Zazakiyê Hemıne

Zazakiyê Hemıne ya ki Zazakiyo Standard ya ki Zazakiyê serê fekan, yew projey standardizekerdena Zazakiyo ke be raya ilmê zıwani u metodê zıwanşınasiye u etimolociye niyeno ro, vıraziyeno. Fêl u emelê cı diyalektan u fekan sero yew zıwanê nuştene bêro meydan ke bılxasa ilm u medya u wendış (perwerdiye) de bıgureniyo. Coke ra Zazakiyê Hemıne vaciyeno. Nuştoği ke namey xeylê fıkran ra ya ki namey yew dezgehi ra ya ki medya de, çı ke kolektif de elaqedaro, bınusê, o taw Zazakiyê Hemıne bıgureynê. Labelê seba (qandê) ke fek u diyalekti ki vındi mebê, wexto ke kes namey xo ra çiyê nuseno, hêkate, şıire, kılami, nuşteo folklorik, nuşteyê nê nuşteyê, wa fekê xo ra ki bınuso.

Kıtabê Zazakiyê Hemıne

Heta nıka taê kıtabi be Zazakiyê Hemıne veciyay. Aver çarnayış klasikê dınya Şazadeo Qıckek, tepeya kıtabê Medet Cani'ê qeçekan (domanan) Hêgayo Bêwahêr veciya. Alfabe u gramerê Zazakiyê Hemıne raya verêne kıtabê Mesut Keskini Şıma Zazaki Zanenê? de kerd qaim, gama sıfteyêne eşte.

Bıngeh

Bıngehê Zazakiyê Hemıne yew projey ra veciyeno meydan. Kılmek ra, nê projey de be metodê zıwanzaniya tarixiye qaytê fekanê Zazakiyê ewroênan beno. Jû çekuye ra xeylê varyanti her zıwan de benê; nê varyantan ra hetê tarixê vıriyayışê (bedeliyayışê) vengan ra kamci ke esıl ra nezdi mendo, o varyant çıniyeno we (vicniyeno). Zazaki na derheq ke wahêrê taliyê dê rındio, çunke ailay/keyey zıwanê İrankiy zıwanê Hind-Ewropa miyan de tewr zêde nusiyaeyan de ca gêno. Yani, zıwananê İrankiyan ra 2500 serre ra nat xeylê zıwani nusiyaeyê u resaê roca ewroyêne; zey Farskiyo Kehan, Ewısta, Partki, Pehlewki, Zıwanê Saka, Baktrki, Xwerezmki, Soğdki u zıwanê İrankiyê ewroyêni, tewr zêde ki Farski. Nê zıwani pêro -raşteraşt nêbo, yanbeki bo ki- roşti erzenê tarixê Zazaki.

Fêl u emelê (hedefê) Zazakiyê Hemıne u warey cıyê gureynayışi

Be Zazakiyê Hemıne fêl u emelê xo oyo ke her zıwan rê çağê tekniki rê yew standard lazımo ke zıwano kolektif bo. Çunke namey dezgehan, enstituyan, nuştanê ilmiyan, nuştanê mecmuan ra, êyê ke xıtabê qıseykerdoğanê ê zıwani pêrıne kenê, merdum nêşeno jû mıntıqa ya ki fekê esas bıgêro u bınuso. Zıwano standard, her çıqas ke beno, gani êyê ke pê wendış u nuştışê Zazaki zanenê u fekê xo ra ğeyr fekanê binan ki zanê, cı rê rehet bo. Zıwano standard nêno na mena ke zey xeylê zıwananê resmiyan de merdum gani tenya be zıwanê standardi bınuso. Dıweli estê ke, feki, diyalekti hewna tede giyane u cınde qısey benê u nusiyenê ki.

Nuşteyê ke namey ferdan, kesan ra nusiyenê ya ki şıiri, lawıki/deyri, edebiyato mehelli gani be fekê a mıntıqa bınusiyê ke wa feki vındi mebê. Çıra ke feki, lehcey/diyalekti zenginiya yew zıwani mocnenê. Heto bin ra ki xora adetê edebiyatê Zazayan de heta nıka heni biyo ke her kesi be fekê xo nuşto, deyri vatê, kıtab u meqaley nuştê. Nê waran de fekê mehelli gani bışevekiyê, hefz bê.

Nuşteyê ke namey yew kolektifi ra, cemaet, komele, hıkumet, medya (TV, pêseroke, rocname/qezeta, radyo, internet), ensiklopediye, ilm, edebiyato çarnae (tercume), edebiyato mıli, çı beno bıbo, eke namey yew ra zêde kesi ra nusiyenê, uca zıwano standard kewno kar.

