Уварванне Расіі ва Украіну
Асноўны канфлікт: Расійска-ўкраінская вайна
     — пад кантролем Украіны     — пад кантролем Расіі← Кірункі дзеянняў УС Украіны← Кірункі дзеянняў УС Расіі
     — пад кантролем Украіны
     — пад кантролем Расіі
← Кірункі дзеянняў УС Украіны
← Кірункі дзеянняў УС Расіі
Дата з 24 лютага 2022
Месца Украіна
Прычына Расійская пазіцыя: невыкананне ўкраінскім бокам Мінскіх пагадненняў па Данбаскім канфлікце, мілітарызацыя Украіны, узнікненне пагрозы для мірных жыхароў, рост нацыяналізму, дзейнасць НАТА, прыгнёт рускамоўнага насельніцтва[1][2]
Украінская пазіцыя: імкненне Расіі ліквідаваць украінскую дзяржаўнасць[3]
Статус працягваецца
Праціўнікі
Расія Расія Сцяг Украіны Украіна
Камандуючыя
Сілы бакоў
175[34]—190[35] тыс. вайскоўцаў УС РФ і 34 тыс. мабілізаваных у ДНР і ЛНР[36] 1 млн. 211 тыс. вайскоўцаў, рэзервістаў і байцоў ваенізаваных фарміраванняў[36]
Страты
5937 загінулых (на 21.09.2022 паводле ГШ УС РФ [37])
117700 загінулых (на 18.01.2023 паводле ГШ УСУ[38]) 		ад 1300 да 2870 загінулых, 572 палонных, не больш за 1235 адзінак тэхнікі знішчана, 1502 ваенных аб’ектаў нейтралізаваны (на падставе розных крыніц станам на раніцу 2 сакавіка)
Агульныя страты
Страты цывільнага насельніцтва Украіны: 6884 загінуўшых і 10947 параненых (на 27.12.2022, паводле ААН[39]), 667 тыс. бежанцаў, 1-7 млн перамешчаных асоб, 6 цывільных суднаў пашкоджана (на 2.3.2022, паводле розных крыніц)
    Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

    Уварванне Расіі ва Украіну — ваенны канфлікт паміж Расіяй і Украінай, які пачаўся 24 лютага 2022 года. Кампанія была развязана пасля нарошчвання вайсковай моцы, прызнання Расійскай Федэрацыяй самаабвешчаных Данецкай Народнай Рэспублікі і Луганскай Народнай Рэспублікі, а затым уводу Узброеных сіл Расіі на Данбас на ўсходзе Украіны. Урадам Расіі пазначана як «спецыяльная ваенная аперацыя»[40].

    Паводле дадзеных Упраўлення Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па справах бежанцаў за месяц больш за 3,8 млн чал. былі вымушаныя бегчы з Украіны, і гэты крызіс бежанцаў стаў самым хуткарослым пасля Другой сусветнай вайны[41]. За 100 дзён вайны амаль 14 мільёнам украінцаў давялося пакінуць свае дамы[42]. Станам на пачатак 2024 года каля 3,7 мільёнаў чалавек застаюцца перамешчанымі ва Украіне, амаль 6,5 мільёнаў з’яўляюцца ўцекачамі ва ўсім свеце[43].

    Напярэдадні

    З пачатку 2022 года назіралася нарастанне вайсковай актыўнасці на ўсходзе Украіны ў зоне расійска-ўкраінскага канфлікту. Некалькі аналітыкаў, у тым ліку група Bellingcat, апублікавалі доказы таго, што многія з заяўленых тэрактаў, выбухаў, а таксама эвакуацыя на Данбасе былі інсцэнаваныя Расіяй. 21 лютага пасля абстрэлу спыніла работу Луганская ЦЭС[44].

    Прызнаўшы самаабвешчаныя ДНР і ЛНР, 21 лютага 2022 года Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін загадаў увесці расійскія войскі на Данбас у рамках «міратворчай місіі»[45]. Краіна закрыла паветраную прастору на мяжы з Украінай.

    22 лютага 2022 года Прэзідэнт ЗША Джо Байдэн, Генеральны сакратар НАТА Енс Столтэнберг, Прэм’ер-міністр Канады Джасцін Трудо і інш. заявілі пра расійскае ўварванне ва Украіну. Тым жа днём расійскі Савет Федэрацыі дазволіў Уладзіміру Пуціну ўжыць ваенную сілу за межамі Расіі[46]. Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі распарадзіўся пра прызыў рэзервістаў[47].

    23 лютага ва Украіне ўведзена надзвычайнае становішча[48]. Расія пачала эвакуацыю свайго пасольства ў Кіеве. Сайты ўкраінскага парламента і ўрада, а таксама банкаўскія сайты трапілі пад DDoS-атакі[49].

    У адказ на прызнанне дзвюх самаабвешчаных рэспублік многія краіны пачалі ўводзіць санкцыі супраць Расіі. 22 лютага Прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі Борыс Джонсан абвясціў пра санкцыі ў дачыненні да некаторых расійскіх банкаў[50], а таксама мільярдэраў-паплечнікаў Уладзіміра Пуціна[51][52][53]. Тым часам Канцлер Германіі Олаф Шольц прыпыніў працэс сертыфікацыі газаправода «Паўночны паток-2»[54], а міністры замежных спраў ЕС унеслі ў чорны спіс усіх дэпутатаў Думы, якія прагаласавалі за прызнанне сепаратысцкіх рэгіёнаў, адначасова забараніўшы інвестарам з ЕС гандляваць расійскімі дзяржаўнымі аблігацыямі, а таксама мэтанакіраваны імпарт і экспарт з сепаратысцкімі структурамі[55]. Прэзідэнт ЗША Джо Байдэн абвясціў санкцыі супраць двух банкаў[56], а таксама ў дачыненні да суверэннай запазычанасці Расіі[57]. 24 лютага Прэм’ер-міністр Аўстраліі Скот Морысан заявіў аб фінансавых санкцыях да васьмі членаў Савета нацыянальнай бяспекі Расіі[58].

    Украінскае камандаванне перад уварваннем скрытна перадыслакавала вайсковую тэхніку, са сваіх баз вывелі самалёты, танкі і бранятэхніку, а таксама зенітныя батарэі[59].

    Пазіцыі бакоў

    Раніцай 24 лютага 2022 года Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін абвясціў пачатак ваеннай аперацыі на Данбасе з мэтай «абароны людзей, якія на працягу васьмі гадоў падвяргаюцца здзеку, генацыду з боку кіеўскага рэжыму». Паводле яго слоў, Расія не можа адчуваць сябе ў бяспецы і жыць з пастаяннай пагрозай з боку Украіны[1].

    Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі перакананы, што галоўная мэта праціўніка — ліквідацыя Украіны як дзяржавы[60].

    Украіна ўвяла ваенны стан 24 лютага[61]. Уладзімір Зяленскі ў ноч на 25 лютага стварыў і сам узначаліў стаўку Вярхоўнага галоўнакамандуючага[62]. Ён абвясціў усеагульную мабілізацыю[63].

    21 верасня Уладзімір Пуцін абвясціў частковую мабілізацыю ў Расіі[64]. 30 верасня ў Маскве адбылася цырымонія падпісання дагавораў аб далучэнні да Расіі ДНР, ЛНР, Запарожскай і Херсонскай абласцей[65]; ад 5 кастрычніка 2022 года ў складзе Расійскай Федэрацыі афіцыйна з’явіліся чатыры новыя суб’екты.

    Ваенныя дзеянні

    24 лютага

    Наступствы ўдару ракеты па Галасееўскім раёне Кіева, 24 лютага.

    Як паведаміла Дзяржаўная памежная служба Украіны, атака пачалася ў 5 гадзін раніцы з трох кірункаў[66]. Паводле інфармацыі МЗС Украіны[67], крылатымі і балістычнымі ракетамі сталі абстрэльваць шэраг аб’ектаў Кіева[68].

    Расійскія верталёты з дэсантам на борце праляцелі ўздоўж Кіеўскага вадасховішча з Беларусі ў Гастомэль. Хоць яны і панеслі страты ў баі, пачалі прызямляцца і высаджваць дэсантнікаў. Завязаўся наземны бой за аэрапорт. Паводле даных украінскай разведкі, з Пскова вылецелі транспартныя самолёты Іл-76, аднак прызямляцца ў Гастомэлі яны не сталі. Расійскі дэсант вёў бой у акружэнні і панёс значныя страты.

    Па ўсёй краіне здзейснены напады на вайсковыя аб’екты[69]. Вайскоўцы Расіі перайшлі мяжу каля Харкава[67]. Адначасова расійскія войскі прасунуліся далей на ўкраінскую тэрыторыю з Крыма[70]. Чуліся выбухі ў Краматорску, Адэсе, Харкаве, Бэрдзянску[71].

    Як заявіла Міністэрства абароны Расіі, яны не наносяць ракетныя, авіяцыйныя ці артылерыйскія ўдары па гарадах Украіны[67], а толькі «высокатрапнымі сродкамі паражэння выводзяцца з ладу вайсковая інфраструктура, аб’екты СПА, вайсковыя аэрадромы, авіяцыя Узброеных Сіл Украіны»[72].

    У Луганскай вобласці сілы ЛНР атакавалі горад Шчасця[73] і захапілі яго, Украіна страціла кантроль яшчэ над двума пасёлкамі[74]. Сілы ДНР пачалі абстрэл украінскіх пазіцый па ўсёй лініі судакранання[1], разгарнуліся шматдзённыя баі за Валнаваху.

    Поўдзень Херсонскай вобласці перайшоў пад кантроль вайскоўцаў РФ[75][76]. На поўначы пачаўся захоп Чарнобыльскай АЭС[77]. Да вечара Украіна страціла Змяіны востраў[78], гарады Чарнобыль, Гэнічэск, Кахоўка (пазней адноўлены кантроль[79]) і Новая Кахоўка[80]. ФСБ Расіі паведаміла, што ўкраінскія пагранічнікі сышлі з расійска-ўкраінскай мяжы[81].

    25 лютага

    Дом № 7А на вуліцы Аляксандра Кошыца ў Кіеве пасля траплення абломкаў ракеты 25 лютага.

    Расійскія войскі ноччу прайшлі з боку Беларусі цераз зону адчужэння Чарнобыльскай АЭС і падышлі да Кіева з поўначы, там жа канцэнтраваліся падраздзяленні Расгвардыі. Перадавыя атрады заходзілі ў раён Абалонь[82][83]. Па сталіцы былі нанесеныя ўдары ракетамі[84]. На захад ад Кіева, дзе высадзіўся расійскі дэсант, завязаліся працяглыя баі за Гастомэль і мясцовы аэрадром[85]. У сталіцы рыхтаваліся да абароны, абясшкоджваліся дыверсійныя групы, якім удалося пранікнуць у горад[86].

