Unua libro

Simplicius kreskas kiel naiva bovgarda knabo en bieno en la montara regiono Spessart (Hesio). Li vivas sen iu edukado kaj eĉ ne konas sian nomon. Gardante ŝafojn la dekjarulo per sia sakŝalma ludo alproksimigas soldataron erar-vagantan en la arbaro. Ili elrabas la bienon, torturas la helpanton de la bienulo, seksperfortas la virinojn, mortigas kaj bruldetruas. Laŭ konsilo de la mortanta bien-helpantino perfortita la knabo fuĝas kaj eskapas en la arbaron. Tiel li estas disigita de siaj (ŝajnaj) gepatroj. Nur multe pli poste li rerenktos sian patron. Post kiam la knabo erar-vagis kelkajn tagojn tra la arbaro, li estas akceptita de maljuna ermito, kiu nomas lin Simplicius, t.e. „simplulo“. La maljunulo instruas al li la kristanan katekismon kaj kiel legi kaj skribi.

Post du jaroj en la arbaro, lia instruisto, kiun Simplicius rigardas kiel sian veran patron, klarigas, ke alvenis la tempo kaj ke li, maljuna, baldaŭ mortos. Li petas Simplicius entombigi lin. Ankoraŭ duonan jaron la Simplulo restas en la ermitejo. Kiam li volas demandi al la pastoro de proksima vilaĝo, kion li estonte faru, li trovas la vilaĝon tute forbrulita. Ŝokite, ke la mondo estas tiel sensava li decidas fariĝi ermito mem. Sed eĉ lia modesta hejmo estas atakita de soldatoj, lia provianto por la vintro forrabita. En sia kabano li fine trovas lastan leteron de la ermito, konsilanta foriri el la arbaro.

Tra la brul-detruita urbeto Gelnhausen Simplicius venas al la urbo kaj fortikaĵo Hanau. Tie oni suspektas, ke li estus spiono. Helpe de la urba pastoro li estas liberigita el la karcero. Li ekscias, ke la eremito, antaŭ sia ekvivado en la arbaro, estis oficiro kaj bofrato de la guberniestro Ramsay (temas pri alludo al Jakob von Ramsay (1589–1639), kiu estis sveda komandanto de Hanau ĝis 1638).

Simplicius fariĝas paĝio de la guberniestro, kaj baldaŭ klariĝas, ke la ŝajna orfeo estas la nevo de la guberniestro, la filo de ties malaperinta fratino kaj bofrato. Tamen la aristokrata vivo ĉe la kortego tro malsimilas al tiu en la ermitejo. Por Simplicius ĝi estas hipokrata kaj kontraŭ-Dia. La korteganoj primokas lin pro lia simpleco kaj mankanta kono de la kortegaj manieroj.

Dua libro

Simplicius pro tio baldaŭ perdas la favoron de la guberniestro kaj fariĝas bufono, devigata porti bovidan vestaĵon. Post malmultaj tagoj li estas kaptita de kroataj soldatoj, povas eskapi, nur por denove esti kaptita, ĉi-foje de rabistoj. Li sukcesas priruzi ilin kaj forpreni ilian ŝtelitaĵon. Post kiam li forkonsumis ĝin li alvenas al Magdeburgo. Tie li denove fariĝas bufono de la komandanto kaj baldaŭ bona amiko de ties filo, Ulriko Kor-frato (Ulrich Herzfreund).

Antaŭ la konkero de Magdeburgo fare de la katolikoj, Simplicius povas eskapi per la helpo de Ulriko, dum tiu mem estas kaptita kaj arestita. Simplicius savas sin kiel servisto de dragono en monaĥejon. Post la morto de sia senjoro li mem fariĝas dragono kaj vivas dumtempe en la monaĥejo Paradizo. Kiel „Ĉasisto de Soest“ en Vestfalio li baldaŭ fariĝas fama kaj riĉa. Li krimas kaj krimadas sen esti kaptita aŭ vundita kaj akiras riĉan akiraĵon. Pro lia konateco iu „Ĉasisto de Werl“ ekagas laŭ la sama maniero en la najbara urbo Werl. La Ĉasisto de Soest baldaŭ haltigas tion, nokte surpriz-atakante la alian kaj minacante mortigi lin, se li ankoraŭfoje rabu vestita kiel ĉasisto.