Name u sıfet

İzafet (İzafetê wahêrin u sıfeti)

İzafetê wahêrine

Pêrıne rê:

Cınsiyet	Halo raşt	Halo çewt
neri	-ê	-ê
mayki	-a, -ay	-a, -ay
sıxlet	-ê	-anê

İzafetê sıfeti

Pêrıne rê:

Cınsiyet	Halo raşt	Bendê sıfeti
neri	-o	-
mayki	-a	-e
sıxlet	-ê	-i

Cınsiyet	Halo çewt	Bendê sıfeti
neri	-ê	-i
mayki	-a	-e
sıxlet	-anê	-an

Nameo neri

Zemirê kesi

Kes	Halo raşt	Halo çewt	Be kopula ya ki izafet
kesê 1., yewkek	ez	mı	mın-
kesê 2., yewkek	tı	to	toy-
kesê 3., yewkek, neri	o	ey	ey-
kesê 3., yewkek, maykek	a	ae	a-
kesê 1., sıxlet	ma	ma	ma-
kesê 2., sıxlet	şıma	şıma	şıma-
kesê 3., sıxlet	ê	inan	inan-

Zemirê nişani, halo raşt

Nişan	Dûri	Nezdi	Zehf nezdi
yewkek, neri	o	no	eno
yewkek, maykek	a	na	ena
sıxlet	ê	nê	enê

Zemirê nişani, halo çewt

(Zemirê ke estûna raşti de, eke atributifê, yani be name ra pia vaciyenê, vac. nê vılıkan „bu çiçekleri[n]“)

Nişan	Dûri, atributif	Nezdi, atributif	Zehf nezdi, atributif
yewkek, neri	ey, ê	ney, nê	eney, enê
yewkek, maykek	ae, a	nae, na	enae, ena
sıxlet	inan, ê	ninan, nê	eninan, enê

Edatê ver u pey u dormey

Fêl (wextqıse)

Nê qısmi rê etıya de ki niya dên/bewnên: Zazaki de wexti (gramer)

Wextê Nıkay

Kopula (Tr. Koşaç) "biyene"

biyene	Qalıbê motışi	Qalıbê waştene
kesê 1., yewkek	-an, ezan	-i, ez bi
kesê 2., yewkek, neri	-ê, tıyê	-ê, tı bê
kesê 2., yewkek, mayki	-ay, tıyay	-ê, tı bê
kesê 3., yewkek, neri	-o, oyo	-o, o bo
kesê 3., yewkek, mayki	-a, awa	-o, a bo
kesê 1., sıxlet	-ime, mayme	-ime, ma bime
kesê 2., sıxlet	-ê, şımaê	-ê, şıma bê
kesê 3., sıxlet	-ê, êyê	-ê, ê bê

Fêlê ke têde teyveng (konsonant) qediyenê

(Fêlê ke wexto ravêrde de be –rd- qediyenê, labelê beşna wextê nıkay ke –r- erzenê)

werdene	Qalıbê motışi	Qalıbê waştene
kesê 1., yewkek	-an, ez wenan	-i, ez bıweri
kesê 2., yewkek, neri	-ê, tı wenê	-ê, tı bıwerê
kesê 2., yewkek, mayki	-ay, tı wenay	-ê, tı bıwerê
kesê 3., yewkek, neri	-o, o weno	-o, o bıwero
kesê 3., yewkek, mayki	-a, a wena	-o, a bıwero
kesê 1., sıxlet	-ime, ma wenime	-ime, ma bıwerime
kesê 2., sıxlet	-ê, şıma wenê	-ê, şıma bıwerê
kesê 3., sıxlet	-ê, ê wenê	-ê, ê bıwerê

Qalıbê emri

 kerdene

werdene

 Qalıbê Emri yewkek
 
   |  
   
   |
   Qalıbê Emri sıxlet
 
   |    
  
  |-
   |
   kesê 2.
   
   |
 -e

 bıke!

 -ên

 bıkerên!  

|-
   |
   nêbiyayış

|-
  |
  kesê 2.
  
  |
 -e

 bıwere!, bure!

 -ên

 bıwerên!, burên!  

|-
   |
   nêbiyayış|
 mewe!

me-

 mewerên!

