Juneco

Hans Christian Andersen naskiĝis en malriĉa kvartalo de Odense, sur insulo Fyn, estante la sola ido de ŝufaristo Hans Andersen (1782–1816) kaj Anne Maria Andersdatter (ĉ. 1775–1833). Interese, sed ne nekutime, la patronomoj de ambaŭ gepatroj signifas "Anders-ido" (Anders-filo resp. Anders-filino). La patro de Andersen, ankaŭ nomita Hans, konsideris sin rilata al nobelaro. Lia patroflanka avino diris al sia patro ke ties familio en la pasinteco apartenis al pli alta socia klaso,^[4] sed esplorado montris tiujn historiojn senfundamentaj.^[4][5] Populara teorio sugestis ke Andersen estis fakte eksterleĝa filo de la reĝo Kristiano la 8-a,^[4] sed tiu versio estis kritikita.

Hejmo de la infanaĝa Andersen en Odense.

Helsingoro kie studentis Andersen.

La patro de Andersen, kiu estis ricevinta bazlernejan edukadon, enkondukis Andersen al la literaturo, legante al li Mil kaj unu noktoj.^[6] La patrino de Andersen, Anne Marie Andersdatter, estis needukita kaj laboris kiel lavistino post la morto de lia patro en 1816. Kvankam lia patro estis pli juna ol la patrino, li mortis kiam Hans havis ĉ. 11 jarojn. La patrino reedziniĝis en 1818.^[6] Andersen estis sendita al loka lernejo por malriĉaj infanoj kie li ricevis bazlernejan edukadon kaj estis devigita subteni sin, laborante kiel metilernanto por teksisto kaj, poste, por tajloro. Iĝinte 14-jara, Hans iris al Kopenhago kaj provis iĝi teatra aktoro aŭ kantisto. Ĉar li havis eksterordinaran voĉon de soprano, li estis akceptita en la Reĝa Dana Teatro, sed lia voĉo tuj ŝanĝiĝis. Kolego el la teatro diris al li ke li konsideris Andersen poeto. Akceptante tiun sugeston serioze, Andersen fokusiĝis pri verkado.

Pro subteno de la direktoro de la reĝa teatro, Jonas Collin, kiu sentis grandan estimon al Andersen, kaj poste de reĝo Frederiko la 6-a kiu pagis parton de la edukado de la junulo, ŝajne instigita de Collin, Andersen povis de 1822 al 1826 viziti gimnaziojn en Slagelse, poste en Helsingør kaj en 1828 studentiĝi ĉe la Universitato de Kopenhago.^[7] Andersen jam estis publikiginta sian unuan rakonton, "La fantomo de la tombo de Palnatoke" (1822). Kvankam ne bona lernanto, li estis en la lernejo de Helsingør ĝis 1827.^[8]

Poste li diris ke la jaroj en lernejo estis la plej malhelaj kaj plej amaraj el lia vivo. En unu lernejo, li loĝis en la hejmo de la instruisto. Tie li suferis perforton por "plibonigi lian karakteron", kiel oni diris al li. Li poste diris ke ankaŭ la altlernejo malkuraĝigis lin de verkado ĝenerale, kaŭzante lian deprimstaton.^[9]

Maturaj vivojaroj

Kolorplenaj fasadoj laŭlonge de Nyhavn, kie loĝis du jardekojn Andersen.

Andersen plurfoje vojaĝis al Anglio, Germanio, Hispanio, Italio kaj la Otomana Imperio. La itala pejzaĝo inspiris lin al la rakonto pri "marvirineto", kies praformoj tiam ekestis. Entute li faris 30 iom vastajn vojaĝojn, kiuj 32-foje gvidis lin al Dresdeno kaj 15-foje al apuda Maxen, loĝloko de liaj amikoj kaj mecenatoj Friederike Serre kaj Friedrich Anton Serre. Li renkontis en la dana reĝa kortumo horloĝfariston Houriet el Le Locle, Svislando. Houriet invitis Andersen plurfoje al sia domo. Pro tio la urbo Le Locle havas straton Hans-Christian Andersen. En la horloĝmuzeo 'Château des Monts' oni povas aŭskulti rakonton pri la restado de Andersen en tiu urbo en Ĵuraso, Svisio.

