkluzivas kategoriojn entenataj en ĝi, kategoriojn, kiuj devenas de bazaj faktoj de biologio kaj fiziko. La scio enhavita en la katalogado kaj terminologio de ĉi tiuj faktoj estas esenca por homa travivado [26].

  • Terminologio de familia proksimeco (preskaŭ ĉiam parencoj dividas pli ofte pli da tempo ol kun malproksimuloj kaj tial ilia graveco koresponde pligrandiĝas. Ju pli granda estas la proksimeco de la familio, des pli detala estas la terminologio)
  • Seksa terminaro (vira / ina, maskla/ feminina)
  • Klasifiko de plantoj (arbo, arbusto, herbo, plantido, frukto, semo ktp)
  • Klasifiko de bestoj, ju pli proksimaj des pli klasifikitaj (tigro, leono kaj gepardo estas felisedoj, kaj tial predantoj. Ili mamsuĉas kaj tial ne demetas ovojn)
  • Klasifiko de geografiaj detaloj (monto, monteto, rivereto, rivero, ktp.)

Impresa ekzemplo de kiel fizika realeco povas dikti kulturon estas, ke en plej multaj lingvoj la vorto por pupilo de la okulo signifas "hometo" - probable pro la reflekto de la vidanta persono en la pupilo [27].

Evolua psikologio

Evolua psikologio klarigas kondutojn laŭ postvivado kaj kulturaj avantaĝoj - tio estas, kondutoj, kiuj helpas tiujn, kiuj praktikas ilin, akiri avantaĝon en la evolua konklurenco inter vivestaĵoj. Tre multaj el la pli profundaj universalaĵoj, tiuj, kiuj traktas la homan psikon kaj la homan socion, povas esti prilumitaj kaj bazitaj per konsideroj de evolua psikologio funkcianta sur grupoj de homoj.

Ĉi tiuj profundaj karakterizaĵoj inkluzivas la manieron, kiel ni perceptas la mondon ĉirkaŭ ni, la manieron kiel nia rilato kun aliaj homoj povas moviĝi sur la tuta spektro inter esenca kaj dezirinda kaj minaca kaj danĝera, la radikoj de rasismo kaj patriotismo, nia emo al dikotomaj diagnozoj (mallumo kontraŭ lumo, bona kontraŭ malbona, varma kontraŭ malvarmo, amata kontraŭ malamo. kaj tiel plu) la mekanismo, kiu permesas al ni kiel infanoj lerni lingvon - kapablo, kiun pli malpli estas rifuzita de ni dum ni kreskiĝas. La mensaj iloj, per kiuj ni ĉiuj estas ekipitaj por solvado de problemoj, la leĝoj de logiko kaj la mondo de emocioj [28].

La racio por la ekzisto de tiaj universalaĵoj estas simpla: ĉar ĉio komuna al ĉiuj homoj kuŝas ene de ili kien ajn ili iras, natura selektado diktas psikologion, kondutojn kaj eĉ mondkonceptojn, kiuj plibonigis la eblojn de postvivado de individuoj kaj triboj.

Tamen ĝuste tiuj esploristoj kies esploroj dependas de la identigo de universalaĵoj, la antropologoj, tiuj ne estas trejnitaj por identigi ilin. La edukado de antropologoj inkluzivas tre malmultan fonon en psikologio kaj biologio, kiu estas esenca en la studfako de universala identigo, kaj pli malbona - la baza aliro en iliaj studoj estis malkaŝi kaj priskribi la diferencojn inter kulturoj, kaj ne identigi kaj priskribi kio estas ofte komuna.

Kvankam la korpo de scioj pri la strukturo kaj evoluo de la menso, kiel formulita de psikologio povas esti universala, vasta esplorlaboro necesas por konfirmi ĉi tion. La problemo redukteblas per fokuso al tiuj trajtoj, kiuj pli probable estas esencaj por postvivado, kiel ekzemple problemsolvaj mekanismoj. Jen kiom multaj universalaĵoj estis identigitaj:

  • Lingva akiro (laŭ la teorio de Chomsky)
  • Emocioj
  • Kapablo al kaj prizorgado de klasifikoj
  • Reguloj de logiko
  • Psikologiaj defendaj mekanismoj (ekz. subpremado)
  • Sentoj de proksimeco al parencoj
  • Etnocentrismo kaj reciproka rekompenco (unuflanke rimedoj por estigi ligojn inter individuoj interdependaj, aliflanke ekskludi konkurencantajn eksterlandanojn de rekompenco kaj universala timo de fremduloj, timo, kiu implicas singardon de konflikto je alta probablo)
  • Estetika percepto de bela vizaĝo kiel la averaĝa vizaĝo inter la vizaĝoj en la medio proksima al la homo
  • Mekanismoj por elmontri fraŭdon
  • Reguloj kaj sentoj por malhelpi inceston (incesto ĉe ĉasistoj / kolektistoj estas perceptebla danĝero. La grupoj, kiuj kunvivas, estas tre malgrandaj, kaj ofta incesto kaŭzos en kelkaj generacioj diversajn genetikajn problemojn, kiuj multe endanĝerigos la postvivadon de la grupo)

En ĉiuj kulturoj ekzistas koncepto, kiu difinas "kio estas homo". Ĉi tiu vidpunkto kelkfoje diferencas de la moderna okcidenta vidpunkto, en kiu ĉiuj homoj estas inkluzivitaj en la difino de "kio estas homo". Estas triboj, en kiuj nur la membroj de la tribo estas perceptataj kiel "veraj homoj", kiel ĉe la Janomamoj, kies termino estas simple la signifo de la nomo - "veraj homoj" [29]. Simile, fruktplanteja-posedanto en la suda Usono en la 18-a jarcento ne konsideris siajn sklavojn kiel homaj, sed subhomaj.

