| Deng Xiaoping 邓小平 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Deng Xiaoping, 1979 | |||||
| Persona informo | |||||
| 邓小平 | |||||
| Naskiĝo | 22-an de aŭgusto 1904 en Guang'an, Siĉuano, Qing Imperio | ||||
| Morto | 19-an de februaro 1997 (92-jaraĝa) en Pekino, Ĉina Popola Respubliko | ||||
| Mortis pro | naturaj kialoj vd | ||||
| Mortis per | Parkinsona malsano vd | ||||
| Religio | ateismo vd | ||||
| Etno | hanoj vd | ||||
| Lingvoj | ĉina vd | ||||
| Ŝtataneco | Dinastio Qing • Respubliko Ĉinio • Popola Respubliko Ĉinio vd | ||||
| Alma mater | Moskva Universitato Sun Jatsen • Komunisma Universitato de Laboristoj Orientaj vd | ||||
| Partio | Komunista Partio de Ĉinio | ||||
Subskribo  | |||||
| Familio | |||||
| Edz(in)o | Zhang Xiyuan • Jin Weiying • Zhuo Lin vd | ||||
| Infanoj | Deng Pufang • Deng Nan • Deng Rong • Deng Zhifang vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | politikisto • ĵurnalisto • diplomato vd | ||||
| |||||
| |||||
| Ĉefestro de Centra Milita Komisiono de ĈKP | |||||
| Dum | 18-a de junio 1983 – 19-a de marto 1990 | ||||
| Antaŭulo | Hua Guofeng | ||||
| Sekvanto | Jiang Zemin | ||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Deng Xiaoping (ĉine 邓小平, [prononcu: deng ŝjaŭ ping] (naskiĝis la 22-an de aŭgusto 1904, mortis la 19-an de februaro 1997) estis ĉinia politikisto, fakta gvidis Ĉinion ekde 1976 ĝis la komencaj 1990-aj jaroj. Dum lia regado Ĉinio konstruis unu el la plej rapide evoluiĝantaj ekonomioj en la mondo, samtempe la ĉina komunista partio sukcesis konservi kontrolon en siaj manoj.
Pro sia "dekstrismo" Deng estis punita de Mao Zedong en 1966: post sukcesa kariero, li subite devis iĝi simpla laboristo por 8 longaj jaroj. Dum tiuj jaroj Deng tamen plu verkis kaj planis, kaj post la morto de Mao (9-a de septembro 1976) li sukcesis fariĝi fakta gvidanto de la Ĉina Komunisma Partio. Kiel reformisma politikisto, Deng sukcese reformis ĉinan ekonomion kaj politikan sistemon. Lia devizo, "Socialismo kun ĉinaj karakterizaĵoj" (ĉine 中国特色社会主义) poste signifis komunistan ŝtaton kun kapitalismaj principoj, kiel Vjetnamio kaj Laos. Lia posteulo estis Jiang Zemin.
Reveno al la potenco
Kun forta volforto kaj alta inteligenteco, la maljuniĝanta kamparano Deng povis iom post iom fariĝi la gvidanto de la plej popolriĉa lando de la mondo post la morto de Mao. Singarde transdonante sian subtenon ene de la Komunista Partio de Ĉinio, Deng sukcesis manipuli la laŭleĝan posteulon de MAO, Hua Guofeng, kaj forigis lin de la prezidanteco en 1980. Kontraste al antaŭaj ŝanĝoj de registaro en la lando, Deng permesis al Hua, kiu restis membro de la partia komitato, retiriĝi trankvile kaj tiele starigi precedencon en kiu detronigita gvidanto finas sian mandaton sen esti fizike vundita.
Post ekkaptado de potenco, Deng malaprobis la Kulturan Revolucion, komencante la periodon konatan kiel la Printempo de Pekino, periodo en kiu malferma kritiko de la sufero kaŭzita dum la Kultura Revolucio estis permesita. Li malfortigis la homojn, kiuj estis plifortigitaj post la revolucio, dum plifortigis la homojn, kiuj estis elpelitaj dum ĝi, kiel li estis.
Kvankam lia oficiala pozicio estis tre modesta (prezidanto de la centra-armea komitato de la partio), li anstataŭigis la sekretariojn sub li kaj estis fakte la plej potenca homo en povo.
Malfermiĝo al la okcidento
Sub la regado de Deng, la ligoj de Ĉinio kun la Okcidento disvolviĝis en senprecedenca maniero. Li okazigis renkontiĝojn kun okcidentaj gvidantoj kaj eĉ vojaĝis al Usono por renkontiĝi kun prezidanto Jimmy Carter ĉe la Blanka Domo post kiam Usono interrompis diplomatiajn rilatojn kun Tajvano en 1979.
Alia atingo de Deng estis la interkonsento subskribita inter Britio kaj Ĉinio la 19-an de decembro 1984, interkonsento laŭ kiu Honkongo estus redonita al Ĉinio en 1997 kun la fino de la 99-jara lizkontrakto de la plej granda parto de la kolonia teritorio. Deng konsentis en la sama traktato konservi la kapitalisma sistemo sur la insulo sendifekta dum 50 jaroj de la momento de reunuiĝo kun Ĉinio. La devizo de la programo: "Unu lando, du metodoj", estis surmerkatigita inter la ĉinoj kiel ebla malfermo por la unuiĝo de Ĉinio kun Tajvano en la venontaj jaroj.
Aliĝante al la maoisma pensmaniero, Deng tamen ne disvolvis rilatojn kun Sovetunio, sekvante sian percepton, ke Sovetunio estas superpotenco egala en potenco al Usono, sed ĝia fizika proksimeco al Ĉinio endanĝerigas ĉi tiun lastan.
Ekonomiaj reformoj
.png.webp)
De 1978 ĝis sia morto en 1997, Deng gvidis ampleksajn ekonomiajn kaj politikajn reformojn kiuj inkludis la malfermon de la ĉina ekonomio al eksterlanda investo kaj subkontraktado, la malkolektivigo de la libera komerco, interalie en la Agrikultura industrio, kaj la renovigon de rilatoj kun la okcidenta mondo.
La reformoj kiujn li gvidis kaŭzis la masivan kreskon de ĉina MEP kaj faris Ĉinion unu el la plej influaj kaj potencaj ekonomiaj kaj politikaj potencoj en la mondo kaj ekde la mezo de la dua jardeko de la dudekunua jarcento la plej granda ekonomia potenco de la mondo laŭ terminoj de aĉetpovo.
Demandite pri la kolizio inter komunismo kaj la libera merkato, Deng diris: "Ne gravas ĉu la kato estas blanka aŭ nigra. Bona kato kaptas musojn."