Inter 1845 kaj 1864, H. C. Andersen loĝis en 67 Nyhavn, Kopenhago, kie nun estas memortabulo.^[10]

Per siaj verkoj, precipe fabeloj, Andersen jam dumvive gajnis artistajn reputacion kaj honorojn. En sia mortojaro li petis fotografon al sia loĝejo por fari fotojn de si en siaj ejoj; de tiam estas la lastaj bildoj pri li.

Renkontoj kun Dickens

Andersen havis strangan rilaton kun Charles Dickens.

En junio 1847, Andersen faris sian unuan viziton al Anglio kaj ĝuis triumfajn sociajn sukcesojn dum la somero. La Grafino de Blessington invitis lin al siaj kunsidoj kie intelektuloj renkontiĝis, kaj en unu el tiuj kunsidoj li renkontiĝis kun Charles Dickens por la unua fojo. Ili mansalutis kaj eliris al verando, pri kio Andersen verkis en sia taglibro: "Ni iris al la verando, mi estis tiom feliĉa vidi kaj paroli kun la nuna vivanta verkisto de Anglio, kiun mi plej amas."^[11]

Ambaŭ aŭtoroj respektis la verkaron unu de la alia kaj kunhavis ion gravan en komuno kiel verkistoj: priskribo de malriĉuloj kaj de subklasuloj, kiuj ofte havas malfacilajn vivojn tuŝitaj kaj de la Industria Revolucio kaj de la malriĉo. En la Viktoria epoko estis kreskanta simpatio por infanoj kaj idealigo de la senkulpeco de infaneco.

Dek jarojn poste, Andersen vizitis Anglion denove, ĉefe por renkontiĝi kun Dickens. Li faris mallongan viziton al la hejmo de Dickens ĉe Gads Hill Place en kvinsemajna restado, por distrado de la familio de Dickens. Poste oni diris ke Andersen foriru, Dickens laŭgrade ĉesis ĉiun korespondadon inter ili, por granda seniluziiĝo kaj konfuzo de Andersen, kiu estis ĝuinta la viziton kaj neniam komprenis kial liaj leteroj restis senrespondaj.^[11]

Ama vivo

Andersen en 1836.

Andersen neniam edziĝis. Iuj sugestis, ke li estis samseksema, kaj filologoj analizis liajn verkojn pri tiutemaj indikoj.

En la frua vivo de Anderson, lia privata taglibro registras lian rifuzon havi seksajn rilatojn.^[12][13]

Andersen ofte enamiĝis je neatingeblaj virinoj kaj multaj el liaj rakontoj estas interpretataj kiel aludoj al ili.^[14] Dum lia juneco lia nesamsenta amulino estis knabino Riborg Voigt. Malgranda saketo enhavanta longan leteron el Voigt estis trovita en tirkesto de Andersen post lia morto, kelkajn jardekojn post li unuafoje enamiĝis je ŝi, kaj post ŝi supozeble enamiĝis je aliaj. Aliaj finfine elrevigaj klopodoj de Andersen poste inkludis Sophie Ørsted, la filinon de la fizikisto Hans Christian Ørsted kaj Louise Collin, la plej junan filinon de lia patrono Jonas Collin. Unu el liaj rakontoj, La najtingalo, estis verkita kiel esprimo de lia pasio por Jenny Lind kaj iĝis la inspiro por ŝia alinomo, "la sveda najtingalo." Andersen estis ofte timida ĉe virinoj kaj havis grandan malfacilaĵon deklari sian amon al Lind. Kiam Lind estis entrajniĝonta por iri al opera koncerto, Andersen donis al Lind leteron kun geedziĝa propono. Aliflanke ŝiaj sentoj por li ne estis samaj; ŝi konsideris lin nura frato, skribante al li en 1844: "adiaŭ... Dio benu kaj gardu mian fraton, tio estas la sincera volo de lia afekcia fratino, Jenny."^[15]

Samtempe li ankaŭ spertis samseksajn allogojn, skribante ekzemple al Edvard Collin:^[16] "Mi langvoras por vi kvazaŭ bela kalabria ĉiesulino ... miaj sentoj por vi estas tiuj de virino. La ineco de mia naturo kaj nia amikeco devas resti mistero."^[17] Collin, kiu preferis virinojn, verkis en memorlibro: "Mi trovis min nekapabla respondi al tiu amo, kaj tio kaŭzis al la aŭtoro multan suferon." Same, la am-obsedoj de la aŭtoro pri la dana dancisto Harald Scharff^[18] kaj Karl Alexander, la juna hereda duko de Saksio-Weimar-Eisenach,^[19][20] ne rezultis en iuj amrilatoj.

