Ĵurnalistoj dum intervjuo al Vladimir Putin.

Ĵurnalistoj ĉe Radio-Canada/CBC en Montrealo en 1944.

Ĵurnalismo estas kaj profesio, kiu okupiĝas pri la diskonigo de informoj en publikaj medioj, kaj la scienco, kiu esploras ĵurnalisman agadon. Ĵurnalistoj malkovras ekonomiajn, politikajn kaj sociajn eventojn, observadas kaj kontrolas la potenculojn kaj informas la publikon pri novaĵoj. Krome, ĵurnalismo ankaŭ povas havi distran aŭ amuzan celojn.

Ĉar ĵurnalismo estas la scienco, kiu esploras ĵurnalisman agadon, estas en universitatoj fakoj kun tiu nomo kaj celo. Tiu estas specialaĵo kiu iĝis ofta kaj komune konata laŭlonge de la dua duono de la 20a jarcento, dum ĵurnalismo ĝenerale kiel socia kaj ekonomia fako disvolviĝis laŭlonge de la unua duono de la 20a jarcento.

Historio de ĵurnalismo

Franca presejo de komenco de la 16-a jarcento.

Nixon abandonante sian postenon en la Blanka Domo iom antaŭ lia demizio estu ekvalida (9a de Aŭgusto 1974) en la fino de la Skandalo Watergate, unu de la mejloŝtonoj de la esplorĵurnalismo.^[1]

La historio de ĵurnalismo estas la disvolvigo, laŭlonge de la historio, de ĵurnalismo, komprenita kiel regula kaj kontinua agado de kolekto, prilaborado kaj disvastigo de novaĵoj pri la ĉefaj okazaĵoj kiuj okazas en la mondo, fare de ĵurnalistoj.^[2]​ La tendenco estis la pliigo de la nombro de novaĵoj je la atingo de la civitanoj kaj de la rapideco de transdono. Ekde fino de la 17-a jarcento la ĵurnaloj estis la ĉefa rimedo de disvastigo de la agado de la ĵurnalistoj, al kiuj dum tiu epoko estis aldonitaj la gazetoj, en la 20-a jarcento la radio kaj la televido, kaj en la 21-a jarcento la Interreto.^[3]

Post kompara studo, Guillamet konkludas, ke oni povas aserti, ke estas interkonsento por difini la etapojn de la historio de la ĵurnalismo; la antikva aŭ metiarto (1609-1789), la moderna aŭ liberala (1789 - lasta kvarono de la 17-a jarcento), la nuntempa aŭ industria (lasta kvarono de la 19-a jarcento - lasta kvarono de la 20-a jarcento) kaj tiu kiu derivas de la apero de Interreto, en 1994.^[4] Italio, Germanio, Francio, Anglio, Hispanio kaj Usono, laŭ tiu ordo, estas la ŝlosilaj landoj por la akademia alproksimigo al la historio de la ĵurnalismo.^[5]

La ĵurnalismo etendiĝis pere de la kresko de la teknologio kaj de la komerco, markite per la alveno de teknikoj specializitaj en rikolto kaj dissendo de informado okazigita de la konstanta pliigo de la atingo de la disponeblaj novaĵoj kaj de la rapideco laŭ kiu ili estas transigitaj.

Kiel antaŭaĵoj de la ĵurnalismo oni povas konsideri la manuskriptajn informaĵojn kiuj estis cirkulantaj en la kortegoj de Eŭropo. En Anglio kaj Eduardo la 3-a kaj Henriko la 6-a havis redaktorojn de novaĵoj kiuj havigis al ili valoran informaron en milittempo. Dum en Germanio kaj Italio estis komuna la komerca kaj ĝis arta intereso en kelkaj folioj de novaĵoj nomitaj avvisi. La redaktoroj ekhavis informaron pri navigistoj, komercistoj kaj trupoj, kaj poste vendis la informojn al feŭdismaj senjoroj, grandaj negocistoj kaj militestroj, inter aliaj.^[6]

