Яраполк Уладзіміравіч
Вялікі князь Яраполк Уладзіміравіч
Вялікі князь Яраполк Уладзіміравіч
Князь пераяслаўскі
1114 — 1132
Папярэднік Святаслаў Уладзіміравіч
Пераемнік Усевалад Мсціславіч
Вялікі князь кіеўскі
1132 — 1139
Папярэднік Мсціслаў Уладзіміравіч Вялікі
Пераемнік Вячаслаў Уладзіміравіч
Нараджэнне 1082[1][2]
Смерць 18 лютага 1139
Месца пахавання
Род Рурыкавічы
Бацька Уладзімір Манамах[1][2]
Маці Гіта Уэсекская[3]
Дзеці Васілька Яраполкавіч[d]
Дзейнасць палітык
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Яраполк Уладзіміравіч (1082, Чарнігаў — 18 лютага 1139, Кіеў) — сын Уладзіміра Манамаха, князь пераяслаўскі, вялікі князь кіеўскі з 1132. Пры ім распалася адзіная Старажытнаруская дзяржава.

Да вялікага княжання

Яраполк нарадзіўся, хутчэй за ўсё, у Чарнігаве, дзе тады княжыў яго бацька, Уладзімір Манамах. У 1103 годзе 21-гадовы князь прыняў удзел у паходзе супраць полаўцаў. Манамах, які стаў у 1113 годзе вялікім князем кіеўскім, у 1114 годзе пасля смерці сына Святаслава зрабіў Яраполка пераяслаўскім князем.

Як пераяслаўскі князь Яраполк удзельнічаў у многіх паходах супраць полаўцаў, у 1116 годзе разам з войскамі бацькі ён выступіў супраць менскага князя Глеба. Летапісы гавораць, што ўсё насельніцтва горада Друцка было ўведзена ім у паўднёвыя пераяслаўскія землі. Яраполк падтрымліваў добрыя адносіны з састарэлым бацькам, які часта давяраў яму камандаваць войскамі ў войнах з полаўцамі, разам са старэйшым братам Мсціславам. У 1125 годзе Яраполк адбіў напад полаўцаў на Пераяслаўскае княства ў бітве ў Палкасцені.

Кіраўнік якая распадаецца дзяржавы

Яраполк стаў вялікім князем кіеўскім у 1132 годзе пасля смерці старэйшага брата — Мсціслава. У момант узыходжання на княжацкі сталец яму было ўжо 49 гадоў, старэчы па тых часах узрост. Пад яго прамым кантролем знаходзіўся толькі Кіеў з наваколлямі. Смелы воін і здольны палкаводзец, Яраполк быў слабым палітыкам, якія не здолеў спыніць распад дзяржавы на асобныя княствы.

Яблыкам разладу стала родавая сталіца Манамахавічаў — Пераяслаўскае княства. Паводле традыцыі на пераяслаўскі прастол звычайна садзіўся старэйшы ў родзе. Пасля пераходу Яраполка на стол у Кіеве, паводле радавога права яно павінна было дастацца старэйшаму пасля Яраполка сярод нашчадкаў Манамаха — яго малодшаму брату Вячаславу. Аднак, верагодна па дамоўленасці са Мсціславам Вялікім[4], Яраполк пасля свайго пераходу з Пераяслава ў Кіеў пасадзіў на сваё месца яго сына Усевалада Мсціславіча. Малодшыя Уладзіміравічы Юрый і Андрэй, не без падстаў, убачылі ў гэтым кроку намер Яраполка зрабіць Мсціславічаў сваімі спадчыннікамі[4], і Юрый выгнаў Усевалада з Пераяслава. Яраполк паспрабаваў загасіць канфлікт і перавёў у Пераяслаў з Полацка іншага сына Мсціслава — Ізяслава. Гэты крок апынуўся памылковым: у Полацку пачаўся мяцеж, да ўлады вярнуліся выгнаныя нашчадкі Усяслава-«чарадзея», і княства адасобілася ад Кіева. Паколькі і кандыдатура Ізяслава не задаволіла Юрыя, пераяслаўскім князем у выніку стаў «законны» спадчыннік — Вячаслаў Уладзіміравіч. Ізяслаў Мсціславіч перамясціўся ў Тураў.