Laŭ Anne Klara Bom kaj Anya Aarenstrup el la Centro H. C. Andersen de la Universitato de Suda Danio, "Por konkludi, ĝustas indiki al la tre duflankaj (kaj ankaŭ tre traŭmataj) elementoj en la emocia vivo de Andersen rilate al la seksa afero, sed estas decide ankaŭ ĝuste kiel malprava priskribi lin kiel samseksema kaj elteni ke li havis fizikajn rilatojn kun viroj. Li ne havis. Tio estus tute mala al liaj moralaj kaj religiaj ideoj, aspektoj kiuj estas tute ekster la eplorkampo de Wullschlager kaj ŝiaj plaĉoj."^[21]

Komenca verkaro

Vere tre frua fabelo de Andersen, nome "La sebokandelo" (dane Tællelyset), estis malkovrita en dana arkivo nur en oktobro 2012. En la rakonto, verkita en la 1820-aj jaroj, temas pri kandelo kiu ne sentas sin aprezata. Ĝi estis verkita dum Andersen estis ankoraŭ en lernejo kaj dediĉis ĝin al bonfaranto, kies familio posedis ĝin ĝis transiro kun aliaj paperoj al loka arkivo.^[24]

En 1829, Andersen ĝuis konsiderindan sukceson per sia mallonga rakonto "Perpieda veturo el la Kanalo Holmen al la Orienta Pinto de Amager". Ties ĉefrolulo trafas rolulojn el Sankta Petro al parolanta kato. Andersen sekvigis tiun sukceson pere de teatraĵo, Amo en la turo de la preĝejo de Sankta Nikolao, kaj mallonga volumo de poeziaĵoj. Kvankam li faris malmultan progreson pri verkado kaj publikigo tuj poste, en 1833 li ricevis malgrandan veturstipendion de la reĝo, kio ebligis al li entrepreni la unuan vojaĝon tra Eŭropo. En la Kantono Ĵuraso, ĉe Le Locle, Svisio, Andersen verkis la rakonton "Agnete kaj la trituro". Samjare li pasigis vesperon en la itala marborda vilaĝo Sestri Levante, kio inspiris titolon "La Golfo de Fabeloj".^[25] En Oktobro 1834, li alvenis en Romon. La vojaĝoj de Andersen en Italio aperis en lia unua romano, membiografio La improvizisto (Improvisatoren) kiu estis publikigita en 1835 kaj ricevis tujan bonan akcepton.

Fabeloj kaj poezio

H.C. Andersen, 1835.

Portreto de Andersen fare de Franz Hanfstaengl date de Julio 1860.

Liaj komencaj klopodoj al verkado de fabeloj estis fakte revizioj de historioj kiujn li aŭdis infanaĝe. Andersen poste altigis tiun ĝenron ĝis nova nivelo per verkado de granda nombro de fabeloj kiuj estis kuraĝaj kaj originalaj. Unue ili ne ricevis bonan akcepton, parte pro la malfacilo traduki ilin.

En 1835 Andersen publikigis la unuajn du erojn de sia Fabeloj (dane Eventyr; laŭvorte "Fantaziaj rakontoj"). Pliaj historioj, kompletigante la unuan volumon, estis publikigitaj en 1837. La kolekto enhavas naŭ rakontojn, inter kiuj: "La tindrujo", "La princino sur pizo", "Fingrulino", "La marvirineto" kaj "La novaj vestoj de la Imperiestro". La kvalito de tiuj historioj ne estis tuj agnoskita, kaj ili estis malbone vendataj. Samtempe, Andersen ĝuis pli da sukceso per du romanoj, O.T. (1836) kaj Nur violonisto (1837);^[26] el kiuj tiu lasta estis reviziata de la juna Søren Kierkegaard.