Wextê nıkay de fêlê be beşna -i (têde fêlê transitifi u pasifi)

veciyaene	Qalıbê motışi		Qalıbê waştene
kesê 1. yewkek	-an	ez veciyenan	-	ez veci
kesê 2. yewkek neri	-ê	tı veciyenê	-yê	tı veciyê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tı veciyenay	-yê	tı veciyê
kesê 3. yewkek neri	-o	o veciyeno	-yo	o veciyo
kesê 3. yewkek mayki	-a	a veciyena	-yo	a veciyo
kesê 1. sıxlet	-ime	ma veciyenime	-me	ma vecime
kesê 2. sıxlet	-ê	şıma veciyenê	-yê	şıma veciyê
kesê 3. sıxlet	-ê	ê veciyenê	-yê	ê veciyê

Qalıbê Emri

veciyaene	Qalıbê Emri yewkek		Qalıbê Emri sıxlet
kesê 2.	-ye	veciye!	-yên	veciyên!
nêbiyayış	me-	meveciye!	me-	meveciyên!

Fêlo istısna amaene

amaene	Qalıbê motışi		nêbiyayış	Qalıbê waştene
kesê 1. yewkek	-an	ez yenan	ez nênan	-ri	ez bêri
kesê 2. yewkek neri	-ê	tı yenê	tı nênê	-rê	tı bêrê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tı yenay	tı nênay	-rê	tı bêrê
kesê 3. yewkek neri	-o	o yeno	o nêno	-ro	o bêro
kesê 3. yewkek mayki	-a	a yena	a nêna	-ro	a bêro
kesê 1. sıxlet	-ime	ma yenime	ma nênime	-rime	ma bêrime
kesê 2. sıxlet	-ê	şıma yenê	şıma nênê	-rê	şıma bêrê
kesê 3. sıxlet	-ê	ê yenê	ê nênê	-rê	ê bêrê

Qalıbê Emri

amaene	Qalıbê Emri yewkek		Qalıbê Emri sıxlet
kesê 2.	-ê	bê	-ên	bêrên!
nêbiyayış	m-	mê!	m-	mêrên!

Fêlê ke be beşna –a qediyenê

remaene	Qalıbê motışi		Qalıbê waştene
kesê 1. yewkek	-an	ez remenan	-i	ez bıremi
kesê 2. yewkek neri	-ê	tı remenê	-ê	tı bıremê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tı remenay	-ê	tı bıremê
kesê 3. yewkek neri	-o	o remeno	-o	o bıremo
kesê 3. yewkek mayki	-a	a remena	-o	a bıremo
kesê 1. sıxlet	-ime	ma remenime	-ime	ma bıremime
kesê 2. sıxlet	-ê	şıma remenê	-ê	şıma bıremê
kesê 3. sıxlet	-ê	ê remenê	-ê	ê bıremê

Qalıbê Emri

remaene	Qalıbê Emri yewkek		Qalıbê Emri sıxlet
kesê 2.	bı-	bıreme!	bı-	bıremên!

Fêlê ke be fêlbend (preverb) ya ki be objeo yanbeki anciyenê

ronıştene	Qalıbê motışi		Qalıbê waştene
kesê 1. yewkek	-an	ez nışenan ro	-i	ez ronışi
kesê 2. yewkek neri	-ê	tı nışenê ro	-ê	tı ronışê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tı nışenay ro	-ê	tı ronışê
kesê 3. yewkek neri	-o	o nışeno ro	-o	o ronışo
kesê 3. yewkek mayki	-a	a nışena ro	-o	a ronışo
kesê 1. sıxlet	-ime	ma nışenime ro	-ime	ma ronışime
kesê 2. sıxlet	-ê	şıma nışenê ro	-ê	şıma ronışê
kesê 3. sıxlet	-ê	ê nışenê ro	-ê	ê ronışê
nêbiyayış	ro nê-	ez ro nênışenan, ez nênışenan ro	ro me- ro nê-	ez ro menışi ez ro nênışi

Qalıbê Emri

ronıştene	Qalıbê Emri yewkek		Qalıbê Emri sıxlet
kesê 2.	ro-	ronışe!	ro-	ronışên!
nêbiyayış	ro me-	ro menışe!	ro me-	ro menışên!

Fêlo istısna biyene

biyene	Qalıbê motışi		Qalıbê waştene	(bı-)
kesê 1. yewkek	-an	ez benan	-i	ez (bı-)bi
kesê 2. yewkek neri	-ê	tı benê	-ê	tı bê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tı benay	-ê	tı bê
kesê 3. yewkek neri	-o	o beno	-o	o bo
kesê 3. yewkek mayki	-a	a bena	-o	a bo
kesê 1. sıxlet	-ime	ma benime	-me	ma bime
kesê 2. sıxlet	-ê	şıma benê	-ê	şıma bê
kesê 3. sıxlet	-ê	ê benê	-ê	ê bê

Qalıbê Emri

biyene	Qalıbê Emri yewkek		Qalıbê Emri sıxlet
kesê 2.	(bı-)	be!, bıbe!	bı-	bên!, bıbên
nêbiyayış	me-	mebe!	me-	mebên!

