Руская народная добраахвотніцкая армія^[1] (руск.: Русская народная добровольческая армия) — армія Станіслава Булак-Балаховіча, створаная напярэдадні Палескага паходу. Па заняцці Мазыра армія стала называцца Саюзнай народнай добраахвотніцкай арміяй^[1].

Перадумовы

2 кастрычніка 1920 г. у Рызе было падпісанае савецка-польскае перамір'е і папярэднія ўмовы міру, якімі тэрыторыя Беларусі падзялялася на дзве часткі: Заходняя Беларусь і маленькая БССР з шасці паветаў былой Мінскай губерні.

Станіслаў Булак-Балаховіч цвёрда стаяў за далейшую барацьбу з бальшавізмам. Пры падтрымцы начальніка Польскай дзяржавы Ю. Пілсудскага старшыня Рускага палітычнага камітэта ў Польшчы Барыс Савінкаў яшчэ 27 ліпеня заключыў з Булак-Балаховічам пагадненне аб сумесным наступе расійскіх (сфармаваных збольшага з ваеннапалонных) і беларускіх вайсковых часцей у глыбіню Беларусі і Расіі для падняцця масавага сялянскага паўстання супраць бальшавікоў. Каб прыцягнуць да гэтай акцыі і яўрэйскае насельніцтва, быў створаны асобны «яўрэйскі эскадрон» на чале з паручнікам Цэйтліным^[1]. Камандоўцам прызначаўся Булак-Балаховіч. 12 кастрычніка 1920 года ён заключыў пагадненне з Паўлам Алексюком зь Беларускага палітычнага камітэта ў Варшаве (які займаў прапольскія пазіцыі), што цывільная ўлада ў Беларусі будзе перададзеная Алексюку і ягонаму камітэту.

Станіслаў Булак-Балаховіч выйшаў у паход з наступнай праграмай:

Палескі паход

У раёне Мікашэвічаў — Турава на пачатку лістапада сабралася армія, падпарадкаваная генералу Булак-Балаховічу. У ёй налічвалася 20 тысяч чалавек^[1]. У складзе арміі былі 3 пяхотныя і 1 кавалерыйская дывізіі, сялянская пяхотная брыгада, асобны «туземны» кавалерыйскі полк, полк данскіх казакаў і іншыя^[1]. Пры спрошчаным наборы ў армію Балаховіча трапілі і яго ранейшыя жаўнеры, і добраахвотнікі, якія не мелі баявога досведу. Былі і палонныя чырвонаармейцы, і нават разбэшчаныя вайной людзі, і крымінальныя элементы, якія жылі вайной і рабавалі насельніцтва. Выпадкі гвалту і забойстваў змусілі генерала выдаць загад перад паходам ва Усходняе Палессе, што камандзіры, чые жаўнеры займаюцца пагромамі і рабункам, будуць знятыя з камандавання, пастаўленыя перад трыбуналам і асуджаныя «паводле законаў ваеннага часу». «А злоўленых на гарачым учынку як жаўнераў, так і афіцэраў расстрэльваць на месцы. Пагромаў не павінна быць, і яны не будуць мець больш месца».

С.Булак-Балаховіч даў дазвол яўрэйскаму насельніцтву гарадоў і мястэчак ствараць узброеныя атрады самаабароны, каб бараніцца ад пагромаў.

6 лістапада 1920 г. з Турава армія Балаховіча ідзе наступленнем на ўсход па абодвух баках Прыпяці. Галоўны ўдар народнай арміі абрынуўся на 10-ю стралковую дывізію 16-й Савецкай арміі, якая панесла значныя страты і вымушаная была адступаць. 8 лістапада войскі Булак-Балаховіча занялі Петрыкаў, 9 — мястэчка Скрыганаў. Пасля цяжкага бою Пскоўскі полк 1-й дывізіі «смерці» палкоўніка Мацвеева 10 лістапада ў 16 гадзін 40 хвілін заняў Мазыр. Праз дзве гадзіны ў Мазыр уступіла і кавалерыйская дывізія палкоўніка Паўлоўскага. Паўлоўскі сфармаваў з палонных Мазырскі полк. У гэты ж дзень, 10 лістапада, Остраўскі полк 1-й дывізіі Балаховіча заняў Калінкавічы.

Камендант Мазыра генерал-маёр Яраслаўцаў тут жа аддаў загад вывесіць у горадзе на будынках бел-чырвона-белыя беларускія сцягі.