La invento de la moderna presmaŝino, meze de la 15-a jarcento, ebligis la aperon de la ĵurnalo, kiel publikigaĵo kun fiksaj intertempoj. La unuaj ĵurnaloj ekzemple prezentiĝis ĉiun sesan monaton en la urbo Kolonjo, en Germanio; kaj estis la imperiestro Rudolfo la 2-a kiu havis la iniciaton promocii ĉiumonatan publikigaĵon, en 1597, por kiu li formis grupon kun la plej gravaj eldonistoj de la epoko.^[6]

Publikaj taskoj

Ĵurnalistoj kun Angela Merkel, 2011

Ĵurnalisto en fako de sporto

La taskoj de ĵurnalistoj:

• Selektado: Ĵurnalistoj elektas el la amaso da informoj tion, kion ili publikigos. Oni priskribas tion kiel la "Taskon de pordisto". La elekto baziĝas sur intereso, loka proksimeco, novaĵa valoro, sed kelkfoje ankaŭ sur la interesoj de la eldonisto aŭ redaktoro, aŭ eble ankaŭ politikaj interesoj de la ŝtato aŭ plej ofte de la eldona entrepreno.
• Reserĉo: Ĵurnalistoj esploras kaj kontrolas, ĉu la informoj objektive estas ĝustaj, kaj (re-)serĉas novajn aspektojn. Tiu punkto estas grava, ĉar ekzistas multaj ekzemploj, kiam ĵurnalistoj estis fiuzataj per ĵetado al ili de sensacia informo, kiu poste evidentiĝas falsaĵo por ies politika profito. Vidu esploranta ĵurnalismo.
• Redaktado: Kiam ĉiuj informoj kaj aspektoj estas esploritaj, ĵurnalistoj redaktas ilin; ili aliformas la informojn en kompreneblan formon, ekz. tekston aŭ televidan kontribuon. Krome, ili klarigas la informojn tiel, ke ĉiu povu ilin kompreni.
• Komentado: Se tio estas dezirata kaj necesa, ĵurnalistoj ankaŭ komentas la informojn. Ili kritikas aŭ laŭdas la agitantojn, kaj kejkfoje proponas ŝanĝojn.
• Prezentado: Fine, ili publikigas kaj prezentas sian laboron per gazeto, televido, radio aŭ rete.

Ĝenerale en ĵurnalisma agado oni klare distingas inter raportado (nur transdono de faktoj, kiuj tamen foje povas esti speciale elektitaj por doni certan impreson) kaj opinio (kiel ekz. oficiala opinio de gazeto, donata en artikolo de la ĉefredaktoro). Ankaŭ recenzo estas esprimo de opinio. La grafika prezentado de tekstoj aŭ bildoj de ambaŭ sekcioj aperas sufiĉe distingataj en publikaĵoj.

Libera demokratio ne ekzistus sen ĵurnalistaj medioj. Ĵurnalistoj publikigas eventojn, ofte ankaŭ tiujn, kiujn la agitantoj sekretigas. Pro tio ankaŭ oni ofte priskribas la amaskomunikilojn kiel la kvaran potencon en ŝtato, aŭ ankaŭ kiel gardohundojn de la demokratio. Aliflanke, en malliberaj politikaj sistemoj la ĵurnalismo ofte subtenas la registaron. Ankaŭ ĵurnalistoj povas esti teorie kaj ŝajne liberaj, sed tamen manipulataj plurmaniere.

Art. 19a de la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj ankaŭ sekurigas la ĵurnalistan laboron:

Ĉiu havas la rajton je libereco de opinio kaj esprimado; ĉi tiu rajto inkluzivas la liberecon havi opiniojn sen intervenoj de aliaj, kaj la rajton peti, ricevi kaj havigi informojn kaj ideojn per kiu ajn rimedo kaj senkonsidere pri la landlimoj.

Tipoj de ĵurnalismo

Nova ĵurnalismo estas stilo de novaĵa redaktado kaj ĵurnalismo, disvolvita en la 1960-aj kaj 1970-aj jaroj, kiu uzas literaturajn teknikojn konsideritajn nekonvenciaĵojn tiutempe. Ĝi karakteriziĝas per subjektiva perspektivo, literatura stilo memoriganta long-forman nefikcion kaj emfazantan "veron" super "faktoj", kaj intensa raporto en kiu raportistoj mergis sin en la rakontojn dum ili raportis kaj skribis ĝin.