Fêlo istısna şiyene

şiyene	Qalıbê motışi		Qalıbê waştene
kesê 1. yewkek	-an	ez veciyenan	-ri	ez şori, şêri
kesê 2. yewkek neri	-ê	tı veciyenê	-rê	tı şorê, şêrê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tı veciyenay	-rê	tı şorê, şêrê
kesê 3. yewkek neri	-o	o veciyeno	-ro	o şoro, şêro
kesê 3. yewkek mayki	-a	a veciyena	-ro	a şoro, şêro
kesê 1. sıxlet	-ime	ma veciyenime	-rime	ma şorime, şêrime
kesê 2. sıxlet	-ê	şıma veciyenê	-rê	şıma şorê, şêrê
kesê 3. sıxlet	-ê	ê veciyenê	-rê	ê şorê, şêrê

Qalıbê Emri

veciyaene	Qalıbê Emri yewkek		Qalıbê Emri sıxlet
kesê 2.	-	şo!	-rên	şorên! şêrên!

Fêlo istısna vatene

vatene	Qalıbê motışi		Qalıbê waştene
kesê 1. yewkek	-an	ez vanan	-i	ez vaci
kesê 2. yewkek neri	-ê	tı vanê	-ê	tı vacê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tı vanay	-ê	tı vacê
kesê 3. yewkek neri	-o	o vano	-o	o vaco
kesê 3. yewkek mayki	-a	a vana	-o	a vaco
kesê 1. sıxlet	-ime	ma vanime	-ime	ma vacime
kesê 2. sıxlet	-ê	şıma vanê	-ê	şıma vacê
kesê 3. sıxlet	-ê	ê vanê	-ê	ê vacê

Qalıbê Emri

vatene	Qalıbê Emri yewkek		Qalıbê Emri sıxlet
kesê 2.	-	vace!	-ên	vacên!
nêbiyayış	me-	mevace!	me-	mevacên!

Wextê nıkayo a saetên

amaene

amaene	Qalıbê motışi		Şıklê antışiê 2. dereceo nezdi	Şıklê antışiê 2. dereceo dûri
kesê 1. yewkek	-an	ezo yenan	ez nao yenan	-
kesê 2. yewkek neri	-ê	tıyê yenê	tı naê yenê	tı haê yenê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tıyay yenay	tı naway yenay	tı haway yenay
kesê 3. yewkek neri	-o	oyo yeno	o nao yeno	o hao yeno
kesê 3. yewkek mayki	-a	awa yena	a nawa yena	a hawa yena
kesê 1. sıxlet	-ime	maê yenime	ma naê yenime	-
kesê 2. sıxlet	-ê	şımaê yenê	şıma naê yenê	şıma haê yenê
kesê 3. sıxlet	-ê	êyê yenê	ê naê yenê	ê haê yenê

Wexto ravêrde – Wexto ravêrdeo diyae u musae

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke têde be teyveng (konsonant) qediyenê

mendene	ravêrdeo diyae		ravêrdeo musae
kesê 1. yewkek	-an	ez mendan	-an	ez mendan
kesê 2. yewkek neri	-i	tı mendi	-ê	tı mendê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tı menday	-ay	tı menday
kesê 3. yewkek neri	-	o mend	-o	o mendo
kesê 3. yewkek mayki	-e	a mende	-a	a menda
kesê 1. sıxlet	-ime	ma mendime	-ime	ma mendime
kesê 2. sıxlet	-i	şıma mendi	-ê	şıma mendê
kesê 3. sıxlet	-i	ê mendi	-ê	ê mendê

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be –a qediyenê

veciyaene	ravêrdeo diyae		ravêrdeo musae
kesê 1. yewkek	-wan	ez veciyawan	-wan	ez veciyawan
kesê 2. yewkek neri	-y	tı veciyay	-ê	tı veciyaê
kesê 2. yewkek mayki	-ay	tı veciyay	-way	tı veciyaway
kesê 3. yewkek neri	-	o veciya	-o	o veciyao
kesê 3. yewkek mayki	-e, -ê	a veciyae, veciyê	-wa	a veciyawa
kesê 1. sıxlet	-yme	ma veciyayme	-yme	ma veciyayme
kesê 2. sıxlet	-y	şıma veciyay	-ê	şıma veciyaê
kesê 3. sıxlet	-y	ê veciyay	-ê	ê veciyaê