Ne tiom multaj areoj povas esti interpretataj sen la postaj komprenoj pri ilia rolo en solvado de la darvina problemo de ekzisto en kondiĉoj de ekzisteca konkurenco kun aliaj homaj grupoj.

Signifoj

Universala moralo kaj religioj

La Dek Ordonoj, Rembrandt. En multaj kulturoj la plejmulto el la Dek Ordonoj estas sanktaj. La escepto estas "Memoru la sabatan tagon, por sanktigi ĝin."

Universalaĵoj rilataj al religioj kaj universala moralo havas aparte profundan signifon, ĉar ili estas empiria decido inter vidpunktoj pri la spirita esenco de la homa raso kaj ĝia distingo inter bono kaj malbono.

Universala moralo

La signifa kaj profunda aspekto de la studo de universalaĵoj estas, ke ekzistas granda kolekto de reguloj kaj karakterizaĵoj, kiuj estas komunaj al ĉiuj homaj socioj, karakterizaĵoj, kiuj reguligas moralajn regulojn. Ŝtelo, murdo, seksperforto, atenco, avareco, romantika aŭ seksa malfideleco, mensogo kaj trompado, malrespektantaj gepatroj - ĉiuj ĉi tiuj ricevas negativan traktadon, kiu iras de obscena (mallaŭdita) ĝis krima, en ĉiuj homaj socioj, kaj neniu homa socio estas indiferenta al ĉi tiuj agoj.

Ĉi tiuj empiriaj faktoj tute kontraŭas la relativisman vidpunkton, kiu diras, ke ĉiu kulturo havas sian propran unikan moralon kaj ne ekzistas morala sistemo, kiun ĝi dividas komune inter malsamaj kulturoj.

Aliflanke, la difino de "kio estas homo" diferencas de kulturo al kulturo, kaj tiuj, kiuj estas perceptataj kiel "subhomaj" aŭ "nehomaj", ne estas konsiderataj indaj esti protektataj per la reguloj de moralo. La gamo de difinoj iras de ekstreme ekskluziva kulturo - ekzemple nur maskloj de certa klaso estas konsiderataj posendantoj de rajtoj, kaj ĉiu malobservo de la reguloj de komuna moralo kontraŭ ili estas puninda - al inkluziva kulturo, kiu etendas la koncepton de la rajto al protekto eĉ preter ĉiuj homoj al bestoj.

Okcidenta kulturo estas ĉe la inkluziva fino. En ĝi okazas procezo, kiu komenciĝis en la 18a jarcento kaj daŭras ĝis nuntempo, kiam pli kaj pli da homoj, kaj lastatempe bestoj, rajtas al protekto kadre de moralaj reguloj. Ekzemplo de ekskluziveco estas la mezaziaj kulturoj, kiuj perceptas virinojn kiel malpli da homoj, kaj tiel rajtas nur partan protekton laŭ la moralaj leĝoj.

Religio

En ĉiuj homaj socioj ekzistas kompleksa sistemo, kiu inkluzivas la misteran sintenon al la mortintoj, kredon je supernaturaj potencoj, peton al ĉi tiuj potencoj - inkluzive religiajn ceremoniojn - kaj ĉefe distingon inter bono kaj malbono.

Ĉi tiuj trovoj klarigas la rezultojn de pozitiva psikologio, laŭ kiuj homoj kun spiritaj kredoj kaj religiaj kredoj sentas sin pli feliĉaj ol tiuj, kiuj ne. La trovoj konfirmas, ke la ateisma aliro estas marĝena kaj sufiĉe malofta, kaj nur en malmultaj socioj tio estas la vidpunkto de la plimulto. La homa raso ŝajnas havi enkonstruitan bezonon kredi je la spirita kaj religia.

Estas proponoj bazitaj sur evolua psikologio por klarigi kiel ĉi tiuj kredoj alportas avantaĝon al postvivado kaj evoluan avantaĝon al socioj, kiuj tenas ilin, super socioj fremdigitaj de kredo je spiriteco kaj religio. Religia kredo, kiu donas transcendan signifon al la ekzisto de la tribo, helpas al ĝia kohereco. Kredo al la spirito faciligas trakti suferojn kaj tragediojn. Ĉefe - spirita fido donas solidan signifon al homa ekzisto [30][31].

Psikologio

"Edipo kaj la Sfinkso", pentraĵo de Jean Auguste Dominique Ingres. En ĉiuj homaj kulturoj ekzistas edipa komplekso.

Ekde la apero de moderna psikologio en la unua duono de la 20a jarcento, psikologio aspiris atingi komunan mensmodelon. La naturo de ĉi tiu aspiro estas akcepti kaj serĉi tion, kio estas ofta en la homa psiko tra la tuta mondo - malsama lingvo, aspiro malkaŝi universalaĵojn de la homa psiko kaj uzi ilin en pli kaj pli precizaj modeloj [32].

