Польскі народны ўніверсітэт у Мінску
Polski Uniwersytet Ludowy w Mińsku
Арыгінальная назва	Polski Uniwersytet Ludowy w Mińsku
Заснаваны	24 кастрычніка 1992
Год закрыцця	1995
Тып	Недзяржаўны
Рэктар	Зыгмунт Борадын
Дактары	Анджэй Няўважны, Раман Бэкэр
Прафесары	Станіслаў Александровіч, Станіслаў Каляс
Размяшчэнне	Беларусь
Юрыдычны адрас	Мінск, вул. Захарава, 28

Польскі народны ўніверсітэт у Мінску (польск.: Polski Uniwersytet Ludowy w Mińsku) – недзяржаўная навучальная ўстанова, якая дзейнічала на пачатку 90-х гадоў ХХ стагоддзя ў Мінску. Яе мэтай было арганізаванне інтэлектуальнага жыцця польскай меншасці ў Беларусі, дапамога ў працэсе адраджэння яе нацыянальнай тоеснасці, а таксама папулярызацыя праблематыкі ў галіне польскай гісторыі, літаратуры і культуры. Дзейнасць установы адбывалася ў форме пленарных сесій, на якіх выкладалі навукоўцы з Польшчы ў супрацоўніцтве з вучонымі з Беларусі.

Абставіны стварэння

У другой палове 80-х гадоў ХХ стагоддзя ў СССР адбыліся палітычныя і гаспадарчыя змены, якія называюцца перабудовай. У іх выніку адбылася між іншым лібералізацыя ў галіне асветы нацыянальных меншасцей. У Беларускай ССР, у якой жыла значная польская нацыянальная меншасць, пачалі з'яўляцца ініцыятывы і ўстановы, мэтай якіх была адбудоба і развіццё польскай і польскамоўнай асветы. Працэс працягваўся пасля абвяшчэння незалежнасці Рэспублікі Беларусь. На пачатку 90. гадоў адным са створаных у гэтай галіне праектаў былі так званыя народныя ўніверсітэты. Іх задачай было, дапаўняючы дзяржаўную сістэму асветы, забяспечваць дарослым і моладзі ў пазашкольным узросце магчымасць здабывання ведаў па тэме польскай гісторыі, літаратуры і культуры, а таксама дапаўненне базавай адукацыі. Іх мэтай было таксама ўмацаванне нацыянальнай свядомасці палякаў - жыхароў Беларусі. Установы такога тыпу былі створаныя ў Баранавічах, Брэсце і Мінску. Яны не выдавалі афіцыйна прызнаных дыпломаў аб іх сканьчэнні^[1].

Гісторыя

Польскі народны ўніверсітэт у Мінску разпачаў дзейнасць 24 кастрычніка 1992 года. Згодна з рашэннем Галоўнага ўпраўлення Польскага навуковага таварыства Беларусі яго сядзібай стаў мясцовы Дом дружбы. На яго адкрыццё прыбылі прадстаўнікі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, навукоўцы з Гістарычнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (БДУ), прадстаўнікі Таварыства «Беларусь-Польшча», Польскага навуковага таварыства на Беларусі (ПНТнБ), Саюза палякаў на Беларусі. Былі прысутныя таксама навукоўцы з Польшчы: прафесар Веслаў Бальцэрак, Ян Левандоўскі, Адам Кауцкі і Тадэуш Дамбоўскі. Урачыстае дабраславенне даў ксёндз Уладзіслаў Завальнюк, пробашч рымска-каталіцкай парафіі Св. Сымона і Св. Алены ў Мінску. Проф. др габ. Веслаў Бальцэрак прамовіў інаўгурацыйную лекцыю наконт беларуска-польскіх адносін у 1918-1921 гадах. Старшыня Таварыства «Беларусь-Польшча», Леанід Лойка, запрапанаваў дапамогу польскаму ўніверсітэту і прапанаваў стварэнне Нацыянальнай рады, задачай якой была б арганізацыя матэрыяльнай дапамогі для ўстановы і пошук беларускіх і польскіх спонсараў^[2].

Універсітэт працаваў найбольш дынамічна ў першыя два гады свайго існавання^[3]. Апошнія звесткі наконт яго адносяцца да планаў на 1995 год^[4]. З-за адсутнасці крыніцавых матэрыялаў не вядома, ці яны былі здзейснены, і як доўга пазней установа працягвала дзейнасць^[5].

