Сяргей Георгіевіч Гаршкоў
руск.: Сергей Георгиевич Горшков
Дата нараджэння	13 (26) лютага 1910
Месца нараджэння	Камянец-Падольскі, Камянец-Падольскі павет[d], Падольская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	13 мая 1988(1988-05-13)[1][2] (78 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Альма-матар	Ваенна-марская акадэмія імя М. Г. Кузняцова[d] ЛДУ (1927) Санкт-Пецярбургскі ваенна-марскі інстытут[d] (1931)
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Прыналежнасць	СССР
Род войскаў	Ваенна-марскі флот СССР
Званне	Адмірал Флоту Савецкага Саюза
Камандаваў	Ваенна-марскі флот СССР
Бітвы/войны	Другая сусветная вайна Баі ля возера Хасан
Узнагароды і званні	Ордэн Ушакова I ступені Ордэн Ушакова II ступені Ордэн «За службу Радзіме ва Узброеных Сілах СССР» III ступені Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» Медаль «За адзнаку ў ахове дзяржаўнай мяжы СССР» Медаль «За абарону Адэсы» Медаль «За абарону Каўказа» Юбілейны медаль «Сорак гадоў перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» Медаль «За ўзяцце Будапешта» Медаль «За вызваленне Бялграда» Медаль «Ветэран Узброеных Сіл СССР» Медаль «За ўмацаванне баявой садружнасці» Юбілейны медаль «30 гадоў Савецкай Арміі і Флоту» Медаль «40 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «60 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «70 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «У памяць 250-годдзя Ленінграда» Замежныя ўзнагароды: Ордэн «За заслугі перад Айчынай» I ступені, ГДР Ордэн Шарнхорста Ордэн Сухэ-Батара Медаль «50 гадоў Мангольскай Народнай Арміі» Медаль «30 гадоў Халхін-Гольскай Перамогі Медаль «30 гадоў Перамогі над мілітарысцкай Японіяй» (Манголія) Ордэн Тудара Владзімірэску I ступені Ордэн Партызанскай Зоркі I ступені Ордэн Партызанскай Зоркі I ступені Ордэн За «ваенныя заслугі» Чэхаславацкі залаты медаль «За ўмацаванне дружбы па зброі» Ордэн Адраджэння Польшчы 2-й ступені Ордэн Адраджэння Польшчы 3-й ступені Вялікі крыж ордэна Заслуг Ордэн Ваенных заслуг 1 ступені (В’етнам) Ордэн «Абарона Айчыны» III ступені
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сярге́й Гео́ргіевіч Гаршко́ў (13 (26) лютага 1910, г. Камянец-Падольскі, Падольская губерня, Расійская імперыя — 13 мая 1988, Масква) — савецкі военачальнік, флатаводзец, стваральнік савецкага ракетна-ядзернага флоту, Адмірал Флоту Савецкага Саюза. Галоўнакамандуючы ВМФ — намеснік Міністра абароны СССР (1956—1985). Двойчы Герой Савецкага Саюза (1965, 1982). Лаўрэат Ленінскай прэміі (1985) і Дзяржаўнай прэміі СССР (1980). Член ЦК КПСС (1961—1985). Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР 4—11 скліканняў.

Біяграфія

Нарадзіўся 13 (26) снежня 1910 ў горадзе Камянец-Падольскі ў сям’і настаўнікаў.

З 1912 па 1926 год жыў і вучыўся ў Каломне. Пасля заканчэння сярэдняй школы № 9 паступіў на фізіка-матэматычны факультэт Ленінградскага універсітэта. У 1927 годзе пакідае універсітэт.

З кастрычніка 1927 — на ваеннай службе. Скончыў Ваенна-марское вучылішча імя М. В. Фрунзе ў 1931 годзе. Пачаў службу на Марскіх сілах Чорнага і Азоўскага мораў: з лістапада 1931 года — вахтавы начальнік на эскадранным мінаносцы «Фрунзе», са снежня 1931 года — штурманам гэтага эсмінца. Але ўжо ў сакавіку 1932 года пераведзены на Ціхаакіянскі флот, дзе служыў штурманам на мінным заграджальніке «Томск», з студзеня 1934 года — флагманскі штурман брыгады загароджвання і тралення, з лістапада 1934 года — камандзір вартавога карабля «Бурун», з сакавіка 1937 — камандзір эсмінца «Знішчальны».