Multaj universalaĵoj plifortigas ĉi tiun aliron: En ĉiuj homaj kulturoj ekzistas psikologiaj defendaj mekanismoj, estas funebro pri la morto de amato, estas la samaj bazaj sentoj de amo kaj malamo, afekto kaj malestimo, honto kaj fiero, seksa altiro, ĵaluzo, abomeno, insulto, surprizo kaj ĝojo. Ĉiam ekzistas timoj, inkluzive timon pri morto, kaj ankaŭ metodojn por trakti ilin. Estas sonĝoj kaj ilia signifo, estas infanaj timoj, kaj ekzistas edipa komplekso [33].

La reguloj diferencas de kulturo al kulturo rilate al ĉiuj ĉi tiuj, kaj kiomgrade ili rajtas esti prezentitaj publike, malobservo de malpermesoj kondukas al forta honto, kaj homo, kiu malsukcesus kaŝi sin, fariĝos celo de mokado kaj malestimo. Kio estas konsiderata honto en unu kulturo, oni povas percepti ĝin kiel fieron pri alia kulturo, sed la emocioj mem, honto kaj fiero, ekzistas ĉiuokaze. Eksterapolante la vortojn de la poeto Warren, "ĉiuj homaj kulturoj similas unu al la alia, kaj ĉiuj diferencas unu de la alia" - ankaŭ en la sfero de emocia vivo.

Aŭtonomeco kaj individuismo

Aŭtonomeco ne estas unika karakterizaĵo de okcidenta individuismo, en ĉiu kulturo ekzistas (varia) grado de individua kontrolo de siaj agoj kaj de mem-decido [34].

Sed la aŭtonomio de la individuo, kiu okazas universale en ĉiuj kulturoj, tamen malsamas al la moderna individuismo: laŭ la nuntempa idealismo de individuismo, kondiĉe ke la individuo ne damaĝas aliajn, li ne estas ligita al la reguloj de la kulturo en kiu li kreskiĝis, kaj ne estas katenita al la ĝiaj kutimoj, kaj tiele plenposedas la rajton gvidi sian vivon laŭplaĉe [35]. Aliflanke, trans- kaj ekster- kultura aŭtonomeco ebligas elekton nur kadre de la kulturaj reguloj [36]. La evidenta konkludo estas, ke okcidenta individuismo (kaj ankaŭ ĝia kontraŭa poluso, kolektivismo) ja estas socia konstruo [37].

Kategoria disiĝo inter viroj kaj virinoj

"Adamo kaj Eva" pentraĵo de Albrecht Dürer. En ĉiuj kulturoj estas perceptoj pri profundaj diferencoj inter viroj kaj virinoj, inkluzive de ilia rolo en la familio kaj la perforto atribuita al viroj

Multaj universalaĵoj difinas universalan homan koncepton pri la ekzisto de fundamentaj kaj profundaj diferencoj inter viroj kaj virinoj, ĉiam ekzistas dikotoma koncepto de sekso kaj genro. Kvankam povas esti esceptoj de la dikotomio, tamen nur kondiĉe ke ĝi ja estas escepta al la ĝenerala regulo.

Propagandantoj de seksopercepto neas la ekziston de tiaj diferencoj kaj argumentas ke la temo de sekso estas kultur-dependa socia konstruo, kaj nur la percepto de la individuo pri si mem, kio estas ŝia genro, determinas la genron de la individuo. Kiel parto de ĉi tiu pensmaniero, la listo de genroj kreskis ekde du (kun tre maloftaj esceptoj) al dekoj.

Inter la universalaĵoj, kiuj distingas bio-virojn de virinoj, estas agresemo, kriminaleco kaj perforteco, estas multe pli oftaj ĉe viroj ol virinoj. Aldone al rilato kaj patrina zorgo pri infanoj, ĝenerala percepto de viroj kaj virinoj kiel tre malsamaj grupoj laŭ karaktero, regado de viroj en ĉiu el la kulturoj, dividoj diferencaj laŭ lingvo por ambaŭ seksoj, kaj la edzo averaĝe estas pli aĝa ol sia edzino.

La ekzisto de ĉi tiuj diferencoj gravas kaj por homa psikologio, kaj - fakte precipe - por malsamaj feminismaj vidpunktoj, ĉar por ĉi tiuj vidpunktoj la ekzisto de ĉi tiuj universalaj diferencoj estas uzata interŝanĝeble - unuflanke pravigas la asertojn de feminismo pri malegaleco kaj vira agreso, aliflanke ĝi defias la supozon ke virinoj kaj viroj povas funkcii en la sama maniero, kvankam povas ekzisti esceptoj, kiuj ekzistas en realeco.[38][39]

Konflikto inter kulturoj, radikoj de etnocentrismo kaj rasismo

Iuj universalaĵoj traktas la manieron kiel ĉiuj kulturoj distingas inter "ni" kaj "ili". La universala koncepto estas malamika koncepto al la malsamaj, kaj akceptas kiel memkompreneblaĵo ajnan alfronton de "ni" kontraŭ "ili", inkluzive de mortiga alfronto. En vasta ĝeneraligo, eblas, ke ĉi tiu universala homa sinteno eneca en la homa naturo estas malantaŭ la malamikeco de iu ajn socio malsama ol la propra. Ju pli facile estas distingi inter "ni" kaj "ili" - per haŭta koloro, lingvo, kutimoj kaj eĉ vesta stilo, hararanĝo kaj tatuoj - des pli racia kaj pli forta estas la malamikeco.