Post vizito al Svedio en 1837, Andersen inspiriĝis de skandinaviismo kaj engaĝiĝis al verkado de poemo kiu estus espriminta la rilaton de la svedoj, danoj kaj norvegoj.^[27] En julio 1839, dum vizito al la insulo Fueno, Andersen unuafoje ekverkis la poemon Jeg er en Skandinav ("Mi estas skandinavo").^[27] Andersen komponis la poemon por kapti "la belon de la Nordia spirito, la manieron kiel la tri frataj landoj kunkreskis laŭgrade", kiel parto de skandinavia himno.^[27] La komponisto Otto Lindblad metis la poemon en muzikon, kaj la komponaĵo estis publikigita en januaro 1840. Ties populareco pintis en 1845, post kio ĝi estis rare kantata.^[27] Andersen pasigis du semajnojn ĉe la Palaco Augustenborg en la aŭtuno de 1844.^[28]

Andersen revenis al la fabela ĝenro en 1838 per alia kolekto, Fabeloj rakontitaj por infanoj. Nova kolekto (Eventyr, fortalte for Børn. Ny Samling), kiu konsistas el "La lekanto", "La brava stansoldato" kaj "La sovaĝaj cignoj".

La jaro 1845 anoncis ekrompon por Andersen per la publikigo de kvar diferencaj tradukoj de liaj fabeloj. "La marvirineto" aperis en la gazeto Bentley's Miscellany. Ĝi estis sekvita de la dua volumo, Mirindaj historioj por infanoj. Du aliaj volumoj entuziasme akceptitaj estis Dana fabelaro kaj Danaj Ferakontoj kaj legendoj. Recenzo kiu aperis en la londona gazeto The Athenæum en februaro 1846 diris pri Mirindaj historioj: "Tio estas libro plena je vivo kaj imagopovo; libro por la geavoj ne malpli ol por la genepoj, eĉ ne unu vorto kiu povas esti malatentita de tiuj kiuj havis ĝin iam enmane."^[29]

Andersen pluverkis fabelojn kaj publikigis ilin en eroj ĝis 1872.

Vojaĝpriskriboj

Memportreto ĉ. 1830.

En 1851 li publikigis vaste laŭditan En Svedio, volumon de vojaĝaj skizoj. Estante entuziasma vojaĝanto, Andersen publikigis kelkajn longajn vojaĝpriskribojn: Ombraj bildoj de veturo al Harco, Saksa Svisio, ktp. ktp. en la somero de 1831, Bazaro de poeto, En Hispanio kaj Vizito al Portugalio en 1866 (La lasta priskribas lian viziton kun portugalaj amikoj Jorge kaj Jose O'Neill, kiuj estis liaj kolegoj meze de la 1820-aj jaroj dum ili loĝis en Kopenhago.) En siaj vojaĝpriskriboj, Andersen sekvis kelkajn el la tiutempaj konvencioj de privojaĝa literaturo, sed ĉiam disvolvis la ĝenron konvene al siaj celoj. Ĉiuj liaj vojaĝpriskriboj kombinas dokumentajn kaj priskribajn rakontojn de la lokoj kiujn li vidis kun pli filozofiaj fragmentoj pri diversaj temoj: verkista metio, senmorteco, kaj la naturo de fikcio en la literatura veturinformaro. Kelkaj el liaj vojaĝpriskriboj, ekzemple En Svedio, eĉ enhavas fabelojn.

En la 1840-aj jaroj, la atento de Andersen revenis al scenejoj, sed kun apenaŭa sukceso. Li sukcesis denove per la publikigo de Bildolibro sen Bildoj (1840). La dua serio de fabeloj ekis en 1838 kaj la tria en 1845. Andersen estis tiam celebrata tra la tuta Eŭropo, kvankam lia denaska Danio ankoraŭ montris certan reziston al liaj intencoj.

Tradukoj de Ludoviko Zamenhof

Fabeloj. Plena Kolekto.