    Да раніцы расійскімі войскамі акружаны Канатоп, дзве расійскія групоўкі прасоўваліся ў бок Кіева з усходу па тэрыторыі Сумскай вобласці, ішлі баі за Ахтырку і іншыя населеныя пункты[87][82]. З Курскай вобласці расіяне прарваліся да Чарнігава[88][89]. Украінцы ўзарвалі масты ў раёне Чарнобыля і па дарозе ад Чарнігава да Кіева[82].

    На поўдні расійскія войскі ўвайшлі ў Мелітопаль. Працягвалася абарона Херсона, ля горада абаронцы ўзарвалі мост.

    26 лютага

    Дом № 6А на праспекце Валерыя Лабаноўскага ў Кіеве пасля абстрэлу раніцай 26 лютага.

    Уначы з 25 на 26 лютага ішлі баі ў горадзе Васылькіў і аэрадром паблізу Кіева, дзе спрабавалі высадзіцца расійскія дэсантнікі[90], завязаліся вулічныя баі ў сталіцы[91][92][93]. Ад раніцы сітуацыя ў сталіцы нармалізавалася, але Кіеўскі метрапалітэн працуе як сховішча, цягнікі не ходзяць, як і іншы гарадскі транспарт[94].

    Удзень украінскі бок на ўсходзе страціў кантроль над пасёлкамі Станіца Луганская і Маркаўка і вёскай Крымскае ў Луганскай вобласці[95][96]. Баі ідуць каля Балакліі ў Харкаўскай вобласці.

    На поўдні ваеннае супрацьстаянне каля Мелітопаля і Марыупаля. Расійскія войскі намагаліся атакаваць абласны цэнтр Мікалаеў[97].

    На дамбе пры ўпадзенні ракі Ірпінь у Кіеўскае вадасховішча падарвалі шлюзы, вада пачала затапліваць рачную даліну[98]. Да гэтага дня ўкраінцы знішчылі ўсе шляхі, якія злучалі мясцовую чыгунку з расійскай[99].

    27—28 лютага

    На поўнач ад Кіева з ночы ішлі баі. Расійскія танкі з боку Бучы ўвайшлі ў Ірпінь, але ўкраінскім вайскоўцам удалося выбіць іх з горада[100]. Пасля начнога абстрэлу расійскія войскі прарваліся ў Харкаў[101][102], яны праніклі ўглыб горада, дзе былі разгромлены[103]. У Бэрдзянск увайшла цяжкая тэхніка, расіяне ўзялі пад кантроль адміністрацыйныя будынкі[104].

    28 лютага пасля перамоў з гарадскім кіраўніком расійскія войскі без бою занялі горад Куп’янск Харкаўскай вобласці[105][106]. Удзень расійская армія масіравана абстраляла Харкаў[107]. Адбываліся артылерыйскія і ракетныя абстрэлы на некаторых іншых напрамках. Расійскім бокам узяты пад кантроль Энэргадар і тэрыторыя вакол Запарожскай атамнай электрастанцыі[108].

    1—3 сакавіка

    З паўночнага захаду ад Кіева расійскія падраздзяленні пад артылерыйскімі атакамі ўкраінцаў спрабавалі згрупавацца і перагрупавацца. Удзень быў нанесены ракетны ўдар па тэлевежы. У выніку ракетнага абстрэлу Харкава пацярпеў цэнтр горада. Працягвалася абарона Херсона, у горадзе ішлі вулічныя баі[109].

    У Данецкай вобласці расійскія ваенныя сілы імкнуліся да акружэння Марыупаля[110]. Паблізу Горлаўкі ў палон трапілі мясцовыя педагогі, якія пасля мабілізацыі ў «ДНР» ваявалі на расійскім баку[111].

    2 сакавіка, як паведаміў Генеральны штаб, Узброеныя сілы Украіны на асобных напрамках пачынаюць перахопліваць ініцыятыву. Расійскія войскі прасоўваліся ў напрамку Макарыў — Брусілаў — Фасціў і часткаю сіл — на Кіеў. Наступаючыя на Ірпінь былі спынены. Перадавыя падраздзяленні знаходзіліся ў Жытомірскай вобласці. Наступленне ў раёне Чарнігава захлынулася[112]. Танкавыя і агульнавайскавыя падраздзяленні Расіі вялі наступальныя дзеянні ў напрамку Краснаграда і Ізюма з мэтай стварэння ўмоў для акружэння групоўкі ўкраінскіх сіл на ўсходзе. На поўдні расійскія войскі занялі Херсон, яны ўвайшлі ў Балаклію[113], працягвалася наступленне ў кірунку Запарожжа і на Марыупаль, няўдалай аказалася спроба захапіць Баштанку ў Мікалаеўскай вобласці, пачаліся баі за Вазнэсэнск на рацэ Паўднёвы Буг, дзе абаронцамі былі ўзарваны масты.

    3 сакавіка расійская авіяцыя здзейсніла атаку на Чарнігаў, гэта прывяло да ахвяр сярод цывільнага насельніцтва[114].

    4—25 сакавіка

    Расійскія войскі працягвалі наступальную аперацыю, засяродзіўшы асноўныя высілкі на акружэнні гарадоў Кіеў, Харкаў, Мікалаеў (Мікалаеўская вобласць), выхадзе на адміністратыўныя межы ў Луганскай і Данецкай абласцях, стварэнні сухапутнага калідора з Крымам; наносіліся авіяцыйныя ўдары па аб’ектах інфраструктуры[115]. Як паведаміла брытанская выведка, расійскія войскі цягам 4-5 сакавіка мінімальна прасунуліся наперад[116]

    Уначы з 3 на 4 сакавіка расійскія войскі атакавалі Запарожскую АЭС. Сітуацыю на АЭС узяла пад кантроль Росгвардыя[117].

    Валнаваха і Марыупаль знаходзіліся ў атачэнні. 11 сакавіка Міністэрства абароны Расіі паведаміла аб вызваленні Валнавахі войскамі ДНР[118].

    Ратавальнікі ў Чарнігаве, 6 сакавіка.

    4 сакавіка ўкраінскія войскі адкінулі суперніка на паўночны захад ад Кіева, замацаваліся ў Ірпіні, атакавалі Бучу, Гастомэль, Макарыў[119].

    Складаная сітуацыя была ў Чарнігаве. Расійскі бок абсталёўваў пазіцыі ў раёнах населеных пунктаў Мыхайла-Кацюбынскэ, Ляўковічы, Жукоткі, Гарадня Чарнігаўскай вобласці[120].

    Украінскі бок прызнаў страту горада Трасцянэць у Сумскай вобласці, абласны цэнтр трымаў асаду[121], у той жа час пагранічнікі і ваенныя аб’явілі, што выйшлі да ўкраінска-расійскай мяжы.

    Вяліся абстрэлы Харкава. Паводле інфармацыі ад Узброеных сіл Украіны яны да 5 сакавіка перайшлі ў контрнаступленне пад Харкавам[122], за наступны дзень узялі пад кантроль Чугуіў[123]. Вяліся баі за горад Ізюм, у паўночнай частцы якога замацаваліся расійскія войскі.

    Жорсткія баі ішлі ў Рубежным і Папаснай, абстрэльваліся Лісічанск і Севераданецк на Луганшчыне. Пад ударамі знаходзіліся Аўдзііўка і Мар’інка паблізу Данецка.

    Згодна з дамовамі пачалася эвакуацыя насельніцтва з аточаных войскамі Валнавахі і Марыупаля, аднак праз абстрэлы намер не ажыццявілі. Цягам часу ўдалося арганізаваць гуманітарныя калідоры на асобных напрамках.

    Падпалены карабель у порце Бэрдзянска, 24 сакавіка.

    Расійскія ваенна-марскія сілы блакавалі ўзбярэжжа Чорнага мора, наносілі ракетныя ўдары па аб’ектах на тэрыторыі Украіны. У Бэрдзянску быў знішчаны расійскі дэсантны карабель «Саратаў»[124].

    У занятых расійскімі войскамі Херсоне, Кахоўцы, Мелітопалі, Энергадары адбываліся праўкраінскія пратэсты. Акупанты адступілі ад Вазнэсэнска ў бок Мікалаева, асада якога працягвалася.

    Да 25 сакавіка паводле заявы Міністэрства абароны Расіі асноўныя задачы першага этапу аперацыі былі выкананы, наступнай галоўнай мэтай названа вызваленне Данбаса[125].

    з 26 сакавіка

    Расійскія падраздзяленні знаходзіліся на паўночны захад і паўночны ўсход ад Кіева, абстрэльвалі прадмесці, пасля баёў увайшлі ў Славутыч на поўначы Кіеўскай вобласці на левым беразе Дняпра, у той жа час яны адступілі з раёнаў Лук’яніўкі і Рудныцкага[126], украінскі сцяг узняты над Макарывам[127]. 28 сакавіка паведамлена аб вызваленні горада Ірпінь, 31 сакавіка — Бучы, 1 красавіка — Гастомэля і Іванківа. Расійскія войскі 31 сакавіка пакінулі Чарнобыльскую АЭС, 2 красавіка тут узняты сцяг Украіны[128]. У гэты дзень Міністэрства абароны паведаміла аб вызваленні ўсёй Кіеўскай вобласці[129].

    Чарнігаў знаходзіўся пад абстрэламі, без электрычнасці, вады і цяпла[130]. Паступова на дадзеным напрамку асобныя расійскія падраздзяленні адцягваліся да дзяржаўнай мяжы. 1 красавіка расіяне пакінулі Гарадню[131], 2 красавіка ўкраінскія вайскоўцы ўвайшлі ў Мыхайла-Кацюбынскэ[132]. Напачатку красавіка адноўлены кантроль над усёй тэрыторыяй Чарнігаўскай вобласці.

    26 сакавіка ўкраінскі бок заявіў аб вызваленні горада Трасцянэць у Сумскай вобласці[133], працягваліся баі ў Канатопскім, Ахтырскім і Сумскім раёнах[134]. 4 красавіка галава адміністрацыі паведаміў, што ў Сумскай вобласці ўжо няма захопленых расіянамі населеных пунктаў[135].

    Узброеныя сілы Украіны ўтрымлівалі пазіцыі паблізу Харкава, па асобных напрамках перайшлі ў контрнаступ. Пад атаку трапілі некаторыя аб’екты на сумежнай тэрыторыі Белгародскай вобласці Расіі. 1 красавіка здзейснены авіяцыйны ўдар па нафтабазе ў Белгарадзе, у выніку якога ўзнік пажар[136].

    Вяліся баі ў раёне Ізюма[137], блакіраванага[138] (затым занятага) расійскімі войскамі, якія таксама пераправіліся цераз Северскі Данец і прасоўваліся ў бок Барвенкава і Славянска[139].

