Artisma permeso (apude de pli da kuntekste-specifaj derivaĵaj terminoj kiel poezia, historia, drameca kaj rakonta permeso) referencas al devio de la faktoj aŭ de konvencia formo por realigi la praktikon de arto kaj farita por artismaj celoj. Ĝi povas inkluzivi la ŝanĝon de gramatiko aŭ lingvo, aŭ la revortado (parafrazo) de jam-ekzistanta teksto.

Historio

La artisma licenco ankaŭ povas plu-gvidi al la kapableco de artisto apliki malgrandajn distordojn, kiel poeto ignoranta kelkaj de la negravaj postuloj de gramatiko por poezia efiko. Ekzemple, el la komenca adreso de la historia parolado de Marko Antonio "Amikoj, Romanoj, Samlandanoj, pruntedonu al mi viajn orelojn" de Julio Cezaro (literaturo) de Shakespeare teknike postulus la vorton "kaj" antaŭ ol "countrymen", sed la konjunkcio "kaj" estas preterlasita konservi la ritmon de kvinjambo. Male, ĉe la sekvanta linio, la fino de "Me venas entombigi Cezaro, ne laŭdi lin" havas kroman silabon ĉar preterlasanta la vorton "li" farus la propozicion neklara, sed aldonanta silabon ĉe la fino ne interrompus la metrikon ^[1]. Ambaŭ de ĉi tiuj, preterlaso kaj aldono, estas ekzemploj de artisma permeso.

Alia ekzemplo de artisma permeso estas la maniero en kiu stiligitaj bildoj de objekto (ekzemple en pentraĵo aŭ limigita animacio) estas malsama de iliaj veraj vivaj ekvivalentoj, sed estas ankoraŭ celita esti interpretita de la spektanto kiel reprezentanta la saman aferon. Tio ĉi povas signifi la preterlason de detaloj aŭ la simpligo de formoj kaj koloraj ombroj, eĉ al la punkto ke la bildo estas nenio pli ol piktogramo. Ĝi ankaŭ povas signifi la aldonon de ne-ekzistanta detalojn aŭ troigo de formoj kaj koloroj, kiel en fantazia arto aŭ karikaturo.

Resume, artisma permeso estas:

• Tute ĉe la diskreteco de la artisto
• Celita esti tolerita de la spektanto (cf. "Volanta Suspendo de dubeco") ^[2]
• Utila por pleniganta en mankoj, ĉu faktaj, komponaj, historiaj aŭ aliaj mankoj^[3]
• Uzita konscie aŭ nekonscie, intence aŭ pretervole, aŭ en tandemo^[4]

Polemiko kaj kritiko

Artisma permeso ofte provokas polemikon, ofendanta tiujn kiuj indignas la reinterpreton de karmemoraj kredoj aŭ antaŭaj verkoj ^[5]. Ofta respondo de artistoj al ĉi tiuj kritikoj estas la atentigo ke, ilia laboro ne estis celata esti laŭvorta portretado de io antaŭa kaj devus esti juĝita nur sur artisma merito. Artisma permeso estas ĝenerale akceptita praktiko, precipe kiam la rezulto estas vaste aklamita. La historiaj teatraĵojoj de William Shakespeare, ekzemple, estas sufiĉe vastaj distordoj de historia fakto sed estas tamen laŭdita kiel elstaraj literaturaj laboroj.^[6]

Kritikaj voĉoj estas foje levita kiam artisma permeso estas aplikita al kinematografia kaj aliaj prezentadoj de veraj historiaj eventoj. Dum iometa manipulado por drameca efiko de kronologio kaj karakteraj trajtoj de roluloj estas ĝenerale akceptita, kelkaj kritikantoj sentas ke prezentadoj kiuj prezentas grave ŝanĝitan realaĵon estas malprudenta, precipe ĉar multaj spektantoj kaj legantoj ne scias la realajn eventojn kaj tiel povas preni la dramatecan prezentadon kiel esti vera kaj reala. Ekzemploj de filmoj kaj televidaj serioj kiuj estis kritikitaj por troa uzo de drameca permeso inkluzivas Pocahontas de Disney, Braveheart de Mel Gibson, Alexander de Oliver Stone, la HBOa seria Romo, La Plej Granda Showman kaj La Tudors de 20-a Century Fox.

Verkistoj adaptanta verkaĵon por alia mediumo (ekz., filma scenaro el la intrigo de libro) ofte faras gravajn ŝanĝojn, aldonoj al aŭ preterlasoj de la originala intrigo en la libro, eksplikante ke ĉi tiuj ŝanĝoj estis necesaj fari bonan filmon.^[7] Ĉi tiuj ŝanĝoj estas foje al la konsterniĝo de fervoruloj de la originala verkaĵo.

Referencoj