| Friedrich Schiller | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Persona informo | |||||
| Johann Christoph Friedrich von Schiller | |||||
| Naskonomo | Johann Christoph Friedrich Schiller | ||||
| Naskiĝo | 10-an de novembro 1759 en Marbach am Neckar, duklando Virtembergo, .svg.png.webp){kind=small} Sankta Romia Imperio | ||||
| Morto | 9-an de majo 1805 (45-jaraĝa) en Vajmaro, Saksio-Vajmaro-Eisenach, Sankta Romia Imperio | ||||
| Mortis pro | naturaj kialoj vd | ||||
| Mortis per | tuberkulozo vd | ||||
| Tombo | Jacobsfriedhof Weimar vd | ||||
| Religio | luteranismo vd | ||||
| Etno | Germanoj vd | ||||
| Lingvoj | franca • germana vd | ||||
| Ŝtataneco | duklando Virtembergo • Saksio-Vajmaro vd | ||||
| Alma mater | Karlo-lernejo • Friedrich-Schiller-Universitato Jena vd | ||||
Subskribo  | |||||
| Familio | |||||
| Patro | Johann Kaspar Schiller vd | ||||
| Patrino | Elisabeth Dorothea Schiller vd | ||||
| Gefratoj | Christophine Reinwald vd | ||||
| Edz(in)o | Charlotte von Schiller vd | ||||
| Infanoj | Emilie von Gleichen-Rußwurm • Ernst von Schiller • Karl von Schiller • Caroline Junot vd | ||||
| Parencoj | Johann Friedrich Schiller vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | poeto • filozofo • historiisto • bibliotekisto • kuracisto-verkisto • dramaturgo • romanisto • universitata instruisto • tradukisto • ĵurnalisto • verkisto • kuracisto • armea kuracisto • aesthetician vd | ||||
| Laborkampo | poezio • teatro • filozofio • historio • literaturo vd | ||||
| Aktiva dum | 1789–1805 vd | ||||
| Doktoreca konsilisto | Johann Wolfgang Döbereiner vd | ||||
| Verkado | |||||
| Verkoj | La rabistoj ❦ Don Carlos ❦ Wallenstein ❦ Mary Stuart ❦ Vilhelmo Tell ❦ Intrigo kaj Amo ❦ Pri la Estetika Eduko de Homo ❦ Die Huldigung der Künste ❦ La Pucelo de Orleano vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
La germana poeto, dramisto kaj historiisto Johann Christoph Friedrich SCHILLER [johan kristof fridriĥ ŝiler], laŭ la Fundamento (vd. FG, 16-a regulo) Ŝillero aŭ Ŝiller', naskiĝis je la 10-a de novembro 1759 en Marbach, kiel filo de kuracisto servanta por la virtemberga duko Karl Eugen. Tiu duko ankaŭ decidis pri la estonto de la juna Schiller, lernanto ĉe Karlo-lernejo: anstataŭ laŭdezire fariĝi teologo, li studu juron kaj medicinon. En 1780 Schiller ricevis postenon kiel regimenta kuracisto en Stutgarto.
Jam kiel lernanto Schiller verkis poemojn kaj dramojn; lia unua - anonime eldonita - dramo Die Räuber neatendite fariĝis tiel sukcesa, ke en 1782 li decidis forlasi Virtembergon kaj dediĉi sin plene al la verkado. Dum la sekvaj jaroj li suferis de sanecaj kaj financaj problemoj. En 1789 li (instigite de Goethe), kiun li ekkonis en 1788, fariĝis profesoro en la universitato de Jena, unu jaron poste li edziĝis kaj en 1799 li transloĝiĝis al Weimar, por esti pli proksima al sia amiko Goethe. Friedrich von Schiller, kiu en 1802 gajnis la nobeltitolon von, mortis je la 9-a de majo 1805 en Vajmaro.