Civitana ĵurnalismo (foje nomata baza ĵurnalismo, partoprenema ĵurnalismo aŭ amatora ĵurnalismo) estas formo de ĵurnalismo en kiu la civitana socio partoprenas la socian diskurson ene de la klasika amaskomunikilaro aŭ per siaj propraj amaskomunikiloj. La eblecoj de publikigo en la Interreto, precipe pere de blogoj, podkastoj kaj video-platformoj kiel YouTube kaj Vimeo, kontribuis al la disvastigo de civitana ĵurnalismo.

Flava ĵurnalismo, flava gazetaro, flaveca gazetaro aŭ flavisma gazetaro, estas tipo de ĵurnalismo kiu prezentas novaĵojn kun altiraj, skandalaj aŭ troiĝaj titoloj cele al pliigo de vendado, kvankam ĝenerale tiuj novaĵoj ne disponas de pruvoj (aŭ nur de nesufiĉaj pruvoj) nek de bone difinita esplorado. Tiu tipo de sensaciisma ĵurnalismo inkludas titolojn de katastrofoj kaj grandan nombron de fotoj kun detala informado pri akcidentoj, krimoj, adoltoj kaj politika kaoso. En aŭdiovida ĵurnalismo, abundas ŝokfrapa muziko, fortaj koloroj, ĉefe la ruĝa koloro, kaj la informado estas neorganizita. Interreto adaptiĝis al tia malhonesta praktiko, kaj en mutaj retejoj (foje de teorie seriozaj amaskomunikiloj) oni uzas titolojn kaj bildojn kaj altirajn kaj malverajn kiel maldecaj taktikoj por altiri la atenton de la uzantoj kaj instigi ilin kundividi la enhavon en sociaj retoj.

La ĵurnalisma profilo

Ĵurnalistoj en gazetarkonferenco.

La ĵurnalisma profilo estas ĵurnalisma subĝenro kiu konsistas en la rakonto de vivospertoj, karakteroj kaj kuriozaj informeroj pri difinita rolulo partikulare ĉu persono, vivuloj aŭ fikciuloj helpante sin de la atmosfero. nome de la ĉirkaŭa etoso. Tiu subĝenro estas tre ofte proksima al la intervjuo, la biografio kaj la kroniko de gravulo aŭ famulo. La profilo postulas valortakson se oni malkovras specifajn aspektojn aŭ agadojn de difinita persono.^[7] Oni konsideras kiel fondinto de la profilo kiel ĵurnalisma subĝenro la usonan ĵurnaliston Jon Lee Anderson, kiu profilid verkistojn, artistojn kaj politikistojn inter aliaj.

La ĵurnalisma profilo postulas profundan esploradon, pro tio ĝi estas ene de la subĝenroj de la nova ĵurnalismo aŭ rakonta ĵurnalismo. La celo de la profilo estas montri la realon per diferenca maniero en kiu estu rakonto, dialogo kaj priskribo, kaj tiele oni alproksimiĝas al klasikaj subĝenroj de la rakonta literaturo de fikcio, almenaŭ en la formo kaj stilo, se ne en la enhavo. Oni evitas la restadon en la fako de la biografio aŭ ke estu nur monotona intervjuo (demando-respondo). Diference el tiuj subĝenroj, la profilo ne nur kolektas la voĉon de la celita gravulo sed ankaŭ oni kolektas la voĉojn de amikoj, konatuloj, familianoj kaj eĉ de rivaloj aŭ malamikoj. En ties verkado oni aplikas la kvin sensojn, profundiĝe al la fizikaj kaj psikologiaj detaloj ekde la observado, la priskribo de la vestaro, la ĉirkaŭo (trankvileco, nervozeco, feliĉo, harmonio, inter aliaj), la odoroj de la loko kie oni estas, gustoj de eblaj manĝaĵoj kaj trinkaĵoj, impresoj, ktp. Krome, oni esperas, ke pere de la dialogo la rolulo montru siajn timojn, siajn plaĉojn, siajn pasiojn, siajn tristojn, siajn aventurojn kaj principe ke oni trovu unu aŭ pliajn gravajn informojn publikendajn.

