Лік прападобных (фрагмент іконы «Страшны суд»). Ноўгарад, 1540-я

Прападобны (стар.-грэч.: ὅσιος) — адмысловы разрад (аблічча) святых, якія дагадзілі Богу манаскім подзвігам[1]. Іншымі словамі, прападобныя гэта святыя з манахаў, якія малітвай, пастом і працай імкнуліся быць падобным да Ісуса Хрыста"[2] і атрымаў поспех у гэтым прыпадабненні.

Вядома, і пры іншых відах хрысціянскага подзвігу адбываецца прыпадабненне Хрысту, мучанікі, роўнаапостальныя, свяціцелі, праведныя — кожны ў сваёй меры выканаў запаведзь Бога аб імкненні да богападабенства[2]. Але менавіта манаскае жыццё адрозніваецца больш напружаным памкненнем да Бога[2], і таму толькі манахі, якія шануюцца Царквой, носяць званне прападобных[2].

Перыяд ганенняў

Ужо ў перыяд ганенняў з'явіліся людзі, якія вялі аскетычны лад жыцця, але асаблівага шанавання такога віду подзвігу ў тыя часы яшчэ не было. Выпадкі праслаўлення такіх падзвіжнікаў былі звязаны не з іх манаскім подзвігам, а з іх смерцю за Хрыста. У наш час тых, хто спалучаў аскетычны і мучаніцкі подзвігі, называюць прападобнамучанікамі. Сярод прападобнамучанікаў, якія пацярпелі ў перыяд ганенняў на хрысціян у Рымскай імперыі, можна згадаць Яўгенію Рымскую, якая пацярпела ў 262 годзе.

Першыя прападобныя

Ікона Св. Антонія Вялікага (XVI стагоддзе)

Першымі прападобнымі ў хрысціянскай царкве, праслаўленымі менавіта за манаскі подзвіг, сталі егіпецкія і палесцінскія манахі-пустэльнікі:

  • Павел Фівейскі, які пражыў у пустыні 91 год († 341 год)[3];
  • Пахомій Вялікі, якога прынята лічыць заснавальнікам манаства супольнага жыцця († каля 348 года)[4];
  • Антоній Вялікі, якога прынята лічыць заснавальнікам пустэльніцкага манаства († 356 год)[5];
  • Іларыён Вялікі, якога прынята лічыць заснавальнікам палесцінскага манаства († 371 ці 372 год)[6].
Прападобная Марыя Егіпецкая, ікона
Прападобны Сімяон Стоўпнік, ікона, 1465

Пасля манаства пачало распаўсюджвацца і ў іншыя краіны, і ў Егіпце, Палесціне і іншых краінах праславілася вялікае мноства прападобных. Сярод іх можна згадаць

  • Яфрэма Сірына, стваральніка знакамітай малітвы («Госпадзе і Уладару жыцця майго…»), якая часцей за ўсё чытаецца на Вялікі пост († каля 373—379 гг.)[7];
  • Сімяона Стоўпніка, сірыйскага заснавальніка новай формы аскезы — стоўпніцтва († 459 год)[8];
  • Марыю Егіпецкую, бяспрыкладнае жыціе якой чытаецца ў праваслаўных храмах на ютрані ў чацвер пятага тыдня Вялікага посту[9];
  • Саву Асвячонага, заснавальніка Лаўры Савы Асвячонага († 532 год)[10]);
  • Іаана Лесвічніка, ігумена Сінайскага, стваральніка «Лесвіцы» — знакамітага кіраўніцтва па арганізацыі духоўнага жыцця для манахаў, і не толькі для іх[11];
  • і вялікае мноства іншых.

Дзякуючы дзейнасці гэтых і тысяч іншых падзвіжнікаў набожнасці манаства распаўсюдзілася па ўсім хрысціянскім свеце.

Прападобныя на Русі

Прападобныя Феадосій і Антоній Пячэрскія
Прападобны Майсей Вугрын

Заснаванне манаства

На Русь манаства прыйшло праз Святую Гару Афон, дзе атрымаў пострыг Антоній Пячэрскі. Ён і Феадосій Пячэрскі сталі першымі прападобнымі Рускай царквы, заснавальнікамі Кіева-Пячэрскай лаўры. Хоць яны не былі, у поўным сэнсе слова, першымі манахамі на Русі, менавіта іх шануюць як айцоў старажытнарускага манаства.

Сярод манахаў заснаванага імі манастыра ў ліку прападобных былі ўслаўлены

  • Мікалай Святоша, першы князь-манах на Русі;
  • Прохар Лебяднік, які не еў ніякага хлеба, акрамя прыгатаванага з сабранай ім лебяды;
  • лекар-бяссрэбранік Агапіт;
  • Іаан Шматпакутны, шмат пацярпеў ад спакус цела;
  • пустэльнікі Ісаакій і Мікіта, якія сталі ахвярамі д'ябальскага зману, але пазней дасягнулі святасці;
  • Майсей Вугрын, гэта значыць венгр, шмат пацярпеў у польскім палоне ад любоўных дамаганняў знатнай удавы;
  • Ефрасіння Полацкая, манашка і і ігумення праваслаўнага манастыра, асветніца;
  • і іншыя (гл. Сабор прападобных айцоў Кіева-Пячэрскіх).

Рыгор Пячэрскі, які прыняў мучаніцкую смерць, шануецца як прападобнамучанік.

У іншых месцах Русі ў дамангольскі перыяд праславіліся прападобныя Аўрамій Смаленскі, Аўрамій Растоўскі, Мікіта Пераяслаўскі, Варлаам Хутынскі і Антоній Рымлянін.

Гл. таксама

Зноскі

Літаратура

  • Карпов А. Православные святые и чудотворцы. Древняя Русь. Московская Русь. Российская империя. — Москва: Вече, 2005.
  • Останина С. П. Святые и чудотворцы. Краткий биографический словарь. — Рипол Классик. — ISBN 5-7905-2366-8.
  • Православный церковный календарь. 2013. — Москва: Издательство Московской Патриархии Русской Православной Церкви, 2012.

Спасылкі

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.