Сцерлядзь | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Acipenser ruthenus Linnaeus, 1758 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ахоўны статус | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сце́рлядзь, мясцовая назва чачуга (Acipenser ruthenus) — від рыб сямейства асятровых.
Апісанне
Сцерлядзь самыя маленькая і адзіная цалкам прэснаводная з асятровых рыб. Звычайная мае даўжыню 40-60 см і вагу 0,3-1,0 кг. Цела вераценападобнае, пакрытае дробнымі касцявымі пласцінкамі. Уздоўж тулава маецца пяць шэрагаў буйных касцявых пласцінак. Спінныя пласцінкі датыкаюцца адна да адной, бакавыя — шчыльна прыціснуты паміж сабой. Грудныя плаўнікі ў сцерлядзі доўгія, шырокія. Спінны і анальны плаўнікі — невялікія, пасунуты назад. Хваставы плаўнік асіметрычны. На сярэдзіне рыла паміж вачамі і верхнім краем жабернай шчыліны маецца невялікая адтуліна, якая характэрна толькі для асятровых рыб. Рот размешчаны на ніжнім баку галавы і мае мясістыя губы. З іх дапамогаю сцерлядзь можа высоўваць яго вонкі і захопліваць ежу. Наперадзе рота маюцца чатыры вусікі. Спіна сцерлядзі цёмна-бурая, бруха жаўтаватае або белаватае, плаўнікі шэрыя.
Пашырэнне
Сустрэць сцерлядзь можна ў басейнах рэк Чорнага, Каспійскага мораў, а таксама ў шэрагу сібірскіх рэк.
Да пачатку XX стагоддзя сцерлядзь з’яўлялася звычайнай прамысловай рыбай у большасці беларускіх рэк басейна Чорнага мора. Яшчэ ў першай палове ХХ стагодзя яна была досыць шматлікай у Бярэзіне і з’яўлялася прамысловым відам. Зараз сустракаюцца толькі асобныя экзэмпляры (напрыклад, у Бярэзінскім запаведніку, басейне Дняпра, Сожа і г. д.).
З сярэдзіны XIX стагоддзя праводзілася акліматызацыя волжскай сцерлядзі ў рэках Вілія, Нёман, Заходняя Дзвіна, але беспаспяхова. У 1948—1954 гадах у Заходнюю Дзвіну (у межах Латвіі) і Нёман (у межах Літвы) было выпушчана 5000 малявак сцерлядзі. Аднак, у выніку шматгадовых назіранняў адзначалася толькі памяншэнне іх колькасці. На тэрыторыю Беларусі на нераст рыбы не заходзілі. Пазней спробы зарыблення сцерляддзю праводзяцца на рацэ Прыпяць.
У садковых гаспадарках вырошчваецца адносна непатрабавальны гібрыд сцерлядзі і бялугі — бесцер.
Біялагічныя асаблівасці
Жыве сцерлядзь ля дна рэк у самых глыбокіх месцах — праточных ямінах з пясчаным або галечным дном. У стаячыя воды заходзіць толькі ў час кармёжкі. Прычым зімуе яна ў нізоўі рэк. Вясной падымаецца ў іх вярхоўі. На гэта ім патрабуецца 4-5 тыдняў. Сілкуецца галоўным чынам ракападобнымі, чарвякамі, лічынкамі хіранамід і іншымі насякомымі.
Нерасціцца таксама на вялікай глыбіні пры высокім узроўні вады ў другой палове красавіка — пачатку траўня. Тэмпература ў рацэ пры гэтым павінна быць не меней 10 °C. Ікрынкі вельмі моцна прыклейваюцца да субстракта. Лічынкі з’яўляюцца ў ікрынках праз 6-9 дзён і спачатку сілкуюцца за кошт жаўтка. Малькі першы час трымаюцца ля нерасцілішча і толькі як трошку падрастуць пачынаюць выходзіць на заіленыя ўчасткі, дзе маецца болей корму.
Па меры таго, як у рацэ падае ўзровень вады, сцерлядзь паступова пачынае перамяшчацца з вярхоўяў у нізоўі. Гэты працэс распачынаецца на пачатку лета і сканчваецца глыбокай восенню. Расце сцерлядзь вельмі хутка. Так, ужо да першай восені яна дасягае 15-20 см пры вазе 75-100 г. Працягвае яна расці хуткімі тэмпамі і ў далейшыя гады.
Ахова
З 1981 года від занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі.
Літаратура
- Сце́рлядзь // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 308. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Жукаў П. І. Сце́рлядзь // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — С. 53—54. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
- Сабанеев А. П. Стерлядь // Жизнь и ловля пресноводных рыб. — Киев: Государственное издательство сельскохозяйственной литературы Украинской ССР, 1959. — С. 563—570. — 78 000 экз. (руск.)
Спасылкі
Гэты від занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі і ахоўваецца законам. I катэгорыя (CR) |
- Стерлядь Архівавана 31 сакавіка 2023. (руск.) // Сайт заказніка «Выдрыца»
- Выпадак сучаснага злову сцерлядзі ў Дняпры
- В воды Припяти повторно выпустили стерлядь Архівавана 7 лістапада 2011.
- Стерлядь // Wildfauna.Ru — Дикие животные (руск.)