| Budapeŝta Ŝtata Operejo | ||||
|---|---|---|---|---|
| Magyar Állami Operaház | ||||
 | ||||
| operejo | ||||
| Bazaj datoj | ||||
| Tipo | Teatro | |||
| Konstrutempo | 1875–1884 | |||
| Konstrustilo | Novrenesanco vd | |||
| Arkitekto | Miklós Ybl vd | |||
| Estiĝo | 1884 | |||
| Malfermo | 1884 | |||
| Adreso | ||||
| Paĝaro | ||||
| Lando | Hungario vd | |||
| Situo | Budapeŝto | |||
| Adreso | Андрешева авенија бр. 22 | |||
| Situo | ||||
| Geografia situo | 47° 30′ 10″ N, 19° 3′ 30″ O (mapo)47.5027819.05833Koordinatoj: 47° 30′ 10″ N, 19° 3′ 30″ O (mapo) [+] | |||
| ||||
| Retejo | https://www.opera.hu/ | |||
La Budapeŝta Ŝtata Operejo estas la plej grava operejo de Budapeŝto situanta laŭ la plej impona avenuo de la ĉefurbo.
[[Dosiero:Opera House, Budapest.jpg|eta|{{centre|Ornamaĵoj en la operejo]]
Historio
La unua origina hungara opero estis prezentita en privata teatra trupo de László Kelemen (aktoro) en 1793 en la tiama Pest (urbo). Ekde 1827 estis prezentitaj ankaŭ operoj aŭ muzikaj teatraĵoj en Nacia Teatro de Pest. Ekde 1872 oni okupiĝis pri la memstara operejo. Delegitoj petis permeson de Francisko Jozefo la 1-a pri la konstruado, kiu jesis, kaze de la operejo estos malpli granda, ol tiu domo de Vieno. La inaŭguro okazis en 1884. La imperiestro diris: vere tiu domo estas malpli granda, ol en Vieno, sed pli bela. Dekomence Francisko Jozefo havis apartan niĉon por ĝui la prezentadojn.
La konstruaĵo havas longojn 113 m, larĝojn 59 m, altojn 51 m. La tegmentan strukturon projektis János Feketeházy. En 1896 pretiĝis ankaŭ la metroo, kiu havas tie haltejon. En 1912 trakonstruo okazis laŭ projekto de István Medgyaszay.
Komence la direktoro estis Ferenc Erkel. Inter 1888–1891 la dirigento estis Gustav Mahler, kiu faris gloran epokon de la operdomo. Komence de la socialismo sukcesa kampanjo estis, sekve ankaŭ simplaj laboristoj vizitadis la prezentaĵojn. Longe estris la operejon Emil Petrovics.
En la 1970-aj jaroj tie kantadis ekzemple Mario del Monaco, Nicolai Gedda, Theo Adam, Grace Bumbry, Montserrat Caballé, Tito Gobbi, Plácido Domingo kaj José Carreras.
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de kantistoj en Budapeŝta Operejo.Baleto
Komence en Magyar Színház, poste en la Operejo funkciis ankaŭ baletistoj, en la frua 20-a jarcento estis videblaj jam ankaŭ altnivelaj baletaj spektakloj helpe de ĉefe eksterlandaj artistoj. Komence Henrik Benkő estis la dirigento. En 1937 en la Operejo ekfunkciis la baleta instituto Arkivigite je 2017-07-16 per la retarkivo Wayback Machine.
Signifaj baletaj estroj estis Gyula Harangozó (1950–1960), Ferenc Nádasi (1960–1961), György Lőrincz (baletisto) (1961–1977), László Seregi (1977–1983), Imre Dózsa (1983–1984), Adél Orosz (baletisto) (1984–1988), Gábor Keveházi (1989–1992), György Szakály (1992-?)
Kelkaj aliaj membroj estis Ágoston Balogh, Irén Bartos, Mária Bérczes, Ede Brada, Federico Campilli, Jan Ciepliński, Erzsébet Dvorszky, Lili Felméry, József Forgách (baletisto), Nicola Guerra, Etelka Kálmán, Mária Kékesi, Krisztina Keveházi, Emília Nirschy, Anna Pallay, Klotild Ugray.
