| Edward Wilmot Blyden | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 dum 1860 en Londono | |||||
| Persona informo | |||||
| Edward Wilmot Blyden | |||||
| Naskiĝo | 3-an de aŭgusto 1832 en Sankta Tomaso, Danaj Antiloj (nun Usonaj Virgulininsuloj) | ||||
| Morto | 7-an de februaro 1912 en Freetown, Sierra Leone (Fritaŭno, Sieraleono) | ||||
| Tombo | Race Course Cemetery vd | ||||
| Religio | Kristana | ||||
| Lingvoj | angla vd | ||||
| Ŝtataneco | Liberio vd | ||||
| Familio | |||||
| Edz(in)o | Sarah Yates | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | diplomato • politikisto • verkisto • klasikisto • pedagogo vd | ||||
| Laborkampo | pedagogio • literary activity • diplomatio • politiko vd | ||||
| |||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Edward Wilmot Blyden (naskiĝis la 3-an de aŭgusto 1832, mortis la 7-an de februaro 1912) estis Uson-Liberia edukisto, verkisto, diplomato, kaj politikisto en Liberio kaj Sieraleono. Li unue instruis en Liberio kaj Sieraleono, kaj poste li diplomatiĝis en 1877. Li kanditatiĝis plurfoje por esti elektita prezidento de Liberio. Li estas antaŭulo de tutafrikismo.
Juna vivo kaj eduko
Blyden naskiĝis la 3-an de aŭgusto 1832 en Saint Thomas, Usonaj Virgulininsuloj (tiam sub dana rego). La gepatroj estis igboj de aktuala Niĝerio.
Laŭ la historiisto Hollis R. Lynch, en 1845 Blyden renkontis la Honorindan Johano p. Knox, blankan usonanon, kiu iĝis pastro de la Skt. Tomaso Protestanta Nederlanda Reformita Preĝejo. Blyden kaj lia familio vivis proksime de la eklezio, kaj Knox estis imponita de la inteligenta knabo. Li iĝis lia mentoro, apogante sian konsiderindan facilpercepton por elokvenco kaj literaturo. Plejparte pro lia asocio kun Knox, Edward Wilmot Blyden decidis iĝi pastro, kiun decidon liaj gepatroj apogis. En majo 1850, Blyden, akompanita de la edzino de Reverend Knox, iris al Usono por eniri en Rutgers Teologia kolegio, la studuniversitato de Knox. Oni rifuzis al li pro lia raso. Klopodoj eniri lin en du aliaj teologiaj kolegioj ankaŭ malsukcesis. Knox apogis Blyden por iri al Liberio, kie li pensis Blyden povus uzi sian inteligenton.
Geedziĝo kaj familio
Poste tiun jaron, Blyden alvenis en Liberio kaj estis baldaŭ profunde implikita en ĝia evoluo. Blyden edziĝis kun Sarah Yates, ameriko-liberiano de la eminenta Yates-familio. Ŝi estis la nevino de la liberia vicprezidanto, Hilary Yates. Ŝi havis tri infanojn kun Blyden.
Blyden poste iris al Freetown, Sierra Leone (Fritaŭno, Sieraleono) kaj havis longdaŭran rilaton kun Anna Erskine, afrik-usonano de Luiziano. Ŝi estis la nepo de la prezidanto de Liberio James Spriggs-Payne. Blyden havis kvin infanojn kun Anna Erskine. Kelkaj el la posteuloj de Blyden daŭre baziĝas en Fritaŭno, inter ili Sylvia Blyden, eldonisto de ”Awareness Times".
Li mortis en Freetown, Sierra Leone (Fritaŭno, Sieraleono), la 7an de februaro 1912 kaj estis entombigitaj ĉe Racecourse Cemetery en Fritaŭno, Sieraleono.
Kariero
De 1855-1856, Blyden redaktis la ”Liberia Herald” kaj verkis "A Voice From Bleeding Africa (Voĉo el sanganta Afriko)". Li ankaŭ pasigis tempon en aliaj britaj kolonioj en Okcidentafriko, precipe Niĝerio kaj Sieraleono, skribante por gazetoj en ambaŭ kolonioj. Li konservis kravatojn kun la "American Colonization Society" kaj publikigis en ilia ĵurnalo : "African Depository and Colonial Journal".
