B. Traven
Persona informo
Bruno Traven
Naskiĝo	9-an de oktobro 1882 (1882-10-09) en Świebodzin
Morto	26-an de marto 1969 (1969-03-26) (86-jaraĝa) en Meksikurbo
Lingvoj	Esperanto • germana vd
Loĝloko	Munkeno vd
Ŝtataneco	Germanio • Meksiko vd
Profesio
Alia nomo	Robert Bek-gran • Hal Croves • Ret Marut • Richard Maurhut • Traven Torsvan • Fred Gaudet • Fred Mareth • Bruno Marhut • Red Marut • Rex Marut • Robert Marut • Fred Maruth • Goetz Öhly • Anton Raderscheidt • Wilhelm Scheider • Jacob Torice • B. T. Torsvan • Berick Traven Torsvan • Traves Torsvan vd
Okupo	entomologo • verkisto • romanisto • scenaristo • sindikatisto • esperantisto vd
Aktiva dum	1926–1968 vd
Verkado
Verkoj	La Mortula Ŝipo ❦ La trezoro de la Sierra Madre ❦ Der Ziegelbrenner ❦ Ponto en la ĝangalo ❦ Ribelo de l’ pendigitoj ❦ Registaro ❦ Rozo Blanka ❦ Koton-rikoltantoj ❦ Generalo venas el la ĝangalo ❦ Mahagontrunko ❦ Ĉaro ❦ Marŝo en la regnon de l’ mahagono vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

B. TRAVEN (eble naskiĝis la 25-an de februaro 1882 en Schwiebus, nun Świebodzin en Pollando – mortis la 4-an de marto aŭ 26-an de marto 1969 en Meksiko, subŝtato Chiapas), estas la pseŭdonimo de germana verkisto, kiu priskribis la vivon de sociaj subigitoj, precipe de meksikaj indianoj. Liaj efektivaj nomo, naskiĝdato kaj biografiaj detaloj estis objekto de debatoj inter literatursciencistoj, sed estas certe, ke li pasigis la plej grandan parton de sia vivo en Meksiko.

Ret Marut, arestita en Londono en 1923.

Li estis la plej granda literatura mistero de la 20-a jarcento, ĉar li dum sia tuta vivo sekretigis sian identecon. Laŭ la plej populara hipotezo, li aktivis unue en Germanio kiel aktoro sub la nomo Ret Marut, partoprenis en la Bavaria Respubliko de Konsilantaroj, kaj ekde ĉirkaŭ 1924 li vivis en Ameriko. Eĉ kiel fama verkisto, kies verkojn oni sukcese filmis, li ne volis malkaŝi, kiu li fakte estas, ĉar laŭ lia opinio gravas la verko, ne la privata vivo. Tial oni supozis eĉ, ke li estas reĝa bastardo aŭ persekutata krimulo aŭ revoluciulo k.s. Aliaj nomoj kiu diversmaniere ligitiĝis al Traven inkludas Hal Croves, Richard Maurhut, Torsvan, Herman Albert Otto Max Feige. Oni eĉ supozis, ke li estas Jack London, kiu nur ŝajnigis memmortigon kaj daŭrigis sian literaturan agadon sub alia nomo kaj en alia lingvo. Alia teorio, de Will Wyatt post esplorfarado, estas ke la vera nomo de Marut/Traven estas Otto Feige, kiu devenis el Schwiebus, tiam en la provinco Brandenburgio, Germanio (post 1945 novnomita Świebodzin en Pollando).

Traven aŭtoris multajn romanojn, unu vojaĝraporton kaj multe da rakontoj, en kiuj kombiniĝas sensaciaj aventurtemoj kaj ironia humuro kun kritika sinteno pri la kapitalismo, kiu videbligas socialismajn kaj anarkiismajn simpatiojn. Li estas fama precipe pro siaj romanoj pri ekspluatataj meksikaj indianoj, kiujn oni dungis je preskaŭ sklavaj vivkondiĉoj ĉe arbohakado de mahagono – kiu hakis tro malmulte da arboj, estis dumnokte ĉeokaze eĉ pendigita sur arbo, sed ne je la kolo, sed je la manoj. Ankaŭ liaj ceteraj romanoj okupiĝas pri socialaj maljustaĵoj, praktikataj ĉe kotonrikoltantoj, maristoj, laboristoj ks.