    У напрамках населеных пунктаў Гуляйполе і Запарожжа ўкраінскія вайскоўцы стрымлівалі суперніка[140].

    На Луганшчыне здзяйсняліся артылерыйскія і авіяцыйныя абстрэлы Севераданецка, Лісічанска, Рубежнага, Папаснай[141]. Паблізу Данецка атакаваліся Аўдзееўка, Мар’інка, Краснагорыўка[142]. У разбураным Марыупалі адбываліся вулічныя баі.

    з 18 красавіка

    Расійскія ўзброеныя сілы стваралі наступальную групоўку ва ўсходняй аперацыйнай зоне. 18 красавіка заняты горад Крэмінна на Луганшчыне[143]. Да 8 мая ўкраінскія войскі адышлі з Папаснай. Цягам мая праціўнік заняў Рубіжнэ, атакаваў Севераданецк, замацоўваўся ў раёне Лымана[144], наступаў з боку Папаснай у напрамку Лісічанска і Бахмута. 25 мая ўзяты Севераданецк, 3 ліпеня Міністэрства абароны Расіі заявіла пра поўны кантроль над Лісічанскам[145], апошнім значным горадам Луганскай вобласці.

    21 красавіка міністр абароны Расіі абвясціў аб узяцці пад кантроль Марыупаля, за выключэннем тэрыторыі завода «Азоўсталь», які было загадана заблакаваць[146]. Наносіліся масіраваныя артылерыйскія і авіяцыйныя ўдары. Пры дапамозе ААН і Міжнароднага камітэта Чырвонага Крыжа была праведзена эвакуацыя цывільнага насельніцтва. З 16 мая абаронцы пачалі складваць зброю, 20 мая расійскі бок заявіў аб поўным вызваленні камбіната «Азоўсталь»[147].

    Паблізу Данецка адбываліся пазіцыйныя сутыкненні. Расійскія фарміраванні атакавалі ў напрамку Бахмута, Сівэрска, Салэдара, Аўдзееўкі.

    Украінскія вайскоўцы ажыццявілі контрнаступальныя дзеянні на поўнач і паўночны ўсход ад Харкава, але абстрэлы горада з цягам часу аднавіліся. Расійскія войскі спрабавалі развіць наступленне ад Ізюма ў кірунку Барвенкава і Славянска.

    Узброеныя сілы Украіны распачалі контрнаступальныя дзеянні на херсонскім напрамку, захапілі плацдармы на левым беразе ракі Інгулец. Цягам лета былі выведзены з ладу стацыянарныя масты цераз Дняпро, расійская групоўка на правым беразе ракі цярпела цяжкасці з забеспячэннем.

    30 чэрвеня расійскія войскі пакінулі Змяіны востраў.

    з 29 жніўня

    29 жніўня Узброеныя сілы Украіны разгарнулі наступальныя дзеянні ў Херсонскай вобласці на правабярэжжы Дняпра. 4 верасня 2022 паведамлена аб вызваленні Высакапілля. 8 кастрычніка здарыўся выбух на Крымскім мосце, у выніку была моцна пашкоджана адна з ключавых артэрый забеспячэння паўднёвай групоўкі расійскіх войск. 9 лістапада міністр абароны РФ Сяргей Шайгу загадаў пачаць адвод войск за Дняпро[148]. 10 лістапада вызвалена Снігурыўка. 11 лістапада ўкраінскі спецназ зайшоў у Херсон на хвасце ў расійскай арміі, якая на плаўсродках пакідала правы бераг Дняпра, падрываючы за сабою масты[149], над будынкам Херсонскай адміністрацыі з’явіўся ўкраінскі сцяг.

    6 верасня распачалося ўкраінскае наступленне на ўсходзе Харкаўскай вобласці. 8 верасня паведамлена аб узяцці пад кантроль Балаклеі[150]. Да 10 верасня расійскія войскі, якія знаходзіліся ў раёнах Балаклеі і Ізюма, перагрупаваныя і перакінуты для нарошчвання сіл на данецкім напрамку[151], украінская армія заняла Ізюм. Да 16 верасня цалкам вызвалены Куп’янск. 1 кастрычніка ва Узброеных сілах Украіны заявілі аб завяршэнні акружэння расійскай групоўкі ў раёне Лымана[152], горад быў вызвалены[153]. Баявыя дзеянні разгортваліся на захад ад Крэміннай і Сватавэ.

    Расійскія сілы наступалі на Бахмут, Салэдар, Аўдзііўку, Вуглэдар.

    Фронт у Запарожскай вобласці адзначаўся адноснай стабільнасцю.

    10 кастрычніка 2022 г. Расійская Федэрацыя пачала атакі на аб’екты крытычнай інфраструктуры Украіны, за суткі было пашкоджана 30 % энергетычнай інфраструктуры. Білі па электрападстанцыях, аб’ектах гідраэнергетыкі і цеплавой генерацыі. Па ўсёй краіне пачалося аварыйнае адключэнне электразабеспячэння. 15 лістапада Расія выпусціла па тэрыторыі Украіны сто ракет, гэта быў самы масавы абстрэл энергасістэмы з пачатку вайны. 23 лістапада Расія зноў ударыла, Мінэнергетыкі Украіны заявіла аб тым, што блэкаўт пачаўся ва ўсёй энергасістэме[154]. Новы масіраваны ракетны ўдар нанесены 5 снежня, расійскія войскі выпусцілі семдзесят ракет, украінскія сілы супрацьпаветранай абароны шэсцьдзясят з іх збілі[155]. Наступныя масіраваныя ракетныя атакі здзейснены 16 снежня і 29 снежня.

    2023 год

    Наступствы пападання ракеты, Дніпро, 29 снежня.

    З пачатку 2023 года працягваліся расійскія ракетныя атакі на аб’екты крытычнай інфраструктуры Украіны, іх інтэнсіўнасць паступова зменшылася.

    Актыўныя баявыя дзеянні адбываліся на ўсходнім кірунку. 19 студзеня была акупавана расійскімі войскамі Клішчыіўка. Да 25 студзеня Узброеныя сілы Украіны пакінулі Салэдар. Ішлі гарадскія баі ў Бахмуце, расійскі бок наступаў у раёне Аўдзііўкі, працягваліся баявыя дзеянні ў Мар’інцы з захаду ад Данецка. Расійскае наступленне ў раёне Вуглэдара хутка было спынена.

    Да сярэдзіны мая ўкраінскія вайскоўцы выцеснены на заходнія ўскраіны Бахмута, адначасова распачалі контратакі на флангах паблізу горада. 21 мая Міністэрства абароны Расіі заявіла аб поўным кантролі над горадам, баі за які вяліся са жніўня 2022 года[156].

    Сілы абароны Украіны стрымлівалі праціўніка на захадзе Луганскай і паўночным усходзе Харкаўскай абласцей.

    На тэрыторыі Херсонскай вобласці лінія фронту праходзіла па Дняпры. 6 чэрвеня была падарвана[157][158][159] і разбурана Кахоўская ГЭС.

    Ад пачатку чэрвеня ўкраінскія войскі развівалі наступальныя дзеянні паблізу Бахмута, на памежжы Данецкай і Запарожскай абласцей, а таксама на асобных участках фронту ў Запарожскай вобласці, у тым ліку на поўдзень ад Врэміўкі і ў напрамку Работына. Расійскі бок папярэдне выбудаваў тут лінію абароны[160].

    Узброеныя сілы Украіны замацаваліся ў раёне Краснагорыўкі на ўчастку тэрыторыі, якая была пад расійскім кантролем з 2014 года[161]. 17 верасня была вызвалена Клішчыіўка[162]. Летняе ўкраінскае контрнаступленне прывяло да абмежаваных поспехаў, добра ўмацаваная лінія абароны, якую падрыхтавала Расія, выстаяла[163].

    У кастрычніку Міністэрства абароны Расіі паведаміла аб прасоўванні расійскіх войск у раёне Аўдзііўкі[164]. Адбываліся наступальныя дзеянні Украіны ў Херсонскай вобласці[165], на левым беразе Дняпра[166], з сярэдзіны кастрычніка ўкраінскі бок утрымлівае плацдарм каля сяла Крынкы[167].

    Пад канец восені пасіліліся расійскія паветраныя ўдары, у тым ліку з дапамогай кіраваных авіябомб[168]. Масіраваны налёт беспілотнікаў па Кіеве і Кіеўскай вобласці ў ноч на 25 лістапада ўкраінскія ўлады назвалі самым маштабным з пачатку вайны. Яшчэ больш масіраваная паветраная атака з выкарыстаннем беспілотных апаратаў і ракет розных тыпаў была здзейснена ў ноч на 29 снежня[169], пад удар трапілі Кіеў, Харкаў, Дніпро, Адэса, Запарожжа, Львоў.

    У канцы года на фронце ўкраінскі бок у асноўным перайшоў да абароны. Найбольш інтэнсіўныя пазіцыйныя і сустрэчныя баі адбываліся на ўсход ад Купянска ў Луганскай вобласці, у раёнах Бахмута, Аўдзііўкі, Мар’інкі Данецкай вобласці, Работына Запрарожскай, Крынак Херсонскай вобласці[170]. 25 снежня Міністэрства абароны Расіі паведаміла аб узяціі Мар’інкі[171].

    Цягам года была істотна аслаблена расійская карабельная групоўка ў заходняй частцы Чорнага мора[172].

    2024 год

    Напачатку года ліня фронту была адносна стабільнай, вайна мела ў асноўным пазіцыйны характар. Расійскі бок паступова нарошчваў наступальныя дзеянні. Міністр абароны Расіі Сяргей Шайгу заявіў аб узяцці цягам студзеня трох населеных пунктаў: Вясёлага паблізу Данецка, Крахмальнага і Табаіўкі ў Купянскім раёне Харкаўскай вобласці[173].

    Расійскае наступленне развівалася з захаду ад Данецка, на поўнач і поўдзень ад Аўдзііўкі. У першай палове лютага горад быў напаўаточаны, расійскія падраздзяленні зайшлі ў яго асобныя раёны. Украінскае камандаванне абвесціла аб вывадзе падзраздзяленняў Узброеных сіл Украіны з Аўдзііўкі ў ноч на 17 лютага[174]. Далей расійскія войскі прасунуліся на захад ад Аўдзііўкі. Атакавалася Краснагорыўка, на поўнач ад Мар’інкі. Расійскі бок разгортваў наступальныя дзеянні ад Бахмута на Часаў Яр.

    У Запарожскай вобласці актыўныя баявыя деянні адбываліся ў раёне Работына.

    Укарінскія вайскоўцы ўтрымлівалі плацдарм на левым беразе Дняпра ў раёне Крынак у Херсонскай вобласці.