La ĵurnalisma profilo plenumas plej ofte la strukturon de ajna rakonto: eko, disvolvigo kaj fino. La temoj povas esti historiaj, sociaj, politikaj kaj kulturaj. Laŭ Jon Lee Anderson, por verki profilon oni devas montri la kapablon senti la ĉirkaŭon.

Ĵurnalista etiko

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Ĵurnalista etiko.

Fotoĵurnalistoj kun Prezidento Barack Obama.

Ĵurnalista etiko estas tipo de aplikata etiko, kiu celas difini kio estas bona konduto en ĵurnalismo. En pluraj landoj ĵurnalismaj organizoj aplikis etikajn kodojn de ĵurnalistoj kaj havas etikajn komisionojn, kiuj traktas plendojn de civitanoj rilate funkciadon de amaskomunikiloj kaj ĵurnalistoj.

Al plej oftaj punktoj de etikaj kodoj de ĵurnalistoj apartenas respekto de vero, korekto de eraroj, protekto de individua privateco, malakcepto de diskriminacio, libereco de esprimado kaj rajto al respondo. Etikaj kodoj de ĵurnalistoj ofte ankaŭ emfazas la malakcepton de miksiĝo de eksteruloj en ĵurnalisma laboro, konservon de profesia sekreto, malpermeso uzi ĵurnalisman laboron por propra profito, distingon inter opinio kaj faktoj kaj respekton de kopirajto.

Socia influo

La ĵurnalismo estas konsiderata de kelkaj aŭtoroj kiel la "kvara povo" de la grandaj demokratioj de Okcidento (la tri unuaj povoj estas tiuj establitaj de la modernaj konstitucioj: nome plenuma, leĝdona kaj justica povoj).^[8] Kiel kontraŭparto, la ĵurnalismo, en kelkaj kazoj estas profesio kiu enhavas riskojn; multaj ĵurnalistoj trafis la morton en la plenumo de la profesio.

La ĵurnalismo kreis, pro necesoj de rapida legado kaj kompreno, intencon de neŭtraleco, redaktan stilon kiu nutris nombrajn famajn verkistojn, kiuj formis parton de ties laboristaroj kaj elstaris ekzemeple kiel kolumnistoj. Krome ĵurnalismo kreis prestiĝajn kaj seriozajn komentistojn de la socia kaj politika vivo, profitis el bonkvalitaj humoristoj kaj desegnistoj; disvrolvigis el la projekto de la ĝenrismo ĝis la dokumentita profilo.

Studo realigita de Berganza, Lavín kaj Piñeiro-Naval^[9] determinis tipologion de ses profesiaj roloj de la ĵurnalismo tra sondenketo farita al 390 hispanaj ĵurnalistoj. La identigitaj roloj estis la jenaj:

• "Gardohundo"
• "Laŭtparolilo de la civitanaro"
• "Instruisto de la publiko"
• "Favoranto de la statu quo"
• "Distristo de la publika opinio"
• "Disvastiganto de objektiva informado"

Plej granda procento de ĵurnalistoj identigis sin kun la rolo "Laŭtparolilo de la civitanaro", kaj la plej malgranda procento de ĵurnalistoj identigis sin kun la rolo "Favoranto de la statu quo".

Ĵurnalista situacio en la mondo

Saddam Hussein tuj post esti kaptita; li estis atakita, venkita kaj ekzekutita, dekomence pro la mensogo ke li kaŝas amasdetruajn armilojn kiuj neniam aperis, kvankam la okcidenta gazetaro retamburis pri la afero por justigi la militon: fiagado de okcidenta ĵurnalismo.

Laŭ la organizaĵo Reporters sans frontières (Reporteroj sen limoj), en la jaro 2003, 42 ĵurnalistoj estis mortigitaj, ĉefe en Azio. 766 estis kaptitaj, minimume 1.460 estis korpe atakitaj. Aliflanke, en multaj ŝtatoj ekzistas apartaj rajtoj por ĵurnalisma laboro kaj multaj inter ili garantias tiujn rajtojn en konstitucioj. Ekzemplo estas, ke ĵurnalisto rajtas kaŝi la identecon de siaj informantoj, eĉ se ili rilatas al krimo.

Ĉiujare, la 3-a de majo estas la tago internacia de la libereco de la gazetaro.