La romanoj kaj rakontoj de B. Traven ĝuis (kaj ĝuas plu) grandan popularecon jam en la periodo inter la du mondmilitoj kaj ankaŭ post la Dua mondmilito. Li longe restis unu el la plej legataj verkistoj de la germanlingva populara literaturo. Liaj verkaĵoj estas tradukitaj en pli ol 24 lingvojn kaj laŭ taksoj atingas suman eldonon de almenaŭ 30 milionoj da liboj.^[1][2] Laŭ nndb.com, Albert Einstein, je la demando al li farita: kiun libron li kunportus ironte sur dezertan insulon respondis: iun ajn kondiĉe ke ĝi estas libro de Traven.^[3]

En 1929, la romano "Rozo Blanka" estis publikigita, pri la provoj de usona naftokompanio akiri meksikan bienon, kontraŭ la deziroj de la farmposedanto. Ĉi tiu romano servis, interalie, kiel inspiro por la nomo de la "Blanka Rozo" subtera kiu kontraŭstaris al la regado de la nazia partio en Germanio.

En Usono li famiĝis pro sia libro, La Trezoro de la Sierra Madre, kaj en 1948 John Houston reĝisoris la samnoman filmon "The Treasure of the Sierra Madre" kies ĉefrolo estis aktorita de Humphrey Bogart. Tiu filmo estis unu el la unuaj filmoj el Holivudo farita preskaŭ tute ekster Usono (en Tampico, Meksiko). Por efektivigi la metion helpis teknika konsultisto kiu poste estis identigita kiel Travan mem.

Verkoj

La rete atingeblaj verkoj havas ligilojn, kaj al esperantaj tradukoj, kaj al alialingvaj versioj.

• 1926 – Der Wobbly (La kotonplukistoj)

Angla traduko: The Cotton-Pickers

• 1926 – Das Totenschiff (La Mortula Ŝipo Arkivigite je 2016-06-05 per la retarkivo Wayback Machine) – filmita

Angla traduko: The Death Ship

• 1927 – Der Schatz der Sierra Madre (La trezoro de la Sierra Madre Arkivigite je 2016-03-07 per la retarkivo Wayback Machine) – anglalingve filmita kiel The Treasure of the Sierra Madre
• 1928 – Land des Frühlings (Lando de l' printempo)
• 1928 – Der Busch (La vepro)
• 1929 – Die Brücke im Dschungel (Ponto en la ĝangalo)
• 1929 – Die Weiße Rose (Rozo Blanka Arkivigite je 2016-03-22 per la retarkivo Wayback Machine)
• 1931 – Der Karren (Ĉaro)
• 1931 – Regierung (Registaro)
• 1933 – Der Marsch ins Reich der Caoba (Marŝo en la regnon de l' mahagono)
• 1936 – Die Troza (Mahagontrunko)
• 1936 – Die Rebellion der Gehenkten (Ribelo de l' pendigitoj) – filmita
• 1936 – Sonnen-Schöpfung / Indianische Legende (Sun-kreado, indiana legendo)
• 1940 – Ein General kommt aus dem Dschungel (Generalo venas el la ĝangalo)
• 1950 – Macario (Makario)
• 1958 – Der dritte Gast (La tria gasto)
• 1960 – Aslan Norval
• 1963 – Khundar (Ret Marut: Kundar, fabelo)

Der Karren, Regierung, Der Marsch ins Reich der Caoba, Die Troza, Die Rebellion der Gehenkten kaj Ein General kommt aus dem Dschungel, apartenas al la Caobazyklus – la «Mahagonciklo».

Referencoj

Eksteraj ligiloj

• B.TRAVEN-ESPERANTO-CEZAR en Esperanto, anglalingve, germanlingve, de Hans-Georg Kaiser.
• www.btraven.com anglalingve, germanlingve, hispanlingve.