Юрка Віцьбіч
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні Серафім Шчарбакоў
Псеўданімы Юрка Стукаліч, Алесь Крыжаніч
Дата нараджэння 2 (15) чэрвеня 1905
Месца нараджэння
Дата смерці 6 студзеня 1975(1975-01-06) (69 гадоў)
Месца смерці
Пахаванне
Грамадзянства
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці публіцыст, пісьменнік, грамадскі дзеяч, краязнавец
Гады творчасці 1929-1975
Мова твораў Беларуская
Дэбют Млынова рука (Апавяданне, 1929)
Грамадская дзейнасць
Член у

Юрка Віцьбіч, сапраўднае імя Серафім, або Георгій Аляксандравіч Шчарбакоў (2 (15) чэрвеня 1905, Веліж, Віцебская губерня, цяпер Расія — 6 студзеня 1975[1], Саўт-Рывер, Нью-Джэрсі, ЗША; Псеўданімы: Юрка Стукаліч; Алесь Крыжаніч) — беларускі грамадскі дзеяч, пісьменнік, публіцыст, краязнавец і дзеяч эміграцыі ў Амерыцы.

Біяграфія

Паходзіў з сям'і праваслаўных беларусаў: бацькі — святар Аляксандар Стукаліч і Еўдакія з Паповых. Вучыўся ў 5-й Веліжскай школе. У родным горадзе скончыў педагагічны тэхнікум. Працаваць настаўнікам, аднак, не дазволілі — меў варожае савецкай уладзе сацыяльнае паходжанне. Служыў у войску, дзе быў карэспандэнтам армейскай газеты. У сярэдзіне 1930-я гады выехаў у Маскву, спачатку працаваў на будоўлі, пазней уладкаваўся на хімічную фабрыку. Уваходзіў у літаб'яднанне «Узвышша»[2]. У 1939 годзе прыняты ў СП СССР. Напярэдадні Другой сусветнай вайны жыў у Віцебску. У студзені 1941 года быў арыштаваны органамі савецкай дзяржбяспекі.

Пасля акупацыі Беларусі нямецкімі войскамі застаўся ў Віцебску. Прымаў удзел у беларускім культурным жыцці, праяўляў вялікую пісьменніцкую актыўнасць, яго творы былі друкаваны ў многіх часопісах. Быў членам так званага Цэнтральнага ўрада Беларускага культурнага згуртавання. Выдае ў той час два зборнікі публіцыстыкі — «Вяліскія паўстанцы» і «Нацыянальныя Сьвятыні», выступаў у друку з артыкуламі па гісторыі Беларусі. Быў прызначаны рэдактарам літаратурна-мастацкага часопіса «Узвышша», ніводнага нумара якога так і не выйшла. У 1943 годзе перавёз з Віцебска ў Полацк рэшткі Еўфрасінні Полацкай. Пасля 1943 года пераехаў з сям'ёй у Менск. У 1944 годзе выехаў на Захад.

У пасляваенны час жыў у Германіі. Рэдагаваў і выдаваў беларускі царкоўна-рэлігійны часопіс «Зьвіняць званы Сьвятой Сафіі» (1946—1947). На старонках выдання асвятляў нацыянальна-рэлігійнае жыццё і дзейнасць беларускай праваслаўнай царквы ў Заходняй Еўропе. Працаваў над укладаннем хрэстаматыі «Рэлігія ў творчасці беларускіх пісьменнікаў». У 1946 годзе разам з Наталляй Арсенневай стварыў літаратурнае аб'яднанне «Шыпшына», старшынёй якога стаў. У 1946—1950 рэдагаваў друкаваны орган згуртавання — літаратурна-мастацкі часопіс «Шыпшына». Выдаваў бюлетэнь «Біс» («Беларуская інфармацыйная служба»). Са снежня 1948 — рэдактар грамадска-палітычнай газеты «Беларускае слова» (1948-49). Друкаваўся ў іншых СМІ, выступаў на Радыё «Свабода».

