Соф’я Аляксандраўна Яноўская
Дата нараджэння 19 (31) студзеня 1896[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 24 кастрычніка 1966(1966-10-24)[1][2][…] (70 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці матэматык, гісторык, рэвалюцыянерка
Навуковая сфера metamathematics[d], матэматычная логіка, foundations of mathematics[d], філасофія і гісторыя матэматыкі[d]
Месца працы
Навуковая ступень доктар фізіка-матэматычных навук[3] (1935)
Навуковае званне
  • прафесар
Альма-матар
Навуковы кіраўнік Самуіл Шатуноўскі[d]
Вядомыя вучні Olga Arsenievna Oleinik[d], Izabella Bashmakova[d], Dmitry Gorsky[d], Imre Lakatos[d], Iosaf Semenovich Ladenko[d] і Konstantin Rybnikov[d]
Партыя
Член у
Узнагароды
ордэн Леніна
Лагатып Вікікрыніц Творы ў Вікікрыніцах

Соф’я Аляксандраўна Яноўская (31 студзеня 1896, Пружаны, Брэсцкая вобласць — 24 кастрычніка 1966, Масква) — расійскі матэматык, логік, філосаф, педагог, заснавальнік рускай школы філасофіі матэматыкі. Прафесар (1931); доктар фізіка-матэматычных навук (1935).

Біяграфія

Вучылася на Вышэйшых курсах у Адэсе. У 1918 годзе ўступіла ў партыю бальшавікоў, удзельнічала ў Грамадзянскай вайне, у 1920—1923 гадах член Адэскага губернскага камітэта кампартыі. У 1924—1929 гадах вучылася ў Інстытуце чырвонай прафесуры ў Маскве. З 1930 года ў Маскоўскім універсітэце: загадчык кафедры вышэйшай алгебры МДУ (у эвакуацыі, Перм, з 1941 года); у 1943—1959 гадах загадчык кафедры гісторыі матэматыкі і матэматычнай логікі МДУ; выкладала гісторыю і філасофію матэматыкі ў МДУ, з 1935 года кіравала навуковым семінарам па гісторыі і метадалогіі матэматыкі, а таксама семінарам па матэматычнай логіцы (сумесна з яе заснавальнікам І. І. Жыгалкіным). У 1936 годзе ўпершыню ў СССР стала чытаць лекцыі па матэматычнай логіцы.

Навуковая дзейнасць

Яноўская актыўна садзейнічала стварэнню на механіка-матэматычным факультэце Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта самастойнай кафедры матэматычнай логікі на чале з А.Маркавым і да канца сваіх дзён была яе прафесарам. У 1920—1930-я гады Яноўская — актыўны прапагандыст ідэалагічнай лініі кампартыі сярод маскоўскіх матэматыкаў; крытыкуе «ідэалізм у матэматыцы», прадстаўленай, як яна лічыла, не толькі ў замежнай, але і ў савецкай навуцы (у Маскоўскай матэматычнай школе Лузіна). Але з сярэдзіны 1930-х гадоў Яноўская пачынае пераглядаць свае погляды, і ў 1940-я гг. яны карэнным чынам змяняюцца. Зараз афіцыйная фразеалогія выкарыстоўваецца ёю для выраза ўласнай дэыялектычнай філасофска-, гісторыка- і логіка-матэматычнай канцэпцыі. Яна па-новаму тлумачыць пытанні гісторыі дэдукцыйна-аксіяматычнага метаду, паказвае роля матэматычнай і лагічнай строгасці як апасродкаванай формы практыкі, як крытэрый праўды ў дэдукцыйных навуках; асэнсоўваючы праблематыку матэматычнай бясконцасці, яна характарызуе суадносіны класічнай і інтуіцыйнай (канстрыктыўнай) матэматыкі і логікі; адстойвае прыярытэт рускай навукі ў шматлікіх абласцях матэматычнай думкі (Лабачэўскі, Парэцкі, Жэгалкін, Шэйнфінкель, У. І. Шэстакоў і інш.); развівае вывучэнне пра ролю ў пазнанні працэдур уводзін і выключэнні абстракцый, фармулюе канцэпцыю «расшчаплення» паняццяў як сродкі іх удакладнення, паказвае дыялектычную сутнасць антыномій і апорый, фармуе значэнне логікі для тэхнікі; распрацоўвае алгарытм пошуку прапазіцыянальнага лагічнай высновы на аснове дэдукцыйных табліц Бэта; расчыняе сучаснае гучанне спадчыны Лабачэўскага; адкрывае невядомыя раней старонкі гісторыі матэматыкі ў Маскоўскім універсітэце. Яноўская шмат зрабіла для сцверджання ў СССР 40 — 60-х гадоў прынцыпу адзінства лагічнай навукі, якая распрацоўваецца як матэматыкамі, так і філосафамі. Яна арганізавала пераклады на рускую мову класічных лагічных прац Д. Гільберта і В. Акермана (1947), А. Тарскага (1948), С. К. Кліні (1957), Д. Пойя (1957), Р. Карнапа (1959) і інш., у шматлікіх выпадках выступаючы ў іх як аўтар уступных артыкулаў і навуковага кансультанта «Філасофскай энцыклапедыі» (1966—1967). Апошняя вялікая праца — падрыхтоўка рускага выдання «Матэматычных рукапісаў» К. Маркса, працу над якімі яна пачала яшчэ ў 30-х гг.; у Прадмове да выдання яна расчыніла метадалагічны сэнс Марксавых паняццяў «абвінанне метаду» і «стратэгема дзеяння», бачачы ў іх прадбачанне алгарытмічнага падыходу ў навуцы.