Pro lia aroganta konduto li provokas du soldatojn al duelo kaj venkas ilin. Ĉar dueloj inter armeanoj estas malpermesitaj per mortpuno, li estas arestita. Li tamen negocas sian baldaŭan liberiĝon, proponante al la generalo ruzon, kiel konkeri almilititan urbon sen sango-verŝado.

Post lia liberiĝo Simplicius fordiboĉas sian tutan monon kaj enamiĝas al la filino de kolonelo. Mallonge poste li vojaĝas tra Kolonjo al Parizo, kie li karieras kiel opereja kantisto, gajnante multe da mono. Pro severa malsaniĝo de sifiliso, nur kelkajn tagojn poste ĝi estos forrabita. Simplicius resaniĝas kaj denove gajnas monon, ĉi-foje kiel kuracista ĉarlatano. Post iom muskedistoj devigas lin al milit-servo.

Okaze de rekognoskado sur la Rejno la ŝipo inversiĝas kaj Simplicius preskaŭ dronante, estas lastmomente savita. Li fuĝas al Rheinhausen, tamen denove estas devigita soldat-servi, kaptita de malamikaj trupoj kaj atakita de rabisto. En gastejo li rerenkontas Kor-fraton. Ili decidas, pilgrimi al Einsiedeln por penti pro siaj pekoj. Simplicius tamen ne tro emas kaj nur kontraŭvole kuniras. Poste li denove milit-servas, ĉi-foje libervole.

Li aŭdas pri proksima lago, la Mummelsee kaj migras tien. El la akvo aperas la reĝo de la akvo-fantomoj, kiu donacas al li miraklan ŝtonon. Metante lin surteren, ĝi lasas ekflui sanigan fonton. Simplicius per ĝi volas fondi novan banlokon, sed erare metas ĝin sur la grundo, kiam li ekdormas. Frustrite pro la denova perdo de granda havaĵo li retiriĝas al bieno kaj studas diversajn artojn.

Kiam en aŭtuno trupoj kantonmentas apud lia bieno, ili arestas lin kaj kondukas lin al Moskvo. Tie li faras karieron kiel esploristo. Li montras al la caro la produktadon de pulvo kaj rekompense estas liberigita. Survoje li travivas sennombrajn aventurojn en Japanio, Makao, Egiptio, Konstantinoplo kaj Romo. Li estas kaptita de piratoj kaj vendita kiel galera sklavo. Fine li revenas hejmen.

Dum promeno en arbaro Simplicius trovas ŝtonan bildon. Kiam li tuŝas ĝin, ĝi aliformiĝas en diversaj aĵoj kaj bestoj, fine forflugas kiel birdo (vd. Baldanders). Li interpretas tion kiel signo de Dio kaj volas pilgrimi al Santiago de Compostela en Hispanio. La ŝipo sinkas, sed li atingas kun la ŝip-ĉarpentisto la bordon de insulo, kie ili trovas fruktojn, kortbirkojn kaj akvon. Post la morto de la ĉarpentisto pro trotrinkado de palmvino, Simplicius fariĝas eremito kaj skribas sian biografion. Al kapitano de holanda ŝipo, hazarde pasanta multajn jarojn poste, Simplicius transdonas la manuskripton. La rimarkigoj de la holanda kapitano estigas la finan ĉapitron de la libro.

En la rakonto „Springinsfeld“ de Grimmelshausen, kiu deruliĝas post la okazaĵoj de la „Aventuroj de Simplicissimus“, Simplicissimus surprize revenas. Restas neklare, kiel li povis forlasi la insulon.