    Караблі Чарнаморскага флоту Расіі цярпелі ад украінскіх атак.

    Мірныя ініцыятывы

    24 лютага 2022 года расійскае кіраўніцтва паведаміла пра гатоўнасць правесці перамовы з украінскім кіраўніцтвам[175]. Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі 25 лютага прапанаваў Уладзіміру Пуціну сесці за стол перамоў. Прэс-сакратар прэзідэнта Расіі Дзмітрый Пяскоў заявіў, што краіна гатовая адправіць у Беларусь дэлегацыю для перамоў, а мясцовы лідар Аляксандр Лукашэнка заявіў аб гатоўнасці стварыць адпаведныя ўмовы.

    Расійскую дэлегацыю ўзначаліў памочнік прэзідэнта Уладзімір Мядзінскі[176]. У склад украінскай групы ўвайшлі міністр абароны Аляксей Рэзнікаў і саветнік кіраўніка офіса прэзідэнта Міхаіл Падаляк[177].

    Упершыню бакі сустрэліся 28 лютага на тэрыторыі Беларусі. Затым перамовы працягваліся, фармат і месцы іх правядзення змяняліся.

    Страты

    Інфармацыя аб забітых, параненых, палонных і знішчанай у ходзе баявых дзеянняў тэхніцы Украіны і Расіі перыядычна змяняецца, удакладняецца, пацвярджаецца альбо абвяргаецца. Бакі актыўна пераважна публікуюць звесткі аб стратах праціўніка. Некаторыя дадзеныя могуць быць недакладнымі.

    24 лютага

    На першую палову 24 лютага паведамлялася пра страту расійскім бокам 5 самалётаў і 1 верталёта[178]. Украінскія сілы, паводле адных крыніц, страцілі некалькі сотняў чалавек забітымі[179]. Згодна з іншым, былі забітыя 8 чалавек[180]. Яшчэ 19 лічыліся прапаўшымі без вестак[181].

    Пасля поўдня паведамлялася пра 50 загінулых расійскіх[182] і 40 украінскіх вайскоўцаў[183]. У баявых дзеяннях таксама былі забітыя 10 мірных жыхароў[183]. У дадатак, Расія страціла 4 танкі[184]. Адначасна расіянам удалося нейтралізаваць значную частку ўкраінскіх ваенных авіябаз і сістэм СПА[185]. У выніку ўдараў выведзены з ладу 74 наземныя аб’екты вайсковай інфраструктуры Украіны, у тым ліку 11 аэрадромаў ВПС, 3 камандныя пункты, пункт базавання ВМС і 18 радыёлакацыйных станцый комплексаў СПА С-300 і «Бук-М1»[186].

    У другой палове дня па меншай меры 2 расійскіх вайскоўцаў патрапілі ў палон да ўкраінцаў[187]. Армія Расіі страціла яшчэ 1 самалёт, 1 верталёт (да вечара былі збітыя яшчэ чатыры[188]) і значную колькасць браняванай тэхнікі[189]. У сваю чаргу Украіна страціла адзін транспартны самалёт, які быў збіты праціўнікам. Падчас крушэння загінулі пяць чалавек[190].

    Паводле інфармацыі на вечар, у раёне дзейнасці падраздзяленняў ДНР 14 украінцаў пакінулі зброю і здаліся паўстанцам[191]. Адначасова ўкраінскія сілы страцілі адзін верталёт і чатыры дроны[192]. У той жа час падвергліся нападам два грамадзянскія судны РФ[193]. Таксама Расія пацвердзіла страту 2 сваіх самалётаў. Заяўлялася, што да канца дня загінула 17 грамадзянскіх асоб[194]. Ад дзеянняў расіян у Адэсе пацярпела турэцкае грамадзянскае судна[195].

    25 лютага

    На 25 лютага Міністэрства абароны Украіны заявіла аб 800 загінулых расіянах, знішчаных 130 браняваных машын, 30 танкаў і 7 самалётаў, а таксама 4 палонных. Страты грамадзянскіх асоб былі ацэнены ў 18 чалавек[196]. У сваю чаргу расійскі бок рапартаваў аб вывадзе з ладу 118 аб’ектаў ваеннай інфраструктуры Украіны і паланенні 150 чалавек[197].

    На вечар, паводле Упраўлення ААН па правах чалавека, у ходзе баявых дзеянняў агульная колькасць загінулых грамадзянскіх асоб склала больш за 25 чалавек[198]. Украіна заявіла аб гібелі 57 мірных жыхароў[199]. Было пашкоджана судна пад сцягам Малдовы[200]. Крыху пазней пацярпела японскае[201] і панамскае[202] судны.

    Украінскі бок заяўляў пра 2800 загінулых байцоў праціўніка, 80 знішчаных танкаў і 516 браняваных машын, а таксама аб збіцці 7 верталётаў і 10 самалётаў[203]. Пры гэтым Кіеў пацвердзіў гібель 137 сваіх вайскоўцаў[204]. Міністр абароны Вялікабрытаніі Бэн Уолес заявіў пра 450 загінулых[205]. У сваю чаргу ваеннае ведамства Расіі дала справаздачу аб вывядзенні з ладу 211 ваенных аб’ектаў ваеннай інфраструктуры Украіны. Сярод іх 17 пунктаў кіравання і вузлоў сувязі, 19 зенітных ракетных комплексаў СПА С-300 і «Аса», 39 радыёлакацыйных станцый. Збіта 6 баявых самалётаў, 1 верталёт, 5 беспілотных лятальных апаратаў. Знішчана 67 танкаў і іншых баявых браніраваных машын, 16 рэактыўных сістэм залпавага агню, 87 адзінак спецыяльнай ваеннай аўтамабільнай тэхнікі[206].

    26 лютага

    На раніцу ўкраінскія ўлады заяўлялі пра 3500 забітых і 200 палонных расіян. Сцвярджалася, што УСУ ўдалося знішчыць 102 танкі, 536 адзінак бронетэхнікі, збіць 14 баявых самалётаў, 8 верталётаў і 2 транспартнікі[207][208][209]. Паводле расійскага ваеннага ведамства, на той момант ім усяго ўдалося падбіць 7 верталётаў, 7 самалётаў і 9 дронаў праціўніка, а таксама знішчыць 8 караблёў ВМС Украіны. Нейтралізаваны 821 вайсковы аб’ект, у тым ліку 14 аэрадромаў, 19 пунктаў кіравання, 24 зенітна-ракетных комплексаў С-300 і «Аса», 48 радыёлакацыйных комплексаў[210].

    Да вечара ААН заявіла аб забітых 64 мірных жыхароў за ўвесь час канфлікту. Таксама, паводле ацэнак арганізацыі, больш за 150 000 чалавек вымушаныя былі пакінуць свае дамы[211]. Сярод ахвяр баявых дзеянняў былі дзесяць грамадзян Грэцыі, якія загінулі ад дзеянняў расійскіх войскаў[212].

    У гэты жа дзень ТАСС, спасылаючыся на крыніцы з Міністэрства абароны РФ, заявіла, што страты Узброенных Сіл РФ склалі: 14 самалётаў, 8 верталётаў, 102 танкі, 536 бронемашын, 15 артылерыйскіх установак, 1 ЗРК БУК-1 і больш за 3500 вайскоўцаў. Аднак, вельмі хутка агенцтва выдаліла інфармацыю.

    27 лютага

    Украінскія ўлады заявілі, што за ўвесь час супрацьстаяння ахвяры сярод мірнага насельніцтва склалі 352 забітымі і 1684 параненымі[213]. Страты праціўніка ацэнены ў 4300 забітымі і 200 палоннымі. Таксама, паводле ўкраінскіх звестак, Расія да таго часу страціла 146 танкаў, 536 адзінак іншай бронетэхнікі, 27 баявых самалётаў, 26 верталётаў і 2 транспартнікі[214].

    Міністэрства абароны Расіі заявіла аб паланенні парадку 621 украінца[215].

    28 лютага

    Міністэрства абароны Украіны заявіла аб 5300 забітых салдат праціўніка. Паведамлялася, што ўкраінцам удалося знішчыць 191 танк, 816 адзінак бронетэхнікі, па 29 верталётаў і самалётаў, 2 транспартнікі[216]. Расійскі бок ацаніў страты Украіны ў 7 збітых самалётаў і 7 верталётаў (яшчэ 31 самалёт знішчаны на зямлі[217]), 9 дронаў, 314 знішчаных танкаў і баявых машын, 274 адзінак спецыяльнай тэхнікі[218] і 8 караблёў ВМС. Разам з тым, 1114 аб’ектаў ваеннай інфраструктуры выведзены з ладу[218]. ААН заявіла пра 102 загінулых мірных жыхароў і 406 параненых. 500 000 сталі бежанцамі. Яшчэ 7 млн, паводле дадзеных ЕС, сталі ўнутранымі перамешчанымі асобамі[219].

    Сакавік

    На 2 сакавіка Расія пацвердзіла гібель 498 сваіх вайскоўцаў, яшчэ атрымалі раненні 1597[220]. МА Украіны назвала лічбу ў 5710 загінулых рас. Таксама, паводле ўкраінскага боку, былі знішчаны 198 танкаў, 846 адзінак бронетэхнікі, 29 самалётаў і 29 верталётаў, 2 транспартнікі[221].

    Страты ўкраінскай арміі, па расійскіх дадзеных: больш 2870 чалавек загінулі, каля 3700 атрымалі раненні, 572 патрапілі ў палон[220]. Заяўлена пра знішчэнне 472 танкаў і баявых машын, 336 спецыяльных машын, 62 рэактыўныя ўстаноўкі, 206 артылерыйскіх гармат, 38 сістэм СПА, 11 самалётаў (+47 знішчаныя на зямлі) і 7 верталётаў, 46 дронаў і 8 караблёў. Таксама 1502 ваенных аб’ектаў нейтралізаваны[222].

    Амерыканскія крыніцы заяўлялі аб 2000 загінулых расіян і 1500 украінцаў[223].

    Паводле ААН, на той момант у баявых дзеяннях загінулі 136 грамадзянскіх асоб, яшчэ 400 паранены. Больш за 677 тысяч чалавек пакінулі краіну, а 1 млн сталі ўнутранымі перамешчанымі асобамі[224].