• La virineto de maro. – Paris: Hachette, 1907.
• Fabeloj. Plena Kolekto
  • Paris: Esperantista Centra Librejo.
    • Unua parto: unua eldono 1923, dua eldono 1926. 152 paĝoj.
    • Dua parto 1926. 154 paĝoj.
    • Tria parto 1932. 153 paĝoj.
  • Bruselo: Heroldo de Esperanto.
    • Unua volumo: dua eldono 1965.
    • Kvara volumo 1963.
• La ombro La ombro (rulumu malsupren). – Tabarz: Steier, 1924, 14 paĝoj.
• Du fabeloj. Enhavas La ombro kaj La virineto de maro. – Tabarz: Esperanto Propaganda Instituto, 1924, 35 paĝoj.
• Fabeloj de Andersen. – Kioto: Ludovikito, 1990, 822 paĝoj. (Plena Verkaro de Zamenhof, tradukaĵoj 7.)

Andersen apartenas al la plej klarvidaj, plej klarmensaj verkistoj de l' homaro. La traduko: krom la ĝuo de tiu diafana stilo, kiu tiel senpere interpretas al ni la belaĵojn de la originalo, ni povas en ĝi ankaŭ ĝoji pri formoj, kiuj estas kvazaŭ decidoj pri diskutataj aferoj.
(Ludoviko Totsche, Literatura Mondo 1932, paĝo 159.)

La kovrilo de "H.C. Andersen; Liaj vivo kaj verkoj" de Christian Petersen Heilskov, 1938 jaro

Aliaj tradukoj

• Kolumo Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Flipperne). - Tradukis H. Th. Thomsen. – En: Prozo el Danaj-Norvegaj Aŭtoroj, 1908.
• Bildolibro sen Bildoj. Tradukis Siegfried Lederer. – Wolfenbüttel, 1909.
• Fabeloj de Andersen. Enhavas La brava stansoldato Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Den standhaftige Tinsoldat), Rakonto pri patrino Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Historien om en Moder), La fajroŝtalo Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Fyrtøiet), La princino sur pizo Arkivigite je 2005-05-24 per la retarkivo Wayback Machine (Prinsessen paa Ærten) kaj La knabineto kun la alumetoj Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Den lille Pige med Svovlstikkerne). Tradukis F. Skeel-Giörling. – Berlin: Ader & Borel (poste Ellersiek & Borel), 1909-1923 (diversaj eldonoj), 42 paĝoj. (Esperanta Biblioteko Internacia 2.)
• Du brunajn okulojn Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (To Brune Øine). Tradukis Christian Petersen Heilskov. – En: Orienta Kuriero, Honkongo, 1938.
• La kardo Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Hvad Tidselen oplevede). Tradukis A. Thomsen. – En: Dansk Esperanto-Blad 5/1940.
• Malica princo Arkivigite je 2005-08-24 per la retarkivo Wayback Machine (Den onde Fyrste). Tradukis K. Knopf. – En: Dansk Esperanto-Blad novembro 1942.
• La teujo Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Theepotten). Tradukis K. Knopf. – En: Dansk Esperanto-Blad decembro 1942.
• Koboldeto kaj sinjorino Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Nissen og Madamen). Tradukis K. Knopf. – En: Dansk Esperanto-Blad februaro-aprilo 1944.
• Fingrulino Arkivigite je 2021-02-11 per la retarkivo Wayback Machine (Tommelise). Elgermanigis Hugo SIRK. – Wien: Waldheim-Eberle, 1953.
• La papilio Arkivigite je 2005-10-01 per la retarkivo Wayback Machine (Sommerfuglen). Tradukis Poul Thorsen. – En: Norda Prismo 5/1959.
• Plump-Johano Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Klods-Hans). Tradukis Poul Thorsen.
• La neĝulo Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Sneemanden). Tradukis Christian Petersen Heilskov. – En: Dana Antologio, 1961.
• La mortanta infaneto Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Det døende Barn) kaj La plej nekredebla Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Det Utroligste). Tradukis H. E. Jensen. – En: Dana Antologio, 1961.
• La marvirineto Arkivigite je 2005-08-26 per la retarkivo Wayback Machine (Den lille Havfrue). Tradukis Ib Schleicher. – Kopenhago, 1962.
• La novaj vestoj de la imperiestro kaj du aliaj fabeloj. Enhavas La novaj vestoj de la Imperiestro Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Keiserens nye Klæder), Hans-fuŝulo Arkivigite je 2005-10-01 per la retarkivo Wayback Machine (Klods-Hans) kaj Estas tute certe! Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Der er ganske vist!). Tradukis Ib Schleicher. – Kopenhago: Koko, 1964, 51 paĝoj.
• La princino sur pizo Arkivigite je 2005-05-24 per la retarkivo Wayback Machine (Prindsessen paa Ærten). Tradukis Helen Claesson. – En: Kontaktilo 1-2/1999.
• La eta knabino kun la alumetoj Arkivigite je 2005-05-24 per la retarkivo Wayback Machine (Den lille Pige med Svovlstikkerne). Tradukis Helen Claesson. - En: Kontaktilo 5/2001.
• Danco de la derviŝoj (Derwischernes Dands). Tradukis Birthe Trærup, 2004.
• La galanto Arkivigite je 2005-05-24 per la retarkivo Wayback Machine (Sommergjækken). Tradukis Kopenhagaj Esperantistoj, 2004.
• La ĉifonoj Arkivigite je 2005-10-01 per la retarkivo Wayback Machine (Laserne). Tradukis Esperanto-Unuiĝo de Næstved, 2004.
• La sinkigita klostro Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Det sjunkne Kloster). Tradukis Esperanto-Unuiĝo de Næstved, 2004.
• La ŝtormo translokas ŝildojn Arkivigite je 2005-09-25 per la retarkivo Wayback Machine (Stormen flytter Skilt). Tradukis Esperanto-Unuiĝo de Næstved, 2004.
• Vänö kaj Glänö Arkivigite je 2005-08-27 per la retarkivo Wayback Machine (Vænø og Glænø). Tradukis Esperanto-Unuiĝo de Næstved, 2004.
• La fagopiro Arkivigite je 2005-08-26 per la retarkivo Wayback Machine (Boghveden). Tradukis Helen Claesson kaj Esperanto-Unuiĝo de Næstved.
• Kion eblas elpensi Arkivigite je 2006-04-11 per la retarkivo Wayback Machine (Hvad man kan hitte paa). Tradukis Wolfgang Kirschstein. – En: La Ondo de Esperanto 5/2005.
• Bildlibro sen bildoj (Billedbog uden Billeder). Tradukis Birthe Trærup. – Gilleleje: Trærup, 2005, 56 paĝoj.

