monda mapo de la ŝtatoj kun federaciisma konstitucio

Federaciismo, ankaŭ Federalismo (de la vorto federacio, origine de la latina vorto foedus, genitive foedera „ligo“, „kontrakto“), foje ankaŭ neologisme nomata federismo,[1] baze estas organiza principo, laŭ kiu la unuopaj membroj havas relativan suverenecon, sed tamen estas kunigitaj al komuna tuto. Aparte temas pri la strukturo de ŝtatoj kaj subŝtatoj. Ofte la termino nediferencite uziĝas kaj rilate al federacioj kaj al konfederacioj.

Ofte, sed ne ĉiam, la membroj de federaciisma strukturo havas rajton je malmembriĝo, kaj eĉ se ekzistas konstitucie garantiita rajto pri eksiĝo el la strukturo, en praktiko povas pli malfacili realigi tian malmembriĝon kaj kompletan suvereniĝon.

"Politika federaciismo" estas ŝtata organiza principo, laŭ kiu unuopaj subŝtatoj konsistigas federacion aŭ (signife malpli strikte ligite) konfederacion. La subŝtatoj en federacio rezignas pri sia ŝtata suvereneco, sed tenas memadministradon kaj memdecidadon en certaj temoj. La tegmenta ŝtato, decidas pri ĉiuj demandoj de la tuto kaj sia konsisto, dum la subŝtatoj memdecidas pri la temo de ilia kompetenco antaŭe interkonsentitaj kun la tegmenta ŝtato. La relativa aŭtonomio de la subŝtatoj estas esenca trajto de la federaciisma strukturo, plej ofte konstitucie fiksita, kaj ne simple rajtas esti forigita.

Krome, "institucia federaciismo" estas aparte federaciisma strukturo de iuj neregistaraj organizaĵoj, kiel politikaj partioj, sportaj aŭ kulturaj asocioj, kiuj baze organiziĝas laŭ la limoj de la subŝtatoj, kaj transdonas iujn taskojn kaj kompetetencojn de la organizaĵo al nacia tegmenta organizaĵo, kiu en partoj de la aktivado povas memstare agi, en aliaj partoj tamen dependas de la membraj, subŝtate formitaj, organizaĵoj.

Ekesto

Federaciisma strukturo de ŝtato povas ekesti laŭ kvar manieroj:

  • kunligo de ĝis tiam sendependaj ŝtatoj al pli granda ŝtata organizoformo (ekzemplo estas la ŝtato Svislando),
  • malplistriktigo kaj disdivido de ĝis tiamaj centraj ŝtatoj (ekzemple Hispanio aŭ Belgio),
  • daŭrigo de la tradicio de certagrada regiona suvereneco ene de monarkio kaj transigo de tiu koncepto al respublika ŝtatoformo (ekzemplo Aŭstrio), aŭ
  • ekesto de federaciisma strukturo de ekstere pro kialoj de internacia politiko (ekzemple Bosnio kaj Hercegovino).

Funkcioj de la federaciismo

Federaciisma strukturo aparte havas la taskojn:

  • fortigi demokration kaj pluralismon,
  • ebligi la ekeston de politika aktivado kaj meminiciato je pluraj tavoloj,
  • pli bone eduki junajn politikistojn unue je regiona nivelo kaj entute faciligi politikan partoprenon de pli multaj civitanoj,
  • fortigi la ekonomian konkurencon per bona kono de la lokaj cirkonstancoj,
  • fortigi la kulturan (eventuale ankaŭ lingvan aŭ dialektan) aŭtonomecon de la regionoj,
  • kaj malebligi la amasigon de politika potenco ĉe malmultaj personoj.

Listo de federaciisme organizitaj ŝtatoj

tegmenta ŝtato subŝtatoj teritorioj sen subŝtata aparteno rimarkoj
 Argentino 23 provincoj ĉefurba distrikto konstitucio de 1995
 Aŭstrio 9 federaciaj landoj konstitucio de 1929
 Aŭstralio 6 federaciaj ŝtatoj 3 teritorioj,
7 eksteraj teritorioj		 konstitucio de 1901
 Barato 28 ŝtatoj 7 teritorioj konstitucio de 1950
 Belgio 3 geografiaj regionoj, 3 lingvaj komunumoj konstitucio de 1994
 Bosnio kaj Hercegovino 2 teritorioj 1 komuna areo de ambaŭ teritorioj
Federacio Bosnio kaj Hercegovino 10 kantonoj bosnia-kroata teritorio ene de Bosnio kaj Hercegovino
 Brazilo 26 federaciaj ŝtatoj ĉefurba distrikto konstitucio de 1988
 Etiopio 9 federaciaj ŝtatoj,
2 memstaraj urboj		 konstitucio de 1995
 Germanio 16 federaciaj landoj konstitucio de 1949
 Irako 3 federaciaj ŝtatoj konstitucio de 2005
 Kanado 10 provincoj 3 teritorioj konstitucio de 1867/1982
 Komoroj 3 insuloj konstitucio de 2001
 Malajzio 13 federaciaj ŝtatoj 3 teritorioj konstitucio de 1957
 Meksiko 31 federaciaj ŝtatoj ĉefurba distrikto konstitucio de 1917
 Federacio de Mikronezio 4 partaj ŝtatoj konstitucio de 1979
 Niĝerio 36 federaciaj ŝtatoj ĉefurba teritorio konstitucio de 1979
 Pakistano 4 provincoj 2 teritorioj konstitucio de 1973
 Rusio 21 respublikoj, 9 regionoj, 46 provincoj, 2 urboj de federacia signifo, 1 aŭtonoma provinco, 4 aŭtonomaj distriktoj 7 federaciaj distriktoj, konstitucio de 1993
  Svislando 26 kantonoj konstitucio de 1848 (kompletaj revizioj de 1874 kaj 1999)
 Sud-Afriko 9 provincoj konstitucio de 1996
 Venezuelo 23 federaciaj ŝtatoj ĉefurba distrikto, dependa areo konstitucio de 1999
 Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj 7 emirlandoj konstitucio de 1971
 Usono 50 ŝtatoj ĉefurba distrikto, eksteraj teritorioj konstitucio de 1787

Ne plu ekzistantaj federaciaj ŝtatoj

Ne plu ekzistintaj konfederaciaj ŝtatoj, realunioj kaj aliaj superŝtataj unuiĝoj

Vidu ankaŭ

Notoj

  1. ↑ vidu la diskutpaĝan noton pri la nomvariaĵo "federismo"
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.