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be -e qediyenê

amaene	ravêrdeo diyae		ravêrdeo musae
kesê 1. yewkek	-yan	ez ameyan	-yan	ez ameyan
kesê 2. yewkek neri	-y	tı amey	-yê	tı ameyê
kesê 2. yewkek mayki	-yay	tı ameyay	-yay	tı ameyay
kesê 3. yewkek neri	-	o ame	-o	o ameo
kesê 3. yewkek mayki	-e, -ê	a ameye, amê	-ya	a ameya
kesê 1. sıxlet	-yme	ma ameyme	-yme	ma ameyme
kesê 2. sıxlet	-y	şıma amey	-yê	şıma ameyê
kesê 3. sıxlet	-y	ê amey	-yê	ê ameyê

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be -i qediyenê

şiyene	ravêrdeo diyae		ravêrdeo musae
kesê 1. yewkek	-yan	ez şiyan	-yan	ez şiyan
kesê 2. yewkek neri	-y	tı şiy	-yê	tı şiyê
kesê 2. yewkek mayki	-yay	tı şiyay	-yay	tı şiyay
kesê 3. yewkek neri	-	o şi	-o	o şiyo
kesê 3. yewkek mayki	-e, -ê	a şiye, amê	-ya	a şiya
kesê 1. sıxlet	-me	ma şime	-me	ma şime
kesê 2. sıxlet	-y	şıma şiy	-yê	şıma şiyê
kesê 3. sıxlet	-y	ê şiy	-yê	ê şiyê

Not: -y’o ke peybendê -iy de, tenya şıklê sıxletiye ifade keno, coke ra heni nusiyeno; telefuz de –i vanê.

Fêlê transitifê (bêvêrê) be teyveng (kosonant) qediyenê

werdene	ravêrdeo diyae - kerdoğ	biyoği ra antış	ravêrdeo musae	kerdoği ra antış	biyoği ra antış
kesê 1. yewkek	mı werd	ez werdan	-o	mı werdo	ez werdan
kesê 2. yewkek neri	to werd	tı werdi	-o	to werdo	tı werdê
kesê 2. yewkek mayki	to werd	tı werday	-o	to werdo	tı werday
kesê 3. yewkek neri	ey werd	o werd	-o	ey werdo	o werdo
kesê 3. yewkek mayki	ae werd	a werde	-o	ae werdo	a werda
kesê 1. sıxlet	ma werd	ma werdime	-o	ma werdo	ma werdime
kesê 2. sıxlet	şıma werd	şıma werdi	-o	şıma werdo	şıma werdê
kesê 3. sıxlet	inan werd	ê werdi	-o	inan werdo	ê werdê

Fêlê transitifê (bêvêrê) ke be -a qediyenê

daene	ravêrdeo diyae – kerdoğ	biyoği ra antış	ravêrdeo musae	kerdoği ra antış	biyoği ra antış
kesê 1. yewkek	mı da	ez dawan	-o	mı dao	ez dawan
kesê 2. yewkek neri	to da	tı day	-o	to dao	tı daê
kesê 2. yewkek mayki	to da	tı daway	-o	to dao	tı daway
kesê 3. yewkek neri	ey da	o da	-o	ey dao	o dao
kesê 3. yewkek mayki	ae da	a dae, dê	-o	ae dao	a dawa
kesê 1. sıxlet	ma da	ma dayme	-o	ma dao	ma dayme
kesê 2. sıxlet	şıma da	şıma day	-o	şıma dao	şıma daê
kesê 3. sıxlet	inan da	ê day	-o	inan dao	ê daê

Wexto ravêrdeo a saetên

Fêlanê intrasitifan de

şiyene		diyae	Şıklê antışiê 2. dereceo nezdi	Şıklê antışiê 2. dereceo dûri		musae
kesê 1. yewkek	-an	ezo şiyan	ez nao şiyan	-	-an	ezo şiyan
kesê 2. yewkek neri	-y	tıyê şiy	tı naê şiy	tı haê şiy	-yê	tıyê şiyê
kesê 2. yewkek mayki	-yay	tıyay şiyay	tı naway şiyay	tı haway şiyay	-yay	tıyay şiyay
kesê 3. yewkek neri	-	oyo şi	o nao şi	o hao şi	-yo	oyo şiyo
kesê 3. yewkek mayki	-ye	awa şiye	a nawa şiye	a hawa şiye	-ya	awa şiya
kesê 1. sıxlet	-me	maê şime	ma naê şime	-	-me	maê şime
kesê 2. sıxlet	-y	şımaê şiy	şıma naê şiy	şıma haê şiy	-yê	şımaê şiyê
kesê 3. sıxlet	-y	êyê şiy	ê naê şiy	ê haê şiy	-yê	êyê şiyê

