Фрымен Джон Дайсан
Freeman John Dyson
Дата нараджэння 15 снежня 1923(1923-12-15)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 28 лютага 2020(2020-02-28)[4][5] (96 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Бацька George Dyson[d][7]
Маці Mildred Atkey[d][8]
Жонка Verena Huber-Dyson[d][7]
Дзеці Esther Dyson[d] і George Dyson[d]
Род дзейнасці матэматык, фізік-тэарэтык, вучоны-ядзершчык, прафесар, статыстык, фізік
Навуковая сфера матэматычная фізіка, фізіка цвёрдага цела[9] і матэматыка[9]
Месца працы
Навуковая ступень доктарская ступень[d][11]
Альма-матар
Вядомы як адзін са стваральнікаў квантавай электрадынамікі, аўтар канцэпцыі Сферы Дайсана
Член у
Узнагароды

Тэмплтанаўская прэмія[d] (2000)

прэмія Пуанкарэ (2012)

Медаль Эрстэда[d] (1991)

 прэмія Энрыка Фермі

медаль Лорэнца (1966)

прэмія Харві (1977)

медаль Х’юза (1968)

медаль імя Макса Планка[d] (1969)

прэмія Вольфа па фізіцы (1981)

Гібсаўская лекцыя[d] (1972)

медаль Матэўчы[d] (1989)

прэмія памяці Роберта Опенгеймера[d] (1970)

прэмія Дэні Хайнемана ў галіне матэматычнай фізікі[d] (1965)

Прэмія імя І. Я. Памеранчука[d] (2003)

honorary doctor of Yeshiva University[d]

ганаровы доктар Прынстанскага ўніверсітэта[d]

ганаровы доктар Універсітэта Глазга[d]

член Лонданскага каралеўскага таварыства (1952)

Joseph A. Burton Forum Award[d] (1998)

Harkness Fellowship[d] (1947)

Great Immigrants Award[d] (2007)

прэмія Эндру Геманта[d] (1988)
Сайт ias.edu/sns/dyson (англ.)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Фрымен Джон Дайсан (англ.: Freeman John Dyson 15 снежня 1923, Краўторн, Беркшыр, Англія — 28 лютага 2020, Прынстан, Нью-Джэрсі, ЗША) — амерыканскі фізік-тэарэтык англійскага паходжання. Член Лонданскага каралеўскага таварыства (1952) і Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1964). Адзін са стваральнікаў квантавай электрадынамікі.

Біяграфія

Дайсан нарадзіўся ў Краўторне, Англія. Яго бацькам быў брытанскі кампазітар Джордж Дайсан. У 1945 годзе скончыў Кембрыджскі ўніверсітэт, дзе і працаваў у 1946—1949 гадах. Потым ён пераехаў у ЗША, дзе быў прафесарам Карнельскага (1951—153), а з 1953 года — Прынстанскага ўніверсітэта, а таксама Інстытута перспектыўных даследаванняў.

Дайсан — бацька амерыканскай пісьменніцы і грамадскага дзеяча Эстэр Дайсан, а таксама пісьменніка Джорджа Дайсана, які папулярызуе гісторыю асобных навуковых распрацовак, у прыватнасці, удзел свайго бацькі ў распрацоўцы ядзерна-імпульснага касмічнага карабля («Праект Арыён»).

Навуковая дзейнасць

Дайсан з’яўляецца аўтарам твораў па квантавай тэорыі поля, квантавай электрадынаміцы, матэматычнай фізіцы, астрафізіцы, фізіцы нізкіх энергій. Ён даказаў дысперсіённыя суадносіны квантавай тэорыі поля (так званае прадстаўленне Ёста — Лемана — Дайсана), атрымаў формулу для S-матрыцы, даў класіфікацыю разыходнасцей у квантавай электрадынаміцы (КЭД) на аснове кананічных пераўтварэнняў (пераўтварэнні Дайсана, 1948), на аснове ўласцівасцей S-матрыцы ўвёў прадстаўленне аб перанарміруемасці КЭД і паказаў сувязь фейнманаўскага падыходу са звычайнымі формамі квантавай тэорыі поля (фармалізм Фейнмана — Дайсана, 1949). Дайсан заслужана лічыцца адным са стваральнікаў сучаснай квантавай электрадынамікі (разам з Джуліянам Швінгерам, Рычардам Фейнманам і Сін'іціра Таманагай).

У 1955 годзе Дайсан стварыў тэрыю рэзананснага парамагнітнага паглынання выпраменьвання металамі.

У галіне астрафізікі Дайсан вывучаў пульсары і нейтронныя зоркі. Ён таксама з’яўляецца аўтарам канцэпцыі Сферы Дайсана — гіпатэтычнага збудавання, якое з’яўляецца тонкай сферычнай абалонкай вялікага радыуса (памерам з арбіты планет) с зоркай у сярэдзіне. Ідэю гэтай сферы ён запазычыў з кнігі «Стваральнік зорак» фантаста Олафа Стэплдона. Ёсць меркаванне, што развітая цывілізацыя можа выкарыстоўваць сферу Дайсана для поўнага выкарыстання энергіі цэнтральнай зоркі і/ці для вырашэння праблемы жыццёвай прасторы. Дайсан прапанаваў абапірацца на гэтыя меркаванні пры пошуку пазаземных цывілізацый.

Сфера Дайсана.

Зноскі

  1. ↑ MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
  2. ↑ Freeman Dyson // Internet Speculative Fiction Database — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 12 жніўня 2015.
  4. ↑ Renowned Mathematician And Physicist Freeman Dyson Has Died At Age 96 — Maine Public Broadcasting Network, 2020. Праверана 28 лютага 2020.
  5. ↑ Freeman Dyson Dies at 96; Wrestled With Questions of Physics and Morality // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2020. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X Праверана 28 лютага 2020.
  6. ↑ Freeman Dyson // Muere a los 96 años el legendario físico y matemático Freeman Dyson Праверана 29 лютага 2020.
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
  8. ↑ Pas L. v. Genealogics — 2003.
  9. 1 2 Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
  10. 1 2 3 https://www.ias.edu/scholars/dyson
  11. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 2 сакавіка 2015.
  12. 1 2 NNDB — 2002.

Літаратура

  • Храмов Ю. А. Дайсон Фримен Джон (Dyson Freeman John) // Физики: Биографический справочник / под ред. А. И. Ахиезера. — Изд. 2-е испр. и дополн. — М.: Наука, 1983. — С. 96—97. — 400 с. 200 000 (в пер.)

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.