Grando estas ĝeneraligo de konkretaj nocioj: longo, areo, pezo, ktp. Elektante unu el grandoj inter samspecaj kiel mezurunuo, oni povas esprimi per nombro la rilaton de ĉiuj grandoj kompare al mezurunuo. Jen kiel difinas la ĉefajn grandojn la PIV:

  • Longo - grando, mezuranta laŭlinian dimension de iu aŭ io;
  • Areo - grando, se konsideri surfacon kiel kvanto;
  • Volumeno - grando, kiu esprimas la parton de la spaco okupata de iu korpo;
  • Maso - grando, kiu mezuras la kvanton de materio, kiun entenas unu korpo;
  • Tempo- norma sistemo de referencoj, laŭ kiu oni esprimas la antaŭecan, postecan aŭ dumecan rilaton de du fenomenoj.
  • Pezo - forto rezultanta de la tera altiro, per kiu la korpoj konstante premas sur subtenantan objekton aŭ konstante tiras sur pendigantan objekton;
  • Denseco - rilato de unu fizika grando de iu afero al ĝia volumeno; la denseco de la solidaĵo, likvaĵogaso estas la rilato de ilia maso al ilia volumeno;
  • Rapido - spaco trairanta de punkto aŭ objekto dum unuo de tempo;
  • Akcelo - variado de la rapideco en la temp-unuo;
  • Forto - kapablo de korpo aŭ korpoparto produkti grandajn efikojn;
  • Premo - kvociento de la forto, kiun fluidaĵo aplikas al surfaco, per la valoro de tiu surfaco (ekz. atmosfera premo; arteria premo);
  • Tensio - fizika grando, egala al la linia integralo de iu punkto al alia de elektra kampo, prenita laŭlonge de donita vojo (ekz. interklema tensio, joniga tensio, trarompa tensio);
  • Laboro - fizika grando, egala al linia integralo de forto laŭlonge de vojo trairanta de punkto de aganta forto; egalas al energiodiferencialo;
  • Energio - grando difinita en teoria fiziko, esprimas kapablon fari ian laboron; ĝi povas ekzisti en diversaj formoj: la meĥanika, elektromagneta, radiada, statika, kineta, varmo-energio;
  • Povumo - laboro produktata en la unuo de tempo, esprimata per po kilogramometroj porsekunde, en elektrotekniko per vattoj kaj kilovattoj;
  • Temperaturo - grado de la varmo aŭ malvarmo; ĝin oni mezuras laŭ la skaloj farenhejta aŭ celsiusa (centezimala);
  • Kurentintenso - elektrokvanto, kiu trapasas konduktilon dum unu sekundo;
  • Lumintenso - luma fluo, vastiĝanta ene de korpa angulo egala al unu steradiano;
  • Angulo - grando, mezuranta nefermitan spacon inter du samebenaj rektoj aŭ inter du intersekcantaj kurboj, inter rekto kaj surfaco, inter du ebenoj ktp.

Vidu ankaŭ

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.