Горад
Ялабуга
руск.: Елабуга
Герб
Герб
Краіна
Рэгіён
Каардынаты
55°46′00″ пн. ш. 52°02′00″ у. д.
Заснаваны
1007
Першая згадка
Горад з
Плошча
18.4 км²
Вышыня цэнтра
70 м
Водныя аб’екты
Насельніцтва
▲ 73 913 чалавек[1] (2019)
Часавы пояс
Тэлефонны код
85557
Паштовы індэкс
423600
Аўтамабільны код
16, 116
Афіцыйны сайт
Ялабуга на карце Расіі ±
Ялабуга (Расія)
Ялабуга
Ялабуга (Татарстан)
Ялабуга

Ялабуга (руск.: Елабуга, татар.: Алабуга) — горад у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Ялабужскага раёна Татарстана. Уваходзіць у Наберажначалнінскую агламерацыю. Насельніцтва 73 913 чалавек (2019 год). Нафтавая прамысловасць, машынабудаванне, прамысловасць будматэрыялаў, лёгкая і харчовая прамысловасць.

Размешчаны на рацэ Каме. З’яўляецца адным з найстаражытнейшых паселішчаў Татарстана, адзначыўшым сваё тысячагоддзе ў 2007 годзе.

Гісторыя

Сімвал горада — вежа Ялабужскага гарадзішча

Навуковы Савет Інстытута гісторыі Акадэміі Навук Рэспублікі Татарстана вызначыў, што Ялабуга ўзнікла на мяжы X—XI стагоддзяў і сфарміравалася як паселішча гарадскога тыпу каля 1005—1010 гадоў. У XII ст. была пабудавана белакаменная мячэць (Ак-Мячэць) з васьмю вежамі і паўвежамі, падобная да саборных мячэцяў у Біляры і Боўгары і маючая аналагі ў мячэцях-фартэцыях у Сусе (Туніс) і Багдадзе (Ірак).

У пачатку XVII стагоддзя захапіўшыя гэтыя землі маскавіты заснавалі на месцы старажытнай Алабугі сяло Трохсвяцкае. У 1780 годзе імператрыца Кацярына II надала Ялабузе статус павятовага горада Вяцкай губерні, насельніцтва якога на той час складала каля 1 000 чалавек. Росквіт горада прыйшоўся на другую палову XIX ст., дзякуючы дынастыі купцоў-прамыслоўцаў Ушковых, якія ўжо ў 1850 годзе пабудавалі ў Ялабузе першы хімічны завод.

У пачатку XX ст. насельніцтва горада складала 10 000 чалавек. 16 лістапада 1917 года ў горадзе была абвешчана Савецкая ўлада. 2 мая 1919 года горад занялі белагвардзейцы (армія Калчака), але ўжо 25 мая, пад націскам Чырвонай Арміі, пакінулі горад.

У 1921—1928 гг. Ялабуга — цэнтр Ялабужскага кантона, а з 1930 г. — Ялабужскага раёна Татарскай АССР. Падчас Другой сусветнай вайны (1941—1944 гг.) у горадзе знаходзіўся ў эвакуацыі філіял Ленінградскага дзяржаўнага ўніверсітэта. Таксама тут жыла і 31 жніўня 1941 года скончыла жыццё самагубствам паэтка Марына Цвятаева.

Пасля вайны ля Ялабугі знайшлі радовішча нафты. У 1985 годзе ў горадзе быў заснаваны Камскі трактара-тэхнічны завод, які ў 1988 г. быў канверсійна перапрафіляваны ў Ялабужскі завод легкавых аўтамабіляў, на пляцоўцы якога ў 2005 г. была заснавана асобая эканамічная зона «Алабуга». 24-26 жніўня 2007 года было адзначана тысячагоддзе Ялабугі.

Славутасці

вул. Спаская. У цэнтры — Спаскі сабор
  • Спаскі сабор
  • Ялабужскі Казанска-Багародзіцкі манастыр
  • Мячэць
  • вуліца Набярэжная — галоўны «фасад» Ялабугі
  • Ялабужскае гарадзішча з рэштамі цытадэлі X ст.
  • Дом-музей мастака Івана Шышкіна
  • Музей-сядзіба Надзеі Дуравай — удзельніцы вайны 1812 года, пісьменніцы
  • Музей паэткі Марыны Цвятаевай

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

Гарады-пабрацімы

Крыніцы

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.