У сакавіку 1937 года скончыў курсы камандзіраў караблёў. З кастрычніка 1937 — начальнік штаба, а з мая 1938 — камандзір брыгады эсмінцаў Ціхаакіянскага флоту. На чале брыгады ўдзельнічаў у баях ля возера Хасан.

У чэрвені 1940 года пераведзены назад на Чарнаморскі флот і прызначаны камандзірам брыгады крэйсераў. У красавіку 1941 завочна скончыў Курсы ўдасканалення вышэйшага начальніцкага саставу пры Ваенна-марской акадэміі імя К. Я. Варашылава.

Вялікая Айчынная вайна

На чале брыгады ўступіў у баявыя дзеянні Чарнаморскага флоту ў Вялікай Айчыннай вайне ў чэрвені 1941 года. Як буйны флоцкі начальнік упершыню вызначыўся пры абароне Адэсы^[3] і асабліва ў верасні 1941 года пры высадцы Грыгор’еўскага дэсанту. З кастрычніка 1941 года камандаваў Азоўскай ваеннай флатыліяй^[4], на чале якой удзельнічаў у Данбаска-Растоўскай абарончай аперацыі, у Керчанска-Феадасійскай дэсантнай аперацыі, у абарончым этапе бітвы за Каўказ. Пасля расфарміравання флатыліі, з жніўня 1942 года — намеснік камандуючага Наварасійскага абарончага раёна па марской частке — член Ваеннага Савета, удзельнік Наварасійскай абарончай аперацыі. У лістападзе 1942 года часова камандаваў войскамі 47-й арміі, якая абаранялася ў раёне Наварасійска (адзіны выпадак камандавання флоцкім военачальнікам агульнавайсковай арміяй у Вялікай Айчыннай вайне).

У студзені 1943 года была адроджана Азоўская ваенная флатылія і Гаршкоў С. Г. быў ізноў прызначаны яе камандзірам. Пад яго камандаваннем флатылія ў 1943 годзе актыўна садзейнічала савецкім войскам у Данбаскай аперацыі і ў Новарасійска-Таманскай наступательнай аперацыі. Сілы флатыліі правялі серыю дэсантных аперацый на Азоўскім моры: дэсант у касы Вербяной, Таганрожскі дэсант, Марыупальскі дэсант, дэсант у Асіпенка, Цемрукскі дэсант. У ходзе Керчанска-Эльцігенскай дэсантнай аперацыі Азоўская флатылія пад яго камандаваннем высаджвала сілы галоўнага дэсанту пад Керччу і забяспечвала падтрымку з мора савецкіх войскаў на Керчанскім плацдарме.

З красавіка 1944 года — камандзір зноў створанай Дунайскай ваеннай флатыліі. Кіраваў яе дзеяннямі ў Яска-Кішынёўскай, Бялградскай, Апацін-Капашварскай, Будапешцкай аперацыях, умела арганізаваў узаемадзеянне флатыліі з сухапутнымі войскамі. Зноў вызначыўся пры высадцы многіх тактычных і аператыўных дэсантаў (фарсіраванне Днястроўскага лімана, дэсант у Жэбрыяны — Вілкава, дэсант у Кілію Новую, дэсанты ў Радуевацы і Прахава, Гер’енскі дэсант, Апатавацкі дэсант, Вукаварскі дэсант). Аднак у снежні 1944 года нечакана быў зняты з камандавання флатыліяй і прызначаны камандуючым эскадрай Чарнаморскага флоту. Паколькі на Чорным моры да таго часу баявыя дзеянні ўжо некалькі месяцаў як завяршыліся, то адкліканне з ваеннай флатыліі ў тыл было відавочным паніжэннем.