Fêlanê transitifan (vêrınan) de

werdene	diyae - kerdoğ	Şıklê antışiê 2.
kesê 1. yewkek	mıno werd	mı nao werd
kesê 2. yewkek neri	toyê werd	to naê/haê werd
kesê 2. yewkek mayki	toyay werd	to naway/haway werd
kesê 3. yewkek neri	oyo werd	ey nao/hao werd
kesê 3. yewkek mayki	awa werd	ae nao/hao werd
kesê 1. sıxlet	maê werd	ma naê/haê werd
kesê 2. sıxlet	şımaê werd	şıma naê/haê werd
kesê 3. sıxlet	inanê werd	inan naê/haê werd

Hêkata Wextê ravêrdey (pluperfect)

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be teyveng qediyenê

mendene
kesê 1. yewkek	-i biyan	ez mendi biyan
kesê 2. yewkek neri	-i biy	tı mendi biy
kesê 2. yewkek mayki	-i biyay	tı mendi biyay
kesê 3. yewkek neri	-i bi	o mendi bi
kesê 3. yewkek mayki	-i biye	a mendi biye
kesê 1. sıxlet	-i bime	ma mendi bime
kesê 2. sıxlet	-i biy	şıma mendi biy
kesê 3. sıxlet	-i biy	ê mendi biy

Not: -y’o ke peybendê -iy de, tenya şıklê sıxletiye ifade keno, coke ra heni nusiyeno; telefuz de –i vanê.

Fêlê intransitifê(bêvêrê) ke be –a qediyenê

veciyaene
kesê 1. yewkek	-y biyan	ez veciyay biyan
kesê 2. yewkek neri	-y biy	tı veciyay biy
kesê 2. yewkek mayki	-y biyay	tı veciyay biyay
kesê 3. yewkek neri	-y bi	o veciyay bi
kesê 3. yewkek mayki	-y biye	a veciyay biye
kesê 1. sıxlet	-y bime	ma veciyay bime
kesê 2. sıxlet	-y biy	şıma veciyay biy
kesê 3. sıxlet	-y biy	ê veciyay biy

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be –e qediyenê

amaene	ravêrdeo diyae
kesê 1. yewkek	-y biyan	ez amey biyan
kesê 2. yewkek neri	-y biy	tı amey biy
kesê 2. yewkek mayki	-y biyay	tı amey biyay
kesê 3. yewkek neri	-y bi	o amey bi
kesê 3. yewkek mayki	-y biye	a amey biye
kesê 1. sıxlet	-y bime	ma amey bime
kesê 2. sıxlet	-y biy	şıma amey biy
kesê 3. sıxlet	-y biy	ê amey biy

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be –i qediyenê

şiyene	ravêrdeo diyae
kesê 1. yewkek	-yan	ez şi biyan
kesê 2. yewkek neri	-y	tı şi biy
kesê 2. yewkek mayki	-yay	tı şi biyay
kesê 3. yewkek neri	-	o şi bi
kesê 3. yewkek mayki	-e, -ê	a şi biye
kesê 1. sıxlet	-yme	ma şi bime
kesê 2. sıxlet	-y	şıma şi biy
kesê 3. sıxlet	-y	ê şi biy

Fêlê transitifê (vêrınê) ke be teyveng qediyenê

werdene		kerdoği ra antış	biyoği ra antış
kesê 1. yewkek	-i bi	mı werdi bi	ez werdi biyan
kesê 2. yewkek neri	-i bi	to werdi bi	tı werdi biy
kesê 2. yewkek mayki	-i bi	to werdi bi	tı werdi biyay
kesê 3. yewkek neri	-i bi	ey werdi bi	o werdi bi
kesê 3. yewkek mayki	-i bi	ae werdi bi	a werdi biye
kesê 1. sıxlet	-i bi	ma werdi bi	ma werdi bime
kesê 2. sıxlet	-i bi	şıma werdi bi	şıma werdi biy
kesê 3. sıxlet	-i bi	inan werdi bi	ê werdi biy

Fêlê transitifê (vêrınê) ke be teyveng qediyenê

werdene		kerdoği ra antış	biyoği ra antış
kesê 1. yewkek	-ay bi	mı day bi	ez day biyan
kesê 2. yewkek neri	-ay bi	to day bi	tı day biy
kesê 2. yewkek mayki	-ay bi	to day bi	tı day biyay
kesê 3. yewkek neri	-ay bi	ey day bi	o day bi
kesê 3. yewkek mayki	-ay bi	ae day bi	a day biye
kesê 1. sıxlet	-ay bi	ma day bi	ma day bime
kesê 2. sıxlet	-ay bi	şıma day bi	şıma day biy
kesê 3. sıxlet	-ay bi	inan day bi	ê day biy

