Таталітарызм
Процілегла	anti-totalitarianism[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Таталітары́зм (усеўладдзе; лац.: totus — увесь) — дзяржаўны лад, пры якім пануючыя вярхі цалкам падпарадкуюць жыццё грамадства сваёй уладзе. Асноўныя рысы: манапалізаванне ўлады адной палітычнай партыяй і безумоўная ўлада яе правадыра, усеахопнае кіраванне дзяржавы ўсімі галінамі грамадскага жыцця, апора ўрада на ніжэйшыя і безмаёмныя слаі насельніцтва, шырокае выкарыстанне гвалту і запалохвання ў якасці сродкаў захавання і ўмацавання ўсеўладнага ўрада, ваенізаванне гаспадаркі і грамадскага жыцця, адхіленне большасці насельніцтва ад удзелу ва ўтварэнні і дзейнасці дзяржаўных і грамадзянскіх устаноў, забарона дзейнасці скіраваных на народаўладдзе ўстаноў і здушэнне супраціву, панаванне агульнай для ўсіх утапічнай ідэалогіі з абгрунтаваннем патрэбы ва ўсеўладным урадзе нібыта ў якасці сродку перабудовы грамадства дзеля ўсеагульнага дабра і лепшай будучыні.

Вытокі панятку ў вучэнні пра цэласнасць у нямецкай філасофіі XIX стагоддзя. Крытыкі фашысцкага ўраду Італіі Джавані Амендола і П'ера Габеці надалі тэрміну ў 1920-я гады грамадзянскую накіраванасць. Тэарэтыкі фашызму Джавані Джэнтыле і Альфрэда Рока (Італія), Эрнст Юнгер і Карл Шміт (Германія) выкарыстоўвалі паняцце для абгрунтавання патрэбы ў фашысцкім усеўладным урадзе, усеўладнай дыктатуры, усеўладнай дзяржаве, усеахопнай волі да ўлады і ўсеахопным мабілізаванні. У 1930—1940-я гады прадстаўнікі франкфурцкай школы распрацоўвалі аглядна-крытычнае тлумачэнне панятку ў якасці грамадскай прылады захавання ўлады ў руках правадыра, усеахопнага панавання ваеннага ўрада і здушэння супраціву, шырокага запалохвання і поўнага бяспраўя асобы (Тэадор Адорна, Герберт Маркузэ і Эрых Фром). У 1950—1980-я гады аналітычны паняцце выкарыстоўваўся для асуджэння камуністычнага дзяржаўнага ладу (Ганна Арэнт, Збігнеў Бжазінскі і Мілаван Джылас)^[1].

Зноскі

Літаратура

• Таталітарызм / Алесь Анціпенка. — Мінск: Беларускі калегіум, 2007. — 221 с. — 299 экз. — ISBN 978-9955-437-13-0.

Спасылкі

• Ігар Кузняцоў. Таталітарызм і сталінізм (нявызн.)(недаступная спасылка). Беларускі калегіум (2 красавіка 2007). Архівавана з першакрыніцы 20 кастрычніка 2014. Праверана 12 красавіка 2014.
• Юрый Вашкевіч. Тры таталітарызмы (нявызн.)(недаступная спасылка). Беларускі калегіум (8 чэрвеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 17 красавіка 2012. Праверана 12 красавіка 2014.