Пасляваенная служба

Пасля Перамогі камандаваў эскадрай яшчэ больш за 3 гадоў. З лістапада 1948 года — начальнік штаба Чарнаморскага флоту, з жніўня 1951 года — камандуючы Чарнаморскім флотам. З ліпеня 1955 года — першы намеснік Галоўнакамандуючага ВМФ СССР. З 5 студзеня 1956 года па 9 снежня 1985 года — Галоўнакамандуючы ВМФ — намеснік Міністра абароны СССР. Прыхільнік развіцця акіянскага флоту, падводнага флоту, далёкіх баявых паходаў. За амаль 30 гадоў камандавання С. Г. Гаршкова ВМФ СССР цалкам змяніўся і стаў магутным акіянскім флотам. Пастаяннымі сталі працяглыя баявыя службы баявых караблёў у важных раёнах Сусветнага акіяна з фарміраваннем аператыўных эскадраў у Міжземным моры, у Атлантычным, Ціхім і Індыйскім акіянах. На флоце з’явіліся караблі і судна новых тыпаў, створаны падводны ядзерны ракетны флот. Вялікае развіццё атрымала ваенна-марская авіяцыя.

Са снежня 1985 года — у Групе генеральных інспектараў Міністэрства абароны СССР.

Член УКП(б) з 1942 года. Член ЦК КПСС з 1961 года (кандыдат з 1956 года). Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР: Савета Саюза ад Крымскай вобласці (4 скліканне, 1954—1958)^[5], Адэскай вобласці (5 скліканне, 1958—1962)^[6], Латвійскай ССР (8—11 скліканне, 1970—1989)^{[7][8][9][10]}; Савета Нацыянальнасцяў ад Латвійскай ССР (6—7 скліканне, 1962—1970)^[11][12].

Памёр у 1988 годзе. Пахаваны на Новадзявочых могілках.

Ганаровы грамадзянін Севастопаля (1974)^[13], Уладзівастока (1985)^[14], Бэрдзянска (1974), Ейска, Северадзвінска (1978)^[15].

Сяргей Георгіевіч служыў перш на эсмінцах і вартавых караблях, скончыў тры ваенна-марскіх навучальных ўстановы, чарнаморац і ціхаакіянец, ён вельмі вырас за гады вайны. У 1941—1942 гадах ён быў актыўным удзельнікам абароны Адэсы і Новарасійска. Паспяховаму ўзаемадзеянню яго караблёў з сухапутнымі войскамі нямала спрыяла тое акалічнасць, што ён валодаў вопытам баявога кіраўніцтва як на моры, так і на сушы. Пазней С. Г. Гаршкоў камандаваў Дунайскай ваеннай флатыліяй, Чарнаморскім флотам, а цяпер, як вядома, камандуе Ваенна-Марскімі Сіламі краіны, намеснік міністра абароны, Адмірал флоту Савецкага Саюза.

— ^[16]

Воінскія званні

• Капітан 3-га рангу (1937).
• Капітан 2-га рангу (1939).
• Капітан 1-га рангу (1940).
• Контр-адмірал (16.09.1941).
• Віцэ-адмірал (25.09.1945).
• Адмірал (03.08.1953).
• Адмірал флоту (28.04.1962).
• Адмірал Флоту Савецкага Саюза (28.10.1967).