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Hungara Dancarta Universitato. Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de baletistoj en Budapeŝta Operejo.
Teatrestroj (elekto)
En la Operejo la testrestroj havis plurajn titolojn (intendantoj, ĉefdirektoroj, komisaroj).
Intendantoj
- Frigyes Podmaniczky (1875)
- István Keglevich (1886-1888, 1898-1902)
- Ferenc Beniczky (1888-1891)
- Géza Zichy (1891-1894)
- Elek Nopcsa (1894-1897)
Komisaroj
- Podmaniczky Frigyes (1875)
- Ferenc Beniczky (1888–1891)
- József Stresser (1894)
- Elek Nopcsa (1894–1897)
- Kálmán Huszár (1897–1898)
- Miklós Bánffy (1912–1917)
- Gyula Wlassics (1920–1925)
- Szilveszter Ókovács (2011–2013)
Ĉefdirektoroj
- Emil Petrovics (1986–1990)
- Endre Ütő (1991–1995)
- László Vámos (1995–)
- Miklós Szinetár (1996–2001, 2003–2005)
- Miklós Locsmándi (2001–2002)
- Árpád Jutocsa Hegyi (2005-2006)
- Ádám Horváth (operkantisto) (2011)
- Szilveszter Ókovács (2013-)
Aliaj
- Ferenc Erkel (direktoro, 1884-1886)
- Gustav Mahler (direktoro, 1888—1891)
- Artúr Nikisch (direktoro, 1893—1895)
- Imre Mészáros (aldisto) (direktoro, 1900-1901, 1907-1912)
- Rezső Máder (direktoro, 1901—1907, 1922—1925)
- Dezső Zádor (operkantisto) (1919)
- Emil Ábrányi (pli juna) (direktoro, 1919—1920)
- István Kerner (direktoro, 1920—1921)
- Miklós Radnai (direktoro, 1925—1935)
- Tibor Fajth (direktoro, 1958—1962)
Elektitaj dirigentoj
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de elektitaj dirigentoj de Budapeŝta Ŝtata Operejo.Elektitaj aliaj membroj
- Georg Anthes, kantisto, reĝisoro
- Imre Balassa, dramaturgo
- Ottó Berg, helpekzercisto
- Erzsébet Bodó, kantisto
- Csilla Boross, kantisto
- Márta Chiovini, koncertmajstro
- Frigyes Ferenczi, reĝisoro
- Vilmos Grünfeld, koncertmajstro
- Géza Hargitai, koncertmajstro
- Ferenc Jancsin, koncertmajstro
- József Kozma, helpekzercisto
- Dragomir Krančević, koncertmajstro
- András Kürthy, dramaturgo
- Béla Melles, koncertmajstro
- Imre Mészáros (aldisto), inspektoro
- Géza Németh, aldisto
- Imre Pető, helpekzercisto
- Zoltán Pongrácz, helpekzercisto
- András Rékai, reĝisoro
- István Rudas, inspektoro
- Jenő Sipos, kantopedagogo
- Ferenc Szende, reĝisoro, kantisto
- Loránt Szűcs, helpekzercisto
- Mihály Szűcs, koncertmajstro
- Klára Zsindelyné Tüdős, kostumisto
Elektitaj muzikistoj
- Géza Allaga, violonĉelisto
- József Balogh (klarnetisto)
- József Bazsinka, tubjisto
- Zsigmond Bürger, violonĉelisto
- Emília Csánky, hobojisto
- János Devich, violonĉelisto
- Béla Drahos, flutisto
- Judit Faludi, violonĉelisto
- László Hara (pli aĝa), fagotisto
- Ferenc Hartai, flutisto
- Viktória Herencsár, zimbalonisto
- György Lakatos, fagotisto
- Hédy Lubik, harpisto
- Lajos Montag, kontrabasisto
- János Ónozó, kornisto
- Henrik Prőhle, flutisto
- Miklós Rékai, harpisto
- Henrik Rohmann, harpisto
- Ferenc Romagnoli, kornisto
- Rezső Roubal, timbalisto
- Nóra Salvi, hobojisto
- Ida Tarjáni Tóth, zimbalonisto
- Zoltán Tibay, kontrabasisto