Тэрыторыя Беларусі ў лістападзе 1920 года, цёмна-зялёным колерам пазначаная тэрыторыя «Беларускай дзяржавы», якая кантралявалася арміяй Булак-Балаховіча

14 лістапада Станіслаў Булак-Балаховіч выдаў загад пра фармаванне беларускай арміі з беларусаў і ўраджэнцаў Беларусі. Ён абвясціў сябе галоўнакамандуючым усімі ўзброенымі сіламі на тэрыторыі Беларусі. Камандаванне Рускай народнай арміяй Булак-Балаховіч перадаў свайму брату Язэпу, надаўшы яму званне генерал-маёра. Кваліфікацыйная камісія пацвердзіла гэтае наданне. Але фактычна С. Булак-Балаховіч па-ранейшаму камандаваў усёй Саюзнай (як яна цяпер называлася) народнай добраахвотніцкай арміяй.

Армія Балаховіча працягвала наступаць. 2-я пяхотная дывізія і група Язэпа Балаховіча, раней намесніка галоўнакамандуючага, наступалі на Рэчыцу, другая частка армій — на Оўруч і Чарнобыль. 16 лістапада атрады Станіслава з трох бакоў падышлі да Рэчыцы і пачалі баі на яе ўскраінах.

Склад

На пачатку свайго фармавання (лістапад 1920 года) армія мела наступны склад:^[2]

• 1-я пяхотная дывізія смерці (палк. Л. Т. Мацвееў) — каля 4000 чалавек, у тым ліку 2600 штыкоў і шабляў.
  • Зводна-Партызанскі полк (кап. Вайцахоўскі)
  • Пскоўскі пяхотны полк (кап. Андрэеў)
  • Остраўскі пяхотны полк (падпалк. Т. І. Жгун)
  • Узнесенскі пяхотны полк (полк. Васільеў)
  • Дывізіён коннай артылерыі
  • Інжынерны батальён
• 2-я пяхотная дывізія (палк. Л. І. Мікоша) — каля 4800 чалавек, у тым ліку 3200 штыкоў і шабляў.
  • Георгіеўскі пяхотны полк (падпалк. Талат-Келпш)
  • Мінскі пяхотны полк (палк. Стрыжэўскі)
  • Смаленскі пяхотны полк
  • Віцебскі пяхотный полк (палк. Эрдман)
  • Дзве артылерыйскія батарэі
  • Інжынерная рота
• 3-я пяхотная Волжская дывізія (ген.-маёр М. В. Яраслаўцвў) — 2200 чалавек, у тым ліку 1500 штыкоў.
  • Яраслаўскі пяхотны полк
  • Казанскі пяхотны полк
  • Ніжагародскі пяхотны полк
  • Самарскі пехотный полк
  • Артылерыйская батарэя
• Кавалерыйская дывізія (палк. С. Э. Паўлоўскі) — каля 1100 чалавек, у тым ліку 400 штыкоў і 700 шабляў
  • Конны полк
  • Тульскі драгунскі полк
  • Уланскі полк
  • Гусарскі полк (ротм. Суйкоўскі)
• Сялянская брыгада (атаман Іскра — І. А. Лахвіцкі) — 1200 штыкоў і шабляў.
  • Кіеўскі пяхотны полк
  • Наўгародска-Уладзімір-Валынскі пяхотны полк
  • Пуціўльскі конна-стралковы полк
  • Сотня Мяркулава
• Асобныя часці:
  • Данскі казачы полк (палк. Г. Духапельнікаў) — 1200 шабляў
  • Туземны конны полк (палк. Мадацьян) — 100 штыкоў и 30 шабляў
  • Асабістая сотня генерала Булак-Балаховіча — 120 шабляў
  • Чыгуначны полк
  • Бронецягнік «Балаховец»

Строй

Ужываліся мадыфікаваныя строі былой Рускай імператарскай арміі, Царства Польскага ўзору 1917 года, амерыканскі строй.

Цэшкі: Адамава галава, над ёй белыя зорачкі (у падпаручніка адна, у капітана дзве).

Пятліцы польскія цемна-сінія з блакітным кантам. На пятліцах зорачкі і паскі.

Вайсковыя сцягі

Трыкалор ўзору 1896 года.

Зноскі

Літаратура

• Юрка Віцьбіч. Антыбальшавіцкія паўстаньні і партызанская барацьба на Беларусі (бел.). — Вільня: Gudas, 2006. — С. 125 — 139. — 296 с. — ISBN 998-6952-02-6.

Спасылкі

• Анатоль Грыцкевіч. А ЗАГІНУÝ У АНТЫФАШЫСЦКІМ ЗМАГАННІ (бел.) // Народная воля. — 29.02.2008. — № 31-32.
• Григорий Демовидцев. Боевые действия РНДА в ноябре 1920 г.(руск.).