Afroamerikan
Afroamerikan, namey merdumano ke Amerika de cıwiyenê û rıstımê xo qıtay Afrika rao ya zi postê xo siyao.[1] Eno name Dewletanê Yewbiyayeyan de semedê/serba merdumo ke bınê mıntıqa Saheli rao, seba ifadekerdışê ey rê vaciyeno. Afroamerikani torınanê Afrikayıcano ke Ewropayıci zemanê veri de semedê kolekerdene ardê qıtaya Amerika. Afromanikani DAY de jew gruba etnika û grubanê etnikan de gruba tewr gırda û heraya. Miyanê Afroamerikanan de Afrikayıc, Qereyibıc, Amerikay-Verocıci zi estê.
| Afroamerikan | |
|---|---|
| Ethnic group by residency | |
 | |
| Melumat | |
| Cıwiyayış | Dewletê Yewbiyaeyê Amerika |
| Ware | Amerikani |
| Rêçe | Ethnic community |
| Nıfus | 42 020 743 |
| Din | Protestantizm, Katolisizm û İslam |
| Nameo raştıkên | African American |
| Formê bini | White Americans, Latin Americans û Native Americans in the United States |
Etimolociye
Raveri nê merduman rê nigger vaciyao. No name zıwanê Latinki (niger) rao u mena cı siyaya. Ema no name zemanê kolekerdışi de mendo û nê namey de heqaret esto. A ri ra, ewro no name nêgureyeno, ewro vatena enê vatey zaf şermo. Nê vatey rê vaciyeno N Word (Vate N). Dıma name Amerikananê Siyahiyan vurniyao u biyo Afroamerikan. Afro û Amerikan yanê Amerikano ke Afrikayıco.
Tarix
Raveri serra 1619ıne de İngılızan Afrikayıci ardê Amerika, Virginia. Ema iklımê Amerika seba Afrikayıcan rê zaf serd ameyo û a ri ra Afrikayıci zaf biyê nêweşi. İngılızan mıntıqê Afrikayıcan vurnê û ê berdê Jamestown. Afroamerikani Amerika de pêro piya kole biyê û inan zaf zulım diyo. Ê bini şertanê hêdi de zaf xapıtiyê u kar kerdo. Serra 1863yıne de liderê DAY Abraham Lincoln heme Afroamerikanan rê serbestiye daya. Serra 1864ıne de Lincoln kışiyao, hıkumeti be qanun ra kolekerdış kerdo qedexe. Serra 1870ıne de hıkumet Afroamerikanan rê heqa reykerdışi daya. Heta serra 1965ıne Afroamerikani Amerikananê sıpêyan ra peyde mendê. Hıkumetê Amerika heq û hıquqê Afroamerikanan zaf werdo. Ewro hıquqi ver de Afroamerikani u ê binan yewo. Qanunê Amerika de merdumancêrakerdış qedexeyo. Barack Hussein Obama Afroamerikanan miyan de merdumo de verêno ke serdar çıniyao we.
Ewro waziyetê Afroamerikanan
|
less than 2 %
2–5 %
5–10 %
10–15 %
15–20 %
|
20–25 %
25–30 %
30–35 %
35–40 %
|
Ewro Afroamerikani zey zemanê veri cêrakerdış nêvenênê. İnan heqê ê binan gırewtê. Afroamerikani verocê Dewletanê Yewbiyayeyan de cıwiyenê. Eyaletanê zey Alabama, Georgia, Louisaina, Mississippi û Karolina Veroci de Afroamerikani zafê.
| Serre | Amar | Heme nıfus de nısbetê inan |
|---|---|---|
| 1790 | 757,208 | 19,3 % (tewr berz) |
| 1800 | 1,002,037 | 18,9 % |
| 1810 | 1,377,808 | 19 % |
| 1820 | 1,771,656 | 18,4 % |
| 1830 | 2,328,642 | 18,1 % |
| 1840 | 2,873,648 | 16,8 % |
| 1850 | 3,638,808 | 15,7 % |
| 1860 | 4,441,830 | 14,1 % |
| 1870 | 4,880,009 | 12,7 % |
| 1880 | 6,580,793 | 13,1 % |
| 1890 | 7,488,788 | 11,9 % |
| 1900 | 8,833,994 | 11,6 % |
| 1910 | 9,827,763 | 10,7 % |
| 1920 | 10,500,000 | 9,9 % |
| 1930 | 11,900,000 | 9,7 % (tewr kemi) |
| 1940 | 12,900,000 | 9,8 % |
| 1950 | 15,000,000 | 10 % |
| 1960 | 18,900,000 | 10,5 % |
| 1970 | 22,600,000 | 11,1 % |
| 1980 | 26,500,000 | 11,7 % |
| 1990 | 30,000,000 | 12,1 % |
| 2000 | 34,600,000 | 12,3 % |
| 2010 | 38,900,000 | 12,6 % |
Çıme: US Census Bureau[2].
Referansi
- http://www.census.gov/prod/2001pubs/c2kbr01-5.pdf
- Time Almanac de 2005, p. 377.