Temas pri plurŝtupa konkludado, kaj la vojo estas longa de "ni" je la triba nivelo ĝis la "ni" de grupo kiel nacio, kies grandeco estas miloj aŭ dekmiloj da fojoj pli granda ol tribo. Dum la grandordo kreskas, aldoniĝas multaj mekanismoj, kiuj ne ekzistis en plejlongo de la homa ekzisto, mekanismoj, kiuj permesas koherecon kaj kunlaboradon en tre grandaj grupoj. La konkludo, ke malgraŭ ĉiuj mekanismoj survoje, la granda grupo kategorie obeas la triban aliron, laŭ kiu "ni" malamas "ili", supozeble estas eblo, kiu ricevis konsiderindan plifortigon, sed ankoraŭ ne pruvita aŭ refutita [40].

Arto

Feliĉa danco pri packontrakto en Ugando. Danco kaj multaj aliaj areoj de arto ekzistas en ĉiuj homaj kulturoj.

Dum ĉiu kulturo havas sian propran unikan arton, estas surprize kiom oftaj estas la diversaj artaj studfakoj. Ĉi tiuj artaj areoj aperas en ĉiuj kulturoj entute kaj ekzistas neniu escepta:

En ĉiuj kulturoj ekzistas ankaŭ proksima rilato inter granda parto de arto kaj kredo je spiriteco kaj religio. Kantoj, kiuj petas kaj gloras superpotencojn, kaj plastaj artoj, kiuj inkluzivas rolulojn kaj eventojn el la kulturaj mitoj, ĉiam ekzistas, ankaŭ ĉi tie senescepte.

Ekzistas neniu interkonsentita klarigo pri kial arto ekzistas en ĉiuj homaj kulturoj. Oni proponis sufiĉe multajn eblojn, sed ankoraŭ ne estis prezentita esplormetodo por refuti aŭ konfirmi ilin [41][42][43][44][45][46].

Kritiko

Asertiva argumento kontraŭ la koncepto de homaj universalaĵoj estas, ke ĝi estas supraĵa prezento, kiu intence ignoras kaj maltrafas la profundon kaj nuancojn de antropologia esplorado. Laŭ ĉi tiu aliro, per trosimpligo, la koncepto de universalaĵoj difinas tute malsamajn kulturajn ecojn sub unu universalaĵo, aŭ grupo de universalaĵoj.

Alia argumento estas, ke la modelo de homaj universalaĵoj ripozas sur cirkla logiko - antaŭsupozante, ke kulturo estas difinita tiel, ke ĝi servas por pruvi la karakterizaĵojn de tiu kulturo kiel universalaĵojn. Laŭ ĉi tiu kritiko, la universala aliro komenciĝas per markado de la celo - la universalaĵo kies ekziston oni volas pruvi - kaj tiam kolektado de la esploraj datumoj kiuj subtenas la ekziston de la universalaĵo.

Ĉi tiu aliro al universala esplorado estas nutrata, laŭ kritikistoj, de la blinda kontrasto de universala teorio al antropologia esplorado, kiu kulpigas antropologian esploradon, maljuste kaj sen reala referenco, pro la serĉo de la malsama kaj la evitado de identigo de la simila [1].

Listo de universalaĵoj

Ĉi tiu listo ne estas kompleta, sed kombinaĵo de la unuaj du listoj publikigitaj de Donald Brown