На пачатку 1950-х гадоў пераехаў у ЗША. Як публіцыст выступаў на старонках шэрагу беларускіх і рускіх эмігранцкіх перыядычных выданняў («Бацькаўшчына», Мюнхен; «Беларус», Нью-Ёрк; «Божым шляхам», Парыж-Лондан; «Новое русское слово», Нью-Ёрк).

Пахаваны на беларускіх могілках у Саўт-Рыверы.[3][4]

Творчасць

Дэбютаваў апавяданнем у 1929 (часопіс «Узвышша»). Аўтар кніг прозы «Смерць Ірмы Лаймінг» (1932), «Формула супраціўлення касцей» (1937). У эміграцыі выдаў кнігу гістарычных нарысаў «Плыве з-пад Святой гары Нёман»[5] (Мюнхен, 1956) і зборнік артыкулаў на рускай мове «Мы дойдём» (Нью-Ёрк, 1975). Надрукаваў у перыядычным друку шэраг апавяданняў. Актыўнасць праяўляў таксама ў галіне журналістыкі, шмат яго твораў было надрукавана ў «Беларусе», «Новым рускім слове».

Творы

Кнігі, брашуры

  • Вяліскія паўстанцы. Гэньдзікаўскія змагары. — Бэрлін, 1944. — 32 с. — (Народная Бібліятэчка; № 4).
  • Нацыянальныя сьвятыні: Мастацкія нарысы. — Бэрлін, 1944. — 31 с. — (Народная Бібліятэчка; 1).
  • Мы дойдем! Очерки, статьи, фельетоны / Ю. Стукалич. — Нью-Йорк, 1975. — 154 с.
  • Лшоно Габоо Бійрушалайм: даваенная проза / Юрка Віцьбіч; Укл. і прад. Л. Юрэвіча; Камен. Ц. Чарнякевіча. — Мн.: Кнігазбор, 2011. — 232 с. — (Бібліятэка Бацькаўшчыны; Кн. 19). — ISBN 978-985-7007-17-2.

Артыкулы, творы ў перыядычных выданнях і зборніках

  • Ціхая Руба. Зь дзёньніка Андрэя Шабеты (Памяці мастака Я. Загароўскага) // Полымя Рэвалюцыі. — 1932. — № 1. — С. 7—48.
  • Адкрыты ліст да беларускай грамадзкасьці. — Міхельсдорф, 14.11.47. — 2 с.
  • Дзьвіна. М. Багдановіч. Возера / А. Крыжаніч // Родны Край. Кн. 1. Чытанка / [Укл. Я. Гладкі]. — Ватэнштэт: выданьне Беларускага Дапамаговага Камітэту, 1946.
  • Загад старое казы барабаншчыка… — Міхельсдорф: Гаспода Нашая, 19.04.1947. — 2 с.[6]

Зноскі

  1. ↑ Па іншых звестках 4 студзеня.
  2. ↑ Узгадваецца ў ліку сяброў у інфармацыйным дадатку. Ю. Віцьбіч (Стукаліч). Антыбальшавіцкія паўстаньні і партызанская барацьба на Беларусі. У выд. Л. Юрэвіча..
  3. ↑ Арлоў У.А. Імёны Свабоды. Гісторыя; Культура; Палітыка; Біяграфіі; Мемуары. -- Прага: Радыё Свабодная Эўропа/Радыё Свабода, 2007. — ISBN 978-0-929849-14-0. — С. 277.
  4. ↑ Беларускія некропалі ў замежжы Архівавана 30 жніўня 2018.
  5. ↑ Віцьбіч Ю. Плыве з-пад Святое Гары Нёман — Эл.рэсурс knihi.com
  6. ↑ Востры памфлет, які выклікаў зацятую палеміку ў лагерах Ды-Пі. Даволі падрабяна гісторыю з памлетам і сам памфлет была даследавана Л. Юрэвічам у артыкуле «Краіна Ды-Пі: замалёўкі побыту й нораваў зь лягерных часоў» // Запісы. — 2011. — № 34. — С. 8—147.

Літаратура

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.