En sia libro "Flat Earth News" (ebenteraj novaĵoj)^[10], brita ĵurnalisto Nick Davies publikigis la rezultojn de profunda, detala esplorado pri la brita gazetaro kaj komparoj kun la usona gazetaro. Li konkludis ke la situacio en Britio kaj en Usono estas ke la novaĵoj publikigitaj en tiuj du landoj enhavas multajn falsaĵojn. Pro la politiko de la direktoroj de gazetoj kaj televidaj kanaloj por plia profito (plia laborado per malpliaj ĵurnalistoj), ili akceptas raportojn de propagandistoj (angle public relations, spin doctors) kiuj ofte estas mensogaj kaj ĉiam estas tendencaj. Lia unua ekzemplo estas la fiasko pri la cimo pri la jaro 2000. En 1993 kanada fakulo Peter de Jager avertis ke estis ebleco ke programeraroj povos kaŭzi problemojn je la komenco de la jaro 2000. Sed la gazetaro troigis tion kaj inventis scenojn katastrofajn, sed fantaziajn. Eventuale eventoj pruvis ilin troigaj. Alia ekzemplo estis la mensogoj de britaj kaj usonaj politikistoj por pravigi militon kontraŭ Saddam Hussein (Irako), dirante ke Irako posedis amasdetruemajn armilojn, kiam tiuj politikistoj sciis ke tio estis mensogo.

Vance Packard en "Hidden Persuaders" (kaŝitaj persvadistoj)^[11] montris la minacon de malhonesta raportado, sed konkludis optimisme "Ni povas elekti ne persvadiĝi". Je kvindek jaroj poste, Nick Davies konkludas pesimisme, ke Joseph Pulitzer probable pravis kiam li diris "Cinika, monavida, demagoga, korupta gazetaro produktos post iom da tempo popolon tiel malnoblan kiel ĝi mem".

La Komitato por Protektado de Ĵurnalistoj, en angla Committee to Protect Journalists (CPJ) estas usona sendependa neprofitcela, neregistara organizo, kun sidejo en Novjorko, kun korespondantoj tra la tuta mondo. La CPJ promocias gazetarliberecon kaj defendas la rajtojn de ĵurnalistoj. En decembro 2019 la Komitato por Protektado de Ĵurnalistoj nomis Ĉinion, Turkion, Saudan Arabion kaj Egiption la plej oftaj malliberigintoj de ĵurnalistoj en la tuta mondo.

Esperanto kaj ĵurnalismo

Kovrilpaĝo de la 2015-11a numero de la revuo Esperanto.

La plej malnova esperantista ĵurnalista asocio estas Tutmonda Esperantista Ĵurnalista Asocio, mallonge TEĴA, fondita en la jaro 1946 kaj post diversaj periodoj de stagnado kaj eĉ ĉesigo, ĝi estis formale reaktivigita en la jaro 2005.

En 2010 estis establita grupo da Esperantistoj-Ĵurnalistoj en la socia reto Ipernity^[12]. La celo de tiu ĉi grupo estis uzadi la lingvon kiel ilo por internacia kunlaboro en diverslandaj amaskomunikiloj. En la sama jaro la grupo enhavis 9 membrojn el Belgio, Irano, Nederlando, Meksiko, Norvegio, Rusio, Slovakio kaj Tajvano. La kolektivo malmulte aktivis kaj nur en 2011 la rusia revuo "Petroviĉ" publikigis kvin artikolojn de esperanto-ĵurnalistoj el Niĝerio, Kipro, Usono, Hispanio, Urugvajo kaj Brazilo ^[13]

Esperanto-podkastoj, radioprogramoj kaj videoblogoj

Germana Esperantisto, januaro 1905

Pluraj radioprogramoj, podkastoj kaj videoblogoj en Esperanto kiel ekzemple tiu de jutubisto Evildea, regule aperadis/as kaj estas bona trejnejo por ĵurnalistoj-esperantistoj. Kion ne povas fari unuopulo, tion povas fari grupo de homoj. Tiele la esperanta retradio "Muzaiko" produktas novaĵojn por ilia elsendo kaj ankaŭ por sia podkasto. Vikinovaĵoj estas novaĵretejo kreata de komunumo de esperantistoj.

Esperanto-periodaĵoj

Monato, majo 2008.

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Esperanto-gazeto.