  • Patro kaj patrino, apartaj kondiĉoj de sangoproksimeco por ilia priskribo
  • Funebro
  • Homo, koncepto
  • Objektiveco en taksado kaj pensado, troigo de ĝia grado
  • Oligarkio, minoritatregado (kutime la pli kaj plej forta, riĉa ktp)
  • Onomatopeo - vorto aŭ frazo, kies sono imitas ĝian signifon
  • Seksperforto
  • Malpermeso de seksperforto
  • lumtaga vivstilo, plejparto de la aktiveco okazas tage kaj malplimulto nokte
  • Unu, la nombro
  • Nekongrueco inter penso, parolado kaj faro
  • Trejnado por plibonigi kapablojn kaj ebligojn
  • Perforto, malpermeso de kelkaj el ĝiaj manieroj
  • biologia kaj sociaj patrino estas kutime la sama persono
  • Patrino kutime kunvivas kun kunulo dum la bredado de idoj
  • Kredo je religio aŭ la supernatura, kaj precipe:
    • Koncerne malsanojn
    • Koncerne morton
    • Koncerne bonŝancon kaj malbonŝancon
  • Estetika arto kiu temas de la korpo (pentraĵo, ornamado, skulptaĵo, ktp.)
  • Empatio - la kapablo identigi kaj senti la sentojn de la alia
  • Vero kaj malvero, la distingo inter ili
  • Antonimoj - Kontrastaj terminoj, kiel granda / malgranda, longa / mallonga ktp
  • Antifikcigo - identigante ŝablonojn kaj rilatojn kaj perceptante ilin kiel objektojn
  • Antropomorfismo - personigo, donado de homaj kvalitoj al la malhoma
  • Estetiko - percepto de beleco kaj kreado de beleco
  • Manĝoj, en regulaj tempoj.
  • Teksado kaj plektado (de ŝtofoj, korboj, ktp.)
  • Fajro, ignito kaj uzo
  • Etnocentrismo - la mondrigardo relative al la kulturo de la observanto, perceptante sian kulturon kiel la preferatan punkton de referenco
  • ŝerco
  • Elekto de alternativoj
  • Ekstrovertita timideco (ne nepre bazita sur perceptebla timideco)
  • Vizitado - vizitantaj gastoj, parencoj ktp
  • Kuirado
  • Ploro
  • Salutojn kaj benojn, kutimajn por difinitaj okazoj
  • Incesto inter patrino kaj ŝia filo estas konsiderata tabuo - malpermesita kaj obscena afero
  • Incesto - metodo kaj reguloj por prevento de
  • Aĝoj:
  • Rita etiketo
  • eksigo de beboj al mamnutrado.
  • Parolo:
    • Speciala por specialaj eventoj
    • Simbola - Uzo de simboloj por la paroltemo
    • Pentreca - uzo de esprimoj el la kampo de estetiko por la temo de parolado
    • Bebeca - uzu specialan tonon, specialan sintakson kaj specialajn vortojn por komunikado kun beboj kaj suĉinfanoj
  • Gramatiko de lingvo, sintakso difinita kiel ĝusta aŭ malĝusta
  • Binaraj Perceptaj Distingoj, Dikotomio
  • Promesoj
  • Vizaĝaj esprimoj, provo misprezenti aŭ kaŝi, kaj precipe:
  • Aŭguro uzante la supernaturan
  • Reciprokeco:
    • Konstrua kaj krea (ekz. kunlaborado inter individuoj aŭ grupoj)
    • Detrua (ekz. sangovenĝo inter individuoj aŭ grupoj ktp)
  • Pariĝado kaj seksado, kutime okazas konservante privatecon
  • Direktigo - doni instrukciojn
  • Gastamo
  • Klarigoj kaj eksplikoj
  • Aprezo de la rilato inter la memo kaj du aliaj individuoj
  • Abstraktado, kaj pense kaj parole
  • Mondrigardo, (Weltenshaung)
  • Identigi grupojn kaj iliajn anoj
  • Identigi homojn laŭ iliaj vizaĝoj
  • Memoro
  • Masklo/ino kaj infano/plenkreskulo estas perceptitaj kiel havantaj apartan kaj klaran naturon, precipe la maskloj estas:
    • Plej ofte pli agresema
    • Pli inklina al mortiga perforto
    • Pli inklina al ŝtelo
    • Pli inklina al dominado en la politika medio
  • Tempo
    • Unuoj por ĝi
    • Perceptite kiel cikla (tago/nokto, naskiĝo/morto, jaro, ktp.)
  • Sociigo, procezo de, kaj precipe:
    • Inkluzivas trejnadon pri higienaj kaj fekaj reguloj
    • Perceptita de la sociigata kiel la respondeco de pli maljunaj parencoj
  • Malsano kaj morto estas perceptitaj kiel havi apriora ligo
  • Reguloj inkluzivas:
    • Devoj kaj rajtoj
    • Kriterioj por partopreno en difinitaj grupoj
  • kunligite uzataj sencoj - vidante ĉiujn sencojn kiel rilataj.
  • Amo estas sentata kaj esprimita
  • Vivo:
    • Privataj internaj
    • Sed ankaŭ en grupoj
  • Sonĝado
  • Divido de laboro kaj taskoj laŭ:
    • Aĝo
    • Sekso
  • Interŝanĝo, komerco (de varoj, servoj kaj taskoj)
  • Lanco (armilo)
  • Pensado surbaze de hipotezoj kaj divenoj
  • Tabuo - tuta socia malpermeso, kaj precipe pri:
    • Parolado kaj difinitaj vortoj
    • Difinitaj manĝaĵoj
  • Bona / malbona estas distingitaj
  • Zorgo de idoj
    • Ĝi temas pli pri virinoj ol pri viroj
  • Taksonomio - organizita metodo de terminologio kaj difino
  • Ceremonio:
    • Transiro (kiel matrikula ceremonio)
    • Religia rito
  • Teritorio, strikte gardata
  • Mano, la vorto
  • Manprefero, mandekstreco estas pli ofta ol manmaldekstreco
  • Heredaĵo:
    • Reguloj por ĝi
    • De rolo kaj statuso
  • Redundo en lingvo
  • Doloro
  • Referoj
    • Pronomoj, en lingvo, inkluzivante almenaŭ:
      • Tri Pronomoj
      • Singularo kaj pluralo
  • Iloj, kaj precipe:
    • Uzadoj:
    • Ne-pereemaj
    • Metodoj por ilia preparado
    • Desegnita laŭ tradicio kaj kulturo
    • Estas dependo de ilia uzo
  • Pekliberigo (por insulto, vundo, ktp.)
  • Sorĉaĵoj, provo uzi la supernaturan, precipe por:
  • Blanka, vorto por la koloro
  • Logiko, terminoj por ĝi, kaj precipe:
    • "kaj"
    • Egalo
    • "Parto de"/"Kompleta"
    • "Privata"/"Komuna"
    • "Ne"
    • "Kontraŭ al"
    • Ekvivaleco
  • Socia ordo
  • Genro:
    • Ofte binara terminologio (dikotoma)