Hêkata wextê nıkay (imperfect)

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be teyveng qediyenê

mendene
kesê 1. yewkek	-êne	ez mendêne
kesê 2. yewkek neri	-êne	tı mendêne
kesê 2. yewkek mayki	-êne	tı mendêne
kesê 3. yewkek neri	-êne	o mendêne
kesê 3. yewkek mayki	-êne	a mendêne
kesê 1. sıxlet	-êne	ma mendêne
kesê 2. sıxlet	-êne	şıma mendêne
kesê 3. sıxlet	-êne	ê mendêne

Fêlê be fêlbend ya ki biyoğo yanbeki

ronıştene
kesê 1. yewkek	-êne	ez nıştêne ro
kesê 2. yewkek neri	-êne	tı nıştêne ro
kesê 2. yewkek mayki	-êne	tı nıştêne ro
kesê 3. yewkek neri	-êne	o nıştêne ro
kesê 3. yewkek mayki	-êne	a nıştêne ro
kesê 1. sıxlet	-êne	ma nıştêne ro
kesê 2. sıxlet	-êne	şıma nıştêne ro
kesê 3. sıxlet	-êne	ê nıştêne ro

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be –a qediyenê

veciyaene
kesê 1. yewkek	-êne	ez veciyaêne
kesê 2. yewkek neri	-êne	tı veciyaêne
kesê 2. yewkek mayki	-êne	tı veciyaêne
kesê 3. yewkek neri	-êne	o veciyaêne
kesê 3. yewkek mayki	-êne	a veciyaêne
kesê 1. sıxlet	-êne	ma veciyaêne
kesê 2. sıxlet	-êne	şıma veciyaêne
kesê 3. sıxlet	-êne	ê veciyaêne

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be –e qediyenê

amaene
kesê 1. yewkek	-yne	ez ameyne
kesê 2. yewkek neri	-yne	tı ameyne
kesê 2. yewkek mayki	-yne	tı ameyne
kesê 3. yewkek neri	-yne	o ameyne
kesê 3. yewkek mayki	-yne	a ameyne
kesê 1. sıxlet	-yne	ma ameyne
kesê 2. sıxlet	-yne	şıma ameyne
kesê 3. sıxlet	-yne	ê ameyne

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be –i qediyenê

şiyene
kesê 1. yewkek	-yêne	ez şiyêne
kesê 2. yewkek neri	-yêne	tı şiyêne
kesê 2. yewkek mayki	-yêne	tı şiyêne
kesê 3. yewkek neri	-yêne	o şiyêne
kesê 3. yewkek mayki	-yêne	a şiyêne
kesê 1. sıxlet	-yêne	ma şiyêne
kesê 2. sıxlet	-yêne	şıma şiyêne
kesê 3. sıxlet	-yêne	ê şiyêne

Fêlê transitifê (vêrınê) ke be teyveng qediyenê

werdene		kerdoği ra antış	biyoği ra antış
kesê 1. yewkek	-êne	mı werdêne	ez werdêne
kesê 2. yewkek neri	-êne	to werdêne	tı werdêne
kesê 2. yewkek mayki	-êne	to werdêne	tı werdêne
kesê 3. yewkek neri	-êne	ey werdêne	o werdêne
kesê 3. yewkek mayki	-êne	ae werdêne	a werdêne
kesê 1. sıxlet	-êne	ma werdêne	ma werdêne
kesê 2. sıxlet	-êne	şıma werdêne	şıma werdêne
kesê 3. sıxlet	-êne	inan werdêne	ê werdêne

Fêlê transitifê (vêrınê) ke be -a qediyenê

daene		kerdoği ra antış	biyoği ra antış
kesê 1. yewkek	-êne	mı daêne	ez daêne
kesê 2. yewkek neri	-êne	to daêne	tı daêne
kesê 2. yewkek mayki	-êne	to daêne	tı daêne
kesê 3. yewkek neri	-êne	ey daêne	o daêne
kesê 3. yewkek mayki	-êne	ae daêne	a daêne
kesê 1. sıxlet	-êne	ma daêne	ma daêne
kesê 2. sıxlet	-êne	şıma daêne	şıma daêne
kesê 3. sıxlet	-êne	inan daêne	ê daêne