Памяць

• Помнікі С. Г. Гаршкову ўстаноўлены ў гарадах Каломне (аўтар — скульптар Л. Е. Кербель) і Новарасійску.
• На будынку штаба Чарнаморскага флоту ўстаноўлена мемарыяльная дошка.
• Імя С. Г. Гаршкова ўвекавечана ў назвах Цэнтральнага шпіталя ВМФ, гімназіі № 9 у г. Каломне, якую ён скончыў у 1926 годзе, вуліцы і гімназіі ў мікрараёне Купаўна г. Жалезнадарожны Маскоўскай вобласці, вуліцы ў новым жылым мікрараёне «Снегавая Падзь» г. Уладзівастока і Тэхніка-эканамічнага ліцэя і мікрараёна г. Наварасійска.
• Яго імя насіў цяжкі авіяносны крэйсер (былы «Баку»), прададзены Індыі і пераназваны ў «Вікрамадзіцья».
• У знак удзячнасці выдатных заслуг С. Г. Гаршкова перад Айчынай у галіне ўмацавання Расійскага флоту, а таксама за пастаянны яго клопат аб флоцкіх спартсменах у адпаведнасці з распараджэннем Прэзідэнта Расійскай Федэрацыі ад 21 кастрычніка 1996 года № 513-рп, загадам Міністра абароны Расійскай Федэрацыі ад 15 студзеня 1997 года № 17 (загад падпісаў першы намеснік Міністра абароны РФ генерал арміі В. Самсонаў) Цэнтральнага спартыўнага клуба Ваенна-Марскога Флоту прысвоена найменне — Цэнтральны спартыўны клуб Ваенна-Марскога Флоту імя Адмірала Флота Савецкага Саюза С. Г. Гаршкова.
• У 2005 годзе рашэннем Галоўнакамандуючага ВМФ Расіі заснавана стыпендыя ім. С. Г. Гаршкова, якая ўручаецца штогод лепшым навучэнцам гімназіі № 9 у г. Каломне.
• Імя «Адмірал Флота Савецкага Саюза Гаршкоў» носіць галаўны фрэгат праекта 22350 Паўночнага флоту ВМФ Расіі^[17].
• У 2006 годзе заснаванs ведамаснs медаль Міністэрства абароны РФ «Адмірал Гаршкоў».
• 92 айчынныя і замежныя ўзнагароды перададзеныя сям’ёй Гаршкова ў 2017 годзе на захоўванне ў Музей Перамогі на Паклоннай гары^[18].
• У 2017 годзе ў Мурманску ля ўваходу ў Нахімаўскае ваенна-марское вучылішча сярод іншых ўстаноўлены бюст С. Г. Гаршкова.

Сачыненні

• Горшков С. Г. Морская мощь государства. — М.: Воениздат, 1976.
• Горшков С. Г. Военно-Морской Флот. — М.: Воениздат, 1977.
• Горшков С. Г. На страже Отчизны. — М., 1980.
• Горшков С. Г. Проблемы изучения и освоения Мирового океана. — Рига, 1982.
• Горшков С. Г. На южном приморском фланге (осень 1941 г. — весна 1944 г.). — М.: Воениздат, 1989. — 286 с. — ISBN 5-203-00144-8.
• Горшков С. Г. Во Флотском Строю (Военные Мемуары). — СПб.: LOGOS, 1996. — С. 407. — 200 экз. — ISBN 5-87288-127-4.

Зноскі

Літаратура

• Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в РКП 87-95382. — С.359.
• Абламонов П. Ф. Адмирал: О дважды Герое Советского Союза С. Г. Горшкове. — М.: Политиздат, 1986. — 112 с. — (Герои Советской Родины). — 200 000 экз.
• Военно-морской энциклопедический словарь — Москва, 2002. — С. 314—315.
• Лазарев С. Е. Горшков, Сергей Георгиевич // Российская историческая энциклопедия в 18 томах / Глав. ред. А. О. Чубарьян. Т. 5. М.: ОЛМА Медиа Групп, 2017. С. 213—214.
• Лурье В. М. Адмиралы и генералы Военно-Морского флота СССР в период Великой Отечественной и советско-японской войн (1941—1945). — СПб.: Русско-балтийский информационный центр БЛИЦ, 2001. — 280 с. — 2000 экз. — ISBN 5-86789-102-X.
• Монаков М. С. Главком (Жизнь и деятельность Адмирала флота Советского Союза С. Г. Горшкова). — М.: Кучково поле, 2008. — С. 380. — 704 с. — (Библиотека клуба адмиралов). — 3 500 экз. — ISBN 978-5-9950-0008-2.

Спасылкі

• Сяргей Георгіевіч Гаршкоў на сайце «Героі краіны»
• Гаршкоў Сяргей Георгіевіч Архівавана 18 студзеня 2018. на сайце Міністэрства абароны Расійскай Федэрацыі
• Ягораў Ю. Самы вялікі флот у свеце Архівавана 28 верасня 2007..
• Некралог(недаступная спасылка)
• Мемуары С. Г. Гаршкова.
• Спіс адміралаў, віцэ-адміралаў, контр-адміралаў ВМФ СССР (1940—1945).
• Спіс інжынер-адміралаў, інжынер-віцэ-адміралаў, інжынер-контр-адміралаў ВМФ СССР (1940—1945).