    • Inkluzivas diversajn sociajn statusojn adaptitajn al ĝi
  • Mezurado
  • Morto, rito kaj cermonio pri ĝi
  • Muziko:
    • religia/rita
    • por danco
    • Inkluzivas variaĵojn - ŝanĝo de melodio aŭ ritmo
    • Inkluzivas ripetoj/refreno (pri ritmo/melodio)
    • Konsiderata kiel verko
    • Voĉa
      • Kantado (parolo kun melodio)
    • Ekzistas ĝenro de aŭ por infanoj
  • Vetero, provoj influi ĝin
  • Manĝaĵoj, preferoj kaj malpreferoj.
  • Manĝaĵoj, kundivido
  • Korpaj gestoj
  • Ebrilo/ŝirmejo
  • Metaforoj - diversaj rimedoj uzataj por prilumi unu koncepton per la konataj trajtoj de alia koncepto
  • Metonimio - metafora aparato kiu ilustras koncepton aŭ faktoron anstataŭigante ĝin per alia faktoro kiu estas proksima al ĝi en tempo aŭ loko
  • Materialismo
  • Terminologio (eble ekvivalenta al klasifikado)
  • Seksa allogo, kaj precipe:
    • Reguloj por ĝia reguligo
      • Inkluzivi malpermeson de incesto
    • Estas fokuso de intereso
    • Modesta konduto kaj reguloj por ĝi
    • Ĵaluso
  • Mitoj
  • Ujoj
  • Melodioj
  • Sinonimoj
  • Regado - formo de registaro
  • Psikologiaj defendaj mekanismoj
  • Kutimoj lige kun akuŝo
  • Gvideco
  • Gruoj (aparato)
  • Manipulado en sociaj rilatoj
  • Komerco
  • Nombroj
  • Ritmoj
  • Ludado
  • Ludo kiel rimedo por plibonigi
  • Lerteco
  • Familio/domanaro
  • Festoj - la festaj kunvenoj, kiuj inkluzivas multan manĝadon
  • Dolĉa, gusto prioritato
  • Donacoj, ilia donado
  • Malavareco estas konsiderita aprezita trajto
  • Normala / nenormala, distingo inter ili
  • Serpentoj, timo de ili
  • Geedzeco
  • Nepotismo - prefero por sangaj parencoj kaj familio
  • Narativo
  • Medio, adapto laŭe
  • Voĉa kaj senvoĉa (en parolsonoj)
  • statusoj rilataj al roloj, kaj precipe:
    • Ili estas aparta esenco de la persono kun la statuso
    • Povas esti denaska aŭ akirita
    • Tiuj, kiuj ne baziĝas sur familia proksimeco, sekso aŭ aĝo
    • Dumvivaj
  • Klasifiko, precipe de:
  • Diversaj markoj por fonemoj, vortoj kaj sintakso
  • Simboloj kaj Ikonoj
  • Sememeoj - La ingrediencoj de la lingvo, kaj precipe:
    • Distingu inter markita kaj ne-markita
    • Mallongigoj estas pli oftaj ol pli longigoj
  • Semantiko - okupiĝante pri la studo de la signifo de vortoj kaj esprimoj en lingvo, kaj precipe:
    • Ĝiaj ingrediencoj
    • Inkludas apartajn klasojn por objektoj kaj por homoj
    • klasoj por:
      • Rapideco
      • Pozicio en la spaco
      • Grandecoj
      • Donado
      • Fizikaj trajtoj
      • Movado en la spaco
      • Seksaj diferencoj
  • Sankcioj (ekz. puno), kaj precipe:
    • Inkluzivi ekskludon
    • Pri krimoj kontraŭ socio entute
  • Kunlaboro
  • Estinteco / Estanteco / Estonteco
  • Harararanĝo, stiloj de
  • Indigno
  • Ambigueco
  • mi mem:
    • Portante respondecon de
    • Ne pasiva sed ankaŭ ne aŭtonoma
    • Kiel lingva subjekto kaj objekto
    • Ia disigita de sia medio
  • Estonteco, provo antaŭdiri (per raciaj rimedoj, kontraste al aŭgurado)
  • Polisemio - malsamaj signifoj por ununura vorto
  • Fonemoj, kaj precipe:
    • Dividite per klasoj de simileco inter ili
    • Ilia interrilato
    • Fonologio
    • Devigitaj dumtempaj ŝangojn en Fonologio
  • Timoj, kaj precipe:
    • Infanaj timoj, kaj precipe:
      • De fremduloj
      • De Laŭtaj sonoj
    • Kelkaj el ili povas esti venkitaj
  • Interpretoj por:
  • Verboj en lingvo
  • Vizaĝo (De persono) kaj esperimoj
  • Justeco/maljusto, distingo inter ili
  • Vivformoj estas la fokuso de intereso
  • Lingvaj formoj (kiel derivado kaj konjugacio)
  • Grupoj, kaj precipe:
    • Disaj
    • Surbaze de familia proksimeco kaj ne
    • Aparteno / ekstera, distingi inter ili
  • Koalicioj
  • Voĉo / silenta, kontrasto en fonemoj
  • Konflikto - Konfruntaĵo
  • Konfliktoj:
    • Administraj metodoj
    • Konsiloj pri ili
    • Uzante mediacion por solvi ilin
  • Korpa ornamado
  • Ĵaluzo
  • Jaluzo, simbolaj metodoj por trakti ĝin
  • Parenceco:
    • Terminologio tradukebla per denaskintaj / denaskitaj rilatoj
    • Statuso laŭ kiu
    • Distingo inter proksimaj kaj ne
  • Ligiteco (fizike)
  • Emocio
  • Kuraci malsanojn (aŭ provoj fari tion)
  • Dancado
  • Propraĵoj
  • Klaĉado
  • Medicino
  • Murdo - Malpermeso al
  • Sinsekvo - Kogna kaj mensa spektro
  • Ĉiutaga rutino
  • Nigro (Koloro)
  • Intima aparteneco
  • Malligita aparteneco
  • Poezio kaj/aŭ retoriko, kaj precipe:
    • Liniolongo estas fiksita (ne pli longa, kaj ne pli mallonga)
    • La linioj inkluzivas ripeton kaj ŝanĝon
    • Disdivido al strofoj
  • Kunlaborado
  • Memregado estas aparta de ago kiu ne estas memregada
  • substantivoj
  • Antaŭnomo (en gramatiko)
  • Privata nomo al homo
  • Lingvo, kaj precipe:
    • Kontrolo pri ĝi donas prestiĝon
    • Tradukebla
    • Uzado de ĝi foje celas trompo kaj erarigo
    • Ne estas simplisma priskribo de la realo
  • Du (nombro)
  • Sanitario, agoj tiucele
  • Teorioj, administrado laŭ
  • Planado
  • Planado por la estonteco
  • Korpaj movoj, distingo inter ili en lingvo
  • Edipa komplekso
  • Rolo kaj personeco, afineco inter ili - eblas devii de rolo pro la personeco de la individuo, kiu portas ĝin
  • Komunikado - ebligita de vizaĝesprimoj
  • Kulturo, kaj precipe:
    • Kultura kontraŭ natura, distingo inter ili
    • Inkluzivas diversecon