De la komenco de la historio de Esperanto, la unuaj esperantistoj dediĉis sin al publikado ne nur de lernolibroj sed ankaŭ de gazetoj kiuj utilu por disvastigo de Esperanto sed ankaŭ de ligilo inter esperantistoj. Esperanto-gazeto estas periodaĵo (tradicie, sed malprecize nomita gazeto) aŭ en Esperanto aŭ en alia lingvo pri Esperanto. Kelkfoje oni inkluzivas ankaŭ alilingvajn periodaĵojn, kiuj dum certa tempo publikigis regulan rubrikon skribitan en Esperanto. Kontraŭ la bibliografia kutimo en bibliotekoj oni tradicie ne inkluzivas publikigaĵojn kun longa aper-ritmo kiel jarlibroj, kongreslibroj, regule aperantaj adreslibroj kaj similaj.

La terminoj por Esperanto-periodaĵoj forte varias, ekzemple letero, folioj, informilo, cirkulero, gazeto, revuo, ĵurnalo, magazino kaj aliaj. La uzo ofte estas malpreciza. Tiu ĉi artikolo pro tio ne distingas periodaĵojn laŭ tiuj kategorioj.

De la unua Esperanto-periodaĵo, La Esperantisto, aperis pli ol dek mil titoloj de tre malsama amplekso, enhavo, daŭro kaj kvalito (vidu la bazan literaturon malsupre). La plejmulto nur mallonge aperis, la averaĝa daŭro estas ĉirkaŭ 5 jaroj.

Vidu ankaŭ por Esperanto-gazetoj Gazetoteko Lanti + La Esperanta Gazetejo

Notoj kaj referencoj

Bibliografio

En Esperanto

• Stefan Maul, El verva vivo ĵurnalista, Antiverpeno, 2005, FEL.
• Ignacio Ramonet, La eksplodo de ĵurnalismo, trad. M.J. Cárdenas Cápiro, V. Lutermano, eld. MAS, 2013, 104 paĝoj, ISBN 9782918300953

En la angla

• Harcup, Tony (2009), Journalism: Principles and Practice, Thousand Oaks, California: Sage Publications, ISBN 978-1847872500, OCLC 280437077
• Sterling, Christopher H. (eld.), Encyclopedia of journalism, Thousand Oaks, California: SAGE, 2009, 6 vols.
• Borjesson, Kristina (eld.), Into the Buzzsaw. Leading Journalists expose The Myth of a Free Press, New York: Prometheus Books, 2002
• Campbell, W. Joseph, Getting It Wrong: Ten of the Greatest Misreported Stories in American Journalism, Berkeley: University of California Press, 2010. ISBN 9780520262096
• Maniam, V.S, A Life in Journalism, Yes Dee Publishing Pvt Ltd, 2009, ISBN 9788190844918
• Baroud, Ramsy, Learn the Language, Don't Generalize, Start at the Bottom: The Things I Learned Writing About the Middle East, CounterPunch.org, 2014-01-02

En la franca

• Dikanga Kazadi J.-M., Cours de méthodologie de l'Information I, G1 SIC, UNILU, 2011-2012, inédit.
• Florence Aubenas kaj Miguel Benasayag, La Fabrication de l'information. Les journalistes et l'idéologie de la communication, éd. La Découverte.
• Pierre Bourdieu, Sur la télévision, Liber-Raisons d'agir, 1996.
• Jean-Marie Charon, Cartes de presse, Stock.
• Serge Halimi, Les Nouveaux chiens de garde, Liber-Raisons d'agir, 1997.
• Jacques Le Bohec, Dictionnaire du journalisme et des médias, PUR, 2010.
• Jacques Le Bohec, Les rapports presse-politique, L'Harmattan, 1997.
• Hélène de Maleissye, Le Filtre médiatique, Paroles de journalistes, éd. Indiciel, 2006.
• Jean-Luc Martin-Lagardette, Le Guide de l'écriture journalistique, éd. La Découverte 2009 (7e édition)
• Jean-Luc Martin-Lagardette, L'Information responsable. Un défi démocratique, Paris, éd. Charles Léopold Mayer (ECLM), 2006.
• Erik Neveu, Sociologie du journalisme, La Découverte, coll. Repères, 3e édition 2009 (ISBN 978-2-7071-5827-7)
• François Ruffin, Les Petits soldats du journalisme, éd. Les Arènes, 2003 (ISBN 978-2-9124-8549-6)
• Denis Ruellan, Le Journalisme ou le professionnalisme du flou, Presses universitaires de Grenoble (PUG), 2007 (ISBN 9782706114014)
• Denis Ruellan, Les pros du journalisme, Presses Universitaires de Rennes 2 (PUR), 1997 (ISBN 978-2-8684-7234-2)
• Olivier Weber, Lucien Bodard, un aventurier dans le siècle (Plon), 1997
• Olivier Weber, Kessel, le nomade éternel (Arthaud), 2006
• Aurélie Aubert, Michael Palmer, L'information mondialisée, L'Harmattan, 2008
• William Buzy, Les journalistes n'ont pas lu Darwin, Encre et Plume, 2010.
• Jules Mbuyu Kabange, Les fonctions de la conférence de rédaction dans un organe de presse audiovisuelle, 2012.