Kiel diplomato, li ambasadoris por Liberio al Britio kaj Francio. Li ankaŭ vojaĝis al Usono, kie li parolis pri lia laboro en Afriko. Blyden kredis ke la rasa diskriminacio de afrikusonanoj ludis rolon en la evoluo de Afriko per revenado al la kontinento. Li estis kritika de afrik-usonanoj kiuj ne kunlaboris kun Afriko.
Blyden iĝis la liberia ministro por eksteraj aferoj (1862-1864). Li poste estis ministro por internaj aferoj (1880-1882).
Aldone al tenado de multaj pozicioj de gvidado en politiko kaj diplomatio, li instruis klasikaĵojn ĉe "Liberia College" (1862-1871). Li estis ĝia prezidanto (1880-1884), gvidante la kolegion tra periodo de disvastiĝo. De 1901 ĝis 1906, Blyden, ankaŭ, direktis edukon de islamanoj ĉe institucio en Sieraleono.
Skribado
Kiel verkisto, Blyden estas rigardita kiel la" patro de tutafrikismo". Lia plej grava laboro : "Christianity, Islam and the Negro Race" (1887), proponis la ideon ke Islamo, grava religio en subsahara Afriko, havas pli unuecigan kaj kontentigan efikon sur sub-saharaj afrikanoj ol kristanismo. Ankaŭ grava religio en Afriko, la lasta estis lanĉita plejparte fare de eŭropaj koloniigistoj kaj Blyden kredis ke ĝi havis demoralizan efikon, kvankam li daŭre estis kristano. Li opiniis islamo estis pli aŭtentike Afrika, kvankam ĝi estis lanĉita fare de arabaj koloniigistoj. Tiu laboro estis kontestita en Britio, pro ĝia subjekto kaj ĉar multaj homoj komence ne kredis ke nigra-afrikano skribis ĝin.
Blyden apogis la kreadon de juda ŝtato en Israelo kaj laŭdis Theodor Herzl kiel la kreinto de "tiu mirinda movado nomita Cionismo. "
Verkoj
Libroj
- "The Call of Providence to the Descendants of Africa in America", A Discourse Delivered to Coloured Congregations in the Cities of New York, Philadelphia, Baltimore, Harrisburg, during the Summer of 1862, in Liberia's Offering: Being Addresses, Sermons, etc., New York: John A. Gray, 1862
- Christianity, Islam and the Negro Race, London, W.B. Whittingham & Co., 1887; 2nd Edition 1888; University of Edinburgh Press, 3rd Edition, 1967; reprint of 1888 edition, Baltimore, Maryland: Black Classic Press, 1994 (edition on Googlebooks).
- African Life and Customs, London: C.M. Phillips, 1908; reprint Baltimore, Maryland: Black Classic Press, 1994.
- West Africa Before Europe: and Other Addresses, Delivered in England in 1901 and 1903, London: C.M. Phillips, 1905.
Eseoj kaj paroladoj
- "Africa for the Africans," African Repository and Colonial Journal, Washington, DC: januaro 1872.
- "The Call of Providence to the Descendants of Africa in America", Parolado antaŭ Coloured Congregations en New York, Philadelphia, Baltimore, Harrisburg, somere 1862, eldonita enLiberia's Offering: Being Addresses, Sermons, etc., New York: John A. Gray, 1862.
- "The Elements of Permanent Influence", parolado en Washington, dimanĉo, la 16-an de februaro 1890, Washington, DC: R. L. Pendleton (published by request), 1890 (gastigita ĉe Virtual Museum of Edward W. Blyden)
- "Liberia as a Means, Not an End", Liberian Independence Oration: 26-an de julio 1867; African Repository and Colonial Journal, Washington, DC: Novembro 1867.
- "The Negro in Ancient History, Liberia: Past, Present, and Future," Methodist Quarterly Review, Washington, DC: M'Gill & Witherow Printer.
- "The Origin and Purpose of African Colonization", parolado dum la 66-a datreveno de American Colonization Society, Washington, D.C., 14-an de januaro 1883, Washington, 1883.
- E. W. Blyden M.A., Report on the Falaba Expedition 1872, for His Excellency Governor J. Pope Hennessy, C.M.G., eldonita sub authority Freetown, Sierra Leone. eldonita de Government Office, 1872.
- "Liberia at the American Centennial", Methodist Quarterly Review, julio 1877.
- "America in Africa," Christian Advocate 1898.
- "The Negro in the United States," A.M.E. Church Review, januaro 1900.