Aldonoj post 1989

  • Koalicia perforto, pli granda vira implikiĝo
  • Honto (sento kaj emocio)
  • Edzo pli aĝa ol lia edzino (averaĝe)
  • Fiero
  • Tiklo
  • Memestimo:
    • Konscio pri ĝi (timo pri tio, kion aliaj diros)
    • ĝia manipulado
    • Volo projekcii kiel pozitiva
  • Bildigoj, aro de
  • Seksaj diferencoj en spaca percepto kaj konduto
  • Justeco, kiel koncepto
  • Diferencaj taksoj
  • Komparoj, ilia kreado
  • alligiteco
  • Konscia adaptiĝo
  • Amemo kaj malamemo
  • Eltiro - interpolado
  • Intenco
  • Lernado, kritikaj periodoj
  • Morto, timo de ĝi
  • Institucioj (fakorganizitaj kunlaboraj agadoj)
  • La moralo, lia emocio
    • Limigita agadkampo
  • Sintezaj metaforoj
  • Kognaj mapoj
  • Dikfingro suĉado
  • Suĉado de vundoj
  • Ludado, pretendo kaj ŝajnigo
  • Alegorioj, ilia deklaro, kaj precipe:
    • En manieroj de reciproka kontraŭdiro (estas limo al ĉiu lertaĵo, sed estas lertaĵo al ĉiu limo)
  • Vojaĝado, maskloj averaĝe vojaĝas pli grandan distancon dum sia vivo
  • Riskoj, volo akcepti ilin
  • atendo
  • Ludiloj por ludi
  • Antaŭe, koncepto
  • Avareco, malemo al ĝi
  • Memkontrolo
  • Kontrolo / Kapitulaco, Rilatoj
  • Mensa lingvo
  • Aljuĝado de aliuloj
  • Regado, rezisto al misuzo kaj dominado
  • Espero