    Іншыя дзяржавы

    Беларусь

    Быдгашч. Акцыя салідарнасці з Украінай (2022-02-24)
    Беларусы ва Узброеных Сілах Украіны

    Паводле заяў украінскага боку, рана 24 лютага былі ажыццёўлены напады з боку беларускай мяжы, дзе падтрымку расійскай арміі аказалі Узброеныя Сілы Рэспублікі Беларусь[4]. На аператыўным пасяджэнні з вайскоўцамі Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка абверг гэтую інфармацыю. Аднак ён заявіў, што ў выпадку неабходнасці краіна можа далучыцца да расійскай аперацыі[5]. Са слоў памочніка Міністра абароны Беларусі па ідэалагічнай рабоце генерал-маёра Леаніда Касінскага, войскі знаходзяцца ў пунктах пастаяннай дыслакацыі і выконваюць задачы ў адпаведнасці з планам падрыхтоўкі Узброеных Сіл па прызначэнні. Праводзіцца комплекс мерапрыемстваў па ўзмацненні ўчасткаў мяжы з мэтай выключэння пранікнення дыверсійна-разведвальных груп, спыненні спробаў дастаўкі зброі і боепрыпасаў. Таксама асобныя часткі і падраздзяленні выконваюць комплекс мерапрыемстваў па павышэнні баявой гатоўнасці з мэтай выключэння раптоўнага нападу[225].

    26 лютага кіраўнік Дзяржаўнай пагранічнай службы Украіны генерал-маёр Сяргей Дайнэка напісаў ліст старшыні Дзяржаўнаму пагранічнаму камітэту Беларусі генерал-лейтэнанту А. Лапо, што «Рэспубліка Беларусь сумесна з Расійскай Федэрацыяй вядзе вайну супраць Украіны, грэбуючы палажэннямі міжнароднага права, элементарнымі нормамі, чалавечай мараллю і каштоўнасцямі жыцця»[226].

    9 сакавіка беларускія добраахвотнікі стварылі батальён імя Каліноўскага для абароны Кіева[227].

    Польшча

    26 лютага калона з узбраеннем з Польшчы паступіла ва Украіну. УСУ перададзены 60-мм мінамёты (100 штук) і боепрыпасы да іх (1500 штук), БПЛА (8 камплектаў), 152-мм кумулятыўныя боепрыпасы, боепрыпасы да аўтаматычных гармат і шлемы. Выказана гатоўнасць перадачы СТРК «Javelin», аўтаматаў «Grot»[228].

    Малдова

    З пачатку канфлікту існавала імавернасць выкарыстання Расіяй сваіх сіл у Прыднястроўі супраць Украіны. На гэтай тэрыторыі расійскія і мясцовыя сепаратысцкія фарміраванні праяўлялі дэманстрацыйную актыўнасць.

    У канцы лютага ў Малдове было ўведзена надзвычайнае становішча. 2 чэрвеня парламент краіны прыняў закон аб абароне інфармацыйнай прасторы, які забараняе рэтрансляцыю навінавых і аналітычных праграм і ваенных фільмаў з Расіі. 19 чэрвеня Прэзідэнт Малдовы Мая Санду падпісала закон.

    15 чэрвеня Малдова далучылася да сустрэчы начальнікаў штабоў і міністраў абароны ў фармаце «Рамштайн», якая прысвечана аказанню ваеннай дапамогі Украіне.

    31 кастрычніка ракета, збітая ўкраінскай зенітнай сістэмай, упала паблізу сяла Наслаўча, што знаходзіцца ў Рэспубліцы Малдова ля мяжы з Украінай[229]. Ракетныя ўдары па Украіне прыводзілі да збояў у энергасістэме Малдовы.

    Інфармацыйная барацьба

    У дзень пачатку ўварвання Латвія забараніла трансляцыю каналаў «Расія 1» і «Расія 24»[230][231]. Акрамя таго, на тры гады забаронена рэтрансляцыя перадач канала «ТБ Цэнтр»[232]. Нацыянальны савет Польшчы па тэлерадыёвяшчанні забараніў вяшчанне тэлеканалаў «Расія 24», «РТР Планета», «Саюз», RT і RT Documentary на тэрыторыі краіны. Вяшчанне расійскіх СМІ забаронена як па кабельных сетках, так і па спадарожніку, і на мясцовых інтэрнэт-пляцоўках[233].

    У РФ Федэральная служба па наглядзе ў сферы сувязі, інфармацыйных тэхналогій і масавых камунікацый выступіла з афіцыйным патрабаваннем да СМІ і інфармацыйных рэсурсаў пры размяшчэнні публікацый, якое тычыцца асвятлення бягучых ваенных падзей ва Украіне, абавязаўшы іх «выкарыстоўваць інфармацыю і дадзеныя, атрыманыя імі толькі з афіцыйных расійскіх крыніц». Сеткавае выданне «Медыязона» адзначыла, што за «распаўсюд загадзя ілжывай інфармацыі» на падставе артыкула 13.15 КаАП ведамства будзе караць СМІ блакаваннем і штрафамі ў памеры да 5 млн рублёў[234][235]. У гэты ж дзень рэдакцыя краснаярскага сеткавага выдання «Праспект Міру» заявіла, што атрымала апавяшчэнне з патрабаваннем выдаліць навінавае паведамленне пад загалоўкам «СМІ паведамляюць аб выбухах у гарадах і сталіцы Украіны», якое прадстаўляла падборку відэасюжэтаў аб ваенных дзеяннях са спасылкамі на CNN, РІА Навіны і расійскія тэлеграм-каналы, што ведамства пазначыла як «ілжывыя паведамленні аб актах тэрарызму і недакладную грамадска значную інфармацыю»[236][237].

    25 лютага Раскамнагляд, на падставе рашэння Генеральнай пракуратуры Расійскай Федэрацыі, унёс у рэестр забароненых сайтаў навінавыя публікацыі на рускай мове пяці замежных выданняў — Эстонскага Нацыянальнага тэлерадыёвяшчання (ERR), ArmenianReport, а таксама трох украінскіх — «Край», VGorode і «Скцэнты», у якіх са спасылкай на словы ўкраінскіх вайскоўцаў і чыноўнікаў паведамлялася аб першых выбухах на тэрыторыі Украіны раніцай 24 лютага[238][239]. Таксама ў гэты ж дзень Раскамнагляд «часткова абмежаваў доступ» да сацыяльнай сеткі Facebook, якую Генпракуратура Расіі прызнала датычнай да парушэння правоў і свабодаў расіян[240][241]. Раней Facebook адмовіўся «спыніць незалежную праверку фактаў і маркіроўку кантэнту», якія публікуюцца СМІ РФ у сацсетцы[242].

    Рэакцыя

    У Кіеве, а затым і ў Харкаве адкрылі бясплатны доступ у метрапалітэн, выкарыстоўваць станцыі метро маюць намер як бамбасховішча. Па паведамленні прэс-службы Міністэрства інфраструктуры Украіны, у краіне была зачынена вялікая частка марскіх партоў. Тым не менш, была захавана работа чыгуначнага транспарту, але, у мэтах бяспекі, часова прыпынены рух цягнікоў у Харкаў і на ўчастку Валнаваха-Паўднёваданбаская і эвакуяваны персанал[243]. Жыхары Кіева масава скуплялі тавары першай неабходнасці і прадукты, у крамах выстройваліся чэргі, у некаторых кропках не было хлеба і іншых асноўным прадуктаў. Кафэ і рэстараны зачыненыя. Вялікія чэргі таксама сталі ля банкаматаў і на аўтазаправачных станцыях. Паведамлялася аб вялікіх чэргах, што стаяць на памежных КПП. Украінскія ўлады распарадзіліся зачыніць усе КПП на мяжы з Беларуссю[244].

    Маскоўская біржа часова спыніла працу, а пасля і Санкт-Пецярбургская біржа. Курс долара і еўра да рубля на валютным рынку дасягнуў гістарычных максімумаў у 90 і 101 рубель, адпаведна[245]. Цэнтральны банк Расійскай Федэрацыі пачаў валютныя інтэрвенцыі для падтрымання курсу рубля. У Расіі да 2 сакавіка зачынілі аэрапорты ў гарадах: Растоў-на-Доне, Краснадар, Анапа, Геленджык, Эліста, Стаўрапаль, Белгарад, Бранск, Арол, Курск, Варонеж, Сімферопаль. Грамадзянскія самалёты былі пасланыя ў абыход Украіны[67].

    Расійская «Новая газета» паведаміла аб адкрытым лісце, у якім больш за 100 муніцыпальных дэпутатаў з розных гарадоў Расіі выступілі з асуджэннем «спецаперацыі» ў дачыненні да Украіны"[246].

    З уварваннем цана на газ у Еўропе адразу пасля адкрыцця біржы вырасла адразу на 35 %[67].

    У Нью-Ёрку было склікана пасяджэнне Савета Бяспекі ААН[67], удзельнікі якога асудзілі расійскую агрэсію і заклікалі прэзідэнта Пуціна спыніцца. На пасяджэнні ўвечары 23 лютага Пастаянны прадстаўнік Расійскай Федэрацыі пры ААН Васіль Нябензя заявіў, што падзеі ва Украіне нельга называць вайной, паколькі «гэта называецца спецыяльная ваенная аперацыя на Данбасе» і «мы не чынім агрэсію супраць украінскага народа, а супраць той хунты, якая захапіла ўладу ў Кіеве»[247].

    Папа Францішак распачаў розныя ініцыятывы па ўмацаванні міру пасля ўварвання. У тым ліку ён наведаў пасольства Расіі пры Апостальскай Сталіцы [248]. У пачатку сакавіка Францыск адправіў з дапамогай двух высокапастаўленых кардыналаў ва Украіну[249]. Гэтымі спецыяльнымі пасланцамі былі папскі міласцінераздатчык кардынал Конрад Краеўскі і кардынал Майкл Чэрні, кіраўнік папскай канцылярыі, якая займаецца міграцыяй, дабрачыннасцю, справядлівасцю і мірам. Гэтая місія, якая складалася з некалькіх паездак, лічылася вельмі незвычайным ходам дыпламатыі Ватыкана[250]. 25 сакавіка Францыск асвяціў і Расію, і Украіну [251].

    16 сакавіка Міжнародны суд ААН пастанавіў, што Расія павінна неадкладна спыніць ваенную аперацыю на Украіне[252].

    7 красавіка Генеральная Асамблея ААН у ходзе спецыяльнай сесіі па Украіне прыняла рэзалюцыю аб прыпыненні членства Расіі ў Савеце па правах чалавека[253].

    19 кастрычніка Еўрапарламент прысудзіў прэмію Сахарава ўкраінскаму народу і Уладзіміру Зяленскаму.