Працы

  • Гегель и математика / С. Яновская, Э. Кольман // Под знаменем марксизма. — 1930. — № 11 — 12.
  • Из истории аксиоматики // Историко-математические исследования. Выпуск 11. — М., 1958.
  • Категория количества у Гегеля и сущность математики // Под знаменем марксизма. — 1930. — № 5.
  • Логика матиматическая / С. Яновская, В. Гливенко // БСЭ. Т. 37. — М., 1938.
  • Математическая логика и основания математики // Математика в СССР за 40 лет. Т. 1. — М., 1959.
  • Математические рукописи Маркса // Книга и пролетарская революция. — 1933. — № 2. — С.
  • Методологические проблемы науки. — М., 1972.
  • О так называемых «определениях через абстракцию» // Сборник статей по философии математики. — М., 1936.
  • О философских вопросах математической логики // Проблемы логики. — М., 1963.
  • Основания математики и математическая логика // Математика в СССР за 30 лет. — М., 1949.
  • Предисловие //Маркс К. Математические рукописи. — М., 1968.
  • Преодолены ли в современной науке трудности, известные под названием «апории Зенона»? // Проблемы логики. — М., 1963. — С. 116—136.
  • Проблемы анализа понятий науки и новейший неопозитивизм // Вопросы философии. — 1961. — № 6. —

Зноскі

  1. 1 2 MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
  2. 1 2 Sofia Aleksandrovna Janovskaja // FemBio database Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. 1 2 3 4 5 6 MacTutor History of Mathematics archive — 1994.

Літаратура

  • Башмакова, П. Г., Марков, А. А., Успенский, В. А., Юшкевич, А. П. и др. С. А. Яновская. К 70-летию со дня рождения // Успехи математических наук. — 1966. — Т. 21. — Вып. 3 (129). — С. 239—247.
  • Бирюков, Б. В., Борисова, О. А. С. А. Яновская – мыслитель, исследователь, педагог // Вопросы философии. — 2004. — № 5. Архівавана з першакрыніцы 6 ліпеня 2009.
  • К 100-летию Софьи Александровны Яновской. Сборник статей // Историко-математические исследования. — ТОО Янус-К, 1997. — № 37 (2). — С. 105–127.
  • Софья Александровна Яновская (к шестидесятилетию со дня рождения) // Успехи математических наук. — 1956. — Т. 11. — № 3(69). — С. 219–222.
  • Софья Александровна Яновская // Женщины — революционеры и ученые. — М., 1982.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.