Referencoj

  1. 1 2 3 Scott MacEachern: Book review of "That complex whole: culture and the evolution of human behavior" by Lee Kronk. Westview Press, Boulder, Colorado, 1999. (ISBN 0-8133-3705-4)., published in The Human Nature Review ISSN 1476-1084
  2. ↑ Biblio, Genezo, ĉapitro 4, verzo 7, de la hebrea originalo: "הֲלוֹא אִם תֵּיטִיב שְׂאֵת וְאִם לֹא תֵיטִיב לַפֶּתַח חַטָּאת רֹבֵץ וְאֵלֶיךָ תְּשׁוּקָתוֹ וְאַתָּה תִּמְשָׁל בּוֹ"
  3. ↑ Biblio Genezo Ĉapitro 8 verso 21; de la hebrea original: "כִּי יֵצֶר לֵב הָאָדָם רַע מִנְּעֻרָיו"
  4. ↑ Aristotles Politics libro unu ĉe http://www.perseus.tufts.edu/
  5. ↑ Aristot. Pol. 1.1252a
  6. ↑ Journal of the History of the Behavioral Sciences: Francis bacon's behavioral psychology, by Paul S. Macdonald
  7. ↑ . Descartes And Nietzsche Views On Human Nature Philosophy Essay. UKEssays.com (November 2018). Alirita 10-a de decembro 2019.
  8. ↑ "Supozu, ke la spirito estas, kiel ni diras, glata papero, pura de ĉia skribo, tio estas, sen konceptoj," John Locke, "eseo pri la naturo de la homo"
  9. ↑ Locke, John, An Essay Concerning Human Understanding, Kenneth P. Winkler (ed.), Hackett Publishing Company, Indianapolis, IN, 1996, pp. 33–36.
  10. ↑ Rousseau, Jean-Jacques, The Social Contract, Translated by Maurice Cranston, Published by Penguin Classics, 1968, (ISBN 0-14-044201-4), pg. 136
  11. ↑ Sowell, 1987, p63
  12. ↑ HUMBOLDT'S PERSONAL NARRATIVE VOLUME 3.PERSONAL NARRATIVE OF TRAVELS TO THE EQUINOCTIAL REGIONS OF AMERICA DURING THE YEARS 1799-1804 BY ALEXANDER VON HUMBOLDT AND AIME BONPLAND.
  13. ↑ Bunzl, 1996, pp. 22, 31
  14. ↑ Alexander von Humboldt: Personal Narrative of Travels to the Equinoctial Regions of the New Continent, 1799-1804
  15. ↑ The Voyage of the Beagle, Charles Darwin
  16. ↑ The Cambridge Companion to Darwin, eds. J. Hodge and G. Radick, Cambridge University Press, 2003, p.92 - Darwin on Mind, Morals, and Emotions, by Robert J. Richards
  17. ↑ Antweiler, C. Our Common Denominator: Human Universals Revisited. New York and Oxford: Berghahn, 2016, p89)
  18. ↑ Watson, 1924
  19. ↑ "La Glata Tabulo", Stephen Pinker, pp 119-150
  20. ↑ The science of man in the world crisis, editor: Ralph Linton, ISBN 1406768650
  21. ↑ Human Relations Area Files
  22. ↑ Human Universals, Donald Brown, (ISBN 007008209X), ISBN13: 9780070082090
  23. ↑ The Language Instinct (1994) and The Blank Slate (2002)
  24. ↑ Our Posthuman Future: Consequences of the Biotechnology Revolution (2002)
  25. ↑ ChristopherAntweiler:  Our Common Denominator:Human Universals Revisited,  ISBN 978-1785338243
  26. 1 2 Donald E. Brown - HUMAN UNIVERSALS, HUMAN NATURE, HUMAN CULTURE, p5. Arkivita el la originalo je 2017-09-18. Alirita 2021-10-25.
  27. ↑ [https://books.google.co.il/books?id=8dWFA2xtklYC&pg=PA102&redir_esc=y#v=onepage&q=pupil&f=false Toward a Theory of Cultural Linguistics, Gary B. Palmer P102]
  28. ↑ Donald E. Brown - HUMAN UNIVERSALS, HUMAN NATURE, HUMAN CULTURE, p6. Arkivita el la originalo je 2017-09-18. Alirita 2021-10-25.
  29. ↑ "Kami Yamaki Urihipë, Our Forest-Land"
  30. ↑ "Why We Believe: Religion as a Human Universal". Ara Norenzayan, The University of British Columbia, Human Mind, Human Kind Anthology
  31. ↑ "God Is Watching You: How the Fear of God Makes Us Human",  Dominic Johnson
  32. ↑ Ara Norenzayan and Steven J. Heine: Psychological Universals: What Are They and How Can We Know?
  33. ↑ Lecture One: The Universal Oedipus complex, Michael J. Poff, MA, MSW
  34. ↑
  35. ↑ "Vi havas neniun liberecon indan je ĝia nomo, sed nur tiun, kiu permesas al ni serĉi nian bonon laŭ nia maniero, kondiĉe ke ni ne provu senigi aliajn de ilia bono aŭ malhelpi iliajn klopodojn por atingi ĝin. John Stuart Mill, "Pri Libereco"
  36. ↑ Psychological autonomy and hierarchical relatedness as organizers of developmental pathways, Heidi Keller, University Osnabrueck, Osnabrueck
  37. ↑ Valery I. Chirkov - CULTURE, PERSONAL AUTONOMY AND INDIVIDUALISM: THEIR RELATIONSHIPS AND IMPLICATIONS FOR  PERSONAL GROWTH AND WELL-BEING
  38. ↑ ."Psychodynamic Universals, Cultural Particulars in Feminist Anthropology: Rethinking Hua Gender Beliefs ", Vol. 32, No. 4, Theme Issue: Contributions to a Feminist Psychological Anthropology (Dec., 2004), pp. 493-513
  39. ↑ Patricia Gowaty, "Feminism and Evolutionary Biology: Boundaries, Intersections and Frontiers", p135-143
  40. ↑ Agustin Fuentes, Evolution of Human Behavior. Publication Date - December 2008 ISBN 9780195333589
  41. ↑ Christopher W. Tyler, Lora T. Likova, "The Role of the Visual Arts in Enhancing the Learning Process". Front Hum Neurosci. 2012; 6: 8
  42. ↑ Gillian M Morriss-Kay, "The evolution of human artistic creativity"
  43. ↑ P Anne Scott, "The relationship between the arts and medicine", Medical Humanities
  44. ↑ Nicola De Pisapia, Francesca Bacci, Danielle Parrott & David Melcher, "Brain networks for visual creativity: a functional connectivity study of planning a visual artwork"
  45. ↑ A Jensen, LO Bonde, "The use of arts interventions for mental health and wellbeing in health settings"
  46. ↑ Estas multaj aliaj sugestoj en la literaturo. Kiel dirite, sen empiria kadro por ekzameni ĉi tiujn proponojn, malfacilas antaŭeniri deĉifrante la demandon
  • Tiu ĉi artikolo estis tradukita de la hebrea vikipedio

Por plua legado

Vidu ankaŭ

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.