    Зноскі

    1. 1 2 3 Военная операция на Украине. Главное (руск.). РБК (5 снежня 2023). Праверана 6 снежня 2023.
    2. ↑ Обращение Владимира Путина к россиянам. Полный текст
    3. ↑ Конечная цель Путина – уничтожить Украину – Кулеба. Гордон (9 красавіка 2024).
    4. 1 2 Погранслужба Украины утверждает, что поддержку российской армии оказывают вооружённые силы Белоруссии.. Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. Праверана 24 лютага 2022.
    5. 1 2 Лукашенко: белорусские войска не принимают никакого участия в российской спецоперации в Донбассе
    6. ↑ Минобороны показало, как белорусские инструкторы тренируют российских военных
    7. ↑ Іран прызнаў пастаўкі дронаў у Расію. Але кажа, што гэта было да ўварвання ва Украіну
    8. ↑ Президент Венесуэлы поддержал военную операцию РФ в Украине. Архівавана з першакрыніцы 25 лютага 2022. Праверана 25 лютага 2022.
    9. ↑ Телефонный разговор с Президентом Сирии Башаром Асадом (руск.). kremlin.ru (25 лютага 2022). Праверана 25 лютага 2022.
    10. ↑ Вячеслав Половинко. Что думают союзники // Новая газета, 26 февраля 2022
    11. ↑ ВЗГЛЯД / Мьянма поддержала спецоперацию России на Украине :: Новости дня
    12. ↑ Китай массово поставляет РФ дроны и стрелковое оружие: Пентагон показал отчет (руск.). РБК-Украина. Праверана 29 сакавіка 2024.
    13. ↑ Отключение от SWIFT не войдёт в список санкций (руск.). ТАСС. Архівавана з першакрыніцы 25 лютага 2022. Праверана 25 лютага 2022.
    14. ↑ ft.com
    15. ↑ Премьер Джонсон заявил, что Британия и ее союзники введут масштабные санкции против России - Газета.Ru | Новости (руск.). Газета.Ru. Архівавана з першакрыніцы 25 лютага 2022. Праверана 25 лютага 2022.
    16. ↑ Boycott-Owen, Mason (2022-02-24). "PM unveils 'largest and most severe economic sanctions Russia has ever seen'". The Telegraph. 0307-1235. Архівавана з арыгінала 2022-02-24. Праверана 2022-02-25.
    17. ↑ Deutsche Welle. Канцлер Германии Олаф Шольц: «Мрачный день для Европы» (руск.). Deutsche Welle. Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. Праверана 24 лютага 2022.
    18. ↑ Байден анонсировал обращение к народу США по ситуации вокруг Украины (руск.). РИА Новости (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. Праверана 24 лютага 2022.
    19. ↑ Латвия прекращает выдачу виз россиянам и отзывает посла. Латвийские общественные СМИ. Праверана 24 лютага 2022.
    20. ↑ Латвия прекращает выдачу виз гражданам России (руск.). Delfi (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 25 лютага 2022. Праверана 24 лютага 2022.
    21. ↑ Литва готується передати Україні нову партію військової допомоги (укр.). Суспільне (25 мая 2022).
    22. ↑ Північна Македонія передала Україні танки Т-72 (відео) (укр.). rbc.ua (29 ліпеня 2022).
    23. ↑
    24. ↑ Rambousková M. Šílence je třeba izolovat, řekl prezident Zeman na adresu Putinova Ruska. Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. // Seznam.cz, 24.02.2022
    25. ↑ Правительство Эстонии ходатайствует о консультациях по четвертой статье договора НАТО (руск.). Vabariigi Valitsus (24 лютага 2022).
    26. ↑ Посла Японии в России вызвали в МИД РФ из-за решения Токио поставить военную технику Киеву (руск.). ТАСС (9 июня 2023).
    27. ↑ Азербайджан поможет Украине с нефтью и горючим – Зеленский (руск.). Экономическая правда (26 лютага 2022). Праверана 26 February 2022.
    28. ↑ ria.ru
    29. ↑ Ghana condemns Russia's "unprovoked" attack on Ukraine (25 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 25 February 2022. Праверана 25 February 2022.
    30. ↑ Joint Statement Following a Vote on a UN Security Council Resolution on Russia’s Aggression Toward Ukraine (англ.). United States Mission to the United Nations (26 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 February 2022. Праверана 26 February 2022.
    31. ↑ Joint Statement Following a Vote on a UN Security Council Resolution on Russia’s Aggression Toward Ukraine (англ.). United States Mission to the United Nations (26 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 February 2022. Праверана 26 February 2022.
    32. ↑ "Liberia condemns Russia Unprovoked Attack on Ukraine; As Pope Francis Calls for Calm". 25 February 2022. Праверана 26 February 2022.
    33. ↑ Федеративные Штаты Микронезии разорвали дипломатические отношения с Россией (руск.). РИА Новости. Праверана 25 лютага 2022.
    34. ↑ Julian E., Barnes; Michael, Crowley; Eric, Schmitt (10 January 2022). "Russia Positioning Helicopters, in Possible Sign of Ukraine Plans". The New York Times [англійская]. Архівавана з арыгінала 22 January 2022. Праверана 20 January 2022. American officials had expected additional Russian troops to stream toward the Ukrainian border in December and early January, building toward a force of 175,000.
    35. ↑ Bengali, Shashank (18 February 2022). "The U.S. says Russia's troop buildup could be as high as 190,000 in and near Ukraine". The New York Times [амерыканская англійская]. Архівавана з арыгінала 18 February 2022. Праверана 18 February 2022.
    36. 1 2 The military balance 2021. Abingdon, Oxon: International Institute for Strategic Studies. 2021. ISBN 978-1032012278.
    37. ↑ https://www.i24news.tv/en/news/ukraine-conflict/1663744575-russia-announces-partial-mobilization-to-send-300-000-reservists-to-ukraine
    38. ↑ https://www.mil.gov.ua/news/2023/01/18/vid-pochatku-povnomasshtabnoi-vijni-proti-ukraini-rosiya-vtratila-uzhe-ponad-117-700-osib-zbito-287-vorozhih-litakiv-%E2%80%93-genshtab-zsu/
    39. ↑ https://www.golosameriki.com/a/ukraine-civilians-losses-un-data/6893535.html
    40. ↑ Путин заявил о проведении специальной военной операции в связи с ситуацией в Донбассе (руск.). Interfax.ru. Праверана 24 лютага 2022.
    41. ↑ https://twitter.com/Refugees/status/1507118900600840195 (англ.). X (formerly Twitter). Праверана 6 снежня 2023.
    42. ↑ Statement by Amin Awad, Assistant Secretary-General and United Nations Crisis Coordinator for Ukraine marking 100 days since the onset of the Russian invasion of Ukraine on 24 February - Ukraine | ReliefWeb (англ.). reliefweb.int (3 чэрвеня 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    43. ↑ iom.int
    44. ↑ После обстрела Луганская ТЭС остановила работу
    45. ↑ Совет Федерации одобрил ввод российских войск в Донбасс (руск.). euronews (22 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    46. ↑ Совет Федерации разрешил Путину использовать армию за рубежом (руск.). BBC News Русская служба (22 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    47. ↑ Президент Украины издал указ о призыве резервистов (руск.). ГОЛОС АМЕРИКИ (23 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    48. ↑ Данилов объявил о введении чрезвычайного положения
    49. ↑ Украина сообщила о новой DDoS-атаке на сайты госучреждений
    50. ↑ банк «Расія», «Індустрыяльны ашчадны банк», «Генеральны банк», «Промсвязьбанк» і «Чарнаморскі банк»
    51. ↑ Генадзя Цімчанкі, Барыса і Ігара Ратэнбергаў
    52. ↑ "Ukraine: What sanctions are being imposed on Russia?". BBC. 22 February 2022. Праверана 22 February 2022.{{cite news}}: Папярэджанні CS1: url-status (link)
    53. ↑ "Британия ввела санкции против 5 российских банков, Ротенберга и Тимченко". RBK Daily. 22 February 2022. Праверана 22 February 2022.{{cite news}}: Папярэджанні CS1: url-status (link)
    54. ↑ Germany shelves Nord Stream 2 pipeline (англ.). POLITICO (22 лютага 2022). Праверана 23 February 2022.
    55. ↑ Chalmers, John; Siebold, Sabine; Emmott, Robin (22 February 2022). "EU agrees sanctions 'to hurt Russia' over Ukraine crisis". Reuters [англійская]. Праверана 23 February 2022.
    56. ↑ «ВЭБ.РФ» і «Промсвязьбанк»
    57. ↑ What to know about new U.S. sanctions targeting Russia over Ukraine (англ.). www.cbsnews.com. Праверана 23 February 2022.
    58. ↑ Live Updates: Ukraine Says Russia Has Begun Its Invasion (англ.)
    59. ↑ time.com
    60. ↑ Зеленский: Путин хочет уничтожить Украину, но украинские военные дают достойный отпор. УНИАН (10 красавіка 2024).
    61. ↑ Украина ввела военное положение (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    62. ↑ На Украине появится ставка верховного главнокомандующего - Газета.Ru | Новости (руск.). Газета.Ru (6 снежня 2023). Праверана 6 снежня 2023.
    63. ↑ УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ № 69/2022
    64. ↑ Путин объявил частичную мобилизацию в России (руск.). Meduza. Праверана 6 снежня 2023.
    65. ↑ Дагаворы аб далучэнні да Расіі ДНР, ЛНР, Запарожскай і Херсонскай абласцей падпісалі ў Крамлі(нявызн.). blr.belta.by (30 верасня 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    66. ↑ Gazeta.ua. Россия атаковала государственную границу Украины с трех направлений (руск.). Gazeta.ua (24 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    67. 1 2 3 4 5 6 Война Россия начала вторжение в Украину. Онлайн «Медузы» (руск.). Meduza. Праверана 6 снежня 2023.
    68. ↑ Крылатыми и баллистическими ракетами обстреливают стратегические объекты Киева - журналист (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    69. ↑ По всей Украине атакованы военные объекты — журналист
    70. ↑ Российские войска перешли админграницу с оккупированным Крымом (видео)
    71. ↑ Крылатыми и баллистическими ракетами обстреливают стратегические объекты Киева — журналист
    72. ↑ В Минобороны заявили, что не наносят удары по украинским городам
    73. ↑ Военная операция в Донбассе. Главное. Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. Праверана 24 лютага 2022.
    74. ↑ Оккупанты захватили два села в Луганской области и взорвали телебашню в Луцке — ГСЧС. Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. Праверана 24 лютага 2022.
    75. ↑ Захватчики оккупировали часть Херсонщины (руск.). thepage.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    76. ↑ УНИАН - новости Украины | война с Россией | новини України | війна з Росією | УНІАН. Telegram. Праверана 6 снежня 2023.
    77. ↑ Зеленский заявил о попытке захвата Чернобыльской АЭС - Газета.Ru | Новости (руск.). Газета.Ru (6 снежня 2023). Праверана 6 снежня 2023.
    78. ↑ На Украине заявили, что утратили контроль над островом Змеиный в Одесской области. ТАСС. Праверана 24 лютага 2022.
    79. ↑ Погибли тысячи военных РФ - экс-советник МВД рассказал о потерях захватчика (руск.). ukraine.segodnya.ua (11 ліпеня 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    80. ↑ Светлана Макринская. Часть Херсонской области оккупирована российскими войсками - ОГА. УНИАН (24 лютага 2022). Праверана 24 лютага 2022.
    81. ↑ ФСБ заявила об уходе украинских пограничников с российской границы.