Hêkata wextê nıkaya a saetêne

Fêlê intransitifê (bêvêrê) ke be teyveng qediyenê

mendene
kesê 1. yewkek	-êne	ezo mendêne
kesê 2. yewkek neri	-êne	tıyê mendêne
kesê 2. yewkek mayki	-êne	tıyay mendêne
kesê 3. yewkek neri	-êne	oyo mendêne
kesê 3. yewkek mayki	-êne	awa mendêne
kesê 1. sıxlet	-êne	maê mendêne
kesê 2. sıxlet	-êne	şımaê mendêne
kesê 3. sıxlet	-êne	êyê mendêne

Fêlanê transitifan (vêrınan) de

werdene		kerdoği ra antış
kesê 1. yewkek	-êne	mıno werdêne
kesê 2. yewkek neri	-êne	toyê werdêne
kesê 2. yewkek mayki	-êne	toyay werdêne
kesê 3. yewkek neri	-êne	oyo werdêne
kesê 3. yewkek mayki	-êne	awa werdêne
kesê 1. sıxlet	-êne	maê werdêne
kesê 2. sıxlet	-êne	şımaê werdêne
kesê 3. sıxlet	-êne	inanê werdêne

Wexto bıamae (future)

Fêlê ke be teyveng qediyenê

werdene	Qalıbê waştene		alternatif
kesê 1. yewkek	-i	ezo bıweri	ez do bıweri
kesê 2. yewkek neri	-ê	tıyê bıwerê	tı do bıwerê
kesê 2. yewkek mayki	-ê	tıyay bıwerê	tı do bıwerê
kesê 3. yewkek neri	-o	oyo bıwero	o do bıwero
kesê 3. yewkek mayki	-o	awa bıwero	a do bıwero
kesê 1. sıxlet	-ime	maê bıwerime	ma do bıwerime
kesê 2. sıxlet	-ê	şımaê bıwerê	şıma do bıwerê
kesê 3. sıxlet	-ê	êyê bıwerê	ê do bıwerê

Fêlo istisna amaene

amaene	Qalıbê waştene		alternatif
kesê 1. yewkek	-ri	ezo bêri	ez do bêri
kesê 2. yewkek neri	-rê	tıyê bêrê	tı do bêrê
kesê 2. yewkek mayki	-rê	tıyay bêrê	tı do bêrê
kesê 3. yewkek neri	-ro	oyo bêro	o do bêro
kesê 3. yewkek mayki	-ro	awa bêro	a do bêro
kesê 1. sıxlet	-rime	maê bêrime	ma do bêrime
kesê 2. sıxlet	-rê	şımaê bêrê	şıma do bêrê
kesê 3. sıxlet	-rê	êyê bêrê	ê do bêrê

Hêkata wextê bıamaey (future perfect)

Antışê xo zey Hêkata wextê nıkayo, tenya verbend bı- ya ki fêlbend şaniyeno beşna fêli ver

mendene
kesê 1. yewkek	-êne	ez (gani) bımendêne
kesê 2. yewkek neri	-êne	tı (gani) bımendêne
kesê 2. yewkek mayki	-êne	tı (gani) bımendêne
kesê 3. yewkek neri	-êne	o (gani) bımendêne
kesê 3. yewkek mayki	-êne	a (gani) bımendêne
kesê 1. sıxlet	-êne	ma (gani) bımendêne
kesê 2. sıxlet	-êne	şıma (gani) bımendêne
kesê 3. sıxlet	-êne	ê (gani) bımendêne

Fêlê be fêlbend ya ki be biyoğo yanbeki

ronıştene
kesê 1. yewkek	-êne	ez (gani) ronıştêne
kesê 2. yewkek neri	-êne	tı (gani) ronıştêne
kesê 2. yewkek mayki	-êne	tı (gani) ronıştêne
kesê 3. yewkek neri	-êne	o (gani) ronıştêne
kesê 3. yewkek mayki	-êne	a (gani) ronıştêne
kesê 1. sıxlet	-êne	ma (gani) ronıştêne
kesê 2. sıxlet	-êne	şıma (gani) ronıştêne

Bendê peydakerdene (verbendi, peybendi)

Çekuyê Zazakiyê Hemıne

Zazaki	Tırki	İngılızki
varan n	yağmur, yağar	rain
vewre m	kar	snow

W

Zazaki	Tırki	İngılızki
wae m	bacı, kız kardeş, abla	sister
wareza n	yeğen (bacının oğlu)	nephew (sisters son)

Z

Zazaki	Tırki	İngılızki
zımıstan n	kış (mevsim)	winter

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.