Славутасць
Чырвоная крэпасць у Дэлі
хіндзі: लाल क़िला
28°39′21″ пн. ш. 77°14′25″ у. д.
Краіна	Індыя[1]
Месцазнаходжанне	Central Delhi district[d][2]
Вышыня	33 м
Матэрыял	пясчанік
Сайт	delhitourism.gov.in/… (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Чырвоная крэпасць*
Red Fort Complex**
Сусветная спадчына ЮНЕСКА
Тып	культурны
Крытэрыі	I, III, VI
Спасылка	231
Рэгіён***	Азія
Гісторыя ўключэння
Уключэнне	2007  (31 сесія)
* Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА

Чырвоная крэпасць, або Лал-Кі́ла (хіндзі: लाल किला) — фартыфікацыйнае збудаванне XVII — XIX стагоддзяў, помнік сусветнай спадчыны ў старой частцы Дэлі. Займае плошчу 49 га.

Гісторыя

Будаўніцтва Чырвонай крэпасці было распачата магольскім імператарам Шах-Джаханам у 1638 г. у сувязі з пераносам сталіцы з Агры ў Дэлі. Да 1857 г. яна выконвала функцыю рэзідэнцыі Вялікіх Маголаў. Пасля была перададзена адміністрацыі Брытанскай Індыі. Да 1905 г. брытанцы зруйнавалі дзве трэці ўнутраных пабудоў, узвялі ваенныя казармы, адрамантавалі муры.

У 1947 г. у Чырвонай крэпасці была абвешчана незалежнасць Індыі.

Славутыя мясціны

Славутыя мясціны Чырвонай крэпасці: 1. Наўбат-Хана; 2. Ваенны музей; 3. Дыван-і-Ам; 4. Археалагічны музей; 5. Ранг-Махал; 6. Хас-Махал; 7. Дыван-і-Хас; 8. Жамчужная мячэць; 9. Хамамы; 10. Шах-і-Бурдж.

Частку Чырвонай крэпасці займае ваенны гарнізон, аднак яна адчынена для наведвальнікаў. Захаваліся муры і вежы крэпасці, знутры — ваенныя баракі брытанскіх войск, сажалкі для захавання пітной вады, аднак найбольшую каштоўнасць уяўляюць наступныя канструкцыі:

Лахорская і Дэлійская брамы, якія з'яўляюцца месцамі ўваходу ў крэпасць на заходнім і паўднёвым напрамках. У нашы дні Лахорская брама — галоўны ўваход для наведвальнікаў.

• 
  Лахорская брама
• 
  Дэлійская брама

Чата-Чоўк — доўгая аркада ў заходнім баку, якая традыцыйна з'яўляецца вуліцай гандляроў.

• 
  Пачатак Чата-Чоўк

Наўбат-Хана́ , або «дом барабаншчыкаў», у якім у магольскую эпоху жылі прыдворныя музыканты.

• 
  Знешні выгляд Наўбат-Хана
• 
  Інтэр'ер Наўбат-Хана

Ваенны музей у будынку старой брытанскай казармы.

Дыван-і-Ам — будынак для публічных аўдыенцый імператараў.

• 
  Знешні выгляд Дыван-і-Ам
• 
  Аркада Дыван-і-Ам

Археалагічны музей у часткова перабудаваным гарэмным палацы Мумтаз-Махал.

• 
  Мумтаз-Махал
• 
  Частка экспазіцыі музея

Ранг-Махал, або «палац кветак» — дзённая рэзідэнцыя імператараў.

• 
  Знешні выгляд Ранг-Махал
• 
  Інтэр'ер Ранг-Махал

Хас-Махал — палац для адпачынку імператараў.

• 
  Знешні выгляд Хас-Махал
• 
  Інтэр'ер Хас-Махал

Дыван-і-Хас  — будынак для прыватных аўдыенцый. У мінулым у ім знаходзіўся Паўлінавы трон, змайстраваны з слановай косці і золата, упрыгожаны каштоўнымі каменямі.

• 
  Знешні выгляд Дыван-і-Хас
• 
  Імператар на Паўлінавым троне

Жамчужная мячэць.

• 
  Знешні выгляд Жамчужнай мячэці
• 
  Упрыгожаныя дзверы

Імператарскія лазні

• 
  Знешні выгляд лазняў
• 
  Інтэр'ер, мал. XIX ст.

Шах-і-Бурдж — будынак для бібліятэкі, школы і абсерваторыі.

• 
  Сучасны знешні выгляд Шах-і-Бурдж
• 
  Знешні выгляд у XIX ст.

На поўнач ад Чырвонай крэпасці знаходзіцца Салімгарх — самастойнае фартыфікацыйнае збудаванне 1546 г. У мінулым яно знаходзілася на востраве пасярод ракі Джамна і выкарыстоўвалася Вялікімі Маголамі ў якасці месца зняволення. У наш час лічыцца часткай комплекса Чырвонай крэпасці. Да яго таксама далучана Сунехры-Масджыд, трохкупальная мячэць XVIII ст. каля Дэлійскай брамы.

• 
  Салімгарх
• 
  Сунехры-Масджыд

Ахова

У 2007 г. Лал-Кіла трапіла ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Спасылкі

Сусветная спадчына ЮНЕСКА, аб’ект № 231 рус. • англ. • фр.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Чырвоная крэпасць у Дэлі
• Чырвоная крэпасць на сайце ЮНЕСКА
• Даведнік для вандроўніка па Старому Дэлі Архівавана 26 мая 2017.

1. ↑ https://whc.unesco.org/en/list/231 Праверана 5 ліпеня 2018.
2. ↑ https://www.britannica.com/topic/Red-Fort Праверана 5 ліпеня 2018.