    82. 1 2 3 Война в Украине, второй день. Анализируем ситуацию на фронте. Meduza (25 лютага 2022). Праверана 25 лютага 2022.
    83. ↑ СМИ: несколько взрывов были слышны в Киеве рано утром. ТАСС. Праверана 25 лютага 2022.
    84. ↑ В Киеве раздаются взрывы, оккупанты наносят удары крылатыми или баллистическими ракетами - Геращенко (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    85. ↑ Минобороны сообщило, что военные заняли аэродром Гостомель под Киевом. РБК (25 лютага 2022). Праверана 25 лютага 2022.
    86. ↑ ВСУ заходят в Киев: что происходит в городе (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    87. ↑ Российская техника из города Сумы выехала в сторону Киева - глава Сумской ОГА (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    88. ↑ Минобороны России сообщило о блокировании Киева и Чернигова. РБК (25 лютага 2022). Праверана 25 лютага 2022.
    89. ↑ Єлизавета Чижик. На Чернігівщині українські військові відбили прорив російських військ (укр.). Зеркало недели (25 лютага 2022). Праверана 25 лютага 2022.
    90. ↑ В Василькове высадился российский десант, есть погибшие среди ВСУ (руск.). www.unian.net. Праверана 26 лютага 2022.
    91. ↑ Третий день войны России против Украины: штурм Киева. Онлайн. Международное французское радио (25 лютага 2022). Праверана 25 лютага 2022.
    92. ↑ Российское вторжение на Украину: В Киеве слышны стрельба и взрывы. Русская служба Би-би-си (25 лютага 2022). Праверана 25 лютага 2022.
    93. ↑ Битва за Киев: на правом берегу раздаются взрывы, завязались уличные бои. УНИАН (25 лютага 2022). Праверана 25 лютага 2022.
    94. ↑ "Складна і напружена": Кличко доповів про ситуацію в Києві станом на вечір (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    95. ↑ Киев потерял контроль над Станицей Луганской, Крымским и Марковкой - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    96. ↑ Станица Луганская, Крымское и Марковка временно оккупированы российскими захватчиками – Гайдай (руск.). Интерфакс-Украина. Праверана 6 снежня 2023.
    97. ↑ Бої ідуть біля Балаклеї, також "гаряче" біля Мелітополя та Маріуполя - депутат (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    98. ↑ На дамбі через річку Ірпінь підірвано шлюзи: вода затоплює долину річки (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    99. ↑ Усі залізничні вузли з Росією зруйновано - "Укрзалізниця" (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    100. ↑ Українські військові відбили Ірпінь (відео) (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    101. ↑ Власти Харькова сообщили, что российские войска вошли в город(недаступная спасылка) // Телеканал «Дождь», 27.92.2022
    102. ↑ Власти Украины: российские войска вошли в Харьков и взяли под контроль Новую Каховку (руск.). Meduza. Праверана 6 снежня 2023.
    103. ↑ unian.ua
    104. ↑ unian.net
    105. ↑ Мэр Купянска заявил, что город находится под контролем оккупантов (видео) (руск.). УНИАН. Праверана 28 лютага 2022.
    106. ↑ «Нужно объединяться». Мэр Купянска заявил о начале сотрудничества с российскими военными (руск.). 360°. Праверана 28 лютага 2022.
    107. ↑ unian.net
    108. ↑ Минобороны заявило о взятии Запорожской АЭС под контроль (руск.). РБК (28 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    109. ↑ Самыми горячими точками в Украине сейчас являются северо-запад от Киева, Херсон и Харьков - Арестович (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    110. ↑ Басурин заявил, что окружение Мариуполя будет полностью закончено 1 марта - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    111. ↑ Из плена-под стражу: арестованы 13 педагогов из Горловки, воевавших на стороне россиян (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    112. ↑ ВСУ на отдельных направлениях начинают перехватывать инициативу у российских оккупантов - Генштаб (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    113. ↑ Российские захватчики вошли в Балаклею - городской голова (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    114. ↑ Facebook. www.facebook.com. Праверана 6 снежня 2023.
    115. ↑ В Генштабе рассказали, как прошли десятые сутки войны в Украине (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    116. ↑ https://twitter.com/DefenceHQ/status/1500598902042542080 (англ.). X (formerly Twitter). Праверана 6 снежня 2023.
    117. ↑ Охранявшие Запорожскую АЭС нацгвардейцы сдали оружие и отпущены домой - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    118. ↑ Минобороны РФ сообщило об освобождении Волновахи войсками ДНР - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    119. ↑ Радыё Свабода Архівавана 5 сакавіка 2022.
    120. ↑ Facebook. www.facebook.com. Праверана 6 снежня 2023.
    121. ↑ В Сумах после российских обстрелов жители собирают талую воду (видео) (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    122. ↑ На Харьковском направлении ВСУ оттеснили оккупантов к границе (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    123. ↑ ВСУ освободили от оккупантов город Чугуев и ликвидировали двух российских подполковников (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    124. ↑ https://twitter.com/DefenceHQ/status/1508184994061209601 (англ.). X (formerly Twitter). Праверана 6 снежня 2023.
    125. ↑ Операция на Украине идет по плану, задачи первого этапа решены. МО РФ подвело итоги месяца - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    126. ↑ Окупанти намагаються вирішити проблеми з логістикою та забезпеченням - Генштаб (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    127. ↑ Минобороны: по Макарову захватчики РФ наносят ракетные и артиллерийские удары (видео) (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    128. ↑ На ЧАЭС подняли украинский флаг (фото) (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    129. ↑ Facebook. www.facebook.com. Праверана 6 снежня 2023.
    130. ↑ 🇺🇦 В'ячеслав Чаус/ Чернігівська ОДА (ОВА). Telegram. Праверана 6 снежня 2023.
    131. ↑ suspilne.media
    132. ↑ facebook.com/kommander.nord
    133. ↑ Тростянец освобожден от российских оккупационных войск (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    134. ↑ Окупанти перегруповуються для блокування Києва із південно-західного напрямку - Генштаб (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    135. ↑ На Сумщині вже немає захоплених росіянами населених пунктів, іде їхня зачистка (укр.). www.ukrinform.ua (4 красавіка 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    136. ↑ tass.ru
    137. ↑ ЗСУ біля Ізюма збили російський літак, біля Харкова перейшли у контрнаступ - ОВА (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    138. ↑ Изюм уже 20 дней находится под блокадой российских военных (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    139. ↑ Россияне сосредотачивают усилия на захвате Мариуполя и наступлении в районе Изюма - Генштаб (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    140. ↑ ЗСУ стримують окупантів, які намагаються прорвати оборону Києва - Генштаб (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    141. ↑ Національна поліція України 🇺🇦. Telegram. Праверана 6 снежня 2023.
    142. ↑ Россияне планируют окружить Объединенные силы и выйти на границы Луганской и Донецкой областей (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    143. ↑ Оккупанты зашли в Кременную на Луганщине, начались уличные бои (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    144. ↑ Российские оккупанты вывели свои подразделения из Лимана (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    145. ↑ Шойгу доложил Путину об освобождении Луганской Народной Республики - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    146. ↑ Отмена штурма "Азовстали" и освобождение Мариуполя. Что обсудили Путин и Шойгу на встрече - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    147. ↑ Силы ДНР начали выводить военную технику из освобожденного Мариуполя - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    148. ↑ Шойгу приказал приступить к отводу войск за Днепр. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    149. ↑ Херсон сустрэў украінскія войскі кветкамі і сцягамі. У Расіі прыгнечанасць і сумневы . Наша Ніва. Праверана 6 снежня 2023.
    150. ↑ Минобороны России умолчало о потере Балаклеи (руск.). www.unian.net. Праверана 6 снежня 2023.
    151. ↑ Минобороны РФ заявило о перегруппировке войск в районе Балаклеи и Изюма - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    152. ↑ Офіційно: російське угрупування в районі Лиману оточене (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    153. ↑ Institute for the Study of War (англ.)(недаступная спасылка). Institute for the Study of War. Архівавана з першакрыніцы 25 сакавіка 2022. Праверана 6 снежня 2023.
    154. ↑ Путін хоче використати зиму як зброю, але йому це не вдасться - Столтенберг (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    155. ↑ Стали відомі подробиці про "приліт" у Київській області (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    156. ↑ Минобороны России заявило о полном освобождении Артемовска. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    157. ↑ "На злодзеі і шапка гарыць". Лукашэнка выказаўся пра вінаватых у падрыве Кахоўскай ГЭС(нявызн.). БелТА (8 чэрвеня 2023). Праверана 6 снежня 2023.
    158. ↑ Підрив Каховської ГЕС: які наслідки це матиме для українського судноплавства (укр.). www.unian.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    159. ↑ Провал наступления Киева и цели теракта на Каховской ГЭС. О чем заявил Шойгу. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    160. ↑ tass.ru
    161. ↑ twitter.com/DefenceHQ/
    162. ↑ Українські військові звільнили Кліщіївку під Бахмутом (укр.). novosti.dn.ua. Праверана 6 снежня 2023.
    163. ↑ Four factors that stalled Ukraine's counteroffensive (англ.). Reuters. Праверана 21 снежня 2023.
    164. ↑ Минобороны РФ сообщило об улучшении положения по переднему краю в районе Авдеевки. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    165. ↑ Горбунов, Никита. Путин назвал безрезультатным наступление ВСУ на херсонском направлении (руск.). Известия (18 кастрычніка 2023). Праверана 6 снежня 2023.
    166. ↑ Institute for the Study of War (англ.)(недаступная спасылка). Institute for the Study of War. Архівавана з першакрыніцы 25 сакавіка 2022. Праверана 6 снежня 2023.
    167. ↑ nashaniva.com
    168. ↑ Росія "знищує" КАБами Україну: за листопад є сумний рекорд (укр.). УНІАН. Праверана 6 снежня 2023.
    169. ↑ [m Масштабний удар по Україні] (укр.). УНІАН. Праверана 29 снежня 2023.