Аднак Вячаславу не падабаўся Пераяслаў, які стаяў на шляху ўсіх палавецкіх набегаў па левым беразе Дняпра. У 1134 годзе ён вярнуўся ў Тураў, адняўшы яго ў Ізяслава. Апошні быў незадаволены. Яраполк ізноў паспрабаваў правесці перадзел стальцаў: ён прапанаваў Юрыю Пераяслаў, але з умовай, што той аддасць Ізяславу Растоў. Аднак Юрый утрымаў за сабой большую частку Растоўскага княства. Абражаны Ізяслаў пераехаў у Ноўгарад да брата Усевалада і заключыў саюз з чарнігаўскімі князямі, якія, пасля адмовы Алега і Давыда Святаславічаў змагацца за кіеўскі прастол, апынуліся па-за кругам прэтэндэнтаў на вярхоўную ўладу ў Русі і шукалі любой магчымасці змяніць гэтае становішча. Пачалася вайна.

У канцы 1134 года Яраполку ўдалося дамовіцца з Ізяславам, аддаўшы яму Валынскае княства; князя валынскага Андрэя Уладзіміравіча Добрага ён пасадзіў кіраваць Пераяславам. Аднак вайна з чарнігаўцамі і іх саюзнікамі полаўцамі не спынялася, яны ўрываліся за Днепр і спусташалі кіеўскія наваколлі. Нерашучасць вялікага князя і яго нацягнутыя адносіны з усімі сваякамі пагаршалі сітуацыю. У наступным годзе Яраполк быў разбіты на р. Супоі войскамі Усевалада Ольгавіча і паводле міру пагадзіўся саступіць яму Курск і Пасем'е, якімі за 8 гадоў да гэтага Усевалад адплаціў Мсціславу Вялікаму за неўмяшанне таго ў спрэчку за чарнігаўскае княжанне паміж Усеваладам і яго дзядзькам Яраславам Святаславічам[4]. Паслабленнем аўтарытэту кіеўскага князя скарысталіся наўгародцы: у 1136 годзе яны выгналі пляменніка Яраполка, Усевалада Мсціславіча, вызвалілся ад улады Кіева і абвясцілі «вольнасць у князях».

Апошні раз нашчадкі Манамаха аб’ядналіся ў 1138 годзе, калі Усевалад Ольгавіч ізноў пачаў вайну з Яраполкам. На гэты раз пад сцягі кіеўскага князя сабраліся войскі Кіева, Пераяслава, Растова, Полацка, Смаленска, палкі з Галіча і 30-тыс. венгерскае войска, якое даслаў яму кароль Венгрыі Бела II Сляпы. Аблога Чарнігава вымусіла Усевалада заключыць мір (1139). Незадоўга да смерці Яраполк у сваю чаргу аказаў Белу II дапамогу супраць яго ўнутраных ворагаў. 18 лютага 1139 года 57-гадовы Яраполк памёр, перадаўшы трон брату Вячаславу.

У 1116 годзе Яраполк ажаніўся з аланкай Аленай, якая нарадзіла сына Васілька Яраполкавіча.

Вынікі кіравання

У адрозненне ад бацькі і старэйшага брата Яраполк не валодаў ні дыпламатычнымі навыкамі, ні аўтарытэтам для ўтрымання дзяржавы ад распаду на асобныя княствы. Смелы ў маладосці, да старасці князь стаў залішне асцярожным у прыняцці рашэнняў і не змог завалодаць ініцыятывай у аб’ектыўна распачатай у 1130-х гадах барацьбе дзвюх сіл (малодшых Уладзіміравічаў з аднаго боку, Ольгавічаў і Мсціславічаў з іншай).

Да моманту смерці Яраполка, па-за яго кантролем ужо знаходзіліся Полацк, Ноўгарад і Чарнігаў. Намінальную лаяльнасць Кіеву захоўвала Растова-Суздальскае княства.

Зноскі

  1. 1 2 Ярополк II Владимирович // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1904. — Т. XLIа. — С. 816–817.
  2. 1 2 Ярополк II-й Владимирович // Русский биографический словарь — СПб.: 1913. — Т. 25. — С. 161–162.
  3. ↑ Гида // Русский биографический словарь — М.: 1916. — Т. 5. — С. 174–175.
  4. 1 2 3 Пресняков А. Е. Княжое право в Древней Руси. Лекции по русской истории. Киевская Русь — М.: Наука, 1993. ISBN 5-02-009526-5

Літаратура

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.