Шрыфт Брайля на эсперанта — гэта шрыфт Брайля алфавіта эсперанта. Рэльефна-кропкавы тактыльны шрыфт Брайля на мове эсперанта прызначаны для ліста і чытанні невідушчымі і дрэнна відушчымі людзьмі. З 1920 года выдаецца часопіс «Aŭroro» на шрыфце Брайля, з 1904 года выдаецца аналагічны часопіс Esperanta Ligilo.

Алфавіт

У базавай сістэме алфавіта Брайля выкарыстоўваецца друк літар з дыякрытычнымі знакамі. Дыякрытычны знак Цыркумфлекс адзначаны даданнем кропкі 6 (унізе справа) на падставу ліста: ⠩ ĉ, ⠻ ĝ, ⠳ ĥ, ⠺ ĵ, ⠮ ŝ. Таму літара j мае такую ж форму, як нескарыстанае французска/англійскае пісьмо Брайля ⠺ w напісана a w з замежным імем, кропка 3 дадала: :⠾ w[1]. Літара эсперанта ŭ вырабляецца шляхам адлюстравання ад U, так, каб кропка 1 кропка робіцца 4: ⠬ ŭ. Алфавіт на мове Брайля выглядае наступным чынам[2]

⠁ (braille pattern dots-1)

a

⠃ (braille pattern dots-12)

b

⠉ (braille pattern dots-14)

c

⠩ (braille pattern dots-146)

ĉ

⠙ (braille pattern dots-145)

d

⠑ (braille pattern dots-15)

e

⠋ (braille pattern dots-124)

f

⠛ (braille pattern dots-1245)

g

⠻ (braille pattern dots-12456)

ĝ

⠓ (braille pattern dots-125)

h

⠳ (braille pattern dots-1256)

ĥ

⠊ (braille pattern dots-24)

i

⠚ (braille pattern dots-245)

j

⠺ (braille pattern dots-2456)

ĵ

⠅ (braille pattern dots-13)

k

⠇ (braille pattern dots-123)

l

⠍ (braille pattern dots-134)

m

⠝ (braille pattern dots-1345)

n

⠕ (braille pattern dots-135)

o

⠏ (braille pattern dots-1234)

p

⠗ (braille pattern dots-1235)

r

⠎ (braille pattern dots-234)

s

⠮ (braille pattern dots-2346)

ŝ

⠞ (braille pattern dots-2345)

t

⠥ (braille pattern dots-136)

u

⠍ (braille pattern dots-346)

ŭ

⠧ (braille pattern dots-1236)

v

⠵ (braille pattern dots-1356)

z

Шрыфт Брайля знаходзіць абмежаванае ўжыванне[3].

Транскрыбаванне замежных літар

Апроч асновы — лацінскіх замежных літар q, w, x, y, у шрыфце есці вылучаныя літары для галосных, якія сустракаюцца ў друку Германіі,

ä, ö, ü:

⠟ (braille pattern dots-12345)

пытанне

⠾ (braille pattern dots-23456)

Вт

⠭ (braille pattern dots-1346)

х

⠽ (braille pattern dots-13456)

по Y

⠜ (braille pattern dots-345)

ä

⠪ (braille pattern dots-246)

⠷ (braille pattern dots-12356)

ü

Дадатковыя літары з дыякрытычнымі знакамі ў іншых мовах апрацоўваюцца асобнымі клеткамі для дыякрытычных знакаў. Яны не маюць адназначнай адпаведнасці з друкам:

⠈ (braille pattern dots-4)


(и ő, ű
от ö, ü)

⠘ (braille pattern dots-45)

, ◌

⠲ (braille pattern dots-256)

⠺ (braille pattern dots-2456)

,

⠒ (braille pattern dots-25)

◌, ◌

⠰ (braille pattern dots-56)

◌, ◌

⠠ (braille pattern dots-6)

◌, ◌, ◌, ◌

⠔ (braille pattern dots-35)

, ◌, и т. д.

Гэтыя ўмоўныя пазначэнні замежных імёнаў адаптаваны да эсперанта Брайля. Тэкст у іншым шрыфце алфавіта Брайля алфавіта пазначаецца кодам ⠐⠂.