En la hispana

• Barrera, Carlos (2004). Historia del periodismo universal. Editorial Ariel. p. 417. ISBN 978-84-344-1300-9.
• Campbell, Federico, Periodismo escrito, México, Alfaguara, 2002.
• Dovifat, E.: Periodismo, México, 1959.
• Grijelmo, Álex, El estilo del periodista, Madrid, Taurus Pensamiento, 2001.
• Guillamet i Lloveras, Jaume (2003). «Por una historia comparada del periodismo. Factores de progreso y atraso». Doxa comunicación 1: pp. 35-56. Arkivita el la originalo en la 20a de februaro 2014. Konsultita la 2an de Aprilo 2021.
• Miguel Ledhesma, M. : Periodismo turístico. Muchos principios y algunos finales, Buenos Aires, 2016.
• Martín Vivaldi, G.: Géneros periodísticos, Madrid, Paraninfo, 1977.
• Núñez Ladeveze, L.: Manual para periodismo, Barcelona, Ariel, 1991.
• Río Reynaga, Julio del: Teoría y práctica de los géneros periodísticos informativos. México, Editorial Diana, 1991.
• Rodríguez Ruibal, Antonio: Periodismo turístico. Análisis del turismo a través de las portadas. Barcelona, Editorial UOC, 2009.
• Weisberger, Bernard A., Evolución del Periodismo, México, Editorial Letras, 1966.

Vidu ankaŭ

• Esplorĵurnalismo
• Aĉetebla ĵurnalisto
• Esploranta ĵurnalismo
• Civitana ĵurnalismo
• Tutmondaj Voĉoj
• Fotoĵurnalismo
• Gazeto
• Indymedia
• Interreto
• Intervjuo
• Ĵurnalista etiko
• Premio Albert Londres
• Radio
• Televido
• Tutmonda Esperantista Ĵurnalista Asocio (mallonge TEĴA)

Eksteraj ligiloj

• Oficiala retejo de TEĴA
• Studprogramo de la fako ĵurnalistiko Arkivigite je 2016-12-10 per la retarkivo Wayback Machine ĉe AIS
• Internacia interkultura komunikado: ĵurnalismo kaj Esperanto - Prelego de Humphrey Tonkin dum konferenco de TEĴA
• La grupo da Esperantistoj-Ĵurnalistoj en Ipernity esperante
• TTT-paĝo de Reporters sans frontières (en angla, franca, hispana)
• Paĝo por kvalita ĵurnalismo
• Etika kodo de ĵurnalismaj principoj esperante
• Iranaj Esperantistaj Reporteroj (malaktula)
• Vikinovaĵoj en Esperanto
• Retejo de la esperanto-novaĵejo Studio
• Tutmondaj Voĉoj (Global Voices Esperanto)
• Pri la libro "Flat Earth News" de Nick Davies
• Recenzo (en la angla) pri la libro "Flat Earth News"
• (en, nl) Apo Storyteller Arkivigite je 2020-11-24 per la retarkivo Wayback Machine, por civitanoj kiuj volas lerni la bazojn de ĵurnalismo (verki, filmi, ktp)

• En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Journalism en la angla Vikipedio.
• En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Periodismo en la hispana Vikipedio.