Выкладчыкі і супрацоўнікі

Цэзары Хлябоўскі – адзін з удзельнікаў пленарных сесій Польскага народнага ўніверсітэта ў Мінску

На пасаду рэктара ўніверсітэта быў аднагалосна абраны Зыгмунт Борадын – гісторык з Навагрудка, выкладчык Інстытута замежных моў. Разам са старшынёй ПНТнБ дац. др Чэславам Бенькоўскім з Гістарычнага факультэта БДУ, яны ў найбольшай ступені прычыніліся да рэалізацыі праекту стварэння Польскага народнага ўніверсітэта ў Мінску. Праф. др габ. Славамір Калембка, старшыня Торуньскага аддзела Таварыства «Вспульнота польска», апрацоўваў праграмы лекцый, выбіраў прэлегентаў і фінансаваў іх прыезд у Мінск^[3]. Лекцыі чыталі працаўнікі Універсітэта Мікалая Каперніка ў Торуні: праф. др габ. Станіслаў Александровіч, др Анджэй Няўважны, праф. др габ. Станіслаў Каляс і др Раман Бэкер. Падрыхтоўчныя курсы для абітурыентаў у польскія ВНУ праводзілі навуковыя працаўнікі з Польскай мацежы школьнай і іншыя з Беларусі^[4].

Арганізацыя і тэматыка заняткаў

Асновай дзейнасці ўніверсітэту былі пленарныя сесіі, якія праводзілі запрошаныя з Польшчы акадэмічныя выкладчыкі і іншыя навуковыя супрацоўнікі, у супрацоўніцтве з вучонымі з Беларусі. Гэта была адкрыта ўстанова, даступная для ўсіх ахвотных незалежна ад нацыянальнасці і веравызнання. У яго рамках планавалася стварэнне Польскай школы бізнеса і Клубу хрысціянскай думкі. Гэты апошні быў створаны ў 1993 годзе з дапамогай ПНТнБ і Каталіцкага касцёла ў Мінску, са значнай дапамогай Аліны Новікавай^[3]. Арганізацыя курсаў для абітурыентаў у польскія ВНУ стала адным з першых відаў дзейнасці дадзенай установы^[4].

Падобна да створаннага раней Польскі народны ўніверсітэт у Брэсце, установа ставіла сабе за мэту арганізацыю інтэлектуальнага жыцця польскай меншасці ў Беларусі, дапамогу ў працэсе адраджэння яе нацыянальнай тоеснасці, а таксама папулярызацыю праблем з галіны польскай гісторыі, літаратуры і культуры^[3]. Тэматыка лекцый была сканцэнтравана вакол: паўстанне 1863 года «За Вашу і нашу Свабоду» (130 гадавіна); лёсы палякаў на землях Вялікага Княства Літоўскага; гісторыя земляў І Рэчы Паспалітай пад царскім панаваннем (1795–1917) і месца нацыянальна-вызваленчых змаганняў палякаў; 500-годдзе Польскага Сойму, сучасная палітычная сцэна ў Польшчы^[4].

У пленарнай сесіі прысвечанай 50. гадавіне стварэння Арміі Краёвай і яе дзейнасці на ўсходніх землях II Рэчы Паспалітай удзельнічалі: праф. др габ. Томаш Стшэмбош з Каталіцкага люблінскага ўніверсітэта, др Анджэй Хмеляж і др Хэнрык Піскуновіч з Ваеннага гістарычнага інстытута, а таксама публіцыст Цэзары Хлябоўскі. Актыўны ўдзел у працы пасяджэння бралі прысутныя ў залі беларускія навукоўцы: праф. Аляксей Літвін, праф. Аляксандр Хацкевіч і др Уладзімір Гуленка. Пасядженне ў дадзеных умовах мела характар міжнароднай навуковай канферэнцыі^[4].

Дзякуючы намаганням сяброў Польскага народнага ўніверсітэта ў Мінску былі арганізаваныя таксама сесіі прысвечаныя творчасці Адама Міцкевіча, Станіслава Манюшкі, польскай літаратуры міжваеннага перыяду і чарговай гадавіне Канстытуцыі 3 мая. З ініцыятывы старшыні Клубу хрысціянскай думкі Аліны Новікавай, была арганізавана імпрэза з удзелам святароў па тэме польскай традыцыі святкавання Божага нараджэння і Вялікдня. У 1994 рэктарат універсітэта планаваў правядзенне сесій прысвечаных: 50-годдзю акцыі Бура і варшаўскага паўстання, 55. гадавіны польскай абарончай вайны 1939 года і 425-годдзю люблінскай уніі^[4]. Невядома, ці гэтыя планы ўдалася ажыцявіць^[5].

Зноскі

Бібліяграфія

• Агнешка Грэндзік-Радзяк. Oświata i szkolnictwo polskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej i współczesnej Białorusi 1939–2001. — Торунь: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2007. — 441 с. — ISBN 978-83-60738-09-2. (польск.)