Familiaĵoj
Lia bopatro estis Carl Christoph von Lengefeld, lia unua filo Karl von Schiller kaj lia edzino Charlotte von Lengefeld. Lia sekretario estis Georg Gottfried Rudolph; la rilato inter la du estis tre amika. Lia bofilo estis la minejinspektisto Franz Junot kiu edzinigis la unuan filinon Caroline Schiller.
Listo de dramoj
- Die Räuber (1781), en Esperanto La Rabistoj (1908)
- Kabale und Liebe (1784)
- Die Verschwörung des Fiesco zu Genua (1784)
- Don Carlos, Infant von Spanien (1787)
- Wallenstein (1800)
- Maria Stuart (1800)
- Die Jungfrau von Orleans (1801)
- Wilhelm Tell (1804)
Listo de poemoj
- Ode an die Freude (1785)
- Der Taucher (1797)
- Der Handschuh (1797)
- Die Kraniche des Ibykus (1797)
- Die Bürgschaft (1799)
- Das Lied von der Glocke (1799)
En Esperanto aperis
- Al la ĝojo (poemo); La ganto (poemo). - En: Tutmonda sonoro/Publikiganto: Kalocsay, Kálmán; p. 380-385, vol. 2 (Originaloj: Ode an die Freude; Der Handschuh)
- Wilhelm Tell: kvinakta dramo/Laŭ la versmetro de la germana originalo esperantigita de L. E. Meier. - Basel: Svisa Esperanta Societo, 1906. - 150 p.: ilustr.
- La Rabistoj : dramo en kvin aktoj/Frederiko Schiller. El germana lingvo trad. de L. L. Zamenhof. - Parizo: Hachette, 1908/Esperantista Centra Librejo, 1928 (2-a eldono). - 144 p. - (Esperanto: Verkaro de D-o Zamenhof); Originalo: Die Räuber
- Kanto pri la sonorilo. - Charlottenburg, 1913. - [1] folio, [6] p.; Originalo: Das Lied von der Glocke
- Poeziaĵoj de Frideriko Schiller/trad. de kolonelo Zwach. - Vieno: Knepler, 1913. - 32 p. - (Nova Biblioteko Esperanto; 1)
- Poeziaĵoj de Frideriko Schiller/trad. de kolonelo Zwach, kun aldono de unu originala poemo. - 2. eld. - Vieno: Wallishauser, [1928]. - 31 p. - (Nova Biblioteko Esperanto; 1)
- La viziulo : el la memorskribaĵoj de la grafo O/Esperantigis Karl Cron. - [Vieno, 1930]. - [114] folioj; Originalo: Der Geisterseher
- Don Carlos, Infanto de Hispanujo: drameca poemo/Esperantigis Karl Cron. - Vieno: Cron, 1931. - [136] folioj, folioj [72]-[144]; Originalo: Don Carlos, Infant von Spanien
- La konspiro de Fiesco en Genova: tragedio respublikana/Esperantigis Karl Cron. - [Vieno, 1931]. - [118] folioj; Originalo: Die Verschwörung des Fiesco zu Genua
- La nevo kiel onklo: komedio en tri aktoj/Trad. de Charles Stewart. - Parizo: Hachette, [s.j.]. - 53 p.; Originalo: Der Neffe als Onkel
- La garantio, (Die Bürgschaft), tradukita de Vasilij Devjatnin.
Vidu ankaŭ
Eksteraj ligiloj
- http://www.schillerjahr2005.de
- http://www.schiller-multimedial.de
- http://www.mckaylodge.com/tylerdavidson/artists/schiller.html Arkivigite je 2005-03-14 per la retarkivo Wayback Machine
Pluraj versioj de la "Himno al ĝojo" legeblas en "Literaturo en Esperanto": fare de Kalocsay Arkivigite je 2004-05-29 per la retarkivo Wayback Machine
Monumento pri Goethe kaj Schiller en Vajmaro
pentra portreto de 1791 fare de Anton Graff
bildigo en usona libro de 1873, siatempe furora.jpg.webp)
Friedrich Schiller, desegnaĵo de Friedrich Georg Weitsch, 1804