Знакі прыпынку

Адзіныя пунктуацыйныя
⠀ (braille pattern blank)

(space)

⠂ (braille pattern dots-2)

,

⠄ (braille pattern dots-3)

' (abbr.)

⠲ (braille pattern dots-256)

.

⠢ (braille pattern dots-26)

?

⠖ (braille pattern dots-235)

!

⠆ (braille pattern dots-23)
⠒ (braille pattern dots-25)
:
⠔ (braille pattern dots-35)
    ⠌ (braille pattern dots-34)

    /

    ⠄ (braille pattern dots-3)⠄ (braille pattern dots-3)⠄ (braille pattern dots-3)

    ⠤ (braille pattern dots-36)

    -

    ⠠ (braille pattern dots-6)⠤ (braille pattern dots-36)

    Апостраф і кропкавая абрэвіятура транскрыбуюцца ⠄.

    Парныя знакі прыпынку
    ⠦ (braille pattern dots-236)⠀ (braille pattern blank)⠴ (braille pattern dots-356)

    (outer quotes)

    ⠠ (braille pattern dots-6)⠦ (braille pattern dots-236)⠀ (braille pattern blank)⠴ (braille pattern dots-356)⠄ (braille pattern dots-3)

    (inner quotes)

    ⠶ (braille pattern dots-2356)⠀ (braille pattern blank)⠶ (braille pattern dots-2356)

    (…)

    ⠶ (braille pattern dots-2356)⠶ (braille pattern dots-2356)⠀ (braille pattern blank)⠶ (braille pattern dots-2356)⠶ (braille pattern dots-2356)

    [ … ]

    Двукоссі ў друку ў эсперанта надзвычай зменлівыя. Але гэта неактуальнае для друку шрыфтам Брайля.

    Лічбы

    Апостраф/абрэвіятура кропкі ⠄ выкарыстоўваюцца для групоўкі лічбаў у ліках, як і коска ў англійскай мове. У друкаваным і брайлеўскім эсперанта коска выкарыстоўваецца ў якасці дзесятковага знака, напрыклад:

    Друкаваць на англійскай 100,000.00
    = друк на эсперанта 100 000,00
    = Брайля ⠼⠁⠚⠚⠄⠚⠚⠚⠂⠚⠚.

    Фарматаванне

    Вялікія літары адзначаюцца толькі для імёнаў уласных. Яны не выкарыстоўваюцца ў пачатку сказа.

    ⠼ (braille pattern dots-3456)

    (digit)

    ⠨ (braille pattern dots-46)

    (caps)

    ⠸ (braille pattern dots-456)

    (emph.)

    ⠒ (braille pattern dots-25)⠸ (braille pattern dots-456)⠀ (braille pattern blank)⠸ (braille pattern dots-456)⠀ (braille pattern blank)

    (span emphasis)

    ⠠ (braille pattern dots-6)⠄ (braille pattern dots-3)⠀ (braille pattern blank)⠠ (braille pattern dots-6)⠄ (braille pattern dots-3)

    (alternative span emphasis)

    ⠐ (braille pattern dots-5)⠂ (braille pattern dots-2)⠀ (braille pattern blank)⠐ (braille pattern dots-5)⠂ (braille pattern dots-2)

    (foreign braille text)

    Для акцэнтавання (тлусты тэкст ці курсіў), ⠸ выкарыстоўваецца для пазначэння кожнага з аднаго-трох слоў. Для падкрэсленага тэксту, ёсць два фарматы: або двукроп'е папярэднічае простаму падкрэсленаму знаку, ⠒⠸, дадатковы знак ⠸ змяшчаецца перад апошнім падкрэсленым словам, ці знак ⠠⠄ ставіцца перад і пасля вылучанага тэксту.

    Зноскі

    1. Google Groups
    2. World Braille Usage Архівавана 8 верасня 2014., UNESCO, 2013
    3. Esperanta stenografio, Nizhny Novgorod, 2003

    Спасылкі

    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.