Aliaj verkoj

• La knabineto kun la alumetoj
• La malbela anasido
• La Neĝa Reĝino
• La sovaĝaj cignoj

En Esperanto

• Thorsen, Poul 1975 : Hans Christian Andersen en socia perspektivo, Esperanto, 832(4), p. 66-67

En aliaj lingvoj

• Andersen, Hans Christian (2005) [2004]. Jackie Wullschläger, eld. Fairy Tales. Tiina Nunnally. New York: Viking. ISBN 0-670-03377-4.
• Andersen, Jens (2005) [2003]. Hans Christian Andersen: A New Life. Tiina Nunnally. New York, Woodstock, and London: Overlook Duckworth. ISBN 978-1-58567-737-5.
• Binding, Paul (2014). Hans Christian Andersen : European witness. Yale University Press.
• Bredsdorff, Elias (1975). Hans Christian Andersen: the story of his life and work 1805–75. Phaidon. ISBN 0-7148-1636-1. Alirita la 4an de Aprilo 2012.
• Stig Dalager, Journey in Blue, historical, biographical novel about H.C.Andersen, Peter Owen, London 2006, McArthur & Co., Toronto 2006.
• Ruth Manning-Sanders, Swan of Denmark: The Story of Hans Christian Andersen, Heinemann, 1949
• Rossel, Sven Hakon (1996). Hans Christian Andersen: Danish Writer and Citizen of the World. Rodopi. ISBN 90-5183-944-8.
• Stirling, Monica (1965). The Wild Swan: The Life and Times of Hans Christian Andersen. New York: Harcourt, Brace & World, Inc.
• Terry, Walter (1979). The King's Ballet Master. New York: Dodd, Mead & Company. ISBN 0-396-07722-6.
• Wullschläger, Jackie (2002) [2000]. Hans Christian Andersen: The Life of a Storyteller. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-91747-9.
• Zipes, Jack (2005). Hans Christian Andersen: The Misunderstood Storyteller. New York and London: Routledge. ISBN 0-415-97433-X.