Bodenjazor

Jazor (teke jazoro) słuša ku kategoriji stojecych wódow, kótarež mógu pśi- abo wóttok běžeceje wódy měś a su dopołnje z krajoweju płoninu wobdane. Wón wóznamjeni se w dalokej měrje pśez zamknjony ekosystem.

Definicija

Jazor jo nutśikokrajne wódy, w kótarychž se (wětša) kopica wódy we wužłobjenju zemje nagromaźiś móžo. W pśeśiwje k nutśikokrajnem mórju (kaž na pśikład Srjejźne mórjo) njama jazor direktny zwisk k oceanam na wusokosći głaźiny mórja, ze comž se teke žeden pśi- abo wóttok pśez mórske tšuženje njepokazujo. Kopica pśi- a wóttoka jo w pśirownanju ze cełkowneju kopicu wódy w jazorje skerjej małe. W rozdźělu k běžecej wóźe jo jazor płony a njepokazujo žeden spad.

Z wida limnologiskeje definicije jo jazor pópšawem zasadnje dłymšy ako gat abo łuža, tak až móžo se pśez dny abo mjasece stabilne temperaturne warstowanje wutwóriś. Z frekwency pśeměšanja, kótaraž ma daloko segajuce ekologiske slědy, góźe se jazory kategorizěrowaś. W toś tom zmysle někotare niske jazory, kaž na pśikład Balaton, scełego ako „wopšawdne“ jazory njepłaśe.

Pśi wšym jo wótgranicowanje mjaz jazorami, gatami a łužami atd. njedokradne a pśecej subjektiwne. Togodla mjenjuju někotare limnologi kuždu z wódu napołnjonu wužłobinu ako jazor. Za kategorizěrowanje by pótom bźez wuznama było, lěc jo jazor stawnje, periodiski abo epizodiski z wódu połnjony a lěc stawne warstowanje wutwóri.

Jazor wopśimjejo zwětšego słodku wódu, eksistěruju pak teke wjelike słone jazory, kaž na pśikład Kaspiske mórjo, Aralski jazor a Marłe mórjo. Někotare jazory su teke bogate na sodu, kaž jazory wokoło wjelikego groblowego pśełama we pódzajtšnej Africe.

Druga móžnosć definicije góźi se pśez wjelikosć zawjasć, pó kótarejž musy jazor nejmjeńša jaden hektar wjeliki byś.[1]

Teke w astronomiji powěda se wó jazorach, jolic drugu žydku maśiznu wobpśimjeju – kaž metanowe jazory na Titanje, mjasecu Saturna.

Nejwětše jazory swěta

jazor pśestrěń dłymokosć połoženje kakosć wódy
Kaspiske mórjo 393.898 km² 995 m Rusojska, Kazachstan, Azerbajdžan,
Iran, Turkmeńska		 słona wóda
Górny jazor 82.414 km² 405 m Zjadnośone staty Ameriki, Kanada słodka wóda
Viktoriaski jazor 68.870 km² 81 / 85 m Tansanija, Kenija, Uganda słodka wóda
Huronski jazor 59.596 km² 229 m Zjadnośone staty Ameriki, Kanada słodka wóda
Michiganski jazor 58.016 km² 281 m Zjadnośone staty Ameriki słodka wóda
Tanganjikaski jazor 32.893 km² 1470 m Demokratiska republika Kongo, Tansanija, Sambija, Burundi słodka wóda
Wjeliki mjadwjeźicy jazor 31.792 km² 446 m Kanada słodka wóda
Bajkalski jazor 31.492 km² 1642 m Rusojska słodka wóda
Malawiski jazor 29.600 km² 706 m Malawi, Tansanija, Mosambik słodka wóda
Wjeliki njewólniski jazor 28.438 km² 614 m Kanada słodka wóda
Erieski jazor 25.745 km² 64 m Zjadnośone staty Ameriki, Kanada słodka wóda
Winnipegski jazor 24.341 km² 18 m Kanada słodka wóda
Ontarioski jazor 19.259 km² 244 m Zjadnośone staty Ameriki, Kanada słodka wóda
Balchaš 18.428 km² 26 m Kazachstan słabje słona wóda
Ladogaski jazor 17.703 km² 255 m Rusojska słodka wóda

Nejwětše łužyske jazory namakaju se w (kumštnej) Łužyskej jazorinje a su nastali z něgajšnych brunicowych jamow. Nejwětšy z nich jo Sedlišćowy jazor, kótaryž lažy na dłujkem zajtšu Złego Komorowa a ma pśestrěń wót 13,3 kwadratnych kilometrow. Pśisamem samsku wjelikosć ma nejwětšy pśirodny jazor Łužycy (a cełeje Bramborskeje), Gójacki jazor na pódpołnoc Błotow.

Žrědła

  1. ↑ Rüdiger Mauersberger: Klassifikation der Seen für die Naturraumerkundung des nordostdeutschen Tieflandes Templin, 2006.

Wótkaz

 Commons: Jazory – Zběrka wobrazow, widejow a audio-datajow
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.