    170. ↑ Russian Offensive Campaign Assessment, December 20, 2023 (англ.). ISW. Праверана 21 снежня 2023.
    171. ↑ ВС РФ полностью освободили Марьинку (руск.). ТАСС. Праверана 26 снежня 2023.
    172. ↑ У ВМС пояснили, чому Росія перестала обстрілювати Україну "Калібрами" (укр.). УНІАН. Праверана 27 снежня 2023.
    173. ↑ 1tv.ru
    174. ↑ tass.ru
    175. ↑ Кремль назвал условия для переговоров России с Украиной (руск.). Forbes.ru. Праверана 27 лютага 2022.
    176. ↑ Российская и украинская делегации выехали в Гомель на переговоры
    177. ↑ Начинаются переговоры России и Украины на Припяти (руск.). www.mk.ru (27 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    178. ↑ "Ukraine armed forces say 5 Russian aircraft and a helicopter shot down". CNN. Архівавана з арыгінала 24 February 2022. Праверана 2022-02-24.
    179. ↑ Trofimov, Yaroslav; Cullison, Alan; Forrest, Brett; Simmons, Ann M. (24 February 2022). "Russia Attacks Ukraine, Drawing Broad Condemnation". The Wall Street Journal. Архівавана з арыгінала 24 February 2022. Праверана 24 February 2022.
    180. ↑ Russia-Ukraine crisis live news: first casualties reported as Putin launches ‘full-scale invasion’ – latest updates. Архівавана з першакрыніцы 24 February 2022.
    181. ↑ "Ukraine: Russia has launched 'full scale invasion'". BBC. 24 February 2022.
    182. ↑ Russia-Ukraine live news: Moscow launches full-scale invasion. Al Jazeera (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 February 2022. Праверана 24 February 2022.
    183. 1 2 Ukraine says more than 40 of its soldiers, 10 civilians killed. www.timesofisrael.com (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 February 2022. Праверана 24 February 2022.
    184. ↑ Ukraine says 50 Russian troops killed, four tanks destroyed (англ.). Reuters (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 February 2022. Праверана 24 February 2022.
    185. ↑ Explosions heard across Ukraine as Russian military operation begins (англ.). Al Arabiya English (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 February 2022. Праверана 24 February 2022.
    186. ↑ БелВПО. Telegram. Праверана 6 снежня 2023.
    187. ↑ «Ukrainian military says it captured two Russian soldiers»
    188. ↑ «Ukrainian Interior Ministry says Russian helicopter shot down in Kyiv region, and CNN has geolocated footage»
    189. ↑ Rahman, Khaleda (24 February 2022). «Ukraine shoots down several Russian aircraft, country’s military claims». Newsweek.
    190. ↑ Ukrainian military plane shot down, five killed - authorities (англ.). Reuters (24 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    191. ↑ Минобороны России заявило о 14 сдавшихся украинских военнослужащих
    192. ↑ «Russia Says Destroyed Over 70 Military Targets, Including 11 Airfields In Ukraine». NDTV.
    193. ↑ "Russian forces closing in on Kyiv, claiming dozens of casualties". Ynet. 24 February 2022. Архівавана з арыгінала 24 February 2022. Праверана 24 February 2022.
    194. ↑ ,
    195. ↑ Bomb hits Turkish-owned ship off Ukraine’s Odessa. Архівавана з першакрыніцы 24 February 2022. Праверана 24 February 2022.
    196. ↑ «Миноборони: ворог уже втратив восток 800 осіб» . Украинская правда, , , , ,
    197. ↑ ВС РФ вывели из строя 118 военных объектов на Украине и сбили пять самолетов (руск.). Interfax.ru. Праверана 25 лютага 2022.
    198. ↑ «At least 25 civilians killed in Ukraine airstrikes: UN»
    199. ↑ «What are the reported casualty figures so far?»
    200. ↑ Stan, Filip. Alertă în Marea Neagră! Navă a Republicii Moldova, atacată de ruşi (рум.). Romania TV (25 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    201. ↑ Ajdin, Adis. Two more ships hit in the Black Sea (англ.). Splash247 (25 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    202. ↑ Panama-flagged ship attacked by Russian Navy (англ.). Newsroom Panama (25 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    203. ↑
    204. ↑ Зеленский назвал количество погибших украинских военнослужащих (руск.). EADaily (25 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    205. ↑ Ukraine crisis: Russia has failed to take any of its major objectives, lost 450 personnel and made 'limited progress', Ministry of Defence says (англ.). Sky News. Праверана 6 снежня 2023.
    206. ↑ Новости, Р. И. А.. ВС России вывели из строя 211 объект военной инфраструктуры Украины (руск.). РИА Новости (25 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    207. ↑ As it happened: Kyiv warned of toxic fumes after strike on oil depot(нявызн.). BBC News. Праверана 6 снежня 2023.
    208. ↑ Street fighting begins in Kyiv; people urged to seek shelter (англ.). AP News (26 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    209. ↑ As it happened: Kyiv warned of toxic fumes after strike on oil depot(нявызн.). BBC News. Праверана 6 снежня 2023.
    210. ↑ Russian Armed Forces destroy 821 Ukrainian military infrastructure facilities - Russian Defense Ministry. interfax.com. Праверана 6 снежня 2023.
    211. ↑ «UN refugee chief: at least 150,000 in Ukraine cross into neighboring countries»
    212. ↑ Georgiopoulos, George. Greece says 10 expats killed in Ukraine, summons Russian ambassador (англ.). Reuters (26 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    213. ↑ Russia's invasion of Ukraine kills 352 civilians, including 14 children (англ.). Reuters (27 лютага 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    214. ↑ «Ukrainian minister says Russia lost some 4,300 men in invasion», «Ukrainian minister says Russia lost some 4,300 men in invasion»
    215. ↑ Over 470 Ukrainian troops surrender near Kharkiv - Russian Defense Ministry. interfax.com. Праверана 6 снежня 2023.
    216. ↑ Russian army loses 29 aircraft, 191 tanks, 5,300 personnel in Ukraine in four days – Defense Ministry (англ.). Interfax-Ukraine. Праверана 6 снежня 2023.
    217. ↑ Russian forces say destroyed 1,114 elements of Ukrainian military infrastructure. interfax.com. Праверана 6 снежня 2023.
    218. 1 2 Russian Armed Forces hit over 1,000 Ukraine's military targets since start of operation - Russian Defense Ministry. interfax.com. Праверана 6 снежня 2023.
    219. ↑
    220. 1 2 Минобороны назвало потери России и Украины в боевых действиях (руск.). РБК (2 сакавіка 2022). Праверана 6 снежня 2023.
    221. ↑ From beginning of invasion, Russian army lost 5,710 killed, wounded, including 198 tanks, 29 helicopters – General Staff (англ.). Interfax-Ukraine. Праверана 6 снежня 2023.
    222. ↑ ,
    223. ↑ «Russian Troop Deaths Expose a Potential Weakness of Putin’s Strategy»
    224. ↑ , ,
    225. ↑ Ссылка на официальный Телеграм-канал МО РБ
    226. ↑ БУДЬТЕ ВЫ ПРОКЛЯТЫ, ТВАРИ!!! – реакція Голови ДПСУ на підтримку російського вторгнення Білоруссю (укр.). Державна прикордонна служба України (26 лютага 2022).
    227. ↑ Беларусы стварылі батальён імя Каліноўскага для абароны Кіева | Навіны Беларусі | euroradio.fm . euroradio.fm. Праверана 6 снежня 2023.
    228. ↑ Партия польской военной помощи прибыла на Украину
    229. ↑ Măsuri speciale de protecție în zona de nord a localității Naslavcea | Ministerul Afacerilor Interne. www.mai.gov.md. Праверана 6 снежня 2023.
    230. ↑ В Латвии запретили ретрансляцию телеканалов «Россия» и «Россия 24». Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. Праверана 24 лютага 2022.
    231. ↑ С сегодняшнего дня запрещена ретрансляция российских каналов «Россия» и «Россия 24». Латвийские общественные СМИ. Праверана 24 лютага 2022.
    232. ↑ В Латвии запретили ретрансляцию еще двух российских телеканалов (руск.). lenta.ru (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. Праверана 24 лютага 2022.
    233. ↑ В Польше запретили российские телеканалы (руск.). vesti.ru. Праверана 6 снежня 2023.
    234. ↑ "Роскомнадзор потребовал писать о войне с Украиной только по «официальным российским источникам» под угрозой блокировки". Медиазона. 2022-02-24.
    235. ↑ "Вниманию средств массовой информации и иных информационных ресурсов". Роскомнадзор.
    236. ↑ "Роскомнадзор потребовал от красноярского издания удалить новость об обстреле украинских городов". Медиазона. 2022-02-24.
    237. ↑ Комарова А. «Проспект Мира» по требованию Роскомнадзора удалил новость о взрывах в Украине — под угрозой блокировки сайта // Проспект мира, 24.02.2022
    238. ↑ Роскомнадзор внес в реестр запрещенных сайтов статьи пяти иностранных изданий о войне с Украиной (руск.). Медиазона. Праверана 25 лютага 2022.
    239. ↑ Роскомнадзор внес в реестр запрещенных сайтов статьи пяти иностранных изданий о войне с Украиной (руск.). Медиазона. Праверана 25 лютага 2022.
    240. ↑ Роскомнадзор объявил о «частичном ограничении доступа» к Facebook (руск.). Meduza. Праверана 25 лютага 2022.
    241. ↑ Роскомнадзор объявил о «частичном ограничении доступа» к Facebook в России (руск.). Медиазона. Праверана 25 лютага 2022.
    242. ↑ В Meta заявили об отказе соблюдать требования РКН о постах СМИ в Facebook (руск.). РБК. Праверана 25 лютага 2022.
    243. ↑ На Украине закрыли большинство морских портов - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    244. ↑ Военное положение и очереди на КПП. Что происходит на Украине - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    245. ↑ Курсы доллара и евро к рублю на форексе достигли исторических максимумов. РИА Новости (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. Праверана 24 лютага 2022.
    246. ↑ Более 100 мундепов из разных городов России выступили с осуждением «спецоперации» в отношении Украины Архівавана 24 лютага 2022. // Новая газета 24.02.2022
    247. ↑ "Небензя заявил, что Киев не слышал сигналов о прекращении провокаций против ДНР и ЛНР". ТАСС. 2022-02-24. Архівавана з арыгінала 2022-02-24. Праверана 2022-02-24.
    248. ↑ "Departing from protocol, pope goes to Russian embassy over Ukraine". Reuters. 2022-02-25. Праверана 2022-04-25.
    249. ↑ "Pope Francis says 'rivers of blood' flowing in Ukraine war". Reuters. 2022-03-06. Праверана 2022-04-25.
    250. ↑ "Pope Francis dispatches 2 cardinals to Ukraine". Politico. 2022-03-06. Праверана 2022-04-25.
    251. ↑ "Папа: мы давяраем сябе Марыі, каб залучыцца ў Божы мірны план". Vatican News. 2022-03-25. Праверана 2022-04-25.
    252. ↑ Международный суд ООН потребовал от России остановить военную операцию на Украине - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.
    253. ↑ Генассамблея ООН приняла резолюцию о приостановке участия России в СПЧ - ТАСС. TACC. Праверана 6 снежня 2023.

    Спасылкі

    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.